Een cryptomunt waarderen: hoe doe je dat?

Transcriptie

1 uitgave van het MAART 2018 Save the date: NiRV Jaarcongres op 18 april INS & OUTS van het waarderingsrapport Prijs is relevanter dan waarde 3D-printerfabrikant groeit door met NPM Capital Een cryptomunt waarderen: hoe doe je dat? Rijkswaterstaat koopt groot deel VerkeersInformatieDienst

2 vanwaarde Inhoud Voorwoord Marius van Prooijen Insight Save the date: NiRV Jaarcongres op 18 april De deskundige Ins & outs van het waarderingsrapport De stelling Prijs is relevanter dan waarde De transactie 3D-printerfabrikant groeit door met NPM Capital Inhoudelijk Een cryptomunt waarderen: hoe doe je dat? Opmerkelijke overname Rijkswaterstaat koopt groot deel VerkeersInformatieDienst colofon Redactie Chris de Vries Gerben Remmerde Eindredactie Frank van Ee Tekstproductie Intervolvement Copyright NiRV Van Waarde is het (digitale) magazine van het NiRV (Nederlands Instituut voor Register Valuators) met opiniërende artikelen over de huidige financiële en economische actualiteit en business valuation. Het magazine verschijnt 4 keer per jaar Ontwerp/Vormgeving Etopia, Amsterdam Reacties info@vanwaardemagazine.nl Wilt u het magazine ontvangen? Mail dan naar info@vanwaardemagazine.nl 2

3 voorwoord Van de directeur Anno 2018 staat het NiRV bekend als de beroepsvereniging van waardeerders van onder andere bedrijven en bedrijfsbelangen. Van Den Helder tot Maastricht en van Goes tot Groningen; met het jaarlijks groeiende aantal academische geschoolde leden is een Register Valuator altijd dicht bij u in de buurt. Het NiRV is opgericht op 17 maart 2003, precies vijftien jaar geleden dus. Dit jubileum vieren we met het eerste NiRV jaarcongres op 18 april. Tijdens het congres ontmoet u behalve Register Valuators ook accountants, fiscalisten, juristen, investeerders en financiers. Met workshops en lezingen van vooraanstaande professoren is het congres daarnaast bij uitstek geschikt voor uw (bij)scholing op het gebied van waarde en waarderen. Wij hopen u dan ook te mogen ontvangen op Landgoed Groot Kievitsdal te Baarn. Inschrijven kan via onze website waar u ook meer informatie vindt over het programma. Naast de aankondiging van het eerste NiRV-congres in de rubriek Insight, treft u in deze editie van Van Waarde opnieuw een aantal lezenswaardige artikelen. In De deskundige worden u de verschillende stappen in het proces van een bedrijfswaardering uit de doeken gedaan. In de rubriek De stelling worden de verschillen tussen waarde en prijs bediscussieerd. Maurice Beckand Verwee loodst u in Inhoudelijk door de veelbesproken wereld van de cryptocurrency. Tot slot gaat Bram van Mensvoort in op de recente overname van de winnaar van de landelijke FD Gazellen Award 2016 Ultimaker door NPM Capital. Ik wens u veel leesplezier. Marius van Prooijen Directeur NiRV 3

4 vanwaarde 4

5 insight Save the date: NiRV Jaarcongres op 18 april Het Nederlands Instituut voor Register Valuators bestaat vijftien jaar en viert dat met een toonaangevend congres op 18 april in Baarn. Het congres belooft hét event van het jaar te worden voor iedereen die iets met business valuation te maken heeft. Dus mis het niet en schrijf je in op Accountants, fiscalisten, advocaten, bankiers, investeerders: iedereen is welkom op het NiRV jaarcongres op landgoed Groot Kievitsdal in Baarn. Het congres volgt aansluitend op de algemene ledenvergadering, kost (voor niet-leden) 295,00, maar is volgens de advertentietekst van onschatbare waarde. Het betreft een kwinkslag naar het favoriete gespreksonderwerp van Register Valuators: de discussie over waarde en prijs. Maar de ondertoon is wel degelijk serieus. Lezingen, workshops en een diner en netwerkactiviteit zorgen tezamen voor een bijzonder waardevol programma. Deelname kwalificeert bovendien voor 4 PE-punten. Hot topics Drie vooraanstaande professoren schijnen gedurende de middag hun licht op de hot topics die momenteel leven onder business valuators. Zo geeft Pablo Fernández, professor aan de IESE Business School of Navarra, college over de effecten van de recessie op de marktrisicopremie en de riskfree rate. Prof. dr. Tom Berkhout van Nyenrode Business Universiteit verzorgt een workshop over de waardering van onroerend goed bij een bedrijfswaardering. En prof. dr. Wim Holterman van de Rijksuniversiteit Groningen geeft een workshop over de definitie van normaal werkkapitaal bij een transactie. Mensen ontmoeten Bestsellerauteur en managementspreker Jos Burger sluit de middag op luchtige wijze af met een prikkelend verhaal over hoe je van iedere klant een fan maakt. Daarna volgen een diner en netwerkactiviteit. Doel van het congres is namelijk niet alleen om nieuwe kennis op te doen, maar ook om zo veel mogelijk mensen te ontmoeten en nieuwe contacten te leggen. Al met al kan er maar een conclusie zijn: heb je iets te maken met business valution? Dan is het jaarcongres niet te missen. Kom naar het NiRV Jaarcongres Datum: 18 april 2018 Tijd: van tot uur Plaats: Landgoed Groot Kievitsdal, Baarn Kosten: 295,00 (gratis voor NiRV-leden) Inschrijven: op 5

6 vanwaarde Ins & outs van het waarderingsrappor Bedrijfsoverdracht, geschil of second opinion. Soms wil een ondernemer weten wat zijn bedrijf waard is. Wie voor een waardering een erkend Register Valuator (RV) inschakelt, kan rekenen op een gedegen waarderingsrapport. De inhoud van zo n rapportage verschilt vanzelfsprekend per opdracht, maar komt in grote lijnen op de volgende manier tot stand. 6

7 dedeskundige t 1: Inventarisatie van de opdracht De RV dient zich allereerst een goed beeld te vormen van de opdracht. Zo moet duidelijk zijn wie de opdrachtgever is, wat het te waarderen object is, de reden van de waardering, de peildatum, of het een prijsbepaling of een bepaling van de economische waarde betreft, en welke positie de RV bij de waardering inneemt (partijdig of onpartijdig). Ook is een inschatting nodig van de complexiteit van de opdracht en de kennis die vereist is om de opdracht goed uit te voeren. 2a: De opdrachtbrief De RV schrijft een opdrachtbrief met daarin de onder meer de hierboven vermelde informatie en de procesafspraken. Dit zijn bijvoorbeeld afspraken over hoe gegevens aangeleverd dienen te worden, de aanstelling van externe deskundigen, het tijdspad en de manier waarop hoor en wederhoor zijn geborgd. Het belang van procesafspraken mag niet worden onderschat. Zeker bij conflictwaarderingen kunnen heldere afspraken een patstelling voorkomen. 2b: De inventarisatiebrief Onderdeel van de opdrachtbrief is een inventarisatiebrief die tot in detail beschrijft welke aanvullende gegevens nodig zijn voor een compleet beeld van de onderneming en het kader waarbinnen de waardering plaatsvindt. Dit kader wordt onder andere bepaald door arbeid, (machine) capaciteit en kapitaal van de onderneming, de conjunctuur, fiscale en juridische aspecten, en de kenmerken en risico s die specifiek zijn voor de onderneming. 4: Van economische waarde naar prijs Vaak gaat het de opdrachtgever niet alleen om de economische waarde, maar om het bedrag waarvoor het bedrijf te gelde kan worden gemaakt. In dat geval is nog een vertaalslag nodig. De prijs is normaal gesproken het resultaat van onderhandelingen en onderdeel van een pakket aan afspraken en voorwaarden, zoals garanties en vrijwaringen. Dit kan een groot verschil tussen economische waarde en prijs tot gevolg hebben. Omdat de onderhandelingen ontbreken, zal de RV in het rapport moeten toelichten hoe hij de berekening heeft gemaakt van waarde naar prijs. 5: De afstemming De RV stemt zijn bevindingen af met de opdrachtgever. Doorgaans gebeurt dit aan de hand van een concept rapport dat nog geen berekening bevat van de prijs of economische waarde. Waar nodig wordt het rapport op basis van aanvullende informatie aangepast en volgt een eindrapport. Soms zijn er meerdere opdrachtgevers in het spel of is sprake van een waardering in opdracht van een rechtbank. In dat geval vinden voorafgaand aan het (eerste) concept rapport interviews plaats met alle betrokken partijen en zijn er aanvullende processtappen nodig om het principe van hoor en wederhoor te borgen. 6: De oplevering De RV laat het waarderingsrapport volgens het 4-ogenprincipe controleren door een collega en levert het definitieve rapport aan bij de opdrachtgever. 3: De waardering Zodra de benodigde informatie is ontvangen, kan de RV het waarderingskader beschrijven waar binnen de waardering plaatsvindt en de daarbij passende financiële projecties opstellen. Zo zal een groei van de onderneming gepaard gaan met uitbreidingsinvesteringen. Vervolgens berekent de RV de economische waarde van de onderneming op basis van de discounted cashflow (de toekomstige in- en uitgaande kasstromen). Door: Bert Schaareman, examinator Toelatingscommissie NiRV 7

8 vanwaarde Stelling: Prijs is relev Bart Hoeflaak RV, sr. investmentmanager bij Oost NL Capital Nou, dat ligt wat genuanceerder. Want prijs en waarde zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden, het een kan niet zonder het ander. Prijs is waarde die zich materialiseert. Voordat je tot een prijs voor een onderneming komt, zul je er eerst waarde aan moeten toekennen. En hoeveel waarde je ergens aan toekent is helemaal afhankelijk van de context en wordt bezien vanuit het subject. In een snikhete woestijn hecht ik meer waarde aan een koel glas water dan wanneer ik een kraan tot mijn beschikking heb. Dat verschil in waardeperceptie is noodzakelijk om tot een prijs te komen. Vanuit welk oogpunt kijk je naar de onderneming? Een koper kan er heel anders naar kijken dan een verkoper. Als je vier waarderingsdeskundigen dezelfde set informatie over een onderneming geeft, komen ze toch op vier verschillende uitkomsten. Want de een ziet risico s die een ander niet ziet, de ander houdt rekening metsynergie-effecten, de volgende doet zijn berekening op basis van een stand-alone scenario of houdt rekening met bijvoorbeeld strategische motieven (bijvoorbeeld make-or-buy of een concurrent uit de markt halen). Afhankelijk van je standpunt kun je er op heel verschillende manieren naar kijken. En gelukkig maar. Als een potentiële koper niet meer waarde aan de onderneming toekent dan de eigenaar zelf, zal die immers ook niet willen verkopen. De waarde is dus subjectief. Het is een berekening op papier die de basis vormt voor onderhandelingen over de prijs die uiteindelijk wel of niet betaald wordt, en die objectief is. Het zijn twee verschillende dimensies, die allebei even relevant zijn. Prijs is wat je betaalt, waarde is wat je krijgt. 8

9 destelling anter dan waarde Annemiek Vonk RV, eigenaar van Kracht Acht Nee. Het is de subjectieve waarde die bepaalt of iemand overgaat tot koop of verkoop. De waarde die het bedrijf voor die persoon vertegenwoordigt, wordt afgewogen tegen de prijs, en dit leidt tot een besluit. Het feit dat een prijs tussen partijen expliciet wordt benoemd en daarom voor alle betrokkenen zichtbaar is, maakt deze naar mijn mening niet belangrijker dan de waarde. Ieder mens wil zijn positie verbeteren. Dit economisch principe ligt ten grondslag aan de keuze om een bepaalde stap te zetten: word ik er beter van? Het antwoord op die vraag is onder andere afhankelijk van je persoonlijke situatie en drijfveren. Ik begeleid nu bijvoorbeeld twee broers die een laag salaris halen uit een bedrijf dat momenteel bijna geen geld verdient. Als ze (de activa van) hun bedrijf verkopen en in loondienst gaan werken, kunnen ze twee keer zoveel verdienen. Maar er speelt meer mee: het bedrijf is door hun overgrootvader opgericht, hun ziel en zaligheid ligt erin, het belichaamt hun vrijheid. Dat is ze veel waard. Of neem het voorbeeld van een ondernemer die nog wat tijd wil doorbrengen met zijn ernstig zieke vrouw, en daarom bereid is om zijn bedrijf voor een in de ogen van anderen - lage prijs te verkopen. Hoeveel is de tijd die je rest met je vrouw je waard? Of je vrijheid? Daar kan en durf ik als Register Valuator geen geldbedrag op te plakken. In een waardering op basis van contant gemaakte geldstromen, rekening houdend met specifieke ondernemingsrisico s, kun je veel aspecten meenemen maar niet alles. Aansluitend daarop ga ik dus altijd in gesprek met de ondernemer om zoveel mogelijk bewustwording te creëren van alle relevante overwegingen. Alleen dan komt een ondernemer tot een voor hem goed besluit dat niet alleen onderbouwd is maar ook klopt met zijn gevoel. Ik vind de waarde van een onderneming dus relevanter dan de prijs. Het is wel een samenspel. Als je niet tot een prijs komt die acceptabel is voor de ander, die ook zijn positie wil verbeteren, volgt er geen transactie. 9

10 vanwaarde 3D-printerfabrikant groeit door met NPM Capital Ultimaker is wereldleider op het gebied van desktop-3d-printers. Om die positie te houden, moet het bedrijf vol blijven inzetten op R&D. Daar is uiteraard geld voor nodig. Eind vorig jaar begeleidde Bram van Mensvoort, Register Valuator en sr. manager Corporate Finance bij Baker Tilly Berk, twee van de drie oprichters bij de participatie van NPM Capital. Het klinkt als een verhaal uit een jongensboek. In 2011 probeerden de drie oprichters bij wijze van hobbyproject een 3D-printer te bouwen die goedkoper, handzamer en gebruiksvriendelijker is dan de bestaande machines. Dat lukte. Zelfs zo goed, dat er zes jaar later een bedrijf staat met ruim driehonderd medewerkers, kantoren in Geldermalsen, New York en Boston, een distributienetwerk dat reikt tot meer dan honderd landen, en aansprekende klanten als Volkswagen, Airbus en Apple. In 2016 won Ultimaker de landelijke FD Gazelle Award voor snelst groeiende onderneming. Superdynamische markt Eind 2016 groeide Ultimaker uit zijn voegen en vroegen oprichters Erik en Martijn aan Bram van Mensvoort om hen te begeleiden bij het veiligstellen van de toekomst van Ultimaker. Van Mensvoort: Ultimaker heeft een voorsprong in een superdynamische nichemarkt. Om die voorsprong te behouden moet je continu doorinvesteren. De ECB had al een lening verstrekt vanuit het Europees Innovatiefonds, maar er was meer nodig. Het geven van zekerheden voor een financiering is lastig bij dit type onderneming. Dan kom je al snel uit bij risicodragend kapitaal. 10

11 detransactie Langetermijnvisie Van Mensvoort voerde een DCF-waardering uit, bekeek comparables en bracht het investeringslandschap van venture capitalists, PE-partijen en strategische kopers in kaart. De keus viel op het aan de familie Fentener van Vlissingen gelieerde NPM Capital: een gerenommeerd investeringsfonds dat over voldoende middelen en een langetermijnvisie beschikt. De oprichters hadden direct een goed gevoel bij NPM Capital. Er was chemie en vertrouwen wat belangrijk was voor de oprichters. Uiteindelijk ging het hen met name om welke richting de organisatie op zou gaan, zowel voor de uitstraling richting de 3D-printing community als voor zekerheid richting medewerkers die de organisatie groot hebben gemaakt en hun families, aldus Van Mensvoort. Partijen bij elkaar houden Gedurende het onderhandelingstraject over prijs en voorwaarden bleef de relatie belangrijk, benadrukt Van Mensvoort: Investeerders en management moeten met elkaar door en willen ook dat de oprichters betrokken blijven, zodat die kennis behouden blijft. Dan is het dus zaak om alle partijen bij elkaar te houden en te zorgen dat alle belangen in het proces worden meegenomen. Dat is gelukt. Het is een doordacht en klinkend geheel geworden; iedereen is blij met deze deal. 11

12 vanwaarde Een cryptomunt waarderen: hoe doe je dat? 12

13 inhoudelijk Lange tijd maakte het weinig uit in welke cryptomunt je stapte. Winst maakte je toch wel. Maar vroeg of laat waait de hype over en wie weet ligt de piek zelfs al achter ons. Hoe bepaal je dan nog of, en in welke cryptomunt je stapt? Maurice Beckand Verwee, Register Valuator en mede-oprichter van Crosspring, zet een aantal afwegingen op een rij die iedere potentiële investeerder zou kunnen maken. Lees er alles over op pagina 14 >> 13

14 vanwaarde Een cryptomunt waarderen: hoe doe je dat? Crosspring voert waarderingen uit van IT-bedrijven en internetconcepten, investeert in IT-startups en heeft in het verleden bitcoin gemined. In 2014 besloot Crosspring te investeren in Litebit, een platform waarop je onder andere via ideal cryptomunten kunt kopen en verkopen. Beckand Verwee: Een interessante markt, vonden wij. We zien veel potentie in de blockchain-technologie en zagen dat achter Litebit een team zit dat goed begrijpt wat er in die markt gebeurt. Goudkoorts De huidige hoge prijzen van veel cryptomunten kan Beckand Verwee niet verklaren, anders dan door de goudkoorts die mensen massaal deed instappen. Veel mensen zijn op de golf meegesurft. Dat er een correctie is gekomen, is alleen maar gezond. Ik verwacht dat de komende tijd coins zullen sneuvelen. Maar ook dat meer professionele Nederlandse beleggers zich met cryptomunten zullen bezighouden. Wie overweegt om in een nog altijd oververhitte markt te stappen, moet het hoofd koel houden, waarschuwt Beckand Verwee. Schaf niet blind van alles aan en neem de tijd om je in de materie te verdiepen, net zoals je bij iedere andere langetermijnbelegging zou doen. Vijf zaken waar potentiële investeerders volgens Beckand Verwee op moet letten: 1-De technologie Verdiep je in de technologie waarop het platform ontwikkeld is. Bitcoin heeft bijvoorbeeld een andere technologische benadering dan Ethereum. Als je zelf geen technische kennis in huis hebt, ga dan met iemand praten die er wel verstand van heeft. Veel mensen zeggen dat de transactiesnelheid belangrijk is, maar dat is afhankelijk van het doel dat je voor ogen hebt. Als je het als betaalmiddel voor webshops wilt toepassen wil je misschien veel transacties per seconde kunnen uitvoeren. Maar voor het sluiten van smart contracts is snelheid iets minder van belang. 2-De visie Onderzoek welke visie de makers hebben. Bitcoin is de bekendste toepassing van blockchain. Maar je kan de technologie voor veel meer dingen gebruiken dan alleen als betaalmiddel. Bijvoorbeeld met het doel om de beste logistieke keten te realiseren. Of om de community rond social media verbeteren, door mensen te betalen als ze iets delen. Informeer je op de website over de visie van de ontwikkelaars. Vaak is daar wel een whitepaper te vinden. 3-Het team Ga na welk team bij het platform betrokken is. Beschikken ze over voldoende kennis over het doel dat ze voor ogen staat? En hebben ze ook een relevant netwerk? Ga eens kijken op het LinkedIn- en Facebookprofiel van de makers. Als mensen niet zo n track record hebben, of zelfs helemaal niet te vinden zijn, dan moet je er misschien verre van blijven. 4-De juridische constructie Zit er een stichting achter of een bedrijf met winstoogmerk? Heeft de partij een bijzonder vestigingsadres, of is zelfs helemaal niet te achterhalen waar ze gevestigd zijn en wie verantwoordelijk is? Kies voor een transparante club, waar de zeggenschap niet bij een persoon ligt, want dan neem je wel erg grote risico s. Bij een cryptomunt hoort bovendien een bepaalde openheid, een community die kan meebeslissen. 5-De community Bekijk welke community om het platform heen zit, en hoe actief die community is. Voor een cryptocurrency heb je miners nodig, maar ook mensen die het platform doorontwikkelen en elkaar scherp houden. 14

15 opmerkelijkeovername Rijkswaterstaat koopt groot deel VerkeersInformatieDienst Rijkswaterstaat heeft op 1 maart een groot deel van de activiteiten en het personeel van de VerkeersInformatieDienst (VID) overgenomen. De overname past bij de ambitie van Rijkswaterstaat om weggebruikers 24/7 te informeren over de doorstroming op de Nederlandse snelwegen. Betere doorstroming Rijkswaterstaat verspreidde altijd al informatie over geplande wegwerkzaamheden en omleidingen, maar niet over de files die dit oplevert. Door de overname van marktpartij VID kan de overheidsdienst nu actuele verkeersinformatie verstrekken over filelengtes, vertragingstijden, alternatieven voor weggebruikers en inspanningen om de hinder te beperken. Het streven is om het verkeer, ook bij evenementen, zo soepel mogelijk te laten doorstromen. RWS neemt niet alle activiteiten van de VID over. De fileberichten die de VID op de radio voorleest, zoals bij enkele regionale omroepen, vallen bijvoorbeeld buiten de scope van de overname. RWS gaat weggebruikers alleen via de eigen kanalen informeren. 15

16 vanwaarde