2006 NATIONAAL REFERENTIECENTRUM VOOR LISTERIA

Transcriptie

1 NATIONAAL REFERENTIECENTRUM VOOR LISTERIA JAARVERSLAG LISTERIA STAMMEN AFGEZONDERD IN BELGIË IN 2006 AFDELING BACTERIOLOGIE WETENSCHAPPELIJK INSTITUUT VOOR VOLKSGEZONDHEID

2 1 FOD VOLKSGEZONDHEID, VEILIGHEID VAN DE VOEDSELKETEN EN LEEFMILIEU WETENSCHAPPELIJK INSTITUUT VOLKSGEZONDHEID Departement Microbiologie Afdeling Bacteriologie J.Wytsmanstraat,14, 1050 Brussel NATIONAAL REFERENTIECENTRUM VOOR LISTERIA JAARVERSLAG 2006 Dit verslag heeft betrekking op stammen Listeria van humane-, of voedingsoorsprong, die in 2006 naar het Referentiecentrum voor Listeria werden verzonden. Onze dank gaat naar allen die ons deze stammen bezorgden. Mevr. D. Delbecq wordt bedankt voor haar hulp bij de realisatie van dit rapport. Financiering : FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu. Depotnummer : D/2007/2505/52 Kontaktadres : Listeria referentiecentrum Tel: 02/ Fax: 02/

3 2 Inhoud 1. Samenvatting- Abstract 2. Listeria monocytogenes van humane oorsprong 2.1. Verdeling per serovar en klinische vorm 2.2. Verdeling per maand 2.3. Verdeling per leeftijd 2.4. Verdeling per geslacht 2.5. Evolutie in de voorbije 16 jaren 2.6. Metaalresistentie typering 2.7. Antibioticagevoeligheid 2.8. Moleculaire typeringen toegepast bij clusteranalysen 3. Listeria stammen geïsoleerd uit voedingswaren 3.1. Overzicht 3.2. Verdeling per type voedingswaar en per serovar 4. Referenties

4 3 1. SAMENVATTING In 2006 ontving het Listeria referentiecentrum 56 stammen Listeria monocytogenes van klinische humane oorsprong. Dit is een stijging met 40% t.o.v Daarenboven werden 2 humane L. ivanovii ontvangen. De serovar 1/2a domineerde met 51,8% van de isolaten. De serovar 4b kwam op de tweede plaats met 33,9%, op afstand gevolgd door 1/2b (12,5%) en 1/2c (1,8%). Twee dominante metaalresistentie profielen werden aangetroffen: arseen & cadmium gevoelig (66,1%) en arseeen gevoelig cadmium resistent (21,4%). Er was een daling van de cadmiumresistentie t.o.v met 36%. Het onderzoek naar antibioticagevoeligheid leverde opnieuw resistente stammen op: één stam was streptomycine intermediair resistent; 2 stammen vertoonden een resistentie tegen ciprofloxacine. Het onderzoek in een drietal listeriose clusters kon ondersteund worden door de toepassing van de moleculaire typeringstechniek PFGE. 83,67 % van de β-hemolytische stammen L. monocytogenes geïsoleerd uit voedingswaren behoorden tot de serogroep 1/2. De serovar 1/2a was opnieuw de voornaamste vertegenwoordiger met 54,98% van de stammen; het aandeel van de serovar 4b daalde tot 10,36%. ABSTRACT In 2006, the Listeria reference centre received 56 strains of Listeria monocytogenes of clinical human origin, representing a increasing number of 40% with respect to In addition, 2 clinical human strains of L. ivanovii were received. Distribution of the serovars revealed the dominating position of 1/2a with 51.8% of the isolates, followed by 4b (33.9%), 1/2b (12.5%) and 1/2c (1.8%). Two dominant metal resistance profiles emerged: arsenic & cadmium sensitive (66.1%) and arsenic sensitive cadmium resistant (21.4%). The cadmium resistance decreased from 47.5% in 2005 to 30.4% in Determination of antibiotic susceptibility resulted in 3 resistant strains: intermediate resistant to streptomycin (1X); resistant to ciprofloxacin (2X). The molecular typing method Pulsed Field Gel Electrophoresis was applied in the investigation of three episodes of human listeriosis % of the β-haemolytic L. monocytogenes food isolates belonged to serogroup 1/2, with 1/2a as the dominating serovar (54,98%). Only 10,36% of the isolates belonged to 4b.

5 4 2. L. MONOCYTOGENES VAN HUMANE OORSPRONG In 2006 ontving het Listeria referentiecentrum 59 stammen van humane oorsprong: L. monocytogenes 56 stammen; L. ivanovii 2 stammen; 1 stam kon niet als een Listeria species geïdentificeerd worden. Het aantal stammen L. monocytogenes steeg met 40% t.o.v toen 40 stammen werden opgestuurd. Een analoge stijging van het aantal humane listeriosen werd ook opgetekend door het Netwerk van Peillaboratoria (4) met 67 gevallen in 2006 t.o.v. 54 gerapporteerde gevallen het jaar daarvoor. Het aantal ontvangen stammen komt overeen met 5,6 gevallen van listeriose per 1 miljoen inwoners. Dit cijfer ligt nog in de vork van 0,2-0,6 gevallen/ geldig voor de meest landen. Stijgende incidenties werden echter vastgesteld voor Duitsland (22 ), Nederland (10), Tsjechië (23). De serovar 1/2a domineerde bij de L. monocytogenes stammen met 51,8% gevolgd door de serovar 4b (33,9%). De serovars 1/2b (12,5 % ) en 1/2c (1,8 %) werden weinig frequent aangetroffen (Fig.1). Het relatief belang van de serovar 1/2a in humane listeriose is geen exclusief Belgisch gegeven. De opmars van 1/2a werd ook gesignaleerd in Finland (11). Figuur 1. Listeria monocytogenes 2006: procentuele verdeling per serovar van de humane stammen 4b 34% 1/2c 2% 1/2b 13% 1/2a 51%

6 Verdeling per serovar en klinische vorm Tabel 1. Listeria monocytogenes, humane stammen Verdeling per serovar en klinische vorm 1/2a 1/2b 1/2c 4b Totaal Perinatale vorm Isol.baby Niet-perinatale vorm LV-isolatie Bloed-isolatie Urine Onbekend Totaal % van de humane stammen waren afkomstig van een perinatale listeriose( in 2005 was dit 5%). Dit is een aanduiding dat goede preventiecampagnes voor zwangeren moeten volgehouden worden. Een amerikaanse studie toonde aan dat ongeveer twee derden van de zwangere vrouwen een eetgedrag heeft dat niet in overeenstemming is met de aanbevelingen voor een veilige voeding voor zwangeren (16). Voor de periode werden 37 stammen opgestuurd i.v.m. perinatale infecties ; 15 stammen waren afkomstig van de moeder, en 22 van neonaten. Alle neonaten hadden het beeld van een early-onset listeriosis (infectie bij of onmiddelijk na de geboorte). Voor de moeders werd ons geen enkel geval van meningitis gerapporteerd, terwijl bij de early-onset neonatale listeriosen septicemie duidelijk primeerde over meningitis. Deze bevindingen liggen in de lijn van de beweringen van Posfay-Barbe et al.die stellen dat listeria meningitis uiterst zeldzaam is bij de zwangeren, terwijl bij early-onset neonatale listeriose het septische beeld domineert (17). De serovar 4b komt zowel bij de moeder als de neonaat het frekwentst voor. Dit serovar is voor het totaal van de moeder-baby isolaties goed voor 56,7% van de isolaties, een cijfer vergelijkbaar met de franse gegevens (51,7%) voor de periode (18). De 22 neonatale L. monocytogenes stammen voor de periode is duidlijk meer dan wat het Nederlands Referentielaboratorium voor Bacteriële Meningitis krijgt. Voor de periode ontvingen ze L. monocytogenes stammen afkomstig van 22 neonaten jonger dan 4 weken (19). Het moet echter gezegd worden dat listeriose geen meldingsplichtige ziekte is in Nederland. 6 stammen werden geïsoleerd bij niet - perinatale casussen met ziektebeeld meningitis. Dit cijfer ligt in de buurt van het gemiddelde van 7,8 stammen/ jaar voor de opvolgperiode De situatie in België is daarmee vergelijkbaar met wat voor Nederland werd gepubliceerd voor de periode (5). De serovar 4b domineert opnieuw niet bij de meningitis isolaties. Deze dominantie werd echter in het verleden reeds herhaaldelijk vastgesteld (6). In Frankrijk is 4b de meest frequente serovar bij niet-perinatale meningitis (7). Het laboratorium kreeg in stammen geïsoleerd uit bloed. Bloed is daarmee het meest gerapporteerd isolatiesite bij humane listeriose. De serovar 1/2a (23stammen) is meer vertegenwoordigd dan 4b (13 stammen). De serovar 4b werd in het verleden wel eens als het meest virulente serovar voorgesteld.. Uit urine werd 1 stam geïsoleerd. Men melde ons 5 overlijdens (4 volwassenen en 1 doodgeboren foetus) met een directe link naar listeriose. Dit is zeker een onderschatting van het reële getal omdat informatie over de mortaliteit geheel vrijblijvend is bij het opsturen van een stam. Volgens een literatuurgegeven zou de mortaliteit rond de 20 % bedragen (8). Van de 52 non-perinatale listeriosen werden ons voor 31 gevallen een onderliggende aandoening gemeld : cirrhose (2x); polyarthritis (1x); sarcoïdosis (1x); diabetes (2x); astma (1x); ziekte van Horton (1x); myocardinfarct (1x); endocarditis (1x); COPD (1x); hartdecompensatie (2x); chronische darmaandoening (1x); lupus (1x); longlijden (1x); nierinsufficiëntie (1x); maligniteit (13x); immunogedeprimeerd (1x). Deze gegevens tonen eens te meer aan dat verzwakte personen met een onderliggende aandoening een verhoogd risico lopen voor listeriose.

7 6 Een meerderheid van de gerapporteerde maligniteiten was van niet-hematologische aard. Dit is in tegenstelling met de voorgaande jaren. De oververtegenwoordiging van hematologische maligniteiten werd echter ook in een Texaanse studie gevonden (9). De voornaamste besmettingsbron van humane listeriose is de voeding. Het is niet altijd gemakkelijk de link naar de voeding te leggen mede door de lange incubatietijd. Een aantal patiënten verwezen naar rilettes, filet américain, franse kazen, zuivelprodukten, gerookte zalm als mogelijke besmettingsbronnen. Het effectieve bewijs kon niet geleverd worden! Het referentiecentrum ontving ook een stam L. monocytogenes dat geïsoleerd werd uit een bloedtransfusie preparaat. Het symptoom gastro-enteritis werd éénmaal vermeld en dit bij een patiënt met lymphoma. In 2006 werd uitzonderlijk L. ivanovii geïsoleerd bij humane casussen. De ene patiënt was een 26-jarige man met oorbelabces waaruit L. ivanovii werd gekweekt. In ongeveer dezelfde periode werd een 44-jarige vrouw opgenomen met sepsis bij veralgemeend mammacarcinoom. Uit het bloed werd L. ivanovii gekweekt; Beide patiënten woonden in een andere regio. 2.2.Verdeling per maand Tabel 2: L. monocytogenes : humane stammen Verdeling per maand en serovar 1/2a 1/2b 1/2c 4b Totaal Januari Februari Maart April Mei Juni Juli Augustus September Oktober November December De verdeling per maand (Tabel 2 ; Fig.2) laat zien dat het aantal stammen varieerde tussen 1 en 9 met het dieptepunt in de maand juli. Vanaf augustus werd er gemiddeld genomen meer stammen ontvangen. De piekisolaties in oktober en november zijn het resultaat van een verhoogde isolatiefrequentie van de serovar 4b. De vaststelling dat vanaf 1997 meer stammen werden ontvangen in de tweede helft van het jaar dan in de eerste helft gaat ook voor 2006 op; enkel in 2005 was dit niet zo duidelijk.

8 7 Figuur 2 : L. monocytogenes, humane klinische stammen Maandelijkse verdeling Aantal stammen jan feb mar apr mei jui jul aug sep okt nov dec 2.3. Verdeling per leeftijd Tabel 3: L. monocytogenes : humane stammen (2006). Verdeling per leeftijd en serovar. 1/2a 1/2b 1/2c 4b Totaal 1-5 d d d. 1 j j j j j j j j j j j onbekend Piekisolaties gebeurden in de leeftijdsklasse jaar. Van 4 neonaten met listeriose werd een stam opgestuurd. Uit het bloed van een astmatische kleuter van 1 jaar werd L. monocytogenes gekweekt. Het gebeurt zelden dat kleuters, kinderen en adolescenten lijden aan listeriose.

9 8 2.4 Verdeling per geslacht Tabel 4 : L. monocytogenes humane stammen (2006) : verdeling per geslacht en serovar. Geslacht 1/2a 1/2b 1/2c 4b Totaal Mannelijk Vrouwelijk Onbekend Totaal In 2006 werden meer stammen opgestuurd afkomstig van mannen dan van vrouwen. Hiermee wordt gebroken met de algemene trend uit de voorbije jaren waarbij de verschillen tussen de geslachten eerder minimaal waren. 2.5.Evolutie in de voorbije 16 jaren. Figuur 3.: Jaarlijks aantal humane L. monocytogenes isolaties sedert Aantal stammen In 2004 werden het grootst aantal humane klinische stammen ontvangen uit de voorbije 16 jaren (Fig. 3). De 56 gevallen van 2006 vertegenwoordigen een incidentie van 0.56/ , wat nog aansluit bij de spreiding 0,16-0,6 / uit een publicatie van Rocourt et al. (12). Serovar 4b en serogroep 1/2 wisselden in het verleden vaak als voornaamste serotype. Sedert 2002 stelt men vast dat de serogroep 1/2 de overhand haalt op 4b (Fig.4). Dit is op zichzelf compatibel met de oververtegenwoordiging van de serogroep 1/2 bij de voedingsisolaties.

10 9 Figuur 4. : Serovar-groep verdeling van humane L. monocytogenes stammen sedert serovar 4b serogroep 1/2 2.6.Metaalresistentie typering Alle humane stammen werden onderzocht op hun gevoeligheid voor de metalen arseen en cadmium. Tabel 5 : Metaalresistentie typering van humane stammen L. monocytogenes ( aantal stammen:56) Serovar Totaal As:r;Cd:r As:r;Cd:s As:s;Cd:s As:s;Cd:r 1/2a /2b /2c b Totaal As:r ; Cd:r : resistent tegen arseen en resistent tegen cadmium As:r ; Cd:s : resistent tegen arseen en gevoelig voor cadmium As:s ; Cd:s : gevoelig voor arseen en gevoelig voor cadmium As:s ; Cd:r : gevoelig voor arseen en resistent tegen cadmium Twee dominante metaalresistentie profielen werden aangetroffen : arseen en cadmium gevoelig (66,1%) en arseen gevoelig - cadmium resistent (21,4%) (Tabel 5). In 2004 waren 34% van de stammen dubbelgevoelig. In 2005 steeg dit naar 47,5 % dank zij een verminderde resistentie tegen arseen. In 2006 waren 66,1% van de stamen dubbelgevoelig door een forse daling van de cadmiumresistentie (tabel 6).

11 10 Tabel 6 : Evolutie van de metaalresistentie bij de humane stammen L. monocytogenes. Jaar Aantal stammen Resistent tegen arseen(%) Resistent tegen cadmium(%) ,2 46, ,6 42, ,4 40, ,8 37, ,1 52, ,5 30,4 De gegevens uit tabel 5 bevestigen wat vroeger werd vastgesteld namelijk dat 1/2a en 1/2b stammen vlugger een cadmiumresistentie ontwikkelen dan 4b stammen. Deze laatsten daarentegen worden vlugger arseen resistent. Het aantal stammen resistent tegen beide metalen was nog eerder laag, namelijk 5 stammen (8,9 %). Dit percentage ligt in de buurt van 6,8% uit een Engelse studie (13). Het doel van de metaalresistentie typering is te beschikken over een vlugge en eenvoudige methode om stammen met een zelfde serovar verder te differentiëren. Indirect kunnen deze metaalresistentie indicaties geven over de graad van cadmium en arseen vervuiling in ons leefmilieu en voeding. 2.7 Antibioticagevoeligheid. Alle humane stammen werden getest op hun gevoeligheid voor 10 antibiotica. De MIC-waarden werden bepaald met behulp van de Etest (Tabellen 7 en 8). Tabel 7 : Antibioticagevoeligheid van humane stammen (2006) : overzichtstabel. Antibioticum MIC 90 (µg/ml) MIC range (µg/ml) Resistent (aantal stammen, %) Ampicilline 0,25 0, Gentamicine 2 0, Amoxicilline 0,25 0, Streptomycine ,8* Vancomycine 1,5 1-1,5 0 Erythromycine 0,25 0,094-0,38 0 Tetracycline 0,5 0, Ciprofloxacine 0,75 0,38-8 3,6 Chloramphenicol Trimethoprim + Sulfamethoxazole 0,016 0,008-0,023 0 * intermediaire resistentie

12 11 Tabel 8 : Humane stammen 2006 : MIC 90 verdeling per serovar Antibioticum Serovar 1/2a Serovar 4b MIC 90 (µg/ml) MIC 90 (µg/ml) Ampicilline 0,25 0,38 Gentamicine 2 1,5 Amoxicilline 0,25 0,25 Streptomycine 3 6 Vancomycine 1,5 1,5 Erythromycine 0,25 0,25 Tetracycline 0,5 0,5 Ciprofloxacine 1 0,75 Chloramphenicol 4 4 Trimethoprim + Sulfamethoxazole 0,016 0,016 Er werden monoresistente stammen aangetroffen : 1 stam (4b) was intermediair resistent tegen streptomycine (MIC 16 µg/ml); 2 stammen (1/2a) waren resistent tegen ciprofloxacine met een MIC van respektievelijk 6 en 8 µg/ml. We ontvingen 1 stam (1/2a) met een simultane verminderde gevoeligheid voor ampicilline (MIC= 1µg/ml) en amoxicilline (MIC=1µg/ml). De Swedish Reference Group for Antibiotics stelt voor Staphylococcus aureus een gentamicine breakpoint voor van 1µg/ml (2). Hansen et al. (1) pasten deze norm toe op Listeria stammen. Volgens een publikatie van Heger et al. (3) zijn deze stammen echter nog gentamicine gevoelig omdat de auteurs een gentamicine breakpoint van 4/16 (µg/ml) voorstellen. AB Biodisk, de producent van Etest hanteert ook de breakpoints 4/16 µg/ml. MICwaarden >1µg/ml werden in de voorgaande jaren zelden opgetekend in het referentiecentrum : 1 stam in 2000; 4 stammen in 2004; 2 stammen in Al deze stammen behoorden tot de serogroep 1/2. In 2006 hadden 11 stammen een MIC > 1µg/ml; 8 stammen behoorden tot de serogroep 1/2 en 3 stammen waren 4b.Voor alle klinische stammen samen ligt de MIC 90-waarde voor gentamicine op 2µg/ml, wat hoger is dan de MIC 90 van 0,75 µg/ml voor Deense humane stammen uit de periode (1). De MIC90-waarden opgesplitst per serovar laten voor de 10 antibiotica geen beduidende verschillen zien (Tabel 8). Het onderzoek naar de listeria antibioticagevoeligheid blijft noodzakelijk. Een studie aan de Ankara universiteit toonde aan dat 66% van de L. monocytogenes isolaten uit vlees resistent waren tegen ampicilline, een analoog cijfer werd bekomen voor trimethoprim-sulfamethoxazole (24). In een amerikaanse studie bleek dat alle L. monocytogenes isolaties uit 4 melkveebedrijven resistent waren tegen streptomycine, trimethoprim; 92% was resistent tegen ampicilline; belangrijke resistenties werden waargenomen voor tetracycline (45%) en chloramphenicol (32%) (25) Moleculaire typeringen toegepast bij clusteranalysen Pulsotypering werd verricht op stammen waarvan men vermoedde dat ze betrokken waren in listeriose uitbraken. Twee restrictie-enzymes werden gebruikt AscI en Apa I. Binnen een zelfde week in de maand augustus werden 2 stammen geïsoleerd met dezelfde eigenschappen: serovar 1/2b, arseen en cadmium gevoelig, zelfde pulsovar ( Figuur 5). De patiënten woonden in Grimbergen en Etterbeek. Een tweede cluster werd gevormd door 4 stammen geïsoleerd tussen 23/8/2006 en 3/9/2006. Alle stammen behoorden tot serovar 1/2a, waren arseen en cadmium gevoelig, en hadden dezelfde pulsoprofielen. De patiënten woonden in het noordelijk deel van het het land (Antwerpen 2X, Neerpelt, Zelzate). In de maand november ontvingen we 4 stammen met dezelfde eigenschappen: serovar 4b, arseen en cadmium gevoelig, zelfde pulsovar. De patiënten woonden in 4 verschillende provincies ( 2 waalse en 2 vlaamse). Deze cluster situeerde zich in een ruimere periode met verhoogde isolaties van 4b stammen.

13 12 Figuur 5: PFGE-scheiding van Asc I fragmenten van 2 stammen met serovar 1/2b, arseen en cadmium gevoelig. 3. LISTERIA STAMMEN GEISOLEERD UIT VOEDINGSWAREN 3.1 Overzicht 318 stammen geïsoleerd uit voedingswaren werden ontvangen. 251 stammen werden bevestigd als β-hemolytische L. monocytogenes. De verdeling van de overige stammen is als volgt: L. innocua (7X); L. welshimeri (2X); niet-hemolytische L. monocytogenes met serovar 1/2a en geïsoleerd uit gerookte zalm (2X); stam die niet als L. monocytogenes kon bevestigd worden (1X); stammen met enkel de listeria antigenische bepaling op verzoek van de aanvrager (49X) met volgende serovarverdeling: 1/2a (28X), 1/2b (1X), 1/2c (5X), 4b (15X); 6 subculturen konden niet meer opgekweekt worden. De serovarverdeling van de hemolytische L. monocytogenes stammen volgde een klassiek patroon : 83,67 % van de stammen behoorden tot de serogroep 1/2. Binnen deze groep vertegenwoordigt de serovar 1/2a de grootste groep met 138 stammen (54,98 %), gevolgd door 1/2c met 44 stammen (17,53%) en 1/2b met 28 stammen (11,16 %). In vergelijking met vorig jaar waren er relatief minder isolaties met serovar 4b (10,36 %).

14 13 Weinig frequente serovars waren: 3a met 5 stammen (1,99%) en 3c met 8 stammen (3,19%). Autoagglutinatie werd gezien bij 2 stammen (0,8%) (Figuur 6). De zeldzame serovars werden geïsoleerd uit volgende voedingswaren; serovar 3a ( pluimveevleesbereidingen 2X, gerookte zalm 1X, tonijnsalade 1X, bloedworst 1X), serovar 3c ( gevogelteworst 1X, américain préparé 3X, tonijnsalade 4X). Figuur 6 : L. monocytogenes uit voedingswaren: verdeling per serovar. 1,99% 3,19% 10,36% 0,80% 17,53% 54,98% 11,16% 1/2a 1/2b 1/2c 3a 3c 4b autoagglutinerend In tegenstelling met voorgaande jaren konden alle niet-autoagglutinerende stammen geserotypeerd worden. Risicorijke voedingswaren zijn traditioneel : zachte kazen, rauwe melk, paté, droge worst, filet américain, gerookte zalm, salades. Van Coillie et al. (21) vonden dat 23,4% van de ready-to-eat food products op de Belgiche markt besmet waren met L. monocytogenes. De hoogste prevalenties waren voor bereid gehakt en gerookte heilbot. Recent werd de aandacht getrokken op de pluimveevleesbereidingen en boter. Een studie van K.De Reu et al. (20) toonde aan dat 18,7% van de stalen hoeveboter L. monocytogenes bevatte in 25g. De ontvangen isolaties uit gezouten spek, bloedworst en geperste kop tonen aan dat ook deze categorie van voedingswaren als potentiële besmettigsbronnen kunnen beschouwd worden.

15 L. monocytogenes : verdeling per type voedingswaar en per serovar Zuivel 1/2a 1/2b 4b Totaal Boter Kaas Zachte kaas Vleeswaren 1/2a 1/2b 1/2c 3a 4b aa (*) Totaal Gezouten spek Americain nature Hesp Varkensgehakt Bloedworst Paté Droge worst Geperste kop Gehakt vlees Rauw vlees Charcuterie * aa : autoagglutinerend Gevogelte 1/2a 1/2b 1/2c 3a 3c 4b Totaal pluimveevleesbereiding gevogelteworst gevogeltevlees kip kippenworst Vis 1/2a 1/2b 3a 4b Totaal Gerookte zalm Vis(niet gespecifieerd)

16 Bereidingen 1/2a 1/2b 1/2c 3a 3c 4b aa(*) Totaal Koude schotel Américain préparé Bereid gerecht Garnaalsalade Tonijnsalade Vleesbereiding (*) aa = autoagglutinerend Varia 1/2a 1/2b 1/2c Totaal onbekend REFERENTIES (1) Hansen J.M., Gerner - Smidt P., Bruun B. (2005). Antibiotic susceptibility of Listeria monocytogenes in Denmark APMIS 113, (2) The Swedish Reference Group for antibiotics (SRGA) and its subcommittee on methodology (SRGA-M). SRGA methods and QA SRGA homepage ( version 3 ; webmaster G. Kahlmeter. (3) Heger W., Dierich M., Allerberger F. (1997). In vitro susceptibility of Listeria monocytogenes : comparison of the E-test with agar dilution test. Chemotherapy 43, (4) Ducoffre G. Netwerk van peillaboratoria. Aantal gediagnosticeerde gevallen in WIV, Afdeling Epidemiologie ; (5) Aouaj Y., Spanjaard L., Van Leeuwen N., Dankart J. (2002). Listeria monocytogenes meningitis : serotype distribution and patient characteristics in The Netherlands, Epidemiol. Infect.128, (6) Nationaal Referentiecentrum voor Listeria. Jaarverslag WIV, afdeling Bacteriologie ; (7) Martin P., Jacquet Ch. Centrte National de Référence des Listeria. Rapport annuel d activité pour France. (8) Wiedmann, M. (2002). Detection and characterization of Listeria monocytogenes. J. AOAC Int.85, 494. (9) Rivero G.A., Torres H.A., Rolston K.V., Kontoyiannis D.P. (2003). Listeria monocytogenes infection in patients with cancer. Diagn. Microbiol.Infect. Dis.47, (10) Doorduyn Y, De Jager CM, Van der Zwaluw WK, Wannet WJB, Van der Ende A, Spanjaard L, Van Duynhoven YTHP. (2006) First results of the active surveillance of Listeria monocytogenes infections in the Netherlands reveal higher than expected incidence. Eurosurveillance weekly release 20 april (11) Lukinmaa S., Miettinen M., Nakari U-M., Korkeala H., Siitonen A. (2003). Listeria monocytogenes isolates from invasive infections : variation of sero-and genotypes during an 11-year period in Finland.

17 16 J. Clin. Microbiol. 41, (12) Rocourt J., Jacquet Ch., Reilly A. (2000). Epidemiology of human listeriosis and seafoods. Int. J. Food Microbiol. 62, (13) McLauchlin J., Hampton M.D., Shah S., Threlfall F.J., Wiencke A.A., Curtis G.D.W. (1997). Subtyping of Listeria monocytogenes on the basis of plasmid profiles and arsenic and cadmium susceptibility. J. Appl. Microbiol. 83, ; (14) Olsen S.J., Patrick M., Hunter S.B., Reddy V., Kornstein L., MacKenzie W.R., Lane K., Bidol S., Stoltman G.A., Frye D.M., Lee I., Hurd S., Jones T.F., LaPorte T.N., Dewitt W., Graves L., Wiedmann M., Schoonmaker-Bopp D.J., Huang A.J., Vincent C., Bugenhagen A., Corby J., Carloni E.R., Holcomb M.E., Woron R.F., Zansky S.M., Dowdle G., Smith F., Ahrabi-Fard S., Ong A.R., Tucker N.., Hynes N.A., Mead P. (2005). Multistate outbreak of Listeria monocytogenes infection linked to delicatessen turkey meat. Clin. Infect. Dis. 40, (15) MacDonald P.D., Whitwam R.E., Boggs J.D.,MacCormack J.N., Anderson K.L., Reardon J.W., Saah J.R., Graves L.M., Hunter S.B., Sobel J. (2005). Outbreak of listerioses among Mexican immigrants as a result of consumption of illicitly produced Mexican-style cheese. Clin. Infect. Dis. 40, (16) Athearn P.N., Kendall P.A., Hillers V., Schroeder M., Bergmann V., Gang Chen, Medeiros L.C. (2004). Awareness and acceptance of current food safety recommendations during pregnancy. Maternal and Child Health Journal 8, (17) Posfay-Barbe K.M., Wald E.R. ( 2004). Listeriosis. Pediatrics in Review 25, (18) Goulet V., Jacquet C., Martin P., Vaillant V., Laurent E., de Valk H. (2006). Surveillance of human listeriosis in France, Eurosurveillance monthly releases,11(6). (19) van Stuijvenberg M., Spanjaard L., Bergman K.A. (2006). Neonatale infectie met Listeria monocytogenes : zeldzaam, maar ernstig. Ned. Tijdschr Geneeskd. 150, (20) De Reu K.,Grijspeerdt K., Herman L. (2004). A Belgian survey of hygiene indicator bacteria in raw milk and direct marketing of raw milk farm products. J. Food Safety 24, (21) Van Coillie E., Werbrouck H., Heyndrickx M., Herman L., Rijpens N. (2004). Prevalence and typing of L. monocytogenes in ready-to-eat products on the Belgian market. J. Food Protection 67, (22) Koch J., Stark K. (2006). Significant increase of listeriosis in Germany- Epidemiological patters Euro Surveill 11(6), (23) Vít M, Olejník R, Dlhý J, Karpíšková R, Cástková J, Príkazský V, Príkazská M, Beneš C, Petráš P. Outbreak of listeriosis in the Czech Republic, late 2006 preliminary report. Euro Surveill 2007;12(2):E Available from: (24) Yücel N., çitak S., Önder M. (2005). Prevalence and antibiotic resistance of Listeria species in meat products in Ankara, Turkey. Food Microbiol. 22, (25) Srinivasan V., Nam HM., Nguyen LT.,Tamilselvam B., Murinda SE., Oliver SP. (2005). Prevalence of antimicrobial resistance genes in Listeria monocytogenes isolated from dairy farms. Foodborne Pathogens and Disease 2,

18 NATIONAAL REFERENTIECENTRUM VOOR LISTERIA JAARVERSLAG 2006 AFDELING BACTERIOLOGIE DEPARTEMENT MICROBIOLOGIE W I V, September 2007 Verantwoordelijke uitgever : M. Yde J. Wytsmanstraat 14, B-1050 Brussel WETENSCHAPPELIJK INSTITUUT VOOR VOLKSGEZONDHEID