E UROPESE H OGESCHOOL B RUSSEL

Transcriptie

1 E UROPESE H OGESCHOOL B RUSSEL C AMPUS N IEUWLAND N IEUWLAND B RUSSEL T EL.: F AX: Muzikae Opvoeding 1 o Cursus Theorie van de Muziek Lector : Dirk Bogaert Bronnen : Sem Dresden, Agemene muziekeer, Woters - Noordhof, Groningen Theo Wiemze, Agemene muziekeer, Het spectrum B.V., Water Piston, Counterpoint, Victor Goancz, London, Arnod Schönberg, Structura functions in harmony,w.w.norton&co, New York,1969. Mart.J.Lürsen, Grondsagen van de muziektheorie, Servire Katwijk, Muzikae opvoeding 1 o theorie Lector: Dirk Bogaert pagina 1/15

2 œ 1. Notatiesymboen Notenwaarden, rustwaarden ====================== & w «j k hee noot have noot vierde noot achtste noot zestiende noot ====================== & k k tweeëndertigste noot vierenzestigste noot Ó Œ ====================== & hee rust have rust vierde rust achtste rust zestiende rust ====================== & Ù tweeëndertigste rust vierenzestigste rust Schrijfwijzen en andere tekens in verband met noten- en rustwaarden Vagjes of verbindingsijnen Steetjes naar boven of naar beneden ====================== & j j j ««j ˆ ˆ = Twee achtste noten kunnen zowe os van ekaar as gebonden geschreven worden. De schrijfwijze in maat twee is duideijker omdat die de achtsten groepeert per tijd. De steetjes aan de noten mogen zowe naar boven as naar beneden geschreven. De vagjes komen we atijd aan de rechterkant de de stee terecht. Dit kan je zien in het vogend voorbeed. ====================== & œ J œ J œ J œ J œ œ œ œ œ = Muzikae opvoeding 1 o theorie Lector: Dirk Bogaert pagina 2/15

3 Dezefde ogica is van toepassing op zestienden en ook de andere noten. Wat betreft uitvoering zijn de vogende twee maten idendiek. De ene is we vee beter 'eesbaar' dan de andere. ««=================== & ««««ˆˆˆ ˆ ˆ ˆ «««ˆ ˆ_ ˆ k k k k j k k k k ˆ_ «k k = Een vierde en achtste rust zien er met de hand geschreven enigzins anders uit : Œ =============== & vierde rust achtste rust vierde rust achtste rust Een punt achter een noot Een punt achter een noot verengt de noot met de heft van haar waarde. Een vierde noot met een punt (gepunte vierde) duurt dus een vierde pus een achtste. Twee punten achter een noot betekent: verengen met de heft én een vierde van de waarde van de geschreven noot. Een have noot die dubbe gepunt is duurt dus : een have pus een vierde pus een achtste. Noten die op dezefde hoogte genoteerd staan en verbonden zijn door boogjes, kinken as één noot. Daarom kinken de twee vogende maten ook identiek. ================= &. «.. j «k Een verbindingsboog tussen noten met dezefde hoogte Een verbindingsboog tussen twee noten met dezefe toonhoogte verbindt deze tot één noot.in het vogende voorbeed staat dus eigenijk maar één noot! Ook a staan er vier notenwaarden genoteerd. ================= & ««««Muzikae opvoeding 1 o theorie Lector: Dirk Bogaert pagina 3/15

4 œ_ œ_ œ_ Symboen in verband met de toonhoogte Seutes : soseute ============ & w = so faseute w ============? = fa De notennamen in de soseute zijn : ================= & ˆ_«ˆ_«ˆ_«ˆ_«so a si do re mi fa so a si do re mi fa so De notennamen in de faseute zijn : =================? ˆ_ «mi fa so a si do re mi fa so a si do re mi De twee vogende noten zijn wat betreft toonhoogte geijk : =============== & w_ = do w_ ===============? = do Muzikae opvoeding 1 o theorie Lector: Dirk Bogaert pagina 4/15

5 Noten hebben ook etterbenamingen : =============? = & C D E F =============== & ˆ_ «c d e f g a b c' d' e' f' g' G A B Een oktaaf hoger speen/zingen wordt as vogt aangeduid : & ============= & & _ ============= & Een oktaaf ager uitvoeren kan as vogt ============ & & = & b ============ & _«= Een kruis verhoogt de noot met een have toon. Een B of "mo" veaagt de noot met een have toon. Een hersteingsteken "herstet" de noot op zijn natuurijke hoogte ================= & b #w #w nw = fa-kruis a-mo si-hersted Muzikae opvoeding 1 o theorie Lector: Dirk Bogaert pagina 5/15

6 Wijzigingstekens Dikwijs staan er aan de soseute a één of meerdere wijzigingstekens. Die zijn gedig voor de hee ijn. In onderstaand voorbeed zie een b-teken staan ter hoogte van de si. Dat wi zeggen dat ae si 's op de ijn as sib (of si-mo) moeten gespeed worden. In de derde maat zie je do-kruis staan. Dat wijzigingsteken staat niet aan de seute en is aeen maar gedig binnen die maat. In deze derde maat staat dus twee keer een do-kruis en een keer een si-mo. ========================= & b 4 «««ˆ ˆ ˆ œ œ œ Œ #œ œ œ œ œ œ œ œ Œ b b b In dit voorbeed staan b-tekens ter hoogte van de si, mi en a. Hier moeten ae si 's, mi 's en a 's respectieveijk as si-mo, mi-mo en a-mo gespeed worden. In de derde maat staat twee maa si-hersted en een keer a-mo. ========================= & bb ««««««b ««««ˆ_ ˆ ˆ ˆ ˆ ˆ ˆ Œ n ˆ «ˆ ˆ ««ˆ ˆ ˆ Œ # ˆ_«In dit voorbeed staat een kruis (#) ter hoogte van de fa. Hier moeten ae fa 's as fa# gespeed worden. In de derde maat staat twee maa re# en een keer fa#. # ««««========================= & ˆ ˆ ˆ ˆ œ œ œ Œ #œ œ œ œ œ œ œ œ Œ # # In dit voorbeed staan kruisen ter hoogte van de fa en de do. Hier moeten ae fa 's, en do 's respectieveijk as fa# en do# gespeed worden. In de derde maat staat twee maa a# en een keer fa#. ========================= & # # ««««ˆ_ ˆ_ ˆ ˆ œ œ œ Œ «««# ˆ ««ˆ ˆ «ˆ ˆ ˆ Œ ˆ_«ˆ_«Muzikae opvoeding 1 o theorie Lector: Dirk Bogaert pagina 6/15

7 Dynamiektekens Stabiee dynamiek : fff ff f mf mp p pp ppp fortissimo possibie fortissimo forte mezzoforte mezzopiano piano pianissimo pianissimo possibie zo sterk mogeijk zeer sterk sterk haf sterk haf zacht zacht hee zacht zo zacht mogeijk Overgangsdynamiek : crescendo sterker worden of : decrescendo zachter worden of : Frazering, articuatie, accenten Met frazering wordt wordt de afbakening van de muzikae zinnen bedoed. Dit gebeurt door bogen en komma's. Een voorbeed : =================== & 4, 3 _««4 Met articuatie wordt deuitvoeringswijze van de noten bedoed. Noten kunnen gebonden of duideijk van ekaar gescheiden gespeed worden. De aanduiding gebeurt door keine boogjes van de ene naar de andere noot, en punten of patte streepjes onder of boven de noot. Sterk gebonden speen noemt men egato, duideijk gescheiden staccato. Een voorbeed ================== & 3 «.. 4 «ˆ ˆ «ˆ. «.. «ˆ ˆ «ˆ «. = 4 gebonden staccato egato Met accenten wordt bedaod dat bepaade noten met meer nadruk worden gespeed of gezongen dan andere. Accenten worden aangeduid door een > - teken : ===================== & 2 > 4 «««««> «««> > «««««> ««««> ««««> «««> > «««««Œ Muzikae opvoeding 1 o theorie Lector: Dirk Bogaert pagina 7/15

8 Tempoaanduidingen Kan op twee verschiende manieren : met Itaiaanse woorden of met notenwaarden en getaen. De Itaiaanse woorden geven meesta ook nog een gevoe weer (waarmee het stuk moet uitgevoerd worden) MET ITALIAANSE WOORDEN Langzame tempi : Lento Traag,sepend Largo Breed, ernstig Grave Zwaar, gewichtig Matige tempi : Moderato Gematigd Andante Gaande Snee tempi Aegro Vug, opgewekt Vivace Sne, evendig Presto Zeer sne, ijend MET NOTENWAARDEN EN GETALLEN Hier wordt gewoon een notenwaarde opgegeven met daarbij een geta. Het geta verwijst naar het aanta metronoomsagen per minuut. Hoe hoger het geta, des te hoger het tempo. Enkee voorbeeden : q = 60 wi zeggen : van deze vierde noot zijn er zestig in een minuut. Eke vierde duurt dus precies één seconde e = 80 wi zeggen : van deze achtste noot zijn er tachtig in een minuut. h = 100 wi zeggen : van deze have noot zijn er honderd in een minuut. Muzikae opvoeding 1 o theorie Lector: Dirk Bogaert pagina 8/15

9 2. Maat en Ritme TIJDEN TIJDEN : ZIJN REGELMATIG WEERKERENDE PULSEN. ALLE TIJDEN ZIJN EVEN LANG. Tijden kunnen op aerei manieren voorgested worden. Grafisch zou dat bv zó kunnen : / / / / / / / / /... of / / / / / / / / / / /... of... maar niet / // / / /... en ook niet / < /... In de muziek kunnen tijden voorgested worden door notenwaarden. Voorbeed : e e e e e e e e e e e e e e e... of q q q q q q q q q q... of h h h h h h h h h... TEMPO TEMPO : IS DE SNELHEID WAARMEE TIJDEN ELKAAR OPVOLGEN. Voorbeed : Mijn tijden gaan zó : h h h h... en het tempo ervan is h = 50 Voorbeed : Hetzefde geva en het tempo is : Aegro MAAT MAAT : Is een tijdspanne tussen twee maatstrepen. ( maat = meet-éénheid). IS DE ORGANISATIE VAN DE TIJDEN. DE MAAT DRUKT UIT HOE ACCENTEN OVER DE TIJDEN VERDEELD WORDEN. DE MAAT WORDT UITGEDRUKT DOOR EEN MAATCIJFER. MAATCIJFER : Bestaat uit twee getaen die in het begin van het muziekstuk boven ekaar worden geschreven. Het bovenste geta zegt hoevee tijden er in een maat zijn. Het onderste geta geeft de notenwaarde van één tijd aan. (We herinneren ons nog dat ae tijden even ang zijn!) Voorbeed : Het maatcijfer 4/4 wi dus zeggen : de maat bestaat uit 4 tijden, en de waarde van eke tijd is een vierde noot. Het BASISRITME van de maat 4/4 is : q q q q RITME RITME is zeker het meest compexe van ae muzikae tijdsbegrippen. Principiee heeft ritme niks met regemaat te maken, a is het in 99 % van de gevaen wé zo. Ritmes spreken over het agemeen pas aan as er van een zekere herhaing sprake is. Ritme ontstaat door de opeenvoging van een aanta pusen, ek met een eigen tijdsduur. De verhouding van ek van die tijdsduren tot ekaar is ritme. In de muziek waar wij mee te maken hebben kunnen die verschiende tijdsduren afgemeten worden aan het basisritme van de maatsoort die gebruikt wordt. Definitie : RITME IS DE VERHOUDING VAN DE VERSCHILLENDE NOTENWAARDEN TOT ELKAAR EN TOT HET BASISRITME. Muzikae opvoeding 1 o theorie Lector: Dirk Bogaert pagina 9/15

10 3 Maatsoorten Maatsoort Maatcijfer Basisritme Enkevoudig Binair ( = tweeedig) 2/8 e e 2/4 2/2 q h q h Ternair ( = drieedig) 3/8 3/4 3/2 e e e q q q h h h Samengested Binair met een binaire onderverdeing met een ternaire onderverdeing 4/8 4/4 4/2 6/8 12/8 e e e e q q q q h h h h q q q q q q q q q q q q q q q q q q Ternair met een ternaire onderverdeing 9/8 q q q q q q q q q Onregematig samengested 5/4 = 3/4+2/4 q q q q q 7/8 = 4/8+3/8 q q q q q q q Muzikae opvoeding 1 o theorie Lector: Dirk Bogaert pagina 10/15

11 Opmerking : Maatcijfers kunnen, afhankeijk van de uitgeverij, nog we eens van schrijfwijze verschien. De meest courante is zeker we die met de twee getaen. Andere mogeijke varianten vind je in het schema hieronder. 4 = 4 = 4 4 = C 2 2 = = 2 2 = C 6 = 2 = 8 2 TIJDEN - HOOFDTIJDEN - VERDEELDE TIJDEN Bovenstaande begrippen zuen in esvoorbereidingen vaak gebruikt worden. Per maatsoort stemmen deze begrippen overeen met verschiende notenwaarden. De begrippen tijden/hoofdtijden en verdeede tijden moet je kunnen gebruiken in je esvoorbereiding. Een overzicht : MAATSOORT HOOFDTIJDEN TIJDEN VERDEELDE TIJDEN 2/4 3/4 4/4 6/8 9/8 h q e h q e h q e h q e h. q q e Muzikae opvoeding 1 o theorie Lector: Dirk Bogaert pagina 11/15

12 4. Toonomvang en stembereik TOONOMVANG Hee eenvoudig : TOONOMVANG IS DE HOOGSTE EN DE LAAGSTE NOOT VAN DE MELODIE VAN HET LIEDJE. Enkee voorbeeden : k zag twee beren : Lage re hoge re A ram sam sam : Lage do - hoge do A die daar zegt.. : Lage re hoge si Attakatamoeva : Fa hoge do Au, au,.. Lage re hoge re STEMBEREIK Ook eenvoudig : STEMBEREIK IS DE HOOGSTE EN DE LAAGSTE NOOT, WAARTUSSEN KINDEREN VAN EEN BEPAALDE LEEFTIJD ZUIVER KUNNEN ZINGEN. Het stembereik van kinderen in het basisonderwijs evoueert as vogt : Bij het kiezen van iederen of het opmaken van een jaarpanning is het beangrijk dat toonomvang en stembereik met ekaar overeenkomen. As dat niet het geva is, gaan kinderen hun stem op een verkeerde manier gebruiken. (keine afwijkingen kunnen wé) Zo kunnen we over de voorbeeden bovenaan deze pagina a iets zeggen over de geschiktheid ervan voor een bepaade eeftijd wat betreft toonomvang en stembereik. - vb : A ram sam sam : Lage do - hoge do > kan vanaf 7 jaar Zo mag Zade razendsne... vanaf 8 jaar, maar zou ik omwie van de ritmische verwerkingsmogeijkheden pas in het vierde eerjaar brengen. Besuit : Toonomvang en stembereik zijn beangrijke criteria om de geschiktheid van een iedje voor een bepaade kas te bepaen. Maar ze moeten gebruikt worden zoas ae criteria : met het nodige reativeringsvermogen. Soms kan je iedjes beter een beetje hoger of ager zingen dan ze geschreven staan : Attakatamoeva : Fa hoge do is beter twee toontjes ager, dus beginnen met de re Au, au,.. Lage re hoge re is beter één toon ager, dus beginnen met de do Maar veruit de meeste iedjes van de bunde en ook in de handeidingen staan in de meest gunstige igging genoteerd. Het is de bedoeing dat de iedjes ook zo gezongen worden inde kas. Muzikae opvoeding 1 o theorie Lector: Dirk Bogaert pagina 12/15

13 5. Vorm Symboen in en rond de notenbak Herhaingstekens Spee maat 1 tot 4, en daarna heemaa herhaen ============================= & 4 { Spee de maten 1 tot 3, en daarna de maten 1,2 en 4. ============================= & { Voorbeeden in de bunde : Faja Sitong, grote gekke bekken : refrein, hani koeni, ik ben een dindosaurus, a cucaracha, Oj panjem, Perompompom Verwijzingstekens Da Capo : Vanaf het begin. Spee de maten 1 tot 4, en daarna de maten 1 en 2 Fine D.C. a Fine ============================= & Voorbeed in de bunde : kom ivanowitsj Da Segno A Fine : Vanaf het teken tot aan het eind. Spee 1 tot 4 en daarna 2 en 3. % ============================= & Fine D.S. a Fine Canonaanduidingen Worden aangegeven door cijfers boven de notenbak. As groep 1 aan het cijfertje twee is moet groep twee met het iedjes beginnen. Voorbeeden in de bunde : Sjaoom chaverim, Toemba toemba, Tu tutu tu tu Muzikae opvoeding 1 o theorie Lector: Dirk Bogaert pagina 13/15

14 VORMAANDUIDING DOEN WE MET LETTERS : Met die etters duiden we aan weke de muzikae zinnen zijn in een ied. Het gaat dus over de meodie van die zinnen en van het ied. Voor zinnen met dezefde meodie : gebruiken we dezefde etters Voor zinnen met een andere meodie : gebruiken we andere etters Voor zinnen met nagenoeg dezefde meodie : gebruiken we dezefde etters met één of meerdere accenten. Een theoretisch voorbeed : A A B A C A wi zeggen : A de eerste zin A de eerste zin opnieuw, maar ichtjes gewijzigd B een nieuwe zin A de eerste zin, maar ichtjes gewijzigd en op een andere manier as bij A C nog een nieuwe zin A terug de eerste zin Concrete voorbeeden : iedjes Atakatamoeva/Auto s Racen A A B A Bigi Kaiman A A B B Op zondag A A B C D B C De griezeige tovenaar A B A C D D A B A C Opmerkingen : Normaa gezien wordt er enke een vormaanduiding gegeven voor één strofe + één refrein. Het heeft niet vee zin om bij een ied met acht strofen een vormschema acht keer te herhaen. Dikwijs kan er gediscussieerd worden over het juiste vormschema : de ene vindt die of die zin net anders genoeg in vergeijking met de eerste, en noemt hem dus B. Iemand anders vindt dat hij nog hee sterk op A ijkt en noemt hem dus A. Beide opossingen zijn juist : in de espraktijk komt het erop aan dat de eerkracht zich bewust is van een bepaade vorm, en daarmee iets kan doen. Of die zin dan A of B heet, heeft niet vee beang. Muzikae opvoeding 1 o theorie Lector: Dirk Bogaert pagina 14/15

15 6. Liedanayse As je in een muziekes een iedje wi aaneren of er iets mee doen is een goede iedanayse een beangrijk dee van je voorbereiding. Een ied wordt in a zijn technische aspecten hierdoor doorgeicht. Meesta reikt die iedanayse a een dee esmogeijkheden aan. Een iedanayse bestaat uit 6 verschiende onderdeen : 1 Maatsoort, Basisritme 2 Toonomvang: je geeft de hoogste en de aagste noot van het ied aan 3. Stembereik : je geeft de eeftijd van de kinderen, die het ied moeten zingen. Het overzicht van het stembereik per eeftijd krijg je op het examen. 4. Vorm: met etters 5. Tekst: waarover gaat het ied? 6. Hoe moet het iedje gezongen worden? Zijn er veranderingen (m.a.w. weke sfeer, etc...) EEN VOORBEELD : DE ZOEMBIJEN 1 MAATSOORT Maatcijfer 6/8 Basisritme q q q q q q 2 TOONOMVANG re - si 3 STEMBEREIK vb 2 e eerjaar : do - do 4 VORM A A B A 5 TEKST winter is voorbij, bijtjes bij. Combinatie van zoemen en gewone woorden. 6 HOE ZINGEN Vroijk en sne ; mogeijkheid tot wissezang met zoem Op het examen krijg je een eeg kadertje. Dat moet je dan invuen. Muzikae opvoeding 1 o theorie Lector: Dirk Bogaert pagina 15/15