infecties die optreden > 48u na opname in het ziekenhuis. DEEL 1 theorie. nosocomiale infecties. Basisprincipes ziekenhuishygiëne.

Transcriptie

1 Basisprincipes ziekenhuishygiëne Les asepsie voor studenten geneeskunde DEEL 1 theorie Team Ziekenhuishygiëne 2 2 inhoud nosocomiale infecties overdracht van micro-organismen nosocomiale infecties standaard voorzorgen overdrachtsgebonden voorzorgen nosocomiale infecties nosocomiale infecties infecties die optreden > 48u na opname in het ziekenhuis AANDEEL (%) MORTALITEIT DOOR GEMIDDELDE VERLENGING INFECTIE (%) Urineweginfectie 40 <1 1.0 Wondinfectie Pneumonie Bacteriemie Andere VAN DE VERBLIJFSDUUR (DAGEN)

2 nosocomiale infecties in België per jaar (studie KCE ) ziekenhuisinfecties per jaar 2625 overlijdens per jaar gemiddelde verlenging van de hospitalisatie 6,7 dagen extra hospitalisatiedagen kost 384 M pneumonie 100 M septicemie 80 M UWI 80 M overdracht van micro-organismen overdracht van micro-organismen preventie van overdracht BRON standaard voorzorgen OVERDRACHTSWEG ONTVANKELIJKE GASTHEER overdrachtsgebonden voorzorgen airborne voorzorgen droplet voorzorgen contact voorzorgen standaard voorzorgen standaard voorzorgen toe te passen bij alle patiënten bedoeld ter bescherming van patiënt en gezondheidswerker ongeacht de kennis van de microbiologische status van de patiënt

3 standaard voorzorgen handhygiëne bescherming van de kledij bescherming van de slijmvliezen van het aangezicht aandacht voor het gebruikte materiaal aandacht voor de omgeving overdracht voorkomen van bloedoverdraagbare pathogenen standaard voorzorgen - Handhygiëne Ignaz Semmelweiss (1847) Eerste epidemiologisch bewijs van het nut van handhygiëne als preventie van overdracht van infecties (daling incidentie kraamvrouwenkoorts) Overdracht van micro-organismen via de handen

4 Overdracht van micro-organismen via de handen 5 stappen 1) Aanwezigheid van MO op de huid van patiënt of de directe patiëntenomgeving 1) Aanwezigheid van MO op de huid van de patiënt of voorwerp/oppervlak in de directe patiëntenomgeving 2) Overdracht van MO naar de handen van de zorgverstrekker 3) Overleving van MO op de handen van de zorgverstrekker (minstens gedurende aantal minuten) 4) Geen of inadequate toepassing van handhygiëne 5) Direct contact tussen de gecontamineerde handen van de zorgverstrekker en een andere patiënt of een voorwerp dat in contact zal komen met de patiënt Dragerschapvan S. aureus (%) per lichaamsdeel bij volwassenen (D. Pittet et al., The Lancet Infectious Diseases, 2006) (H. Wertheim et al., the Lancet Infectious Diseases, 2005) ) Aanwezigheid van MO op de huid van patiënt of de directe patiëntenomgeving Contaminatiegraad van de omgeving en het materiaal door S. aureus Vloer Bedlinnen Pyjama van patiënt Nachttafeltje Bloeddrukmeter (manchet) Bedsponden Deurklink badkamer Volumetrische pomp Deurklink kamer 2) Overdracht van MO naar de handen van de zorgverstrekker Contaminatie van de patiëntenomgeving en de handen bij infectie met C.difficile Omgevingsbemonstering: % positieve stalen Aantal gecontamineerde handen / aantal zorgverstrekkers waarbij staal genomen werd 0 0/ / /12 (8%) >50 9/25 (36%)* * p<0.01 (J. Boyce et al., Infection Control & HospitalEpidemiology, 1997) (Samore et al, American Journal of Medicine, 1996) ) Overleving van MO op de handen van de zorgverstrekker 3) Overleving van MO op de handen van de zorgverstrekker Residente flora voornamelijk GRAM+, ook GRAMbeschermende flora Overleven & vermenigvuldigen Huidoppervlak & huidplooien, talgklieren, haarfollikels Persoonsafhankelijk (o.a. geslacht, ras en leeftijd) Blijvend karakter Lage virulentie Transiënte flora GRAM+ en GRAM-, virussen en gisten Residente micro-organismen + microorganismen uit de omgeving Vermenigvuldigt nauwelijks Oppervlakkig, afschilferend epitheel Afhankelijk van soort contact Tijdelijk karakter Ziekmakend vermogen afh. van soort en aantal kiemen, virulentie en gastheer belangrijkste oorzaak van kruisinfecties

5 3) Overleving van MO op de handen van de zorgverstrekker 4) Geen of inadequate toepassing van handhygiëne Acinetobacter spp. overleeft > 60 minuten op de handen na contaminatie met 10 4 CFU/vinger Na contaminatie met Rotavirus overleeft 16% na 20 minuten en 2% na 60 minuten 5) Overdracht van MO via gecontamineerde handen 50% van het inoculum van E. Coli overleeft na 6 minuten en 50% van het inoculum van Klebsiella spp. overleeft 2 minuten Increased use of alcohol-based hand sanitizers and successful eradication of methicillin-resistant Staphylococcus aureus from a neonatal intensive care unit: a multivariate time series analysis. VRE overleeft minstens 60 minuten op de vingertoppen (onafhankelijk handschoengebruik) Sakamoto F, Yamada H, Suzuki C, Sugiura H, Tokuda Y. Am J Infect Control Sep;38(7): (D. Pittetet al., The Lancet InfectiousDiseases, 2006) (D. Pittetet al., The Lancet InfectiousDiseases, 2006) Doel van handhygiëne Kruisbesmetting voorkomen Zorggerelateerde infecties voorkomen HOE? basisvereisten basisvereisten Geen juwelen ter hoogte van de handen en de polsen/onderarmen Kortgeknipte en zuivere nagels (géén nagellak - lange nagels - kunstnagels) Wondjes afgedekt Korte mouwen

6 basisvereisten basisvereisten Impact of finger rings on transmission of bacteria during hand contact. Fagernes M, Lingaas E. Infect Control Hosp Epidemiol May;30(5): Wearing finger rings increases the carriage rate of nonfermentative gram-negative bacteria and Enterobacteriaceae on the hands of healthcare workers. A prospective comparative study of the relationship between different types of ring and microbial hand colonization among pediatric intensive care unit nurses. Yildirim I, et al Int J Nurs Stud Nov;45(11): Ring wearing increases the bacterial colonization of hands and alcohol-based hand disinfection might not significantly reduce contamination of the ring-wearing hands. The type of ring did not cause any significant difference on the bacterial load. Wearing rings could increase the frequency of transmission of potential nosocomial pathogens basisvereisten Hoe? Impact of ring wearing on hand contamination and comparison of hand hygiene agents in a hospital. Trick WE, et al Clin Infect Dis Jun 1;36(11): wassen hygiënisch: water en zeep antiseptisch: Hibiscrub Ring wearing was associated with 10-fold higher median skin organism counts; contamination with Staphylococcus aureus, gram-negative bacilli, or Candida species; and a stepwise increased risk of contamination with any transient organism as the number of rings worn increased (odds ratio [OR] for 1 ring worn, 2.6; OR for >1 ring worn, 4.6). ontsmetten handenantisepticum alcohol + handbescherming handschoenen Hoe? Hoe? Handen wassen gebruik van water en zeep effect oppervlaktespanning op de huid verlagen mechanisch verwijderen van vuil (reinigen) geen kiemdoding, wel reductie (±50%) Handen desinfecteren gebruik van handenalcohol eigenschappen 99,99 % reductie transiënte flora snelle werking verliest zijn werking in aanwezigheid van organisch materiaal bij zichtbare bevuiling eerst wassen Vóór Na Vóór Na

7 Hoe? Voordelen van desinfecteren snelheid (techniek / contacttijd) beschikbaarheid compliance (naleven van handhygiëne) werkzaamheid uitdrogend / irriterend effect op de huid Hoe? droog gezond Baseline handalcohol Effect van handenalcohol op de huid Zelf gerapporteerde score 2 weken water en zeep gezond droog Hydratatiegraad Baseline handalcohol 2 weken water en zeep ~ Handalcohol is minder schadelijk voor de huid ~ (J. Boyce, Infection Control & Hospital Epidemiology, 2000) Hoe? Handen zichtbaar bevuild? JA Handen wassen met water en zeep + Handen Ontsmetten met handalcohol NEEN Handen Ontsmetten met handalcohol HANDSCHOENEN = aanvulling en geen vervanging van het ontsmetten of wassen techniek DOE ZELF DE TEST

8 Rechter handpalm over linker handrug en omgekeerd Achterkant van de vingers in de andere handpalm brengen en de vingers tegen deze handpalm heen en weer wrijven Handpalm tegen handpalm Handpalm tegen handpalm met de vingers van beide handen tussen elkaar Duim van elke hand inwrijven met palm van andere hand

9 aandachtspunten neem voldoende alcohol (min. 3 ml) waak erover dat elke plaats met het desinfectans in contact komt laat gedurende 30 seconden drogen aan de lucht Vingertoppen van elke hand draaiend inwrijven in palm van andere hand Indicaties indicaties VÓÓR patiëntencontact NA patiëntencontact Indicaties Indicaties VÓÓR een zuivere of invasieve handeling NA blootstelling aan lichaamsvochten of slijmvliezen

10 Indicaties Aandachtspunten Handontsmetting wordt voorafgegaan door het wassen van de handen bij zichtbaar bevuilde handen bij bepaalde micro-organismen bv. C. difficile, Norovirus bij scabiës (schurft) NA contact met de directe patiëntenomgeving doel handschoenen Voorkomen overdracht van micro-organismen (barrière) Handen beschermen tegen chemische stoffen schadelijk voor de huid indicaties indicaties

11 indicaties indicaties aandachtspunten Beschadiging van handschoenen Handschoenen dragen is geen alternatief voor het toepassen van handhygiëne. Contaminatie van de handen kan steeds optreden omwille van beschadiging van de handschoenen (pinholes) Tijdens het uittrekken van de handschoenen Percentage lekken LATEX NITRILE VINYL VOOR gebruik 0-5% 3% 1-12% Handschoenen onmiddellijk na het einde van de zorg verwijderen en handhygiëne toepassen TIJDENS gebruik 0-4% 1-3% 12-61% (RegoA., American Journal of Infection Control, 1999) Verwijderen van handschoenen Verwijderen van handschoenen Neem de buitenkant van de handschoen bij de pols / de handpalm vast Trek de handschoen binnenste buiten uit Hou de handschoen vast in de andere (gehandschoende) hand Schuif de (wijs)vinger onder het polseinde van de nog aanwezige handschoen (binnenzijde) Wikkel af vanuit de binnenzijde, waarbij een zak wordt gemaakt voor beide handschoenen Deponeer de handschoenen in het juiste afvalrecipiënt

12 standaard voorzorgen overdracht voorkomen van bloedoverdraagbare pathogenen handhygiëne bescherming van de kledij bescherming van de slijmvliezen van het aangezicht aandacht voor het gebruikte materiaal aandacht voor de omgeving overdracht voorkomen van bloedoverdraagbare pathogenen DOEL Voorkomen van blootstelling aan bloedoverdraagbare pathogenen via intacte huid, slijmvliezen, parenteraal contact bij ZORGVERLENERS HOE? Door toepassing van een aantal voorzorgsmaatregelen bij ALLE patiënten t.o.v. bepaalde lichaamsvochten overdracht voorkomen van bloedoverdraagbare pathogenen overdracht voorkomen van bloedoverdraagbare pathogenen Als besmettelijk te beschouwen: bloed semen vaginaal secreet cervicaal secreet cerebrospinaal vocht amnionvocht pleuravocht pericardvocht peritoneaal vocht synoviaal vocht Enkel als besmettelijk te beschouwen bij zichtbaar bloed: urine faeces speeksel sputum braaksel transpiratie tranen nasaal secreet Na gebruik maar voor het wegwerpen Tijdens gebruik van voorwerp overdracht voorkomen van bloedoverdraagbare pathogenen Tussen verschillende stappen van procedure Bij het terugplaatsen van kap Instrument achtergelaten op grond, tafel, bed, Bij plaatsen van voorserp in naaldcontainer Bij behandeling van herbruikbaar voorwerp Bij het terugtrekken van een naald naar schatting gebeuren er 2000 accidentele bloedcontacten per jaar in België 0.6 tot 6 seroconversies per jaar voor Hepatitis C 1 seroconversie per 5 jaar voor HIV Andere Voorwerp stak door afvalzak Voorwerp stak uit opening naaldcontainer Voor het gebruik van het voorwerp In bedwang houden patiënt Voorwerp doorboorde wand van naaldcontainer tijdstip van voorkomen van een prikongeval (situatie UZ Gent, studie IDEWE 2004) Percentage prikongevallen 70% van de accidentele bloedcontacten is potentieel te voorkomen! Eva Leens (WIV), situatie Belgische ZH en, 1 juni dec

13 overdracht voorkomen van bloedoverdraagbare pathogenen Algemene maatregelen handhygiëne, handschoenen, schort, masker, bril / schild huidbeschadiging afdekken bloedcontact vermijden op huid, slijmvliezen en kledij hulpmiddelen bij reanimatie prikaccidenten voorkomen overdrachtsgebonden voorzorgen overdrachtsgebonden voorzorgen Contact voorzorgen airborne voorzorgen voorzorgen bij micro-organismen die via rechtstreeks of onrechtstreeks contact worden overgedragen droplet voorzorgen contact voorzorgen huidinfecties, virale/hemmorhagische conjunctivitis, virale gastrointestinale of respiratoire aandoeningen bij jonge kinderen en zuigelingen infecties met kiemen met hoge virulentie zoals hepatitis A, rotavirus infecties of -kolonisaties met epidemiologisch belangrijke multiresistente micro-organismen (MRSA, MRGN, )

14 Contact voorzorgen multiresistente gram-negatieven (MRGN, CAZ, ESBL, hyperproducer) in één tijd onmiddellijk resistentie voor meerdere groepen antibiotica kleven aan huid en slijmvliezen plasmiden Enterobacter aerogenes, Enterobacter cloacae, Pseudomonas aeruginosa, Acinetobacter baumannii, Escherichia coli, Klebsiëlla pneumoniae, Contact voorzorgen multiresistente gram-negatieven (MRGN, CAZ, ESBL, hyperproducer) STRATEGIE contactvoorzorgen enkel indien: risicoafdeling (IZ en BWC) clustervorming (indexgeval + 2 nieuwe nosocomiale gevallen binnen 30 dagen) superresistente MRGN (meropenem R) Pseudomonas aeruginosa waarbij slechts één groep AB overblijft (colimycine uitgezonderd) Contact + voorzorgen MRSA methicilline resistente Staphylococcus aureus overleeft lang in de omgeving neusdragerschap verhoogde adherentie aan de huid niet meer te behandelen met goedkopere en veilige antibiotica Staph. aureus is een echte pathogeen die ernstige infecties kan veroorzaken Contact + voorzorgen MRSA methicilline resistente Staphylococcus aureus STRATEGIE: isoleren of cohorteren screening patiënten en personeel mupirocine neuszalf

15 Droplet voorzorgen voorzorgen bij micro-organismen die via vochtpartikels, spray of aërosol worden overgedragen (> 5µ) bacteriële en virale pneumonie (longontsteking) en meningitis (hersenvliesontsteking) ernstige virale infecties zoals: griep, bof, rubella, airborne voorzorgen voorzorgen bij micro-organismen die via ingeademde lucht worden overgedragen (< 5µ) open longtuberculose Indien geen immuniteit: mazelen windpokken (varicella) Herpes zoster (zona) DEEL 2 praktisch voorbeeld aantrekken van steriele kledij