Oneerlijke concurrentie door en afwervingvan werknemers: hoe zich wapenen als werkgever? 1 maart 2012

Transcriptie

1 Oneerlijke concurrentie door en afwervingvan werknemers: hoe zich wapenen als werkgever? 1 maart 2012

2 Emmanuel Wauters Oneerlijke concurrentie van werknemers - Hoe zich wapenen? 1 maart 2012

3 Deel I Inleiding Overzicht Deel II Wettelijke context III.1 III.2 III.3 Vrijheid van concurrentie Wettelijke beperkingen Problemen Deel III Maatregelen III.1 III.2 Preventieve maatregelen Curatieve maatregelen

4 I. Inleiding Toenemende mobiliteit van werknemers op arbeidsmarkt Zorgt voor potentieel gevaarlijke situatie voor werkgever, nl.: - Meenemen van zakengeheimen - Gebruik van andere specifieke kennis - Concurrentieel nadeel

5 II. Wettelijke context II.1 Principe: vrijheid van concurrentie - Decreet d Allarde 2-17 maart Vrijheid van handel en nijverheid - Mag enkel worden beperkt door of krachtens een wet (R.v.St. 12 juli 1993)

6 II. Wettelijke context II.2 Wettelijke beperkingen op vrije concurrentie II.2.1 Oneerlijke concurrentie - Artikel 1134 B.W.: Werknemer moet arbeidsovereenkomst te goeder trouw uitvoeren - Artikel 17 3 Wet op de arbeidsovereenkomsten: De werknemer is verplicht: ( ) zowel gedurende de overeenkomst als na het beëindigen daarvan, zich ervan te onthouden : ( ) b) daden van oneerlijke concurrentie te verrichten of daaraan mede te werken.

7 II. Wettelijke context - Gevolgen: Tijdens arbeidsovereenkomst: Werknemer mag staande de arbeidsovereenkomst geen concurrentie aandoen, ook al gaat het om eerlijke concurrentie ELKE concurrentie staande de arbeidsovereenkomst is per definitie oneerlijk Voorbereidende handelingen zijn wel toegelaten (feitenkwestie)

8 II. Wettelijke context Na einde arbeidsovereenkomst: Concurrentie is principieel wel toegelaten, tenzij concurrentiebeding Oneerlijke concurrentie is verboden Voorbeelden: Onmiddellijk na ontslag cliënteel aanschrijven en op hoogte brengen van nieuwe betrekking Cliënteel benaderen a.d.h.v. vertrouwelijke klantenlijsten Denigreren van producten van vroegere werkgever, op grond van foutieve informatie

9 II. Wettelijke context II.2.2 Vertrouwelijkheid A. Algemeen - Artikel 17 3 Wet op de arbeidsovereenkomsten: De werknemer is verplicht: zowel gedurende de overeenkomst als na het beëindigen daarvan, zich ervan te onthouden : a) fabrieksgeheimen, zakengeheimen of geheimen in verband met persoonlijke of vertrouwelijke aangelegenheden, waarvan hij in de uitoefening van zijn beroepsarbeid kennis kan hebben, bekend te maken; - Artikel 309 Strafwetboek: Hij die geheimen van de fabriek waarin hij werkzaam geweest is of nog is, kwaadwillig of bedrieglijk aan anderen meedeelt, wordt gestraft met gevangenisstraf van drie maanden tot drie jaar en met geldboete van vijftig euro tot tweeduizend euro.

10 II. Wettelijke context B. Definities - Fabrieksgeheimen: Technische gegevens i.v.m. creatie en realisatie van producten die een technisch voordeel opleveren Art WAO en art. 309 Sw: Hebben dezelfde draagwijdte Vb. fabricageprocédés, ontwerpen, recepten, onderzoeksgegevens - Zakengeheimen: Commerciële of financiële informatie die concurrentieel voordeel oplevert Vb. klantenlijsten, productiekosten, herstructureringsplannen

11 II. Wettelijke context II.3 Problemen i.v.m. wettelijke regeling onzekerheid omtrent draagwijdte van de verplichtingen geen uitdrukkelijke sanctie voorzien door wet ingeval van overtreding Bijzonder moeilijk om overtreding te bewijzen en nog meer om schade aan te tonen

12 III. Mogelijke maatregelen III.1 Preventieve maatregelen III.1.1 Concurrentiebeding - Strikt geregeld door wet maar niet automatisch van toepassing - Artikel 65 1 WAO: wettelijke definitie Het beding waarbij de werkman/bediende de verbintenis aangaat bij zijn vertrek uit de onderneming geen soortgelijke activiteiten uit te oefenen, hetzij door zelf een onderneming uit te baten, hetzij door in dienst te treden bij een concurrerende werkgever, waardoor hij de mogelijkheid heeft de onderneming, die hij heeft verlaten, nadeel te berokkenen door de kennis, die eigen is aan die onderneming en die hij op industrieel of op handelsgebied in die onderneming heeft verworven, voor zichzelf of ten voordele van een concurrerende onderneming aan te wenden.

13 III. Mogelijke maatregelen - Bestaansvoorwaarden: Jaarloon < EUR : Beding uitgesloten Jaarloon tussen EUR en EUR : Beding enkel mogelijk voor functies voorzien op niveau PC of op ondernemingsniveau Jaarloon > EUR : Beding mogelijk voor alle arbeidsovereenkomsten behalve voor uitgesloten functies op niveau van PC of onderneming

14 III. Mogelijke maatregelen - Geldigheidsvoorwaarden: Soortgelijke activiteiten (dubbele soortgelijkheid) Geografische beperking Maximum 12 Maanden Voorzien in concurrentievergoeding Tenzij afstand binnen 15 dagen na einde Schriftelijk vastgelegd - Sanctie: Relatieve nietigheid Kan enkel door werknemer worden ingeroepen

15 III. Mogelijke maatregelen - Uitwerking: Geen uitwerking als einde arbeidsovereenkomst tijdens proefperiode, ofwel na deze periode door de werkgever zonder dringende reden of door de werknemer wegens dringende reden - Overtreding van concurrentiebeding: Schadevergoeding Gedwongen uitvoering in natura? Kort geding en evt. onder verbeurte van een dwangsom Nut: werknemer koopt toepasselijkheid concurrentiebeding niet af Voorwaarden: toepasselijkheid beding en overtreding ervan bewijzen

16 III. Mogelijke maatregelen III.1.2 Vertrouwelijkheidsbeding/ beding inzake oneerlijke concurrentie - Verplichtingen volgen uit de wet - Toch nuttig om dit contractueel te bevestigen Bevestiging verplichtingen werknemer: psychologisch effect Voorwerp vertrouwelijkheidsplicht verduidelijken i.f.v. situatie/activiteiten werkgever > Welke informatie wordt als vertrouwelijk beschouwd? > Welke handelingen worden als oneerlijke concurrentie beschouwd? Betere positie voor werkgever met omkering van bewijslast Rechter is niet gebonden door kwalificatie door partijen. Forfaitaire schadevergoeding opnemen

17 III. Mogelijke maatregelen III.1.3 Exclusiviteitsbeding - Definitie: Beding waarbij voorzien wordt dat de werknemer geen andere professionele activiteiten mag uitoefenen tijdens de arbeidsovereenkomst. - Voordeel: Werknemer kan de opstart van een nieuwe activiteit minder goed voorbereiden - Opgelet: art. 6 WAO Beding mag vrijheid van handel en nijverheid niet in het gedrang brengen geen absoluut verbod mogelijk (Cass. 29 september Arbh. Brussel 28 juni 2010) Sanctie: nietigheid beding Enkel mogelijk voor zover het tot doel heeft om de legitieme belangen van de werkgever te beschermen

18 III. Mogelijke maatregelen III.1.4 Scholingsbeding - Art. 22bis WAO (W. 27 december 2006) - Definitie - Bestaansvoorwaarden: Arbeidsovereenkomst voor onbepaalde duur Bruto jaarloon van meer dan euro. Vorming van min. 80 uur of ter waarde van min euro. Verwerven van professionele competenties die ook buiten de onderneming aangewend kunnen worden. Wettelijk noodzakelijke vormingen vallen buiten dit beding. - Geldigheidsduur van maximaal 3 jaar - Vormvoorwaarden en verplichte vermeldingen

19 III. Mogelijke maatregelen - Sanctie: Als vertrek in het eerste derde van de afgesproken periode: vergoeding= 80% van de opleidingskosten Als vertrek in het tweede derde: vergoeding=50% Als vertrek in laatste derde: vergoeding= 20% De sanctie is wel begrensd tot 30 % van het jaarloon. - Geen uitwerking wanneer: Een einde wordt gesteld aan de overeenkomst, hetzij tijdens de proefperiode, hetzij na deze periode door de werkgever zonder dringende reden, of door de werknemer omwille van een dringende reden. De arbeidsovereenkomst wordt beëindigd in het kader van een herstructurering

20 III. Mogelijke maatregelen III.1.5 Dadingsovereenkomst - Middel bij uitstek om aantal postcontractuele verplichtingen voor werknemer in herinnering te brengen - Zoals: Verplichtingen inzake vertrouwelijkheid Concurrentiebeding / beding inzake oneerlijke concurrentie Teruggave bedrijfsdocumenten, zaken- en fabrieksgeheimen > Voldoende ruim formuleren > Met forfaitaire schadevergoeding

21 III. Mogelijke maatregelen III.2 Curatieve maatregelen III.2.1 Ontslag wegens dringende reden - Principe - Werd als dringende reden beschouwd: Bekendmaken van vertrouwelijke informatie aan concurrent Meewerken aan de levering van toestellen van een concurrent Doorspelen van klanten van de werkgever aan een concurrent - Werd niet als dringende reden beschouwd: Loutere intentie om concurrerende activiteit uit te bouwen Solliciteren bij concurrent Louter voorbereidende handelingen

22 III. Mogelijke maatregelen III.2.2 Procedure in kort geding tegen werknemer - Zowel tijdens als na de arbeidsovereenkomst - Voorzitter Arbeidsrechtbank - Procedure in kort geding - Vragen om werknemer op te leggen om verplichtingen na te leven volgend uit wet en/of uit contractuele bepalingen - Dwangsom mogelijk? Tijdens arbeidsovereenkomst: neen Na einde arbeidsovereenkomst: ja

23 III. Mogelijke maatregelen III.2.3 Vordering tot bekomen van een schadevergoeding - Voor Arbeidsrechtbank - Bewijs van fout Belang van conventionele omschrijving van oneerlijke concurrentie en/of vertrouwelijke informatie - Bewijs van schade Belang van forfaitaire contractuele schadevergoeding

24 III. Mogelijke maatregelen III.2.4 Klacht met burgerlijke partijstelling - Artikel 309 Strafwetboek - Klacht met burgerlijke partijstelling - Mogelijk zowel tijdens als na de arbeidsovereenkomst - Voorwaarden: Kwaadwillig: Met bedoeling om schade te veroorzaken Bedrieglijk: Om zichzelf of een ander een onrechtmatig voordeel te verschaffen Aan anderen meedelen: Fabrieksgeheimen effectief meegedeeld aan derden

25 Dave Mertens Afwerving van werknemers - Wat kan (niet) en hoe zich wapenen? 1 maart 2012

26 Overzicht Deel I De regel Deel II De uitzondering: begeleidende omstandigheden Deel III Maatregelen III.1 Preventieve maatregelen III.2 Curatieve maatregelen

27 DeelI. De regel Principieel geoorloofd Volgt uit: - Het principe van de vrijheid van handel en nijverheid/concurrentie (vanuit het standpunt van de overnemer) In een regime van concurrentie kan het een ondernemer niet verweten worden te trachten het gekwalificeerd personeel van andere ondernemers af te werven, eerder dan te moeten beginnen werken met onervaren personeel (Brussel 26 september 2008)

28 Deel II. De uitzondering Toegangspoort: artikel 95 Wet Marktpraktijken Verboden is elke met de eerlijke marktpraktijken strijdige daad waardoor een onderneming de beroepsbelangen van een of meer andere ondernemingen schaadt of kan schaden.

29 Deel II. Begeleidende omstandigheden Omstandigheden waarin de afwervingvan personeel van een concurrent ongeoorloofd is: - Met de bedoeling diens onderneming te destabiliseren - Met de bedoeling vertrouwelijke gegevens te bemachtiging - Die verwarringstichting meebrengt - Die gepaard gaat met derde-medeplichtigheid aan contractbreuk

30 Deel II. Begeleidende omstandigheden 1. Met de bedoeling diens onderneming te destabiliseren - Zelfs wanneer de afwervingvan personeel de desorganisatie van een concurrent veroorzaakt, heeft zij niet automatisch een onrechtmatig karakter. De afwervingvan personeel is van naturevan aard om een desorganisatie teweeg te brengen. Om de bedoeling tot schaden aan te tonen volstaat het niet vast te stellen dat de afwervingvan personeel slechts ten nadelevan één concurrent gebeurt. (Brussel 19 mei 2009 en Brussel 26 september 2008)

31 Deel II. Begeleidende omstandigheden - Toepassing: Vz. Kh. Antwerpen 21 december 2000 Een IT-bedrijf dat werd opgericht door drie ex-personeelsleden van een concurrent en dat bij zijn oprichting in enkele dagen tijd overgaat tot de afwervingvan een groot aantal hooggekwalificeerde IT-consultants, die uiterst specifieke opdrachten uitvoerden bij klanten van deze laatste, zonder dat dat IT-bedrijf aantoont dat het op dat ogenblik reeds beschikte over voldoende (eigen) contractenmet het oog op tewerkstelling van die personeelsleden, is onrechtmatig want kennelijk gericht op de overname van de activiteiten van de concurrent via de (quasi) algehele afwervingvan diens geschikt personeel.

32 Deel II. Begeleidende omstandigheden 2. Met de bedoelingvertrouwelijke gegevens van de concurrent te bemachtigen De loutere mogelijkheid dat de werknemer vertrouwelijke gegevens zou aanwenden of kenbaar maken, maakt de afwerving niet onrechtmatig Een onderneming mag niet profiteren van de bijzondere kennis die zijn werknemers hebben opgedaan in het kader van hun vroegere professionele relaties met zijn concurrent en die eigen is aan de relaties tussen die concurrent en diens clientèle, ten einde prijsoffertes op te stellen en de voordelen te tonen die de clientèle zou halen uit een onmiddellijke wijziging van hun leveranciers (Brussel 7 mei 2002)

33 Deel II. Begeleidende omstandigheden 3. Derde-medeplichtigheid aan contractbreuk Cumulatieve voorwaarden: a) Geldig contract (beding) Cf. beperking concurrentiebedingen AOW //mededingingsrecht b) Wanprestatie Aansporen tot rechtmatige beëindiging is niet fout (bijv. opzegging). Aansporen tot contractbreuk is dat wel

34 Deel II. Begeleidende omstandigheden c) Desbewust deelnemen (subjectief element) = weten bijv. melding door concurrent bijv. zelf ex-werknemer of bestuurder van concurrent bijv. wettelijke bepalingen AOW = behoren te weten In principe: geen onderzoekplicht Kwestie van feitelijke vermoedens

35 Deel II. Begeleidende omstandigheden d) Deelnemen (objectief element) Principe: profiteren van contractbreuk mag wel, deelnemen niet Onderscheid is feitenkwestie Bijv. adviseren in deze of gene zin Bijv. vrijwaringsbedingen Deze voorwaarden moeten beperkt worden geïnterpreteerd aangezien de theorie van de derde-medeplichtigheid een uitzondering is op het principe van de relatieve werking van overeenkomsten

36 Deel II. Begeleidende omstandigheden Toepassing: De aanwerving, met kennis van zaken, van een werknemer die gebonden is door een geldig niet-concurrentiebeding, is een daad van onwettige mededinging (Luik 26 september 2006) Een derde begaat geen daad strijdig met de eerlijke handelspraktijken wanneer hij een partij aanzet gebruik te maken van een opzeggingstermijn of om het even welke mogelijkheid tot normale beëindiging van de overeenkomst met een concurrent (Gent 30 mei 2001).

37 Deel III.1 Preventieve maatregelen Niet-afwervingsbeding(bijv. THV) Principe: geldig MAAR: relatieve werking - bindt enkel contractanten (niet werknemers) beperkende interpretatie (onrechtstreekse afwerving!) toets Belgisch en Europees mededingingsrecht Cf. merkbare beperking mededinging op de relevante markt (draagwijdte, marktaandelen,. ) Sanctie: absolute nietigheid Belang forfaitaire schadebedingen!

38 Toepassing Deel III.1 Preventieve maatregelen Een overeenkomst waarin de opdrachtgever zich ertoe verbindt gedurende een jaar na het einde van de uitvoering van de aannemingsovereenkomst geen rechtstreeks beroep te doen op een uitzendkracht van de aannemer, kan niet als ongeoorloofd beschouwd worden. Er is sprake van een contractuele wanprestatie van zodra de opdrachtgever een arbeidsovereenkomst sluit met een uitzendkracht van de aannemer. Het schadebeding dat in geval van een dergelijke contractuele wanprestatie voorziet in een forfaitaire vergoeding, gelijk aan de bruto jaarwedde van de betrokken uitzendkracht, moet gematigd worden tot de potentiële schade, zonder dat het toegekende bedrag minder mag bedragen dan de werkelijk geleden schade.(gent 13 februari 2008 TBBR 2010, 142)

39 Deel III.2 Curatieve maatregelen III.2.1 Stopzetting stakingsvordering - Enkel buitencontractuele fout ( begeleidende maatregelen) - Zowel tijdens als na de arbeidsovereenkomst - Vz.Koophandel // procedure zoals in kort geding - Specifiek geval: derde medeplichtigheid aan andermans contractbreuk - Dwangsom mogelijk - Bewijsproblematiek

40 Deel III.2 Curatieve maatregelen III.2.2 Stopzetting kort geding - Ook contractuele fout (schending niet-afwervingsbeding) - Zowel tijdens als na de arbeidsovereenkomst - Procedure in kort geding - Urgentie noodzakelijk - Enkel bewarende maatregelen

41 Deel III.2 Curatieve maatregelen III.2.3 Vordering tot schadevergoeding - Tegen concurrent: voor Rechtbank van Koophandel - Bewijs van fout Belang van conventionele omschrijving van oneerlijke concurrentie Belang communicatie bestaan (concurrentie)bedingen Veroordeling n.a.v. stakingsvordering = bewijs fout - Bewijs van schade Belang van forfaitaire contractuele schadevergoeding

42 Vragen?