CONCURRENTIE DOOR EX-WERKNEMERS

Transcriptie

1 CONCURRENTIE DOOR EX-WERKNEMERS DE BESCHERMING VAN BEDRIJFSGEHEIMEN Ludo Vermeulen

2 Inleiding / overzicht 2 1. De situatie anno Het wettelijk kader - Bedrijfsgeheimen en de rol van HR 2. Nieuw: de Europese Richtlijn Bedrijfsgeheimen 3. Bescherming van bedrijfsgeheimen in de toekomst - Contractuele bepalingen - Policies 4. Handhaving - Stappen bij (dreigende) niet-naleving - Praktijk

3 1. De situatie anno 2017 Arbeidsrechtelijke bescherming: artikel 17, 3 a) Arbeidsovereenkomstenwet: plicht tot vertrouwelijkheid = verbod om fabrieksgeheimen, zakengeheimen of geheimen in verband met persoonlijke of vertrouwelijke aangelegenheden, waarvan hij in de uitoefening van zijn beroepsarbeid kennis kan hebben, bekend te maken -> slaat niet op persoonlijke ervaring en kennis van de werknemer indirect: artikel 17, 3 b) Arbeidsovereenkomstenwet: verbod van oneerlijke concurrentie Overige wettelijke bepalingen t.o.v. werknemers: artikel 309 Strafwetboek = tot 3 jaar gevangenisstraf (en/of geldboete) voor hij die geheimen van de fabriek waarin hij werkzaam geweest is of nog is, kwaadwillig of bedrieglijk aan anderen meedeelt artikel 1134, lid 3 BW: uitvoering te goeder trouw: discretieplicht indirect: oneerlijke marktpraktijken (artikel 104 Boek VI Wetboek Economisch Recht WER )

4 1. De situatie anno 2017 En de zelfstandige dienstverleners? enkel artikel 1134, lid 3 BW: uitvoering te goeder trouw - discretieplicht indirect: oneerlijke marktpraktijken (artikel 104 Boek VI WER)

5 Bedrijfsgeheimen en de rol van HR bij de bescherming van bedrijfsgeheimen speelt HR een belangrijke rol, waarbij het (strikt) juridische slechts één element is: grootste risico komt van (ex)werknemers: +/- 52% belang praktische preventie : aard bedrijfsgeheim vereist grote focus op preventie (afdwinging in praktijk meestal moeilijk / niet meer mogelijk) praktische preventie minstens even belangrijk als juridische preventie wordt nog belangrijker door Richtlijn 2016/943

6 2. Nieuw: Richtlijn Bedrijfsgeheimen EU-Richtlijn 2016/943 van 8 juni 2016 betreffende de bescherming van niet-openbaar gemaakte knowhow en bedrijfsinformatie (bedrijfsgeheimen) tegen het onrechtmatig verkrijgen, gebruiken en openbaar maken daarvan = richtlijn gericht aan de lidstaten Lidstaten moeten wetgeving invoeren of hun wetgeving aanpassen zodat de regels van de richtlijn toegepast worden tegen uiterlijk 9 juni 2018

7 2. Nieuw: Richtlijn Bedrijfsgeheimen bedrijfsgeheim = informatie die tegelijk aan alle volgende voorwaarden voldoet: a) de informatie is geheim in die zin dat zij, in haar geheel dan wel in de juiste samenstelling en ordening van haar bestanddelen, niet algemeen bekend is bij of gemakkelijk toegankelijk is voor personen binnen de kringen die zich gewoonlijk bezighouden met de desbetreffende soort informatie; technologische kennis (productieprocédé, productsamenstelling, ) informatie over klanten en leveranciers (klantenlijsten, leverancierslijsten, ) bedrijfsplannen marktonderzoek en marktstrategieën prijszetting, prijslijsten, marges, productiekosten software

8 2. Nieuw: Richtlijn Bedrijfsgeheimen bedrijfsgeheim = informatie die tegelijk aan alle volgende voorwaarden voldoet: a) de informatie is geheim in die zin dat zij, in haar geheel dan wel in de juiste samenstelling en ordening van haar bestanddelen, niet algemeen bekend is bij of gemakkelijk toegankelijk is voor personen binnen de kringen die zich gewoonlijk bezighouden met de desbetreffende soort informatie; b) de informatie bezit handelswaarde omdat zij geheim is, en c) de informatie is door de persoon die rechtmatig daarover beschikt, onderworpen aan redelijke maatregelen, gezien de omstandigheden, om deze geheim te houden.

9 2. Nieuw: Richtlijn Bedrijfsgeheimen vanaf 8 juni 2018 zal de Belgische wet moeten verbieden het onrechtmatig bekendmaken van bedrijfsgeheimen (is nu reeds het geval, zie artikel 17, 3, a Arbeidsovereenkomstenwet) maar ook het onrechtmatig verkrijgen waaronder het onbevoegd toe-eigenen of kopiëren van documenten, voorwerpen, bestanden het onrechtmatig gebruiken gebruik na onrechtmatig verkrijgen gebruik in strijd met wettelijke of contractuele geheimhoudingsplicht gebruik in strijd met contractuele of andere verplichting tot beperking van het gebruik van het bedrijfsgeheim. Verkrijgen, gebruiken of openbaar maken van een bedrijfsgeheim = onrechtmatig wanneer een persoon op het moment van het verkrijgen, gebruiken of openbaar maken wist of had moeten weten dat het bedrijfsgeheim direct of indirect werd verkregen van een andere persoon die het bedrijfsgeheim op een onrechtmatige manier gebruikte of openbaar maakte.

10 2. Nieuw: Richtlijn Bedrijfsgeheimen Handhaving maatregelen procedures rechtsmiddelen A B C eerlijk en billijk niet onnodig ingewikkeld of duur / geen onredelijke termijnen of nodeloze vertragingen, en doeltreffend en afschrikkend Voorlopige maatregelen - bewarende maatregelen stopzetting of verbod op gebruik of openbaarmaking van bedrijfsgeheim stopzetting of verbod op productie/verkoop /opslag/uitvoer inbreukmakende producten beslag of afgifte

11 2. Nieuw: Richtlijn Bedrijfsgeheimen Handhaving Beslissing ten gronde idem + Het vernietigen van documenten, voorwerpen, producten, databestanden of overhandiging daarvan aan de eiser het terugroepen van de inbreukmakende goederen van de markt; het ontdoen van de inbreukmakende goederen van hun inbreukmakende hoedanigheid overhandigen aan liefdadigheidsinstellingen (op verzoek eiser) Schadevergoeding

12 3. Bescherming van bedrijfsgeheimen in de toekomst Rol van HR = groot: werknemers komen het meest met bedrijfsgeheimen in contact en vormen daardoor het grootste risico beschermingsmaatregelen (preventie!) tegenover werknemers dus essentieel niet enkel juridisch/contractueel ook praktisch: geheimhoudingsbeleid ( policy ) inclusief toegang enkel op need to know basis, labelen als vertrouwelijk, etc. werknemers informeren en trainen over het geheimhoudingsbeleid (bewustmaking en naleving verhogen) exit interviews met vertrekkend personeel handhavingsactieplan Deze praktische maatregelen ook als implementatie van juridisch concept redelijke maatregelen (zie Richtlijn)

13 3. Bescherming van bedrijfsgeheimen in de toekomst Rol van het arbeidsrecht beperkt Qua wettelijk kader: o Beperkte regelgeving o Maar wel belangrijk basisprincipe o Veranderingen door Richtlijn? Qua contractuele clausules: o Strikt juridisch belang m.b.t. werknemers eigenlijk beperkt o Belang neemt wel toe als onderdeel van geheel van beschermende (praktische) maatregelen en als één van de redelijke maatregelen om bedrijfsgeheimen geheim te houden

14 3. Bescherming van bedrijfsgeheimen in de toekomst Aanpassingen Belgisch recht? Arbeidsrechtelijke punten m.b.t. bedrijfsgeheimen: a) Artikel 17, 3 Arbeidsovereenkomstenwet b) Bevoegdheid arbeidsrechtbanken c) Specifieke bepalingen m.b.t. werknemersvertegenwoordigers (bijv. vakbondsafgevaardigden) Rechtmatig verkrijgen van bedrijfsgeheimen Behoud van verbod op gebruik en bekendmaken (dus geen wijziging in huidige situatie) Aanpassing Wetboek Economisch Recht Bescherming bedrijfsgeheimen (Boek XI, Titel 10) Stakingsvordering (Boek XVII, Titel 1)

15 3. Bescherming van bedrijfsgeheimen in de toekomst Contractuele bepalingen Vooraf 1. Taalregeling naleven (in principe geen Engels ) 2. Rekening houden met artikel 6 Arbeidsovereenkomstenwet verplichtingen werknemer niet verzwaren => geen te open/brede definitie van bedrijfsgeheim / vertrouwelijke informatie 3. Beperking artikel 18 Arbeidsovereenkomstenwet? werknemer is enkel aansprakelijk bij bedrog, zware fout of herhaalde lichte fout beperking geldt enkel voor fouten begaan tijdens de bediening, niet erbuiten (privétijd) of erna (bijv. na einde arbeidsovereenkomst)

16 3. Bescherming van bedrijfsgeheimen in de toekomst Contractuele bepalingen Vertrouwelijkheidsbeding/overeenkomst: Niettegenstaande bestaan van artikel 17, 3, a) toch nog praktisch nuttig meer gedetailleerde clausule / bijlage af te sluiten Gebruikelijke elementen: herhaling van / verwijzing naar artikel 17, 3, a) uitgebreidere omschrijving vertrouwelijke informatie bepalingen inzake gebruik tijdens tewerkstelling bepaling inzake teruggeven bij einde arbeidsovereenkomst (van belang m.b.t. onrechtmatig verkrijgen bij einde!)

17 3. Bescherming van bedrijfsgeheimen in de toekomst Contractuele bepalingen Gerelateerde contractuele bepalingen: niet-concurrentiebeding (standaard/afwijkend/handelsvertegenwoordiger) niet-afwervingsbeding (artikel 6 AOW?) exclusiviteitsbeding (artikel 6 AOW?) Echter: Deze bedingen slaan niet rechtstreeks op het juridisch beschermen van het bedrijfsgeheim, wel op het verkleinen van het risico dat de houder van het bedrijfsgeheim (d.i. de werknemer) in een situatie komt (of andere werknemers zou doen komen) waarin het bedrijfsgeheim (of de rechtmatig opgebouwde ervaring in dat verband) tegen het belang van de werkgever zou kunnen aangewend worden

18 3. Bescherming van bedrijfsgeheimen in de toekomst M.b.t. zelfstandige dienstverleners: Nauwelijks wettelijk kader -> (nog meer) nood aan contractuele bepalingen Immers, juridisch (cfr. Richtlijn) volgt het onrechtmatig karakter van openbaarmaking/verkrijgen/gebruik uit de schending van de geheimhoudingsovereenkomst of een beperkte gebruiksverplichting gebruikelijk: clausule inzake Vertrouwelijkheid en Bedrijfseigen informatie inhoudelijk vergelijkbaar met clausules in / bijlagen bij arbeidsovereenkomst, maar geen taalissue geen beperking artikel 6 AOW geen beperking artikel 18 AOW

19 3. Bescherming van bedrijfsgeheimen in de toekomst M.b.t. zelfstandige dienstverleners: Belangrijk: duidelijke en uitgebreide definitieve of niet-limitatieve opsomming voorbeelden bedrijfsgeheim met inbegrip van gevallen waarin kwalificatie als bedrijfsgeheim vervalt bepaling inzake teruggeven bedrijfsinformatie bij einde afdekken aangestelden en lasthebbers bijv. ook bij management company plicht dienstverlener gelijkaardige verplichtingen op te leggen betrokken derden bijlage laten ondertekenen voorzien in forfaitaire schadevergoeding duurtijd na einde arbeidsovereenkomst schending kwalificeren als zware fout voor beëindiging

20 3. Bescherming van bedrijfsgeheimen in de toekomst Policy/reglement Concept: Richtlijnen inzake Bedrijfsgeheimen Multidisciplinair karakter alle (praktische) elementen dekken Voordelen / nadelen van kwalificatie als policy Akkoord werknemer? => uitoefening werkgeversgezag Praktisch: notificatie -> handtekenen voor kennisname Niet of/of maar en/en Praktisch best niet in het arbeidsreglement opnemen (uitzondering: sancties) Andere policies kunnen eveneens relevant zijn (b.v. /internet policy => monitoring / geldigheid bewijsstukken)

21 4. Handhaving Voorafgaand: Hoofdproblematiek = bewijs kunnen aanleveren want: eiser draagt bewijslast (artikel 870 Ger.Wb. + artikel 1315 BW) arbeidsrechtelijke zaken: gemeenrechtelijke bewijsregels BW handelsrechtelijke zaken: artikel 25 Wb. Kh.: vrijheid bewijslast bewijsmiddelen ten aanzien van werknemers: s (cao nr. 81 / rechtspraak) - camerabeelden begin van bewijs vaststellingen privédetective / gerechtsdeurwaarder verklaringen (schriftelijk/getuigen) deskundigenonderzoek & sekwester

22 4. Handhaving Voorafgaand: In praktijk voornamelijk het feitelijk bewijs dat: de werknemer bij einde arbeidsrelatie bedrijfsgeheimen onrechtmatig heeft verkregen (i.e. zichzelf overgemaakt / niet teruggegeven) en/of heeft bekendgemaakt aan de nieuwe werkgever de nieuwe werkgever onrechtmatige bedrijfsgeheimen verkregen heeft (van ex-werknemer) de nieuwe werkgever (of werknemer zelf) bedrijfsgeheimen van vorige werkgever onrechtmatig gebruiken Bewijsvoering krijgt steeds meer IT - aspecten: zelf als werkgever: oppassen CAO nr. 81 beroep op ICT forensische audits beroep op door rechter aangestelde deskundige

23 4. Handhaving Tijdens tewerkstelling: Onrechtmatig verkrijgen / openbaarmaken / gebruiken van bedrijfsgeheimen van de vennootschap door werknemer: a) ontslag om dringende reden? rechtspraak: gebruikelijk aanvaard als dringende reden zeker indien in samenloop met oneerlijke concurrentie op basis van de bedrijfsgeheimen maar vaak zware bewijslast praktisch nooit garantie: afweging: per se weg <-> geen kostenrisico

24 4. Handhaving Formaliteiten dringende reden Dubbele drie (werk)dagen termijn eerste termijn (ontslag): werkgever voldoende kennis voorafgaande onderzoeksmaatregelen nut/vereiste confrontatie werknemer? nut paper trail tweede termijn (aangetekende brief met uiteenzetting dringende reden) alle feitelijke elementen in detail aangetekend ondertekend door persoon bevoegd werkgever te vertegenwoordigen Afwijkende regels bij werknemersvertegenwoordigers Andere regels bij zelfstandige dienstverleners (schending in contract als zware fout grond voor beëindiging voorzien)

25 4. Handhaving b) Vorderen schadevergoeding: voor arbeidsrechtbank (ten gronde) zeer uitzonderlijk in praktijk meestal voorbehoud maken van recht om schadevergoeding te vorderen c) Kort geding procedure -> bevel tot stopzetting voorzitter arbeidsrechtbank vereist urgentie & zonder uitspraak ernstige schade mogelijkheid dwangsom? (artikel 1385bis Ger.W.) geen nut meer als er geen loutere dreiging meer is

26 4. Handhaving Tijdens tewerkstelling: Onrechtmatig gebruik door (nieuwe) werknemer bij (nieuwe) werkgever van bedrijfsgeheimen van vorige werkgever: Risico: derdemedeplichtigheid aan inbreuken begaan door werknemer en gerelateerde schadevergoeding op basis van artikel 1382 BW + eigen risico voor rechtstreeks onrechtmatig gebruik Algemene bescherming: artikel in arbeidsovereenkomst / bijlage Specifieke bescherming in concreet geval: actief maatregelen nemen: gesprek werknemer schriftelijk duidelijke instructies inzake niet-gebruik en/of verklaring dat niet in bezit is van bedrijfsgeheimen naleving in praktijk faciliteren/opvolgen (v.b. vermijden dat eerste maanden met klanten vorige werkgever in contact komt)

27 4. Handhaving Na vertrek van de werknemer Preventief : risico op bekendmaking / gebruik verminderen door: (aangetekende) brief aan werknemer inzake verplichtingen (aangetekende) brief aan nieuwe werkgever inzake verplichtingen nieuwe werknemer In essentie afschrikking als doel

28 4. Handhaving Na vertrek van de werknemer Dreigende bekendmaking / gebruik verhinderen: intern onderzoek / verzamelen bewijs ingebrekestelling naar ex-werknemer ingebrekestelling naar nieuwe werkgever procedure in kort geding voorzitter arbeidsrechtbank of rechtbank eerste aanleg vaak op eenzijdig verzoekschrift

29 4. Handhaving Na vertrek van de werknemer Dreigende bekendmaking / gebruik verhinderen: procedure in kort geding voorzitter arbeidsrechtbank of rechtbank eerste aanleg vaak op eenzijdig verzoekschrift doel: (a) stopzetting / teruggave (b) opleggen dwangsom (c) beslag en sekwester elektronische gegevensdragers (van exwerknemer en/of nieuwe werkgever) (d) blokkeren Cloud-based opslag en/of (e) aanstelling deskundige

30 4. Handhaving Na vertrek van de werknemer Schadevergoeding: procedure voor arbeidsrechtbank of rechtbank van koophandel burgerlijke partijstelling in kader strafprocedure in praktijk uitzonderlijk jegens werknemer zelf (bewijsproblematiek + weinig nut meer) om evidente financiële redenen eerder (ook) tegen nieuwe werkgever (bijv. bij afwerving cliënt op basis van onrechtmatig verkregen klanten/prijsinformatie) Desgevallend procedure (stakingsvordering) op basis van markpraktijken regels WER -> enkel tegen nieuwe werkgever

31 VRAGEN?