Werke met (ope source) elektroische portfolio s Daiël Du Seuil ICTO adviseur, diest Oderwijsotwikkelig e Iteratioaliserig, Arteveldehogeschool Get 1. Ileidig 2. Visie op didactiek e lere 2.1. Wat is ee (elektroische) portfolio? 2.2. Cotext va het elektroische portfolio i het proefproject va de AUGet 3. De plaats va ope source software i deze visie 4. Praktische toepassig : OSP 1.5 aa de AUGet 5. Coclusie e belagrijkste leermomete 6. Literatuur Bijlage ICT EN ONDERWIJSVERNIEUWING & OPEN BRON, OPEN INHOUD, OPEN LEREN & 167
Krachtlije I dit artikel beschrijve we hoe ekele opleidige va de Associatie Uiversiteit Get i het academiejaar 2004-2005 i ee cotext va competetiegericht e flexibel lere e werke ee experimet waagde e ervarig opdede met itesief werke met e deke over ee elektroische portfolio. Als istrumet of softwarepakket opteerde deze opleidige, a ee korte marktstudie, om ee beroep te doe e te betrouwe op het Amerikaase ope source pakket OSP (Ope Source Portfolio). We verkee de cotext e de visie va dit project, verklare e duide de keuze voor het geoemde ope source pakket e schetse de vooraamste ervarige die we tijdes het werke met ee elektroische portfolio opdede. Die ervarige zij a ee jaar werke overweged positief, maar late ook weiig ruimte tot misverstade over het grote aatal bekede e obekede uitdagige e vrage op de weg aar ee elektroische portfolio voor elke studet/werkemer/burger. 168 & OPEN BRON, OPEN INHOUD, OPEN LEREN & ICT EN ONDERWIJSVERNIEUWING
& 1. Ileidig competeties e flexibiliteit staa cetraal Net als alle adere istellige uit het (hoger) oderwijs evoluere ook de Arteveldehogeschool e haar parteristellige bie de Associatie Uiversiteit Get (AUGet) aar ee oderwijs- (of werk)cotext waarbie competeties e flexibiliteit cetrale begrippe worde. Bie deze cotext wordt de studet steeds meer veratwoordelijk voor het eige leerproces e de bewijsvoerig daarover. Reflectie speelt daari ee heel belagrijke e beslissede factor. Ee studet moet amelijk de sterke e zwakke kate i het eige leerproces e de keis, vaardighede e competeties die hij moet verwerve, kue aalysere. Op basis hierva moet de studet keuzes kue make, leerdoele kue formulere e het eige leerproces kue moitore. Om deze igrijpede processe te odersteue, ka ee studet (e de oderwijsistellig of later de werkgever) ee beroep doe op of gebruik make va ee (elektroische) portfolio. & 2. Visie op didactiek e lere 2.1. Wat is ee (elektroische) portfolio? defiitie elektroische portfolio Maar wat is u ee (elektroische) portfolio? Wat is u dat wodermiddel i deze spaede tijde va competeties e flexibiliteit? We probere i deze paragraaf gee volledige aalyse te presetere (zie o.a. de bekopte lijst met relevate refereties, achteraa deze bijdrage). We beperke os tot ekele defiities e sytheses om het ope source elektroische portfolio, waarvoor hier werd gekoze, beter te kue kadere e plaatse. I oze zoektocht aar ee goede e heldere defiitie kue we te rade gaa bij Ritze e Kösters (Ritze e Kösters, 2002, p. 1). Zij stelle : Ee portfolio is ee georgaiseerde, doelgerichte documetatie va de professioele groei e va het leerproces [e de reflectie hierop]. Het portfolio bevat ee collectie va bewijsmateriaal waarmee de studet zij competeties, keis e vaardighede als zich otwikkelede professioal zichtbaar maakt. Het portfolio is ee istrumet i hade va de studet. Deze defiitie geeft os ee aardig beeld va de plaats die ee portfolio i het oderwijs e de leeromgevig ka ieme. Elke defiitie wordt evewel voor ee groot gedeelte igekleurd door het doel dat me wil realisere e de cotext waarbie dat gebeurt. I de meeste defiities va portfolio s kome evewel ekele kemerke steeds terug. Jasses e.a. (Jasses, S., Boes, W. e Wate, D., 2002) omschrijve vijf kemerke die volges he same de ker va ee portfolio i ee oderwijscotext vorme : ICT EN ONDERWIJSVERNIEUWING & OPEN BRON, OPEN INHOUD, OPEN LEREN & 169
1 Het gaat om ee verzamelig va het werk va de studet. 2 Elke studet stelt zij eige portfolio same. 3 I ee portfolio wordt ee groei of otwikkelig i competetie gedocumeteerd. 4 Essetieel is de reflectie door de studet zelf. 5 De docet staat i voor begeleidig. Figuur 1 : ee elektroische portfolio als ee persoal iformatio maagemet system Bro : 8 www.osportfolio.org sterke focus op de idividuele studet Vooral de sterke focus op de idividuele studet oderscheidt ee portfolio heel duidelijk va adere oderwijskudige systeme of middele, zoals elektroische leeromgevige (ELO), studetvolgsysteme (SVS), systeme voor studeteadmiistratie e taak- of stagemoitorigsysteme. verschillede soorte portfolio Odaks de gemeeschappelijke kemerke va alle portfolio s, ka me dit istrumet heel divers bie oderwijs- of professioele cotexte izette. Ee portfolio ka de volgede heel verschillede fucties hebbe : otwikkeligsportfolio : dit type portfolio s diet om de professioele groei va de samesteller te documetere e het leerproces zichtbaar te make; 170 & OPEN BRON, OPEN INHOUD, OPEN LEREN & ICT EN ONDERWIJSVERNIEUWING
DEEL 3 & E-TOEPASSINGEN DIE UITDAGEN TOT OPEN LEREN beoordeligsportfolio : deze soort portfolio s bevat materiaal op basis waarva uitsprake gedaa kue worde over competeties die de studet moet bezitte; dit type is dus verbode aa ee beoordelig of ee evaluatie; presetatieportfolio : via deze vorm va portfolio s ka ee studet zich va zij beste kat late zie e presetere (bv. bij sollicitaties). oderdele portfolio De vaak voorkomede e belagrijkste oderdele va ee portfolio kue we i verschillede categorieë opdele : overzichte : via gestructureerde formuliere, documete of tabelle geeft ee studet ee duidelijke weergave va de opleidige die hij hiertoe heeft gevolgd, zij specifieke cotext, het peil e het iveau va de te verwerve competeties; materiaal : ee studet ka allerlei documete e artefacte i zij portfolio verzamele als bewijsmateriaal of duidig va zij evolutie; beschouwige : de reflecties va de studet (of va ee bezoeker of ee begeleider) op de otwikkelig va zij competeties e het gevolgde leerproces. criteria Va belag is wel dat deze overzichte, materiale e beschouwige aa bepaalde criteria voldoe. De ihoud va ee porfolio, zo stelle Jasses e.a. (2002), moet relevat zij, selectief e represetatief, gestructureerd e georgaiseerd, dyamisch, e moet verschillede soorte materiaal bevatte. Als deze criteria door studete e begeleiders iet opgevolgd worde, verliest het portfolio veel va zij itrisieke waarde e wordt het ee chaotisch e obruikbaar istrumet. het elektroische portfolio Het portfoliococept biedt al eige jare i ee papiere vorm ee duidelijke houvast e ee middel om te werke aa competetieotwikkelig e flexibiliserig va opleidige. De trasitie aar ee elektroische vorm is pas i de laatste jare igezet e biedt ekele belagrijke voordele e ee aazielijke meerwaarde te opzichte va de papiere vorm : het materiaal bie ee elektroische portfolio ka overzichtelijker e compacter verzameld e opgeslage worde; de studete kue makkelijker, aar eige izicht e volges eige behoefte, i hu materiaal ee structuur aabrege door bijvoorbeeld tusse verschillede stukke te like; het elektroische portfolio ka met meerdere mese (begeleiders of medestudete) tegelijk e evetueel ook selectief gedeeld worde; de documete kue makkelijker bewerkt e gewijzigd worde; i het portfolio ka heel divers multimediaal materiaal worde opgeome; ICT EN ONDERWIJSVERNIEUWING & OPEN BRON, OPEN INHOUD, OPEN LEREN & 171
DEEL 3 & E-TOEPASSINGEN DIE UITDAGEN TOT OPEN LEREN het elektroische portfolio ka ee commuicatiemiddel worde tusse studet e begeleider e tusse studete oderlig; studete kue elkaar motivere e ethousiasmere e op elkaars portfolio reflectere; ee studet ka ook a afstudere of over de jare hee aa zij portfolio verder werke, het meeeme of archivere e het bij sollicitaties gebruike; via de aamaak va ee elektroische portfolio worde de ICT-vaardighede aagescherpt. Nu we ee beter zicht hebbe op wat ee portfolio e haar elektroische variat kue ihoude, gaa we ader i op de cotext waarbie de AUGet dit ieuwe e iovatieve oderwijskudige istrumet wil itroducere e aawede. 2.2. Cotext va het elektroische portfolio i het proefproject va de AUGet keis e ervarig opdoe I de verschillede opleidige, departemete e faculteite va de AU- Get bestaat er al geruime tijd ee ruime iteresse voor e ieuwsgierigheid aar het toepasse e itegrere va elektroische portfolio s i het oderwijs. De keis e ervarig om deze oderwijskudige middele op kleie of grotere schaal te implemetere, is evewel maar beperkt aawezig (i elektroische vorm zelfs bija obestaade). Ee eerste actie eid academiejaar 2003-2004 izake elektroische portfolio s bestod er da ook i om via ee proefproject met ee beperkt aatal gebruikers aa de lijve te odervide wat het voor ee studet of ee begeleider beteket e ka ihoude om gedurede ee volledig academiejaar aa ee elektroische portfolio te werke. Deze oderwijskudige (e i midere mate techische) ervarig moest de keis e het izicht izake elektroische portfolio s sterk verhoge e ee istelligsbrede implemetatie beter helpe duide of motivere, op voorwaarde dat bepaalde dwigede voorwaarde werde igelost. ee gemeeschappelijk proefproject I ee beperkt aatal opleidige of richtige bie de istellige was er de moed of de ambitie om i het academiejaar 2004-2005 i de vorm va ee gemeeschappelijke pilot de stap te zette aar de implemetatie e operatioaliserig va ee elektroische portfolio. Bie de Uiversiteit Get was de Academische Iitiële Lerareopleidig (AILO) sterk geïteresseerd e i de Arteveldehogeschool was de duale Voortgezette Opleidig Buitegewoo Oderwijs (VOBO) sel ethousiast (maar met de odige kritische geest) om vaaf het begi va het academiejaar met ee e-portfolioexperimet te starte. Beide opleidige richtte zich i dit experimet aar studete die werk (i het oderwijs) e studies wille combiere 172 & OPEN BRON, OPEN INHOUD, OPEN LEREN & ICT EN ONDERWIJSVERNIEUWING
e vorme zo ee specifieke, maar heel iteressate testcase voor toekomstige otwikkelige. Halfweg het academiejaar sloot ook het departemet lerareopleidig va de Hogeschool Get zich met ee aatal studete bij het experimet aa. De kracht va e de grote uitdagig va dit portfolioproject bestod eri om a te gaa hoe verschillede opleidige hu visies e cocepte i éé elektroisch portfoliosysteem kode vereige. Dit gebeurde duidelijk vauit de bedoelig op ee elektroisch portfoliosysteem te aticipere, dat over de opleidigsistellige e de werkgevers hee ka mee evoluere e groeie met zij eigeaar, i casu de studet of de werkemer. & 3. De plaats va ope source software i deze visie screeig bestaade portfoliosysteme Het gebrek aa ee elektroisch portfoliosysteem i deze proeffase was dus groot e vrij driged. Het moest op ekele maade tijd gebeure. Same met de verschillede geïteresseerde parters bie de AUGet werd ee korte screeig uitgevoerd va bestaade portfoliosysteme die beatwoordde aa de hierbove opgesomde voorwaarde. Hierbij werd iet uitsluited gekeke aar ope source producte, ook commerciële producte oderwierpe we aa ee quicksca. Iter was er gee ekel systeem of softwarepakket voorradig dat het projectteam i staat zou stelle de techische vertaalslag te make va het portfoliococept bie de verschillede opleidige. Aagezie de tijd (de start va het project was bie ekele maade geplad) of de ambitie om ee eige systeem aa te make, iet of heel beperkt aawezig ware, werd deze optie (i eerste istatie) uitgeslote. screeig commerciële pakkette Na ee quicksca va de verschillede bestaade systeme, werde de commerciële pakkette e-folio (eportaro), e-portfolio (blackboard), digitaal portfolio (digitale uiversiteit-espelo), threeships portfolio e het ope source systeem OSP (of Ope Source Portfolio otwikkeld door het cosortium OSPI : Ope Source Portfolio Iitiative) ader geëxploreerd. De verschillede demostraties stelde os i de eerste plaats i staat om ee beter beeld te krijge va de mogelijkhede e otwikkelige va deze toch wel vrij joge oderwijskudige producte. Dit bood ook de mogelijkheid om evetuele orealistische wese of te pessimistische verwachtige va het projectteam bij te schave. Ee goede e duidelijke bro va iformatie hierbij was 8 www.eportcosortium.org e ook 8 www.eportfolio.org. ICT EN ONDERWIJSVERNIEUWING & OPEN BRON, OPEN INHOUD, OPEN LEREN & 173
selectiecriteria Ee aatal selectiecriteria die os i de keuze moeste bijstaa e leide, werde impliciet e expliciet opgesteld. Daarbij hielde we adrukkelijk rekeig met het gegeve dat het hier om ee proefproject gig. Het betrof hier dus gee defiitieve of lage-termijkeuze voor ee bepaald systeem voor de hele associatie, maar veeleer ee pragmatische keuze voor ee selle, bruikbare, maar toch krachtige oplossig die os i de mogelijkheid zou stelle om de odige ervarig op te doe met ee elektroische portfolio. De volgede criteria speelde i dit vroege stadium ee rol : Studetgecetreerdheid : het portfoliosysteem moet i de eerste plaats ee middel zij die studete i staat stelt hu eige evolutie of otwikkelig izake competeties i kaart te brege e hierover te reflectere. Volledig eigeaarschap aa de kat va de studet is hierbij ee heel belagrijk aspect. Aapasbaarheid : de structuur e de irichtig va het portfolio moete door de beheerders kue worde aagepast e idie mogelijk moet ook de eidgebruiker zelf dit kue. Dit moet mogelijk zij zoder al te veel extra koste of ispaige. Flexibiliteit : het systeem moet bruikbaar zij i de soms sterk verschillede portfoliocotexte va de AUGet. Selheid : het systeem moet op ekele maade (weke) tijd operatioeel zij. Oderwijskudige focus : het experimet of de pilot moet het mogelijk make om vooramelijk oderwijskudige ervarig op te doe met portfolio s, ee techische exploratie is maar va secudair belag e moet beperkt i tijd zij. Gebruiksvriedelijkheid : de eidgebruiker (studet, gast e begeleider) moet op ee eevoudige maier de fucties va het portfolio kue hatere. Volledig webbased : beheer e gebruik moete voor ageoeg 100 % o lie gebeure. De eidgebruikers e de beheerders moete vauit elke plaats het systeem kue aaspreke e aawede. Toekomstperspectieve : weliswaar is het iet de ambitie va het project om ee defiitieve keuze te make voor de AUGet, maar het project wil daarop toch eigszis aticipere dakzij ee sterk e weldoordacht afwegigsproces i het voordeel va ee duurzaam e veelbeloved product. Kost- e licetieprijs : het budget va het proefproject was beperkt. De izetbare middele bestaa i de eerste plaats uit ethousiasme, iteresse (e i midere mate tijd) va oderwijsmese. 174 & OPEN BRON, OPEN INHOUD, OPEN LEREN & ICT EN ONDERWIJSVERNIEUWING
Va Blackboard aar Dokeos, pluspute va ope source... p. 189 Relatie met ELO : de AUGet koos voor de elektroische leeromgevig Dokeos, het was iet de bedoelig va het proefproject om via het portfolio ee ieuwe ELO te itroducere waarbie er ee portfoliofuctioaliteit bestaat. Bie de pilot moest ee elektroische portfolio apart va adere systeme kue fuctioere. Voldoede odersteuig e documetatie (helpdesk, fora, hadleidige). Voldoede refereties va istellige die op brede schaal het systeem geïmplemeteerd hebbe. Aa de had va deze selectiecriteria koze de parters va de AUGet voor het ope source systeem Ope Source Portfolio (OSP8 www.osportfolio.org). Op alle criteria e dus zeker iet ekel op het fiaciële scoorde OSP i deze quicksca vaak beter da alle adere (commerciële) systeme. De keuze voor dit systeem lag dus vrijwel voor de had. De keuze voor ee ope source product dat zich meer da de evekie toode va haar commerciële tegehagers, gaf os als (hoger) oderwijsistellige metee ook ekele iet oaazielijke voordele. We kode zo gratis, ope e vrijblijved ee beroep doe op de expertise va collega s over de hele wereld die dit product al eige jare (met valle e opstaa) geïmplemeteerd hadde. Wel was er bij de selectie maar i midere mate rekeig gehoude met de mogelijkhede om effectief bepaalde aspecte aa de code va het systeem te veradere e ee actieve bijdrage te levere aa de programmerig, of hierop ee duidelijke impact te hebbe. De competeties va de projectgroep lage veeleer op het oderwijskudige e het oderwijstechologische vlak e iet zozeer op het techische-programmatorische vlak. Het project had i de eerste plaats da ook de ambitie om op het oderwijskudige vlak ervarig op te doe. De mogelijkhede ware er om idie odig vlot e sel toegag te hebbe tot de brocode va het systeem e bepaalde aspecte aar eige izicht e volges eige behoefte te wijzige (of i adere al aawezige systeme te itegrere) of om suggesties door te spele aar adere otwikkelaars. I heel beperkte mate heeft het projectteam hierva gebruik gemaakt, maar het smaakte i elk geval aar meer. Wie meer iformatie wil over de techisch-programmatorische kat va OSP, ka terecht op de website (8 www.osportfolio.org) of i de bijlage. ICT EN ONDERWIJSVERNIEUWING & OPEN BRON, OPEN INHOUD, OPEN LEREN & 175
& 4. Praktische toepassig : OSP 1.5 aa de AUGet ope source systeem Na de beslissig va het projectteam om met het OSP-systeem i zee te gaa, werd het systeem op ee server va de Uiversiteit Get geïstalleerd. Na ee lichte aapassig va de lay-out erva, volgde de bija volledige vertalig va de Egelstalige iterface aar het Nederlads. Alle begrippe, foutboodschappe e avigatie-elemete werde va hu Amerikaas jasje otdaa e door meer begrijpbare e tastbare terme vervage. aagepaste structuur De stadaardstructuur va het systeem, die ee typisch Amerikaase cotext weerspiegelde, werd eveees aagepakt. De zoektocht aar ee goede structuur va elemete e subelemete, waari studete hu groei izake competeties gedurede ee volledig academiejaar kwijt zoude kue, was ee moeilijke e overlegitesieve aagelegeheid. I de structuur zochte we ambitieus aar ee zo geeriek mogelijke opzet. Elke studet moest oafhakelijk va zij opleidig aa de had va deze structuur zij portfolio kue opbouwe e behere. De eise of vereiste va ee opleidig werde zo ee mider dwigede factor bij de structurerig va het portfolio. Uiteidelijk werd de volgede structuur geïmplemeteerd e ee volledig academiejaar aagehoude : itroductie portfolio : korte ileidede tekst met de mogelijkheid tot het aageve va ieuwe aspecte of deeltjes bie het portfolio; persoolijke gegeves e cv : presetatie va de studet aa de had va ee uitgebreid cv; competeties : beschrijvig e duidig va de verworve e te verwerve competeties va de studet; SWOT e screeig : terugkerede sterkte-zwakte-kase-bedreigigeaalyse va de studet e va zij eige groei op het vlak va te verwerve competeties; leerdoele : ee duidelijk e aapasbaar doel va hoe de studet zij groei ziet e west aa te pakke; actiepla : de cocrete aapak e acties die de studet wil realisere e realiseert, eveals de reflecties hierover; logboek : de mogelijkheid om i bekopte vorm bepaalde sterk cotext-, plaats- e tijdsgebode reflecties eer te schrijve e bij te houde; bestade e url s : alle bewijsmateriaal of bestade die voor de studet relevat zij e vaak met de bovestaade elemete of acties verbode zij. 176 & OPEN BRON, OPEN INHOUD, OPEN LEREN & ICT EN ONDERWIJSVERNIEUWING
Figuur 2 : AUGet-structuur bie OSP 2004-2005 Va bij de start was het duidelijk dat grote of igrijpede aapassige aa deze structuur va het portfoliosysteem tijdes het academiejaar volledig uit de boze ware. Het vooreme was er wel om i het daarop volgede academiejaar de structuur meer te late evoluere aar ee structuur die dichter zou aasluite op die va de IMS-specificatie m.b.t. e-portfolio. Voor meer iformatie over deze opkomede, maar og cotiu evoluerede leertechologiestadaard : 8 www.imsglobal.org/ep/idex.html. templates e sjabloe Na het opstelle va deze structuur, vatte ook het werk aa om de participerede opleidige de odige templates of sjabloe te geve om de iformatie die via formuliere werd igevoerd e via bestade werd opgelade, i ee zekere opmaak e lay-out te kue presetere. Er werd voor gekoze om grotedeels de lay-out va de AUGet-website over te eme e te volge bij de creatie va de acht XSLT-templates (Algemee Actiepla, Artefacte, CV, Leerdoele, Logboek, Megatemplate, SWOT, Uitvoerigspla). ICT EN ONDERWIJSVERNIEUWING & OPEN BRON, OPEN INHOUD, OPEN LEREN & 177
Figuur 3 : ee presetatietemplate va het logboek het OSP-experimet Het realisere e costruere va structuur e templates op ekele weke e maade tijd, bracht de proefopleidige e de odersteuede groep tot het eigelijke experimet. Ee korte techische traiig over het systeem voor studete e begeleiders was al voorafgegaa door ee meer uitgebreide e itesere verduidelijkig e expliciterig va het portfoliococept e de vooropgestelde verwachtige aa de studete e de begeleiders va het OSP-proefproject. Voor de Arteveldehogeschool startte het experimet op 15 september 2004, de Uiversiteit Get gaf het startsei omstreeks 15 oktober 2004. De studete ware i dit proefproject vrij om op eige tempo e volges eige izicht materiaal uit hu portfolio met de hu aageduide begeleiders (of medestudete of metore of adere) te dele. De opdracht was om gedurede ee volledig academiejaar zelfstadig aa dit portfolio te werke e met de e-portfoliobegeleider regelmatig, maar heel gericht, af te spreke. Bij het dele va materiaal moest de studet de begeleider heel duidelijk late wete welke vrage of behoefte hij had e wat de cotext erva was. De commetaar va de begeleider werd aa het e-portfolio gekoppeld e ko zo diee als steu bij of discussie over het bepale va de volgede stappe e acties die de studet moest eme. De begeleidig of sturig va de hele groep e-portfoliostudete gebeurde vauit ee aparte omgevig bie de Dokeos-leeromgevig. 178 & OPEN BRON, OPEN INHOUD, OPEN LEREN & ICT EN ONDERWIJSVERNIEUWING
Figuur 4 : commetaar toevoege evaluatie portfolio Op het eide va het traject was de rol va de begeleider uitgespeeld e odigde de studet ee extere evaluator e adere veratwoordelijke bie zij opleidig uit om ee bepaalde selectie va zij portfolio door te eme e ee quotatie te geve. I deze proeffase was het techisch e orgaisatorisch voor de studet og iet mogelijk om a de evaluatie het elektroische portfolio verder te gebruike of uit te bouwe, odaks de vraag va sommige studete. & 5. Coclusie e belagrijkste leermomete vooral vrage over het werkproces Odaks de selle start e implemetatie, bleef het aatal techische probleme of kiderziektes vrij beperkt. Studete e begeleiders vode sel hu weg i het systeem, maar hadde vooral vrage bij het gebruik e de iterpretatie va de structuur e de templates. Niet voor alle studete e begeleiders was het va bij het begi duidelijk hoe het portfolio moest evoluere e hoe me met zo portfolio aa de slag ko gaa. I de startfase was er da ook eige ozekerheid e twijfel over hoe dit istrumet juist e efficiët gebruikt moest worde. Dit hoewel de studete i dit proefproject al eige jare hoger oderwijs achter de rug hadde e ook over de odige reflectievaardighede beschikte. I ee volged academiejaar zal da ook meer aadacht uitgaa aar de begeleidig va de opstart va het werkproces. te strakke structuur De structuur e templates werde door sommige studete (e begeleiders) als ee te strak keurslijf ervare. Sommige aspecte va hu werkzaamhede e acties tijdes het jaar kode moeilijk i de bestaade structuur ICT EN ONDERWIJSVERNIEUWING & OPEN BRON, OPEN INHOUD, OPEN LEREN & 179
gegote worde e gedeeld worde. Bepaalde studete droge er da ook op aa om bie het OSP-systeem meer vrijheid te geve voor eige ibreg e structurerig va het materiaal e de iformatie. Niettemi sproge de studete vaak heel creatief e divers om met de ivullig e de layout va het e-portfolio. sterke tevredeheid Na afloop va het experimet was er zowel bij de studete als bij de begeleiders ee sterke tevredeheid over het systeem. Vooral de mogelijkheid om heel gericht e gestructureerd het leer- of groeiproces te dele of mee te make, werd als positief ervare. Het volledige beheer via het web scoorde bij de eidevaluatie ook goed. De studete hadde te opzichte va de papiere versie op het eide veel mider werk aa het verzamele, selectere e structurere va al het bewijsmateriaal i hu portfolio. Ee va de belagrijkste zake voor de begeleiders was het feit dat ze iet ekel gecofroteerd werde met eidproducte, maar ee duidelijker zicht krege op het proces dat de studet doormaakte. Dit experimet met elektroische ope source portfolio s gaf os zeker de mogelijkheid om aardig wat e ook heel sel oderwijskudige ervarig op te doe met deze istrumete. De opleidigsoverstijgede e associatiebrede aapak resulteerde i ee duidelijke meerwaarde. I de toekomst zulle we moete blijve streve e zoeke aar geerieke e bruikbare oplossige die de studet kue begeleide e helpe i het doorlope e samestelle va de eige leerweg e groei over opleidige hee. I het Ope Source Portfolio (OSP) vode we ee krachtig e veelbeloved (e volledig gratis) middel om deze testfase te doorlope, om de odige referetiekaders op te bouwe e om al doede verder te groeie. Na ee jaar experimetere is het voor alle parters e betrokkee duidelijk dat de itroductie e implemetatie va ee elektroische portfolio i os oderwijs (e daarbuite) ee veel igrijpeder gebeurteis zal zij da de komst va elektroische leeromgevige op zich. & 6. Literatuur Beeker, F. e va de Berg, M., Sakai ee itroductie, Uiversiteit va Amsterdam, 2005, 16 p. Bouma,A.e valisdok,e., Naar ee digitaal portfolio, Digitale Uiversiteit, 2005, 132p. Europortfolio, http ://www.eife-l.org/portfolio. E-learig themasite Portfolio, http ://e-learig.surf.l/portfolio. Electroicportfolio.org, http ://electroicportfolio.org/. eportcosortium, http ://www.eportcosortium.org/. Evelie, F. e va Tartwijk, J., Overwegige bij het gebruik va portfolio s bie ee uiversitaire lerareopleidig, i VELON tijdschrift voor lerareopleiders, 21 (2000), p. 46-55. IMS eportfolio Specificatio, http ://www.imsglobal.org/ep/idex.html. 180 & OPEN BRON, OPEN INHOUD, OPEN LEREN & ICT EN ONDERWIJSVERNIEUWING
Jasses, S., Boes, W. e Wate, D., Portfolio : ee istrumet voor toetsig e begeleidig,i Dochy, F. e.a. (red.), Assessmet i oderwijs, Utrecht, Lemma, 2002, p. 203-224. OSP Auget, http://www.epo.uget.be. OSP website, http ://www.osporfolio.org/ (oude website met versie 1.0 e versie 1.5 op http ://theospi.org/idex1.php). OSP 2 Demo, http ://demo.osportfolio.org/portal/. OSP hadleidige e documetatie, http ://wiki.osportfolio.org/. Raahuis, M. e.a., Werke met ee portfolio, s-hertogebosch, CINOP, 2003, 50 p. Va Tartwijk, J., Driesse, E., Ritze e.a., Werke met ee elektroisch portfolio, Groige/ Houte, Wolters-Noordhoff, 2003, 95 p. Bijlage : techisch-programmatorische iformatie over het Ope Source Portfolio (OSP) Het Ope Source Portfolio Iitiative (OSPI) werd i jauari 2003 opgericht door de Uiversiteit va Miesota, de Uiversiteit va Delaware e de commerciële parter rsmartgroup. I juli 2003 bracht deze groep ee gewijzigde e volledig ope source versie va het al bestaade portfoliosysteem va de uiversiteit va Miesota uit als OSP versio 1. Deze aparte webapplicatie, die gratis ka worde gedowload, wekte vrij sel ee grote iteresse op e hielp vele uiversiteite e hogeschole aa ee degelijke test-, pilot- e soms zelf productieomgevig voor de talrijke begiede portfolio-implemetaties i de VS, maar ook daarbuite. Via ee eevoudige webbased iterface ka ee studet bie OSP materiaal of iformatie ivoege als bijlage of i formuliere (ENTER). Deze iformatie of selecties erva kue studete dele met ee geselecteerd aatal mese (SHARE) e op hu beurt portfolio s die met he worde gedeeld, bekijke om er commetaar e reacties aa toe te voege (VIEW). Het aamake va formuliere om iformatie i te voege of de creatie va templates waari de iformatie wordt gedeeld, e ook het make va koppelige met adere systeme (zoals studete- e persoeelsadmiistratie e.a.) was i deze eerste versie evewel ee heel igrijpede e igewikkelde operatie. ICT EN ONDERWIJSVERNIEUWING & OPEN BRON, OPEN INHOUD, OPEN LEREN & 181
Figuur 5 : OSP versie 1.0 De OSPI-groep kede met deze versie op korte tijd ee sterke groei. Istellige zoals de Uiversiteit va Georgetow e de Uiversiteit va Michiga slote zich bij het iitiatief aa. Ee sterke impuls aa het project kwam er toe de befaamde Adrew W. Mello stichtig OSPI ee aazielijke fiaciële duw i de rug gaf. Deze stichtig steut aast tal va adere oderwijsprojecte ook vele ope source iitiatieve (meer ifo op 8 www.mello.org e 8 rit.mello.org :8080/). Met deze beurs i hade heeft OSPI e haar directe parters i het project de Uiversiteit va Idiaa e het Sarah Lawrece College de ambitie om het ope source elektroische portfolio uit te bouwe tot de gratis e ope referetie izake elektroische portfolio s. Op alle vlakke wil het ee meer da waardig alteratief vorme voor de commerciële systeme die al da iet aa bestaade ELO s verbode zij. Dakzij de Mello-beurs otwikkelde OSPI i ekele maade tijd uit de versie OSP 1.0 ee ieuwe e verbeterde (maar tussetijdse) versie 1.5 (jui 2004). Deze versie gaf de eidgebruikers e de istellige meer mogelijkhede om de portfolioruimte i te richte e te structurere, zoder hierbij zoals i de eerste versie diverse complexe operaties te moete uitvoere. De beheerder ka via ee makkelijke webiterface de portfolio-omgevig cofigurere e voor gebruik klaar make volges de wese va de istellig. 182 & OPEN BRON, OPEN INHOUD, OPEN LEREN & ICT EN ONDERWIJSVERNIEUWING
Aa de had va de formuliere die door de beheerder eevoudig kue worde aagemaakt, ka de studet volledig o lie de iformatie aa zij of haar portfolio toevoege e a selectie evetueel same met adere opgelade documete door middel va templates aa ee zelf gekoze doelpubliek presetere. I dit webgebaseerde systeem is de studet volledig eigeaar va zij materiaal e bepaalt hij of zij volledig zelf welke iformatie uit het portfolio op welk momet e voor welk doelpubliek zichtbaar zal zij. Commetaar e reacties kue aa het gedeelde portfolio of dele va dit portfolio worde toegevoegd. Het beheer daarva is da i hade va de gaste of va de eigeaar. Het is deze versie die i het proefproject bie de AUGet werd gebruikt. Figuur 6 : ee formulier ivulle i OSP 1.5 Ee radicaal adere aapak e opzet heeft imiddels i juli 2005 geleid tot ee versie 2.0, die volledig geïtegreerd is i Sakai 1.5 (voor meer ifo over Sakai, zie het oderstaade kader). Deze versie heeft zowel voor de eidgebruiker als voor de istellige uitgebreide mogelijkhede wat opmaak, opvolgig, begeleidig, irichtig e evaluatie va portfolio s betreft. Het OSPI-team streeft eraar om i maart 2006 ee vrij defiitieve versie 2.5 uit te brege, die compatibel zal zij met Sakai 2.5. Rod deze periode zal de steu va de Mello-beurs op zij eide lope e zal het project ee stabiel, hoogwaardig e cocurretieel product moete hebbe afgeleverd, dat bruikbaar is voor alle (hoger)(oderwijs)istellige. Voor de oodzakelijke verdere evolutie e otwikkelig a deze datum, verwacht me veel va de bijdrage va de commuity of adere beurze e fodse. ICT EN ONDERWIJSVERNIEUWING & OPEN BRON, OPEN INHOUD, OPEN LEREN & 183
De OSP versie 2.0 (e straks ook de versie 2.5) biedt aast de fuctioaliteite va de versie 1.5 ook ee geïtegreerde webdav-server aa. Zo kue studete hu documete rechtstreeks op de server behere e aapasse zoals i ee map of ee folder op hu lokale pc. Reflectiewizards, competetiematrixe, portfolio-overleggroepe (Comme Group of Iterest), zelf door de studet aa te make presetatietemplates e adere assessmettools, zij adere veelbelovede fucties. Deze fucties zij evewel iet zoder de odige plaig e ee ruime voorbereidigsperiode te implemetere. Figuur 7 : de competetiematrix i OSP 2.0 184 & OPEN BRON, OPEN INHOUD, OPEN LEREN & ICT EN ONDERWIJSVERNIEUWING
Sakai Sakai is ee iitiatief va ee aatal gereommeerde Amerikaase uiversiteite, die uit ovrede met de bestaade commerciële elektroische leerplatforme (ELO) waaroder fiaciële, oderwijskudige, fuctioele e ook vedor-lockig redee beslote om same ee ELO op basis va ope source te bouwe. Het project heeft de ambitie e doelstellig om ee ope source ELO te bouwe die mistes eve goed (maar helaas vaak ook eve complex) is als de grote commerciële leeromgevige (Blackboard, WebCT, ez.) e om ee blijvede gemeeschap va otwikkelaars te vorme die de verdere uitbouw ka drage. Sakai is veeleer da ee apart product, ee gemeeschappelijk techisch kader waari verschillede ope source iitiatieve zoals ospi, uportal, chef, jforum, melete, OKI e.d. kue samewerke e met elkaar geïtegreerd kue worde. De Sakai Educatioal Parters Program (SEPP) zorgt voor de afstemmig e coördiatie tusse de verschillede parters e iitiatieve. Meer ifo over e ee overzicht va de diverse producte bie Sakai is te vide op 8 www.sakaiproject.org. De OSP versie 2.0 e versie 2.5 zulle ee sterke itegratie kee met Sakai, maar kue ook afzoderlijk opgezet of beaderd worde als ee apart portfolio systeem, of met wat extra maatwerk geïtegreerd worde met adere ELO s zoals Blackboard-WebCT of Dokeos. Alle versies va OSP, maar ook het groeied aatal Sakai-tools, steue op e zij uitgebouwd op basis va dezelfde techologie, amelijk het JAVA/ J2EE-platform. Dit krachtige e systeemoafhakelijke platform is evewel iet zo makkelijk aa te lere zoals de scripttaal php i de ELO Dokeos. Ee bijdrage levere aa de basiscode of ee koppelig realisere met ee ader systeem is da ook ekel weggelegd voor ervare JAVA/J2EE-programmeurs. OSP ka zowel op ee Widows- als ee Liux-systeem draaie waarop de JAVA 1.4.1. SDK is geïstalleerd e de ope source applicatieserver Apache Tomcat 4.1.18+, die de javascript pages (jsp) zal uitvoere. Als achterliggede databakserver ka me kieze voor de gratis ope source producte zoals mysql of postgresql. Beschikt de istellig over ee heel pak meer cete, da ka me voor ee oracle-databak optere. Op de hardware a is de volledige istallatie e cofiguratie va OSP dus eigelijk gratis e via ope source beschikbaar. ICT EN ONDERWIJSVERNIEUWING & OPEN BRON, OPEN INHOUD, OPEN LEREN & 185
Om OSP vlot te istallere e te behere, hoeft me gelukkig gee JAVA/ J2EE-adelbrieve voor te legge. Idie me bovedie ka rekee op de odersteuig va ee serverbeheerder die de istallatie e cofiguratie va apache tomcat-server e de databakserver ka regele, hoeft me zich ekel te cocetrere op de fuctioaliteit bie OSP zelf. Irichte e structurere va het osp-systeem ka volledig via de webiterface va het systeem, wat ee oderwijstecholoog of ICT-coördiator bie ee istellig geklaard moet krijge (bestaade hadleidige e documetatie : 8 wiki.osportfolio.org). Presetatietemplates aamake, vraagt evewel ee bepaalde vaardigheid. Om de data e documete die de studet igevoerd heeft, aar gewoe webpagia s om te zette, moet de beheerder va OSP gebruik make va de opmaaktaal XSLT. De iterfacetaal va OSP is volledig Egelstalig. Wie et zoals de AUGet aa deze iterface iets wil wijzige, of die compleet aar het Nederlads wil vertale, moet i de verschillede JSP- e HTML-pagia s gaa grave om de stukke tekst tusse de code aa te passe. De lay-out va het systeem laat zich gelukkig wel gemakkelijk via de verschillede stylesheets aapasse. De versies 1.5 e 2.0 kue zowel voor Liux als voor Widows va de OSPIwebsite gedowload worde. Versie 2.0 ka zelfs als ee budel met de tomcat server, mysql e de java sdk (e de sakai-tools) afgehaald e op ee lokale pc geïstalleerd worde. Dit maakt het heel makkelijk om het systeem lokaal uit te probere e te lere kee. Ee o lie demo va versie 2.0 is evewel ook te vide op 8 demo.osportfolio.org. 186 & OPEN BRON, OPEN INHOUD, OPEN LEREN & ICT EN ONDERWIJSVERNIEUWING