Training Vergunninghouders Interlandelijke adoptie Evidence base voor praktisch werken in en met de driehoek Dr. Anneke J.G. Vinke Drs. Lucile A.C. van Tuyll Drs.Gera ter Meulen www.adoptionresearch.nl Dagdeel 4/Avond 2 1. Communicatie - theorie 2. Gespreksvaardigheden Informatie verzamelen zonder sturen Informatie verzamelen en sturen: persoon als instrument & speciale technieken 3. Bijzondere situaties Confrontatie / Slecht Nieuws gesprek Deel 2 Communicatie Communicatie Praten... of... niet?? 14
Communicatie Nonverbale communicatie betrekkingsniveau Verbale communicatie Nonverbale +Verbale communicatie Zender Boodschap ontvanger Coderen n.a.v. referentiekaders van de zender Decoderen -- Interpreteren n.a.v. referentiekaders van de ontvanger 16 Voorbeeld miscommunicatie Non-verbaal: zo vriendelijk mogelijk, anders komt het zo hard aan intaker Referentiekader: onbemiddelbaar Expert ten opzichte van hulpvrager Verbale communicatie Bemiddeling wordt moeilijk voor jullie, omdat jullie rapport niet zo goed overkomt in het zendende land Ontvangst non-verbaal: Hier wordt geen nare boodschap overgebracht Asp ad ouder Referentiekader: Ze zeggen dat het rapport bemiddelbaar is! 17 Communicatie ten dienste van inhoud 1. Houding -- Respect en Bescheidenheid 2. Kennis -- inhoud, actualiteit, zelf-kennis 3. Technieken -- bewust inzetten 4. Aandacht voor verbale en non verbale aspecten (denk aan kleding, oogcontact, lichaamstaal, mimiek, gebaren, plaatsname in gesprek) 5. Aandacht voor inhoud en betrekkingsniveau 6. Gebruik Meta-communicatie 14 Non verbaal communiceren: VB youtube.com/nonverbaal 18
Non Verbaal afstemmen: hoe doe je dat lichaamshouding in overeenstemming met gesprekpartner (vertragen/ versnellen) Volg de bewegingen van je gesprekspartner Volg de gebaren Stem af op toon, tempo en spreekritme --> ook om rust in te bouwen of te de-escaleren als er veel spanning komt Ga mee in het ademhalingstempo en ritme (voor gevorderden ;-) ) 20 COMMUNICATIE 15 Betrekkingsniveau 1. Expressief aspect -> manier van uitdrukken (leek vs. expert;ervaringsdeskundige vs professional; betrouwbaar? Vriendelijk? Onrustig? Haastig? Arrogant? Beleefd 2. Relationeel aspect -> hoe ziet de medewerker de relatie en de verhoudingen tot de aspirant adoptief ouders? Belangstellend? Gelijkwaardig of niet? Hoe schat je de intelligentie in van de ander? Waarderend of geringschattend 3. Appellerend aspect -> inhoud van de boodschap in vorm van een vraag of verzoek of smeekbede of bevel of informatie 19 Metacommunicatie Communiceren over de communicatie Het gaat niet om de inhoud van de boodschap wel om de achterliggende betekenis wel om de relationele kant Vb: Bij jullie zal de procedure wel makkelijker gegaan zijn. 21
Metacommunicatie Belangrijk om de angel uit een gesprek te halen --> maar pas op, vraag evt. toestemming in de vorm van: kunnen we even een uitstapje maken naar hoe het gesprek gaat? Inhoudsniveau Ik heb het idee dat er nog meer is dat u wilt vertellen, klopt dat? Klopt het dat u niet zo goed de woorden hiervoor kunt vinden? Zal ik de procedure nog een keer toelichten?... (aanvullen met eigen voorbeelden) 22 Metacommunicatie Betrekkingsniveau Zie ik het goed dat u dit een lastig onderwerp vindt? Ik zie dat dit u raakt... (stilte!) Ik heb het gevoel dat we elkaar niet goed begrijpen, klopt dat? Ik zie wat anders op uw gezicht dan u mij vertelt... Kan het zijn dat u heel zenuwachtig bent? Is er iets anders dat u nu eerst kwijt wilt? Het is best spannend, he, zo n eerste kennismaking. 22 RUIS Factoren die de communicatie kunnen verstoren Voorbeelden 23 Gesprekstechnieken Aandacht geven en actief luisteren Open en gesloten vragen Stiltes Socratische vragen Technieken tot verandering/motivatie Non verbale signalen Cultuurspecifieke invulling 25
Aandacht geven & Actief luisteren Onverdeeld aandacht geven volgen respecteren accepteren Actief luisteren tussen de regels door gebruik ook non verbale info 2010 AV 217 Oefeningen zie handout 2010 AV 18 4 Hulpmiddelen lichaamshouding positionering aanmoedigingen gebruiken tempo ouders volgen!! doorvragen geef terug wat u ziet en hoort 2010 AV 19 3 Socratische vragen Kritische vragen stellen - laten ontdekken - proces faciliteren Uitgangspunt is een stelling Bevraag de stellingname Denk aan wij kunnen alles aan, elke SN Is er ook een uitzondering denkbaar op alles? Nuanceer vervolgens de stelling zodat de uitzondering erin past Herhaal Doel: prikkelen tot nadenken 30
Professionele intuïtie Persoon als instrument Persoon als instrument: projectie en overdracht Projectie van eigen ervaringen Overdracht van patronen met doel verandering Tegenoverdracht reactie op de overdracht Vaak zijn dit onbewuste processen! 22 Professionele intuïtie (Munro,2002) Formele kennis: Evidence Base Praktijkkennis: Practice Base Waarden en normen: Value Base Emotionele wijsheid Redeneervaardigheden Vaardigheid om in te schatten Je onderbuikgevoel 23 Genoeg info? Als... het besluit transparant is Er inzicht is in de genomen stappen en besluiten Er onderbouwing van genomen stappen is Als overwegingen vastgelegd zijn Als het vervolg duidelijk is Als er helderheid is over het gebruik van professionele intuïtie (emoties en verstand) 24
Emoties en professioneel handelen (Tegen)overdrachtsreacties Emoties die het handelen kunnen sturen: Overmatige betrokkenheid Grote distantie Gemengde gevoelens: teleurstelling, boosheid, angst, machteloosheid, geruststelling, wegmaken van signalen, uitvergroten Zie een professional komt en gaat, zorgen om de hulpverlening op www.sietske-dijkstra.nl 25 Intuïtie alleen is niet genoeg! Je mag niet alleen op je gevoel varen, je moet heen en weer bewegen tussen analyse en intuïtie = tussen wat je feitelijk, expliciet weet en wat je impliciet voelt 26 Discussie: emotionele wijsheid? Voorbeelden van emoties die je handelen kunnen beïnvloeden? Hoe ben je hiermee om gegaan? 27 Emotionele wijsheid Impact van je werk op jezelf en de ander Je eigen bewuste instrument zijn (h)erkennen eigen en andermans emoties Kunnen omgaan met de impact van deze emotionele dimensie aan het werk 28
Situaties waarin je intuïtie een grote rol speelt Beoordelen sociale wenselijkheid Achterhalen van geheimen Opsporen bijzonderheden Vb. 29 Sociale wenselijkheid Vaak functioneel en veel voorkomend Hoe herken je het? saint or fraud Hoe pak je het aan? Ruimte geven voor niet-sociaal wenselijk ik kan me voorstellen Doorvragen: wat zou het voor u betekenen als Kunt u zich het tegenovergestelde ook voorstellen?... (suggesties, eigen voorbeelden) 26 Geheimen achterhalen Als mensen echt iets verborgen willen houden kom je er niet achter Als mensen zich iets laten ontvallen, doorvragen kunt u iets meer vertellen (STILTE ) Directe vragen over punten waarover vaak gezwegen wordt (bv medicatie) Alert op non-verbale communicatie Gebruik dit, benoem dit. Ik kan het mis hebben, maar ik heb het gevoel dat u misschien nog iets anders wilt vertellen (STILTE) 27 Technieken MI Gebruik weerstand om bij motivatie te komen Hoe? Door basisprincipes van Motivational Interviewing (MI) in te zetten --> ZAAI TWIJFEL (AMBIVALENTIE) Open vragen stellen Reflectief luisteren Bevestigen en ondersteunen Samenvatten Zelfmotiverende uitspraken ontlokken 32
Technieken tot verandering/ MI Fasen van gedragsverandering Voorbeschouwing Overpeinzing Besluitvorming Actieve verandering Consolidatie Definitieve verandering Terugval taken van de begeleider Werk aan de ambivalentie,zaai twijfel, vergroot het gevoel van de ouders dat hun wens hen in de problemen zal brengen Richt je op de nadelen en risico s van een te zware special needs: zorg dat de balans doorslaat naar een reëlere doelstelling, zorg dat de redenen om te veranderen uitvergroot worden Bepaal samen met de ouders wat voor hen wel goede opties zijn Help de ouders om hun mogelijkheden en capaciteiten gezien de reëlere SN helder te krijgen: maar laat het hen zelf doen!! Bevestiging van de aangegeven Special needs voor de officiële papieren voor bemiddeling Passend voorstel OF Maak met de ouders een eerste hulp bij ongelukken plan dat nodig is wanneer er problemen rond de SN zouden zijn: geef aan welke mogelijkheden voor begeleiding er bestaan (Nazorg, WAN, specialisten) Bij weigering van voorstel: kijken of bemiddeling mogelijk is. 30 30 Praktijk:Ouders willen SN, waarbij VH denkt dat het te zwaar is Gebruik je reguliere technieken --> soms wil je ouders ergens anders naartoe brengen - dan gebruik je motivational interviewing (zie www.motivationalinterviewing.org) Veranderen begint bij willing, ready + able Voorbeschouwing Overpeinzing Besluitvorming Actieve verandering Consolidatie Terugval 29 Deel 3 Confrontatiegesprek Confrontatiegesprek Doel: boodschap brengen zonder relatie in gevaar te brengen Confrontatiegesprek Deel de klap uit Help met verwerken Help bij het zoeken naar oplossingen Maak afspraken 19
Opbouw Confrontatiegesprek 1. Bereid het gesprek goed voor 2. Val met de deur in huis 3. Geef hooguit twee onweerlegbare argumenten --> ga niet in discussie 4. Laat de ander stoom afblazen 5. Toon medeleven 6. Herhaal argumenten en vat samen 7. Bespreek vervolgacties en oplossingen denk aan bellen, check opvang, check hoe mensen thuis komen. 33 Rollenspel Oefening Confrontatie gesprek Viertallen 20 Nabespreken Wat levert het zo erover nadenken je op? Wat kan je er wel of niet mee doen? 35 Afsluiting Wat neem je mee wat laat je liggen? + _ Evaluatie?! Reflectieverslag & Tentamen 42
Tot slot Vragen: training@adoptiepraktijk.nl Handouts www.adoptiepraktijk.nl/vh2010 2010 AV 41 9