Vooruitzicht Horeca Omzetgroei zet door in 216 De omzet* in de horeca stijgt in 215 en 216... want Nederlandse consumenten besteden meer buiten de deur... en de toestroom van toeristen groeit. +4% 215 +2% 216 * betreft omzetvolume ING Economisch Bureau / december 215
Horeca Horeca houdt opgaande lijn vast De horeca-omzet stijgt. De verkopen nemen naar verwachting met 2% toe in 216. De groei bij hotels, restaurants en cafetaria s houdt aan, bij cafés lijkt de volumedaling te stagneren. De verkoopvolumes in de horeca liggen ook eind 216 nog onder het niveau van 27. Voor restaurants ligt dat niveau mogelijk in 217 al in verschiet, cafés zijn daar nog ver van verwijderd. De branchevreemde concurrentie neemt toe. Voor hotels gaat het om particuliere verhuur en door horeca-elementen toe te voegen begeeft de retail zich steeds meer op de markt voor eet-en drinkgelegenheden. Sterke fase voor omzetgroei in horeca Het samenvallen van het huidige economische herstel in Nederland en de toestroom van toeristen is een gouden combinatie voor de horeca. Niet eerder dit millennium namen de verkopen van hapjes en drankjes en de boekingen van hotelkamers zo sterk toe als in 214 en 215. Ondanks dat de verwachte groei in 216 (2%) wat gas terug neemt, lijkt de sector wederom op een goed jaar af te stevenen. Het omzetvolume van restaurants en hotels nadert door opeenvolgende jaren van groei het niveau van topjaar 27. Minder bedrijven in financiële problemen De groei in de horecabestedingen gaat gepaard met een toename van het aantal hotels, restaurants en cafetaria s/ lunchrooms. Vooral eigenaren van eet en drinkgelegenheden signaleren dat het animo onder consumenten om de horeca te bezoeken de afgelopen 2,5 jaar toeneemt. De markt is in staat om de extra hotelkamers en eetgelegenheden te absorberen. Dat betekent dat het aantal faillissementen in de horeca daalt en in 215 onder het langjarig gemiddelde ligt. De omzet stijgt... Ontwikkeling omzetvolume, jaar-op-jaar en het aantal faillissementen daalt 3-maands gemiddelde, langjarig gemiddelde 3,5 5 4 2,1% -,7% -,7% 4,% 4,% 2,% 211 212 213 214 215* 216* De consument is positief gestemd en besteedt meer buiten de deur. Gunstig voor de horecaondernemer, mits zijn aanbod past bij de klantwens. Onderscheidend vermogen is van levensbelang aangezien het aanbod stijgt. Jan van der Doelen, Sectormanager Horeca 3 2 1 213 januari juli 214 januari juli 215 januari juli ING Economisch Bureau 2 Vooruitzicht Horeca / december 215
Hotels 216: derde vette jaar op rij De vraag naar hotelkamers stijgt al twee jaar gestaag en die ontwikkeling zet door. Voor 216 is de verwachting dat het omzetvolume met 3% toeneemt. 215 gaat de boeken in als een toeristisch topjaar, het aantal buitenlandse gasten is met ruim 14 miljoen hoger dan ooit tevoren. De grotere vraag naar kamers stimuleert nieuwe ontwikkelingen. Vooral in de grote steden is én wordt nieuw hotelaanbod ontwikkeld. Ook het beschikbare alternatieve aanbod (o.a. Airbnb) groeit sterk. In de aanhoudende internationale onrust schuilt een potentiële bedreiging voor de hotellerie. Omzetstijging hotellerie zet door De toestroom van toeristen legt de hotellerie geen windeieren. Met ruim 14 miljoen buitenlandse toeristen, trekt Nederland meer bezoekers dan ooit tevoren. Het belang van toeristen voor hotels blijft daarmee toenemen. Het positieve sentiment onder Nederlandse consumenten is een tweede opsteker. Kamerprijzen en bezettingsgraden liggen op hoge niveaus en 215 is met een volumegroei van ruim 5% het tweede topjaar op rij. Het groeivooruitzicht voor 216 (+3%) is positief. Sterke groei in de zakelijke dienstverlening is gunstig voor de binnenlandse zakelijke markt en ook de Nederlandse consument gaat weer vaker op vakantie. In de aanhoudende internationale onrust en terreurdreiging schuilt een risico voor de hotellerie. Vooralsnog ligt een stijging van het aantal buitenlandse gasten echter meer in de lijn der verwachting. Stijging van vertrouwen gunstig voor omzet Ontwikkeling per kwartaal 15,% 7,5%,% -7,5% -15,% -5 211 Q1 213 Q1 215 Q3 Omzet Hotels (volume, in %) Consumentenvertrouwen (rechter-as) 5 25-25 52% overnachtingen door buitenlandse gasten Aandeel in overnachtingen per regio, eerste helft 215 Nederland Europa Amerika Azië en Australië Afrika,6% 6,6% 5,3% 4,% 47,6% Nieuwe hotelconcepten en alternatief aanbod De groei in de hotellerie leidt tot veel nieuwe ontwikkelingen. Buiten de steden en aan de rand van de stad groeien ketens als Van der Valk. In de grote steden, Amsterdam voorop, weten (nieuwe) hotels ook passanten en ondernemers aan zich te binden. Bijvoorbeeld door het bieden van kwalitatief hoogwaardige werkplekken en aantrekkelijke food en beverage concepten. Wat ook groeit is het alternatieve aanbod, zo voert Airbnb actief campagne om meer Amsterdamse verhuurders te werven. De vatbaarheid van hotels voor dit alternatieve aanbod verschilt. Zakenhotels, hotels met een gemiddeld oudere doelgroep en hotels bij vervoersknooppunten zijn relatief minder gevoelig voor het nieuwe aanbod. ING Economisch Bureau 3 Vooruitzicht Horeca / december 215
Restaurants Restaurants in trek De omzetontwikkeling van restaurants zit al vijf jaar in de lift. Voor 216 is de verwachting dat de verkopen met ruim 2% toenemen. De bestedingen bij restaurants stijgen sterker dan die bij supermarkten of bij winkels. Dit is een teken van de prioriteit die consumenten aan een avond uit eten geven. Er zijn steeds meer restaurants: tijdens 214 nam het restaurantaanbod sneller toe dan de omzetgroei. Omzetgroei houdt aan, tempo iets lager Het positieve sentiment bij consumenten vertaalt zich door in een sterke groei in het aantal verkochte maaltijden in restaurants. Het omzetvolume maakt in 214 en 215 de sterkste groeiperiode van het huidige millennium door. De vooruitzichten zijn gunstig en voor 216 wordt een groei van 2% verwacht. De koopkracht verbetert en de consument is sneller bereid om geld uit te geven. Maar die ontwikkeling verschilt wel per doelgroep. Vooral welvarende ouderen gaan er qua koopkracht slechts beperkt op vooruit, terwijl zij voor sommige restaurants juist een belangrijke doelgroep zijn. In het prioriteiten lijstje van de consument scoort uit eten gaan goed. De keuze voor een avond uit eten krijgt daarbij vooralsnog de voorkeur van de consument boven een beter gevulde boodschappenkar of nieuwe garderobe. Extra impuls omzet door positief sentiment Ontwikkeling per kwartaal 1% 5% % -5% -1% -5 211 Q1 213 Q1 215 Q3 Omzet Restaurants (volume, in %) Consumentenvertrouwen (rechter-as) 5 25-25 Forse toename van het aantal restaurants Aantal restaurantvestigingen 12.495 12.795 12.94 13.11 14.33 211 212 213 214 215 Aantal restaurants groeit sneller dan omzet Er worden meer maaltijden verkocht maar het aantal restaurants blijft ook toenemen. Volgens cijfers van het CBS steeg het restaurantaanbod in 214 met bijna tien procent. Dat was fors meer dan de groei van de verkopen. De sterkste groei vindt plaats in de Randstad en in Noord-Brabant. Hier nam het aantal restaurants in vijf jaar tijd met 15 tot 2% toe. Daarmee concentreert de groei zich in regio s met de sterkste bevolkingsgroei. In de andere provincies steeg het aanbod met circa tien procent. Ondanks de toename van de concurrentie neemt het aantal faillissementen onder eet en drinkgelegenheden af. ING Economisch Bureau 4 Vooruitzicht Horeca / december 215
Cafetaria s en fastservice Gezonde concurrentie De omzet in cafetaria s, lunchrooms en fastfoodrestaurants blijft in 216 naar verwachting groeien. Het omzetvolume stijgt circa 2%. Een snelle hap is doorgaans niet heel gezond terwijl het merendeel van de consumenten vet, zout en suiker probeert te vermijden. De branche kan dit met bewuste keuzes faciliteren. De foodtruck & trailer zijn terug van weggeweest. Volgens schattingen zijn er momenteel circa 4. De groei van het aantal mobiele keukens is een drijfveer voor het aantal foodfestivals. Voor ieder wat wils De markt voor een snelle hap is minder booming dan die voor hotels en restaurants maar profiteert wel degelijk van het herstel van de binnenlandse economie. Consumenten zijn meer op pad in eigen land en in vakantieperiodes profiteren aanbieders in toeristische regio s van de steeds grotere toeristenstroom. Naast enkele grote fastfoodketens zijn er vooral heel veel kleinere formules en spelers. Nieuwe to go concepten doen hun intrede waarbij goed en gezond eten vaak een uitgangspunt is. Traditionele aanbieders van een snelle hap moeten daarin mee. Een keurmerk als verantwoord frituren en de uitgebreide voedingsinformatie bij McDonalds zijn daarvan voorbeelden. Naast het ruime aanbod van broodjeszaken, snackbars, fastfoodrestaurants en ijssalons zijn foodtrucks in trek. Veel meer dan andere partijen richten zij zich doorgaans op één specialiteit/signature dish met een hoge omloopsnelheid. Ieder jaar groeit het aantal vestigingen van cafetaria s Aantal vestigingen Groei 211 11.365 1,8% 212 11.99 5,5% 213 12.24 2,1% 214 12.575 2,7% 215 13.295 5,7% Omzet groeit in gematigd tempo Ontwikkeling per kwartaal 15,% 7,5%,% -7,5% -15,% -5 211 Q1 213 Q1 215 Q3 Minder faillissementen bij eet en drinkgelegenheden Aantal faillissementen per jaar 5 4 3 2 1 Omzet Cafetaria's (volume, in %) Consumentenvertrouwen (recher-as) 5 25-25 211 212 213 214 215* Bron: CBS, *215 raming ING Economisch ING Economisch Bureau 5 Vooruitzicht Horeca / december 215
Cafés Minder consumpties tegen hogere prijs De aanhoudende daling in de verkopen van cafés vlakt af. In 216 wordt een lichte krimp van,5% voorzien. Sinds 27 zijn de omzetvolumes in de cafebranche ieder jaar teruggelopen. In het tweede en derde kwartaal van 215 wisten cafés echter meer consumpties te verkopen. De opkomst van het aantal koffiezaken is indrukwekkend en lijkt nog niet ten einde. De cafébranche transformeert en de ouderwetse kroeg wordt schaarser. Omzet structureel onder druk Sinds geruime tijd lopen de verkoopvolumes in de cafébranche terug. In 215 maakt die ontwikkeling een tijdelijke pas op de plaats. In het tweede en derde kwartaal stegen de volumes met 1%. De laatste keer dat dit in twee opeenvolgende kwartalen gebeurde, was in 26. Hogere prijzen compenseren de dalende verkopen, gemiddeld stegen de prijzen de afgelopen tien jaar met bijna 3% per jaar. Voor 216 is de verwachting dat er een beperkte daling plaatsvindt (-,5%). Overall zijn de omstandigheden relatief gunstig, consumenten zijn positief, de koopkracht stijgt en het toerisme groeit. Wat het weer gaat doen speelt uiteraard een rol en het mislopen van het EK-voetbal is ongunstig. Voor individuele ondernemers kan het interessant zijn om als plan B de toeristen uit onze buurlanden te bedienen. Omzetvolume van cafés ruim 1% gedaald Index 21 = 1 15 1 95 9 85 8 21 Q1 215 Q3 Vijf redenen voor de druk op de omzetvolumes Koffie in koffiezaak in plaats van bier in de kroeg betekent gemiddeld lagere besteding en volume. Vergrijzing: de oudere consument is minder gericht op het café en meer op het restaurant. Nederland festivalland: het aantal festivals is sterk toegenomen en dit trekt bestedingen van elders weg. Regelgeving: verhoging van de alcoholleeftijd, het rookverbod en de verhoging van de accijnzen. De toegenomen prijsafstand tussen een consumptie thuis of in de kroeg. Aantal cafés daalt geleidelijk Aantal vestigingen van cafés 15. 1. 5. 12.425 11.325 21 211 212 213 214 215* ING Economisch Bureau 6 Vooruitzicht Horeca / december 215
Meer weten? Kijk op ing.nl/kennis en volg ons op Twitter Of neem contact op met: Thijs Geijer Jan van der Doelen Sectoreconoom Leisure 6 1337 9743 Sectormanager Bouw, Onroerend Goed & Leisure 6 5581 2215 Disclaimer De informatie in dit rapport geeft de persoonlijke mening weer van de analist(en) en geen enkel deel van de beloning van de analist (en) was, is, of zal direct of indirect gerelateerd zijn aan het opnemen van specifieke aanbevelingen of meningen in dit rapport. De analisten die aan deze publicatie hebben bijgedragen voldoen allen aan de vereisten zoals gesteld door hun nationale toezichthouders aan de uit oefening van hun vak. Deze publicatie is opgesteld namens ING Bank N.V., gevestigd te Amsterdam en slechts bedoeld ter informatie van haar cliënten. ING Bank N.V. is onderdeel van ING Groep N.V. Deze publicatie is geen beleggingsaanbeveling noch een aanbieding of uitnodiging tot koop of verkoop van enig financieel instrument. Deze publicatie is louter informatief en mag niet worden beschouwd als advies. ING Bank N.V. betrekt haar informatie van betrouwbaar geachte bronnen en heeft alle mogelijk zorg betracht om er voor te zorgen dat ten tijde van de publicatie de informatie waarop zij haar visie in dit rapport heeft gebaseerd niet onjuist of misleidend is. ING Bank N.V. geeft geen garantie dat de door haar gebruikte informatie accuraat of compleet is. De informatie in dit rapport kan gewijzigd worden zonder enige vorm van aankondiging. ING Bank N.V. noch één of meer van haar directeuren of werknemers aanvaardt enige aansprakelijkheid voor enig direct of indirect verlies of schade voortkomend uit het gebruik van (de inhoud van) deze publicatie alsmede voor druk- en zetfouten in deze publicatie. Auteursrecht en rechten ter bescherming van gegevensbestanden zijn van toepassing op deze publicatie. Overneming van gegevens uit deze publicatie is toegestaan, mits de bron wordt vermeld. In Nederland is ING Bank N.V. geregistreerd bij en staat onder toezicht van De Nederlandsche Bank en de Autoriteit Financiële Markten. De tekst is afgesloten op 2 december 215. ING Economisch Bureau 7 Vooruitzicht Horeca / december 215