Behandelmogelijkheden van angst en dwang bij volwassenen met autisme drs. Caroline Schuurman, gz-psycholoog Centrum Autisme, Leiden Congres angst en dwang NVA 14 maart 2009
Indeling Autisme angst en dwang Autisme kleurt angst en dwang Angst en autisme Sofie en Willem Dwang en autisme Dirk en Lotte Autismevriendelijke behandeling Grenzen aan behandeling Conclusie 2
Autisme - angst en dwang Relatie met zelf: Inadequate coping: Piekeren Herhaalgedrag Inactief zijn Perfectionisme Autisme: Sociale interactie Communicatie Stereotype patronen Verbeelding Prikkelverwerking Relatie met ander: Beperkte sociale steun: Onmacht Afzijdig Uitgelachen worden Terugtrekken Chronische stress Sociaal isolement Onveilig voelen Angst Dwang Relatie met wereld: Onvoorspelbaar: Niet te begrijpen Eng Wantrouwen Eigen wereld 3
Autisme kleurt angst en dwang Hiaten in ontwikkeling Gezond verstand minder goed ontwikkeld Detailgericht Planning en organisatie vraagt extra energie Andere betekenisverlening 4
Persoonlijk woordenboek 5
Angst en autisme Altijd waakzaam prooidier Chronisch piekeren Frequent afknappen, kan soms paniekaanval zijn Hoge opwinding, terugtrekgedrag en of agressief gedrag 6
Sofie: paniekklachten Stoornis van Asperger Diagnose sinds 1 jaar 21 jaar Universitaire studie Donker alleen thuis Praten over emoties Nieuwe mensen/situaties Onbekende dingen doen 7
Behandeling Sofie Signalen van angst Angstige situaties Angstmanagement Zelfhulpboekje Psycho-educatie G-schema (gebeurtenis-gedachten-gevoel-gedrag-gevolg) Vage gedachten concretiseren Angsthiërarchie 8
Willem: sociale isolatie Stoornis van Asperger 29 jaar Geen werk of dagbesteding Afhaken behandeling Angst niet herkennen Mensen denken niet logisch Piekeren over onzindingen Doemscenario s 9
Behandeling Willem Vertrouwen in de behandeling Begrijpen waarom afhaken bij eerdere behandeling Psycho-educatie Cognitieve therapie met elementen uit schematherapie SPV (woonsituatie) en AHV (dagbesteding) om hem te ondersteunen in het nemen van concrete stappen om zijn sociale isolement te doorbreken 10
Dwang - drang en autisme Obsessief-Compulsieve Stoornis (OCS) Obsessies (dwanggedachten) Compulsies (dwanghandelingen) Dwang geeft hinder en voelt problematisch Wegnemen of verminderen angst Drang (autismespectrumstoornis) Preoccupaties geven rust en ontspanning Komt niet uit angst voort 11
Drang Alles over parkietjes weten Latijnse plantennamen Trein/bustrajecten Wiskundige berekeningen Alle soorten bijbelteksten TV-series verzamelen 12
Dwang Klok kijken Getallen achterste voren Even getallen Warme kraan, koude kraan 7 vermijden, ook 3+4 Tijdschriften verzamelen 13
Dirk: controledwang Autistische stoornis Chronisch ziek 19 jaar Beschermd wonen Dwangmatig controleren Telkens moeten eten Dwangmatig vragen Depressief voelen 14
Behandeling Dirk Omgaan met ziekte Afspreken hoe vaak controleren Wat met wie bespreken 1x vragen Dagprogramma Activiteiten met begeleiders 15
Lotte: sociale obsessie Autistische stoornis 37 jaar Parttimewerk Woonbegeleiding Mensen helpen Vrijwilligerswerk Brieven schrijven Moeten 16
Behandeling Lotte Begeleiding op werk Extern begrenzen Voorkomen Aandachtoefeningen Helpende zinnen Sociaal verhaal Metaforen Socratische dialoog Woonbegeleiding signaleringsplan samen opstellen 17
Behandeling overzicht Angst Dwang Drang Cognitieve therapie Geleidelijke blootstelling en gedrag oefenen Angstmanagement en ontspanningsoefeningen Geleidelijke blootstelling met responspreventie Cognitieve therapie Stressmanagement Zelfcontroleprocedure en responspreventie Alternatief gedrag Stressmanagement 18
Autismevriendelijke behandeling Geef eerst overzicht, dan de onderdelen Leg oorzaak-gevolg uit Achterhaal functie en betekenis Houd rekening met persoonlijk woordenboek Afspraken concreet en heel precies Structureer stappen in detail Oefeningen op papier Tekeningen, schema s, strips Tempo aanpassen 19
Grenzen aan de behandeling Ondanks normale of hoge intelligentie: Uitgaan van sociaal emotionele leeftijd Verantwoordelijkheid overnemen Extern begrenzen Betrekken omgeving Voorkomen i.p.v. blootstelling Hanteerbaar maken 20
Conclusie Kennis autismespectrumstoornis essentieel Onderscheid drang dwang Bewustworden Aandacht rol autisme Psycho-educatie Affectieve educatie Stressreductie Copingvaardigheden Aandacht voor dagbesteding Signaleringsplan voor terugvalpreventie 21
Behandeling van angst en dwang bij mensen met autismespectrumstoornis vraagt door de andere wijze van informatieverwerking om maatwerk 22