Een actieve leefstijl is een wezenlijk bestanddeel van een gezonde leefstijl. Een actieve leefstijl draagt bij aan kwaliteit van leven of gezondheid in de breedste zin van het woord. De school kan op diverse manieren een bijdrage leveren aan het doen ontwikkelen en benutten van een actieve leefstijl: door te zorgen dat er elke dag voor alle kinderen en jongeren voldoende aantrekkelijke en uitdagende mogelijkheden zijn om te bewegen. Als het goed is draagt dat meteen ook bij aan een positieve gewoontevorming ten aanzien van voldoende bewegen. De waarde van deze invalshoek ligt zowel op de korte termijn als op de lange termijn; door de kinderen en jongeren datgene aan bagage mee te geven dat ze nodig hebben om een leven lang deel te kunnen nemen aan sport en bewegingssituaties als onderdeel van hun bewegingscultuur. Goed leren deelnemen aan bewegen en sport is dan het doel. De waarde is hier vooral indirect en op de lange termijn; door fysieke activiteiten of sport als middel in te zetten voor buiten het bewegen zelf gelegen effecten. De kinderen en jongeren ervaren zo tegelijk wat de meerwaarde kan zijn van deelnemen aan bewegen en sport. zijn zo gezien in schoolverband zowel doel als middel. Binnen dit leerplankader SBGL worden daarom ook verschillende denklijnen onderscheiden ten aanzien van de wijze waarop vanuit het thema bewegen en sport op school wordt bijgedragen aan het ontwikkelen van een gezonde leefstijl. Deze denklijnen zijn echter niet alle even goed te vertalen in doorlopende leerlijnen. Verder is het goed om te bedenken dat, in het denken over de relatie tussen bewegen en sport en een gezonde leefstijl voortdurend geswitcht wordt tussen: een brede en een beperkte opvatting van gezondheid: bewegen en sport dragen bij aan persoonlijk welbevinden of aan fysieke fitheid; deelnemen aan bewegen en sport of léren deelnemen aan sport- en bewegingssituaties; sport en bewegingssituaties als onderdeel van onze bewegingscultuur (een verschijningswijze van menselijk handelen) of bewegen in de zin van fysieke activiteit. In concrete bewegingssituaties kunnen die betekenissen naast elkaar aanwezig zijn en elkaar versterken. Maar bij het nadenken over doelstellingen van onderwijsactiviteiten moeten ze scherp onderscheiden worden. De bijdrage van onderwijs op het thema bewegen en sport aan het ontwikkelen van een gezonde leefstijl wordt in dit leerplankader langs twee luiken uitgewerkt: 1) Goed leren deelnemen aan sport- en bewegingssituaties Jongeren moeten op school, steeds vanuit een pedagogisch perspectief, (meer) bekwaam raken voor deelname aan sport en bewegingssituaties. Als die jongeren daar uiteindelijk zelf voor kiezen kunnen sport en bewegen een belangrijk bestanddeel worden van een actieve leefstijl en daarmee bijdragen aan een gezonde leefstijl. 2) Fysieke activiteit kunnen worden ingezet om buiten het bewegen zelf gelegen doelen te realiseren. Het gaat hier eigenlijk vaak niet eens zozeer om onderwijs. Vanuit bewegingsonderwijs gedacht is een bijdrage aan zulke doelen een welkom neveneffect, maar geen doel op zich. Het thema Bewegen en Sport is geschreven in nauwe samenwerking met NOC*NSF, NISB en KVLO en de lerarenopleidingen voor bewegingsonderwijs. Het thema bestaat uit de volgende kernen: Bewegen verbeteren Bewegen regelen Bewegen waarderen Gezond bewegen Bron: http://gezondeleefstijl.slo.nl 1
Bewegen verbeteren Bewegen verbeteren Beter leren deelnemen aan sport- en bewegingssituaties (in de zin van handelen binnen / als onderdeel van de bewegingscultuur). Verwerven van een meervoudige deelnamebekwaamheid. Subkernen van de kern Bewegen verbeteren zijn: Vaardiger bewegen Veilig bewegen Bron: http://gezondeleefstijl.slo.nl 2
Bewegen verbeteren Vaardiger bewegen 0-4 jaar Veel en gevarieerd spelen en bewegen: vormen van lopen, fietsen, steppen, balanceren, springen, mikken, werpen en vangen, stoeien, dansen, klimmen, schommelen, wegslaan, et cetera Leren deelnemen aan meer eenvoudige bewegingsactiviteiten: balanceren, klimmen, zwaaien, over de kop gaan, springen, hardlopen, mikken, jongleren, doelspelen, tikspelen, stoeispelen, bewegen op muziek (zie basisdocument bewegingsonderwijs) en zwemmen Leren deelnemen aan meer eenvoudige bewegingsactiviteiten: balanceren, klimmen, zwaaien, over de kop gaan, springen, hardlopen, mikken, jongleren, doelspelen, tikspelen, stoeispelen, bewegen op muziek (zie basisdocument bewegingsonderwijs voor het basisonderwijs) en zwemmen Leren deelnemen aan bewegingsactiviteiten binnen balanceren, klimmen, zwaaien, over de kop gaan, springen, hardlopen, mikken, jongleren, doelspelen, tikspelen, stoeispelen, bewegen op muziek (zie basisdocument bewegingsonderwijs voor het basisonderwijs) en zwemmen Leren van complexere bewegingsvaardigheden, de context wordt realistischer: vormen van atletiek, bewegen op muziek, spelen, turnen, zelfverdediging, zwemmen en actuele bewegingsactiviteiten (zie basisdocument bewegingsonderwijs voor de onderbouw van het voortgezet onderwijs) Verdiepen binnen een keuze aan bewegingsactiviteiten, in realistische contexten: vormen van spelen, bewegen op muziek, atletiek, zelfverdediging, zwemmen, turnen, water-, wintersporten, actuele bewegingsactiviteiten Verdiepen binnen een keuze aan bewegingsactiviteiten, in realistische contexten: vormen van spelen, bewegen op muziek, atletiek, zelfverdediging, zwemmen, turnen, water-, wintersporten, actuele bewegingsactiviteiten Verdiepen binnen een keuze aan bewegingsactiviteiten, in realistische contexten, passend binnen eigen leefstijl en beroepsperspectief Kiezen van eigen bewegingsactiviteiten, in realistische contexten, passend binnen eigen leefstijl en beroepsperspectief. Bron: http://gezondeleefstijl.slo.nl 3
Bewegen verbeteren Veilig bewegen 0-4 jaar Regels accepteren en je daar aan houden Veiligheidsrisico's realistisch leren inschatten Veiligheidsrisico's realistisch leren inschatten Veiligheidsrisico's realistisch leren inschatten Samen bewaken van die risico's en maatregelen nemen indien nodig Veiligheidsrisico's realistisch leren inschatten Samen bewaken van die risico's en maatregelen nemen indien nodig Facultatief toezicht houden op maatregelen om risico's beperkt te houden Veiligheidsrisico's realistisch leren inschatten Samen bewaken van die risico's en maatregelen nemen indien nodig Facultatief toezicht houden op maatregelen om risico's beperkt te houden Veiligheidsrisico's realistisch leren inschatten Samen bewaken van die risico's en maatregelen nemen indien nodig Facultatief toezicht houden op maatregelen om risico's beperkt te houden Veiligheidsrisico's realistisch leren inschatten Samen bewaken van die risico's en maatregelen nemen indien nodig Facultatief toezicht houden op maatregelen om risico's beperkt te houden Bron: http://gezondeleefstijl.slo.nl 4
Bewegen regelen Bewegen regelen Taken verdelen en vervullen die het samen steeds beter deelnemen aan bewegingssituaties bevorderen, rekening houdend met mogelijkheden, wensen en gevoelens van jezelf en anderen. De kern Bewegen regelen bestaat uit de volgende subkernen: Regelende taken vervullen Jezelf ontwikkelen Bron: http://gezondeleefstijl.slo.nl 5
Bewegen regelen Regelende taken vervullen 0-4 jaar Volgen en accepteren van regels Reguleringstaken verdelen en vervullen Reguleringstaken verdelen en vervullen Reguleringstaken verdelen en vervullen Specifieke regelende rollen vervullen Verdiepen in regelende rollen naar eigen keuze binnen meer realistische contexten Verdiepen in regelende rollen naar eigen keuze binnen meer realistische contexten Verdiepen in regelende rollen naar eigen keuze binnen meer realistische contexten Verdiepen in regelende rollen naar eigen keuze binnen meer realistische contexten Bron: http://gezondeleefstijl.slo.nl 6
Bewegen regelen Jezelf ontwikkelen 0-4 jaar Alles proberen Alles proberen Blijven proberen, ook als het eens mislukt Blijven proberen, ook als het eens mislukt Actief op zoek gaan naar mogelijkheden om je te verbeteren Actief op zoek gaan naar mogelijkheden om je te verbeteren Actief op zoek gaan naar mogelijkheden om je te verbeteren Actief op zoek gaan naar mogelijkheden om optimaal te presteren binnen je eigen profiel Actief op zoek gaan naar mogelijkheden om optimaal te presteren binnen je eigen profiel Bron: http://gezondeleefstijl.slo.nl 7
Bewegen waarderen Bewegen waarderen De waarde / de betekenis van bewegen aan den lijve ervaren, je daar bewust van worden en bewegen een plek geven in je persoonlijke leefstijl. Subkernen van de kern Bewegen waarderen zijn: Bewegen beleven De inbreng van anderen waarderen Bewegen kiezen Bron: http://gezondeleefstijl.slo.nl 8
Bewegen waarderen Bewegen beleven 0-4 jaar Natuurlijk plezier aan bewegen bekrachtigen Natuurlijk plezier aan bewegen bekrachtigen Dit verder ontwikkelen voor een zo breed mogelijk scala aan bewegingsuitdagingen Dit verder ontwikkelen voor een zo breed mogelijk scala aan bewegingsuitdagingen Dit verder verkennen binnen verschillende contexten, omgevingen, sociale verbanden, niveaus, et cetera Eigen voorkeuren (qua activiteiten, motieven, contexten, omgevingen, sociale verbanden) via langer durende keuzes meer diepgaand verkennen Eigen voorkeuren (qua activiteiten, motieven, contexten, omgevingen, sociale verbanden) via langer durende keuzes meer diepgaand verkennen Eigen voorkeuren (qua activiteiten, motieven, contexten, omgevingen, sociale verbanden) via langer durende keuzes meer diepgaand verkennen Eigen voorkeuren (qua activiteiten, motieven, contexten, omgevingen, sociale verbanden) via langer durende keuzes meer diepgaand verkennen Bron: http://gezondeleefstijl.slo.nl 9
Bewegen waarderen De inbreng van anderen waarderen 0-4 jaar Kijken naar de manier waarop andere kinderen deelnemen Verschillen zien in de manier waarop kinderen deelnemen Verschillen waarderen in de manier waarop kinderen deelnemen Verschillen waarderen in de manier waarop kinderen deelnemen Verschillen in de manier waarop kinderen deelnemen benutten Verschillen benutten als team Verschillen benutten als team Verschillen benutten als team Verschillen benutten als team Bron: http://gezondeleefstijl.slo.nl 10
Bewegen waarderen Bewegen kiezen 0-4 jaar Verschillende activiteiten en materialen kiezen Activiteiten kiezen die je durft en kunt Onderscheid maken tussen wat je leuk en minder leuk vindt en waar je goed en minder goed in bent Onderscheid maken tussen wat je leuk en minder leuk vindt en waar je goed en minder goed in bent Onderscheid maken welke bewegingsuitdagingen het meest aanspreken en passen bij je eigen voorkeuren en mogelijkheden en op basis daarvan keuzes maken tussen diverse bewegingssituaties Overwogen keuzes maken welke bewegingssituaties deel uit kunnen en moeten maken van je eigen leven / leefstijl (en hoe en waarom) en welke minder Overwogen keuzes maken welke bewegingssituaties deel uit kunnen en moeten maken van je eigen leven / leefstijl (en hoe en waarom) en welke minder Het (toekomstige) werk betrekken bij de overwegingen voor bewegingsactiviteiten Het (toekomstige) werk betrekken bij de overwegingen voor bewegingsactiviteiten Bron: http://gezondeleefstijl.slo.nl 11
Gezond bewegen Gezond bewegen Ervaren welke positieve bijdrage intensief bewegen en fit zijn kunnen leveren aan je persoonlijk welbevinden en je eigen fitheid kunnen beïnvloeden. De kern Gezond bewegen bestaat uit de volgende subkernen Trainen Intensief bewegen Bron: http://gezondeleefstijl.slo.nl 12
Gezond bewegen Trainen 0-4 jaar Actief deelnemen aan allerlei bewegingsactiviteiten Herkennen van normale signalen van inspanning (warm, zweten, hijgen) Verschillen in fitheid (h)erkennen, waaronder je eigen Verschillen in fitheid (h)erkennen, waaronder je eigen Diverse trainingsvormen ervaren door doen en daardoor gaan herkennen en waarderen Trainingsprincipes leren en zelf vormen van training plannen, uitvoeren en evalueren (naar effect en ervaring) Trainingsprincipes leren en zelf vormen van training plannen, uitvoeren en evalueren (naar effect en ervaring) Trainingen plannen, uitvoeren en evalueren, mede in relatie tot duurzame inzetbaarheid in werk Trainingen plannen, uitvoeren en evalueren, mede in relatie tot duurzame inzetbaarheid in werk Bron: http://gezondeleefstijl.slo.nl 13
Gezond bewegen Intensief bewegen 0-4 jaar Normaal vinden dat je elke dag actief meedoet aan allerlei speel- en bewegingsactiviteiten Normaal vinden dat je elke dag actief meedoet aan allerlei speel- en bewegingsactiviteiten Herkennen van inspanningsniveaus van activiteiten en hoe dat voelt (moe, lekker, fris na afloop, et cetera), zowel tijdens als na de activiteit; ook de intensievere inspanningen blijven / beter gaan waarderen Herkennen van inspanningsniveaus van activiteiten en hoe dat voelt (moe, lekker, fris na afloop, et cetera), zowel tijdens als na de activiteit; ook de intensievere inspanningen blijven / beter gaan waarderen Herkennen van inspanningsniveaus van activiteiten en hoe dat voelt (moe, lekker, fris na afloop, et cetera), zowel tijdens als na de activiteit; ook de intensievere inspanningen blijven / beter gaan waarderen Voorkeuren voor bepaalde activiteiten / inspanningsniveaus ontwikkelen (liefst ook voor tamelijk intensieve, niet voor iedereen op het hoogste niveau) Herkennen van inspanningsniveaus van activiteiten en hoe dat voelt (moe, lekker, fris na afloop, et cetera), zowel tijdens als na de activiteit; ook de intensievere inspanningen blijven / beter gaan waarderen Voorkeuren voor bepaalde activiteiten / inspanningsniveaus ontwikkelen (liefst ook voor tamelijk intensieve, niet voor iedereen op het hoogste niveau) Eigen voorkeuren nader verkennen door meer diepgaande keuzes Herkennen van inspanningsniveaus van activiteiten en hoe dat voelt (moe, lekker, fris na afloop, et cetera), zowel tijdens als na de activiteit; ook de intensievere inspanningen blijven / beter gaan waarderen Voorkeuren voor bepaalde activiteiten / inspanningsniveaus ontwikkelen (liefst ook voor tamelijk intensieve, niet voor iedereen op het hoogste niveau) Eigen voorkeuren nader verkennen door meer diepgaande keuzes Herkennen van inspanningsniveaus van activiteiten en hoe dat voelt (moe, lekker, fris na afloop, et cetera), zowel tijdens als na de activiteit; ook de intensievere inspanningen blijven / beter gaan waarderen Voorkeuren voor bepaalde activiteiten / inspanningsniveaus ontwikkelen (liefst ook voor tamelijk intensieve, niet voor iedereen op het hoogste niveau) Eigen voorkeuren nader verkennen door meer diepgaande keuzes mede in het perspectief van de beroepscarrière Bron: http://gezondeleefstijl.slo.nl 14
Gezond bewegen Herkennen van inspanningsniveaus van activiteiten en hoe dat voelt (moe, lekker, fris na afloop, et cetera), zowel tijdens als na de activiteit; ook de intensievere inspanningen blijven / beter gaan waarderen Voorkeuren voor bepaalde activiteiten / inspanningsniveaus ontwikkelen (liefst ook voor tamelijk intensieve, niet voor iedereen op het hoogste niveau) Eigen voorkeuren nader verkennen door meer diepgaande keuzes mede in het perspectief van de beroepscarrière Bron: http://gezondeleefstijl.slo.nl 15