De Dynamiek van Social Work in een wijksteunpunt Samenwerking tussen professionals en vrijwilligers 23 april 2015 drs. Marielle Verhagen docent-onderzoeker, Fontys Hogeschool Sociale Studies, Eindhoven m.verhagen-ap@fontys.nl Regiobijeenkomst Transformatie in de wijk 1
Lectoraat Beroepsinnovatie Social Work Onze missie kennisnetwerk: uitwisseling en verspreiding komt u vanuit gemeente, werkveld, onderwijs? transformatie een impuls geven door praktijkgericht onderzoek curriculumvernieuwing Zie ook site lectoraat: http://fontys.nl/over-fontys/fontys-hogeschool-sociale- Studies/Lectoraat-beroepsinnovatie-Social-Work.htm 2
Wmo-werkplaats Noord-Brabant: 5 onderzoekspraktijken Onze focus relatie formeel-informeel nieuwe samenwerkingsvormen met en in de civil society 3
Welfare to workfare inkomensbescherming bevorderen participatie citizenship civil society recht verplicht 4
Burger = vertrekpunt in Wmo overheid wil bruggen slaan nu: organiseer zorg en hulp dichtbij de burger maar: zorgverzekeringsdenken is nog sterk leidend Pleidooi: vergroot het speelveld van de sociale professional door mensen niet richting een indicatiepoortje te duwen 5
Het drama van de professional sociale professional: van held tot slachtoffer Zie verder: artikel Ed de Jonge (2011) en de site www.professionaliteit.nu 6
De Kunst van het Laten Vrijwilligers en professionals in een wijksteunpunt Marielle Verhagen, m.verhagen-ap@fontys.nl (Sociale) Wijkteams Lydia van Dinteren, l.vandinteren@fontys.nl Sociale Netwerk Versterking Maria Stortelder, m.stortelder@fontys.nl Zelfhulpgroepen Joyce Mols, j.mols@fontys.nl Naasten in GGz Hanneke Claassens, h.claassens@fontys.nl Te bestellen of downloaden via: https://www.movisie.nl/publicaties/kunst-laten 7
Casestudy binnen een wijksteunpunt Groepsgerichte dagbestedingsactiviteiten Bijvoorbeeld: gezamenlijk koken en eten, werken in het groen, een introductie in de Nederlandse taal en gewoontes en creativiteit en ontspanning zoals handwerken, schilderen en yoga. Cliënten met een licht verstandelijke beperking en kwetsbare groepen burgers uit de wijk Wat spreekt vrijwilligers aan en bindt hen aan een organisatie zoals een wijksteunpunt? Alle informatie mbt het wijksteunpunt is ontleend aan: Verhagen, M. (2014). Binding door aandacht en waardering. Samenwerking tussen professionals en vrijwilligers in een wijksteunpunt. In: L. Linders en D. Feringa (2014). De kunst van het Laten. 8
Vrijwilligers: wie? Diversiteit onder vrijwilligers Man, vrouw Voornamelijk autochtoon 20 tot 80+ jaar Wel/niet bekend met formele zorg Andere activiteiten: ander vrijwilligerswerk, mantelzorg, opleiding, betaald werk Professionals: brede welzijnsorganisatie 9
Vrijwilligers: motivatie & toerusting Leuk Lonend Juist Voldoende toegerust Ik moest van de sociale dienst uit passend werk gaan zoeken. Ik moest twaalf uur in de week aan het werk. Vanuit de sociale dienst is het bij de uitkering inbegrepen dat je iets nuttigs gaat doen. [lonend] Ik hou van koken en dus vind ik het wel leuk om met anderen een maaltijd te bedenken, samen groenten te snijden en de maaltijd te bereiden.[leuk] Ik eet na afloop vaak mee en dat is toch mooi een gratis maal [lonend]. Verder vind ik het ook gezellig om met anderen te eten. [leuk] (Vrijwilliger horecaploeg) 10
Metaforen (1) vrijwilligerswerk betaald werk - betrokken - enthousiast - vrijblijvend? - zakelijk - toegespitst - gericht 11
Metaforen (2) vrijwilligerswerk betaald werk - vrijheid/vrije wil - feest - houvast - identiteit - stoffig imago m - moeten - verantwoorden - vastigheid - identiteit - imago 12
Vrijwilligers: binden 1. Halen & brengen Ik ben in mijn denken over het binnenhalen van vrijwilligers in de loop van de tijd wel veranderd. Aanvankelijk werkte ik stiekem toch wel heel aanbodgericht: Dit en dat hebben we nodig en zou jij daarin passen? Nu laat ik het veel meer open en denk ik laat iedereen in principe maar komen. Ik kijk nu veel meer naar: Wie ben jij en wat heb je in te brengen? (Coördinator vrijwilligers) 13
Vrijwilligers: binden 2. Professionele houding, goed onderbouwde vraag, heldere informatie en goede afspraken. Ik ben naar vacatures op internet gaan kijken. Ik ben op kookvacatures gaan zoeken en toen kwam ik hierop uit. Ik heb gebeld om twaalf uur. Om twee uur had ik een gesprek en dat was vrijdag en maandag stond ik in de keuken. Dat ging dus heel snel, want ik ben nou bezig met nog een andere vacature ergens. En dat duurt al vier weken. Het is een waardeloze organisatie. Ik hou van nette afspraken. Iets nakomen. [ ]. Hier pakten ze het direct netjes op. (Vrijwillige kok horeacaploeg) 14
Vrijwilligers: behouden Het geheim van een best practice Presentiebenadering (Baart, 2004): aanwezigheid professionals, koffie als ijsbreker, laten zien dat je iemand "echt" ziet 15
Vrijwilligers: behouden Contact maken De koffie is ons geheim! Ik heb wijksteunpunten zien beginnen, ergens in een flatje, drie hoog achter. Als er dan al vrijwilligers binnenkwamen, wezen de professionals hun op het keukenblok en zeiden: Kijk, daar staat alles. Daar kun je zelf koffie en thee maken. En vervolgens trokken die professionals zich dan weer terug in hun kantoortjes om zich vervolgens een hele tijd niet meer te laten zien. Wij doen dat niet. [ ] Wij gaan in gesprek met de mensen. (Ambulant werker wijksteunpunt) 16
Vrijwilligers: behouden (H)erkenning Sommigen doen het ook zelf. Maar iedereen die hier komt, vindt het heel fijn. Het is een stukje persoonlijke aandacht: Jij hebt toch vier zoetjes in je koffie? Oohh, jij weet het hè, zoals ik mijn koffie drink! Ja natuurlijk, jij bent heel belangrijk voor ons. En de andere heeft melk en twee suikers en ook jij bent belangrijk voor ons! (Vrijwilliger dagactivering clienten) Naast de koffie worden ook genoemd: de positieve aandacht, de positieve waardering voor mijn achtergrond, de sfeer, je wordt hier gezien, de supervisie, de ruimte die ik hier krijg om mijn professie uit te oefenen, de ruimte die je krijgt om uit te proberen en fouten te maken, je kunt hier iets betekenen voor anderen, gewoon jezelf kunnen zijn... 17
Vrijwilligers: behouden Waardering Ik verwacht wel iets terug. Waardering. Dat kan in kleine dingen zitten, zoals een bedankje. De professional met wie ik samenwerk, zegt dat heel vaak: Bedankt dat je er was deze week! Daar haal ik wel mijn voldoening uit, hoor. Bedankt voor je hulp, ja. (Vrijwilliger horecaploeg) Ik organiseer een rustige activiteit voor buurtbewoners op de maandagochtend. Nu kwamen eerst de mensen van de tuinploeg hun koffiepauze houden in dezelfde ruimte. Tot een professional aan mij vroeg: Goh, die mensen van de tuinploeg zijn vaak wel heel luidruchtig hè. Zal ik vragen of zij in een andere ruimte hun koffie drinken? Ik was hier heel blij mee, want hiermee liet de professional mij zien dat mijn activiteit ook iets betekent. (Vrijwilliger spel en ontspanning sociaal domein) 18
Vrijwilligers: behouden Rol van (h)erkenning en waardering: Deze emotionele processen zijn bepalend in de samenwerking (Bochove et al., 2014) Niet project of achterliggend doel is doorslaggevend, maar: persoonlijke voldoening + al dan niet bevestiging van derden (WRR, 2012) 19
Rol sociale professional (1) Is de rol van de sociale professional veranderd door de komst van vrijwilligers? Antwoord professionals wijksteunpunt: Ja en nee Voettekst 20
Rol sociale professional (2) Conclusie uit het onderzoek Kunnen we dat (niet) aan vrijwilligers overlaten? (Bochove et al., 2014): Vrijwilligers spelen een belangrijke rol en kunnen groeien in die rol, maar alleen in samenspel met professionals Professionals blijven nodig in het kader van de continuïteit, de coördinatie en ingrijpen in onverwachte situaties 21
Werken met vrijwilligers = waardevol Positieve invloed op aanbod en groepsproces: Het is waardevol om andere groepen binnen te halen, waardevol in het kader van integratie en participatie. De leefwereld van de vrijwilligers en de bezoekers wordt verbreed. (Coördinator vrijwilligers) 22
Voorwaarden om te werken met vrijwilligers (1) Pioniersrol professional: - experimenteel ruimte zoeken - out-of-the box denken Mindset management: - gericht op lange termijn - doorlopend tijd & speelruimte voor professionals Team dat meegaat en meegroeit - niet louter de coördinator vrijwilligers 23
Voorwaarden om te werken met vrijwilligers (2) Regelmatige afstemming & regelmatige waardering: Ik heb iets met ze, dat moet ook - aandacht voor halen en brengen - aandacht voor regelmatige afwezigheid - even aandacht geven maakt wereld van verschil - beter lager insteken om teleurstelling en afhaken te voorkomen (oog voor groeiproces) - continu in dialoog met elkaar de balans blijven zoeken 24
Voorwaarden om te werken met vrijwilligers (3) Flexibel zoeken: - in beeld Ik heb een breed aanbod - in verwachtingen Speelruimte voor vrijwilligers creëren Continu balans zoeken tussen belangen organisatie-vrijwilligers-bezoekers: - intervisie 25
Vrijwilligerswerk: dilemma s eisen organisatie financiering protocolgericht kracht Wmo vrijwilligerswerk verplicht aandacht geven eisen vrijwilliger speelruimte mensgericht kwetsbaarheid Participatiewet betaald werk vrijblijvend loslaten 26
De vrijwilliger als medewerker Regie aan vrijwilliger overlaten ( laten ) blijkt moeilijk Rolverwachting & rolverwarring Framingrules en feelingrules: voortdurend blijven toetsen door DIALOOG 27
Vrijwilligerspunt Eindhoven Transitie & transformatie Van Vrijwilligerspunt naar Eindhoven DOET Frouke van Overveld, coördinator vrijwilligersacademie, Vrijwilligerspunt Eindhoven f.v.overveld@vrijwilligerspunteindhoven.nl 28
Vragen? Laten : samen speelruimte creëren en benutten Hoe plaats je dit in je eigen context als beleidsmaker, professional, docent Wat worden jouw acties? Hoe zoeken we met elkaar de dialoog: om elkaar én het thema te versterken Wordt vervolgd tijdens de inspiratielunch en verder 29
Tot slot Niets is zo kleurrijk als de vrijwilliger dialoog-dynamiek-discretionaire ruimte 30