Arbeidsmarktinformatie sector Zorg regio Drechtsteden definitief rapport Calibris Kenniscentrum voor leren in de praktijk in Zorg, Welzijn en Sport Postbus 131 398 CC Bunnik T 3 75 7 Juni 21 F 3 75 71 Pagina 1 van 1 I www.calibris.nl E info@calibris.nl
Juni 21 Pagina 2 van 1
Arbeidsmarktinformatie sector Zorg in de regio Drechtsteden Deze rapportage gaat over de arbeidsmarkt- en opleidingsontwikkelingen in de regio Drechtsteden. Deze rapportage is samengesteld met RegioMarge 8.3, de databank met arbeidsmarktgegevens over Zorg en Welzijn. Algemene arbeidsmarktsituatie In de periodieke arbeidsmarktinformatie typeert UWV Werkbedrijf de algemene arbeidsmarkt (economiebreed) in Drechtsteden 1 als ruim (gegevens oktober 29). De arbeidsmarkt van de aangrenzende regio Rijmond wordt zelfs als zeer ruim beschreven. Dat wil zeggen dat er verhoudingsgewijs veel direct beschikbare werkzoekenden zijn tegenover het aantal openstaande vacatures. Werkgevers hebben over het algemeen weinig moeite bij het werven van personeel. In de sector zorg- en welzijn in Drechtsteden en in Rijnmond is er de afgelopen 6 maanden sprake van een toename van het aantal vacatures. De sector Zorg In Drechtsteden werkten in 28 15.4 personen in de Zorg. Dit wil zeggen dat 12,1% van de totale regionale arbeidsmarkt bestaat uit zorg (dit is gelijk aan het landelijk percentage). In de periode 1997-27 is het aantal banen in de sector zorg in Drechtsteden gemiddeld per jaar met zo n 4% gestegen. Van de medewerkers werken ruim 8. personen in zorg- en agogische functies, ofwel bijna 6% van het totale zorg- en welzijnspersoneel. Ongeveer een kwart van het personeel in zorginstellingen vervult een indirecte functie. Hierbij valt te denken aan PZ, administratief, secretarieel, hotelfuncties en dergelijke. Daarnaast vallen ook leerlingen en behandelend personeel als fysiotherapeuten en artsen buiten beschouwing. Bij ziekenhuizen vallen ook gespecialiseerde verpleegkundigen buiten de statistieken. De deeltijdfactor is hoog. Dat betekent dat relatief veel personeel nodig is om een aantal arbeidsplaatsen te vervullen. De onderstaande tabel vat de belangrijkste gegevens samen voor 28. In deze rapportage richten wij ons op agogisch- en zorgpersoneel in de zorgsector. Tabel 1: Personeel in Zorgsector in Drechtsteden (28, afgeronde cijfers) Branche Personeel in loondienst (personen) Zorg- en agogisch personeel Zorg- en agogisch personeel Zorgpersoneel (personen) Agogisch personeel (personen) (fte) (personen) Ziekenhuizen 3.7 82 1.25 1.2 5 GGZ 1.2 49 62 42 2 Gehandicaptenzorg 5. 2.1 3.2 1.2 2. V&V 4.4 1.3 2.4 2.2 2 Thuiszorg 1.1 35 61 6 1 TOTAAL ZORG 15.4 5. 8.1 5.6 2.5 Bron: RegioMarge 8.3 en Regioportret Zorg en Welzijn Drechtsteden, bewerking Calibris 1 UWV hanteert een wat ruimer begrip van de regio Drechtsteden, namelijk inclusief Werkendam. Juni 21 Pagina 3 van 1
Situatie lange termijn (zorg en welzijn) Is er op langere termijn voldoende personeel om de sector zorg te voorzien in regio Drechtsteden? De figuur hieronder laat het lange termijnperspectief voor zorg en welzijn zien. Duidelijk wordt hierdoor dat de vraag naar personeel in zorg en welzijn tot en met 225 groeit. Dit komt mede door de groei van het aantal vijftigplussers. Aan de andere kant krimpt de beroepsbevolking. Dit stelt flinke personele uitdagingen op de lange termijn. Figuur 1: Lange termijn groei vraag naar personeel in Zorg en groei beroepsbevolking (in %) Situatie komende jaren (korte en middellange termijn) - algemeen De arbeidsmarkt in de Zorg is voortdurend in ontwikkeling. Door verloop (baanverandering, interne promotie, pensioen en dergelijk) komt jaarlijks een groot aantal plekken vrij. Voor de zorg gaat het in 21 om zo n 6 vrijkomende plekken. In 214 komen 85 plekken vrij. Deze vrijkomende plekken worden vervuld door mobiliteit (35%), gediplomeerde schoolverlaters (5%) en zij-instromers (zo n 1%). De vrijkomende plekken heten ook wel baanopeningen 2 (het totaal van interne en externe vacatures). De verwachting voor de sector Zorg in Drechtsteden in het algemeen is dat er geen tekorten zullen ontstaan. Er worden geen knelpunten voor het zorgpersoneel verwacht. Het verwachte tekort in 214 komt voor rekening van het sociaalagogisch personeel (dit heeft met name betrekking op de Gehandicaptenzorg, zie tabel 1 op pag. 2). Tot 211 zijn er nog overschotten voor de sociaalagogische functies en daarna ontstaat er een bescheiden tekort. De cijfers zijn indicaties. Onderstaande tabel vat de kerngegevens samen. Tabel 2: Kerngegevens balans arbeidsmarkt en baanopeningen sector Zorg (personen, absolute aantallen, afgeronde cijfers) 3 Baanopeningen Zorgpersoneel Agogisch personeel Verwachte tekorten (schatting met ruime marges) Totaal Zorgpersoneel Agogisch personeel Bron: RegioMarge 8.3, bewerking Calibris 21 214 61 85 41 58 2 27-5 2 Het verschil met het begrip vacatures is dat voor vacatures gericht actie ondernomen wordt om te werven. Dit hoeft bij baanopeningen niet zo te zijn. 3 Omdat overschotten niet beschouwd worden als aandachtspunt voor beleid, zijn deze als weergegeven. Juni 21 Pagina 4 van 1
Arbeidsmarktsituatie naar branche Figuur 2 geeft de tekorten per branche in de sector Zorg weer in 21 en in 214. Voor vrijwel alle branches worden er geen tekorten voorspeld in 21 en ook in 214. Alleen de verwachte tekorten in de Gehandicaptenzorg in 214 vallen op. Hieronder wordt specifieker ingegaan op de tekorten per kwalificatie. Figuur 2: Ontwikkeling arbeidsmarkt sector Zorg naar branche verwachting 21 en 214 (personen, absolute aantallen, afgeronde cijfers) 14 12 1 8 6 4 21 214 2-2 ZH GGZ GHZ VVH TZ -4 Bron: RegioMarge 8.3, bewerking Calibris Legenda bij Figuur 2 ZH = ziekenhuizen, GGZ = Geestelijke Gezondheidszorg, GHZ = Gehandicaptenzorg, VVH = Verpleeg- en Verzorgingshuizen, TZ = Thuiszorg Arbeidsmarkt naar kwalificaties Om in te kunnen spelen op de arbeidsmarkt is van belang om te weten in welke richtingen de tekorten vooral ontstaan. Deze bespreken we kort per sector (zorg en welzijn). Zorgkwalificaties Er worden geen tekorten in de zorgkwalificaties verwacht. Het beeld in 214 verschilt niet in grote mate met 21. Twee jaar geleden waren er vooral voor Verpleegkunde 4 en Verzorgende 3 tekorten voorspeld (Prismant: RegioMarge 8.3, 29), dit lijkt nu niet meer aan de orde. Een verklaring hiervoor kan (o.a.) de economische crisis van eind 28 zijn, die heeft geleid tot een groter arbeidsaanbod voor Zorg en Welzijn. Welzijnskwalificaties Er zijn duidelijke verschillen tussen de diverse welzijnskwalificaties (het betreft hier alleen de welzijnskwalificaties binnen de sector zorg). In 21 worden beperkte tekorten verwacht voor MZ3 en MZ4 4. In 214 nemen de tekorten voor MZ3 naar verwachting toe. Wanneer MZ4 en SPW4 5 in samenhang worden beschouwd, lijkt er sprake te zijn van een evenwicht. Tegenover de tekorten voor MZ4 staan namelijk overschotten voor SPW4. Wel heeft SPW een andere uitstroom dan MZ. Dit betreft dus meer een kwalitatief dan een kwantitatief probleem. Voor de overige welzijnskwalificaties is geen sprake van verwachte tekorten. 4 Medewerker maatschappelijke Zorg (niveau 3 of 4). 5 Sociaal Pedagogisch Werker (niveau 3 of 4) Juni 21 Pagina 5 van 1
Personele maatregelen om tekorten terug te dringen Opleiden is een manier om tekorten terug te dringen. Alleen toespitsen op beroepsonderwijs is niet genoeg omdat schoolverlaters slechts een deel van de baanopeningen invullen. Figuur 5 is hiervan een illustratie. Doel van het figuur is te laten zien, op welke manier baanopeningen worden vervuld. Baanopeningen betreffen de totale vraag naar nieuwkomers op de arbeidsmarkt, zoals deze is bepaald door de werkgelegenheidsgroei (positieve uitbreidingsvraag) en de netto vervangingsvraag. Figuur 3: Opvulling baanopeningen Zorg en Welzijn (regio Drechtsteden) Bron: Prismant, RegioMarge 8.3 (29) Juni 21 Pagina 6 van 1
Leerlingaantallen In Drechtsteden waren in 28 circa 3.2 leerlingen in opleiding voor één van de in tabel 3 genoemde zorg- of welzijnskwalificaties. De opleiding Pedagogisch Werk 3 is het grootste in getal. Tabel 3 Aantal leerlingen in Zorg- en welzijnskwalificaties (overall),schooljaar 29-21, Drechtsteden (afgerond) Leerlingaantallen Instroomprognose 21 6 Kwalificaties BBL BOL BBL BOL Verpleegk. 5 25 15 5 5 Verpleegk. 4 26 21 55 12 Verzorgende 3 36 11 17 5 Helpende Z&W 13 33 5 18 Zorghulp 15 5 SPH5 1 25 5 7 PW4 55 31 3 9 PW3 55 47 35 25 MZ4 17 7 5 MZ3 1 9 1 7 SCW4 5 6 15 Totaal 1.1 2.1 41 9 Bron: Leerlingaantallen niveau 1-4: ROC Hoornbeeck, ROC Albeda, Da Vinci College (1-1-29) niveau 5: HBO-raad (1-1-28). Instroomprognoses: RegioMarge 8.3 (Prismant, 29). Behoefte aan stageplaatsen (prognose) Het vraagstuk dat hier wordt behandeld is: doen er zich knelpunten voor in de vraag naar en het aanbod van BPV-plaatsen? Een ruim aanbod van BPV-plaatsen zien we niet als een probleem. Tekorten zijn dat wel: zij maken dat studenten problemen krijgen bij het afronden van hun opleiding. Het grootste probleem is wanneer het tekort aan BPV-plaatsen een rem zet op de noodzakelijke personeelsvoorziening. Het betreft hier het onderwijsperspectief, ofwel hoeveel BPV-plaatsen zijn er de komende jaren nodig voor de verwachte leerlingen in opleiding? Uit de BPV-balans van Calibris komt een aantal belangrijke punten naar voren. Voor de zorgkwalificaties op niveau 3 en 4 zijn er tot 214 naar verwachting voldoende stageplaatsen beschikbaar. Voor de sociaalagogische opleidingen is de BBL een zeer belangrijke opleidingsroute. Om te voorzien in de benodigde instroom zijn er de komende jaren onvoldoende BBL-plaatsen voor MZ 3 en MZ 4. 6 Omdat de instroomcijfers zijn niet door alle ROC s in Drechtsteden aangeleverd, zijn hier de cijfers van RegioMarge (Prismant) gebruikt. Juni 21 Pagina 7 van 1
Ervaren stagetekorten ROC s (BOL-stageplekken) Door Calibris worden ook de ervaren tekorten bij de ROC s geïnventariseerd. Dat gebeurt twee maal per jaar door middel van de BPV Barometer. De onderstaande resultaten zijn afkomstig uit de Barometer van najaar 29 (peildatum oktober 29 7 ). Het verschil met de ontwikkelingen uit de vorige paragraaf (Behoefte aan stageplaatsen) is dat het hier alleen om de BOL-plekken gaat en dat er gevraagd is naar de actuele knelpunten van ROC s. Te zien is dat er in de regio Drechtsteden geen nijpende tekorten door de ROC s worden ervaren. Figuur 4: Ervaren stagetekorten ROC s in Drechtsteden Roc s per regio Opleidingen HP2 VZ3 VP4 MZ3 MZ4 ghz MZ4 vw Drechtsteden Legenda nijpend tekort tekort evenwicht voldoende Bijhorende signalen/symptomen: - Studenten geweigerd / instroom roc aangepast - Studenten uiteindelijk geplaatst op niet passende stages - Stages uitgesteld of afgelast - Stages pas te vinden na intensief zoeken, en vaak te laat - Studenten voor 95% op tijd geplaatst op passende plaatsen - Stages makkelijk te vinden - Aanmeldingen nieuwe leerbedrijven onnodig Bron: BPV-barometer (Calibris) 7 Voor wat betreft de laatste Barometer Zorg (voorjaar 21) zijn helaas geen cijfers van de regio Drechtsteden beschikbaar. Juni 21 Pagina 8 van 1
Aandachtspunten voor beleid Kwantitatieve aandachtspunten - De arbeidsmarkt van de zorgsector in Drechtsteden is nu ruim te noemen. Zowel op korte als middenlange termijn ontstaan er weinig tekorten. Deze situatie geeft een evenwicht aan die mede is ontstaan door diverse projecten. Consolideer de (instroom) projecten om het evenwicht te behouden. - Er ontstaan de komende jaren tekorten wat betreft de sociaalagogische kwalificaties (MZ3 en SPW4/MZ4). De tekorten richten zich op de branche Gehandicaptenzorg. Het zou wenselijk zijn om de studiekeuze van de BOL leerling te beïnvloeden door de prognose op de arbeidsmarkt. - Ook voor helpenden (BOL) is de BPV-markt krap. Het arbeidsmarktperspectief voor deze opleiding is redelijk (er worden beperkte overschotten verwacht). Aandacht hoe met deze groep leerlingen om te gaan is gewenst. Het is aanbeveling om te onderzoeken of er mogelijkheden zijn voor een project naar de gehandicaptenzorg - Aandachtspunt is of er voldoende BBL-plaatsen beschikbaar zijn voor MZ3 en MZ4. Extra aandacht is nodig voor MZ3 omdat hiervoor ook tekorten op de arbeidsmarkt worden verwacht. Kwalitatieve aandachtspunten - In de praktijk ervaren roc s problemen met het vinden van stageplaatsen voor verpleegkundige 4. Met name in het eerste leerjaar zijn er onvoldoende plaatsen beschikbaar in een ziekenhuis of verpleeghuis en wordt daarom voor een deel van de leerlingen een plaats in een verzorgingshuis gezocht. Dit sluit niet aan bij de kerndoelen van de opleiding die een complexere zorgsituatie vragen. - Gezien een groot gedeelte van de vacatures ingevuld gaat worden door baanveranderaars en de vergrijzing, is extra aandacht nodig voor zij-instromers en het behoud van huidige medewerkers. - Dit is het moment als zorgorganisatie om te focussen op kwaliteit! Dit door goede afstemming van onderwijs en arbeidsmarkt. Denk hierbij bijvoorbeeld aan regionale opleidingsarrangementen. Juni 21 Pagina 9 van 1
Disclaimer Calibris kan niet aansprakelijk worden gesteld voor eventuele onjuistheden in dit document. Aan de inhoud van dit document kunnen geen rechten worden ontleend. Calibris Runnenburg 34 Postbus 131 398 CC Bunnik T 3 75 7 F 3 75 71 I www.calibris.nl E info@calibris.nl Juni 21 Pagina 1 van 1