najaar 2010 Tabel 1 Vergelijking van de ontwikkeling van aantallen studenten en stageplaatsen in de periode

Transcriptie

1 Calibris BPV - Barometer ZORG najaar 2010 KENNISCENTRUM VOOR LEREN IN DE PRAKTIJK IN ZORG, WELZIJN EN SPORT

2 BPV Barometer ZORG najaar 2010 Probleem is niet het aantal stageplaatsen, maar de kwaliteit ervan extra banen in de zorg? De zorgsector is een markt in ontwikkeling. Vooral gediplomeerden op niveau 3 en 4 vinden volop werk. Minder gunstig zijn de perspectieven voor de lagere niveaus. Het is niet vanzelfsprekend dat lager opgeleiden doorstromen naar hogere niveaus. Daarom is de verbetering van de arbeidsmarktpositie van deze groep een aandachtspunt. Bij onveranderd beleid verwachten we dat de personeelstekorten in de zorg in de komende jaren toenemen. Dit heeft te maken met een toenemende zorgvraag en achterblijvende omvang van de beroepsbevolking. Om de dreigende tekorten voor te zijn, heeft het nieuwe kabinet maatregelen aangekondigd voor de ouderenzorg. Het voornemen is om zo n extra banen te scheppen. Tegelijkertijd heeft het kabinet het plan opgevat om de opleiding van studenten van 30 jaar en ouder niet langer te bekostigen. Het gaat hier grofweg om één op de vijf studenten, waarvan de opleidingsmogelijkheden worden beperkt. Als deze plannen worden doorgezet zal het een zware opgave worden om de geplande uitbreiding van werkgelegenheid in de ouderenzorg te realiseren. In elk geval blijft het voor Calibris een belangrijke opgave om samen met de werkgevers te zorgen dat omvang en de kwaliteit van de stageplaatsen aansluiten bij de huidige en toekomstige stroom mbo-studenten. Tabel 1 Vergelijking van de ontwikkeling van aantallen studenten en stageplaatsen in de periode Opleidingen ontwikkeling ontwikkeling aantal aantal studenten stageplaatsen Verpleegkunde 4 2% 8% Verzorgende 3-1% 7% Helpende 2 0% 12% Maatschappelijke Zorg 3 en 4 0% 9% Bronnen: Studentenaantallen: CFI; schooljaren 2008/2009 en 2009/2010 Stageplaatsen: Leerbedrijvenregister Calibris; peildata: juli 2009 en juli 2010 Kans op stage Aantal stageplaatsen toegenomen De crisis heeft een effect gehad op de keuze van studenten na hun diploma. Dit jaar hebben meer mbo ers voor een vervolgopleiding gekozen dan in voorgaande jaren. Daardoor is de vraag naar stageplaatsen vergroot. Uit tabel 1 blijkt dat het stageaanbod vergeleken met vorig jaar is toegenomen. Het is de vraag in hoeverre hierdoor de knelpunten, die bij de vorige peiling onder de roc s naar voren zijn gekomen, zijn opgelost. Meer studenten vinden op tijd een stageplaats Op basis van de vorige peiling bij roc s begin dit jaar, werd duidelijk dat de knelpunten zich vooral voordeden bij studenten op niveau 4 (Verpleegkundigen) en 2 (Helpende Zorg en Welzijn). Het ging hierbij niet altijd om te weinig stageplaatsen, maar ook vooral om een mismatch tussen de wensen van het leerbedrijf en de belangen en vaardigheden van studenten. Vergeleken met de vorige peiling onder roc s in het voorjaar is er nu, een half jaar later, vooruitgang geboekt. In het algemeen geldt dat minder roc s moeite hebben met het vinden van een geschikte stageplaats voor hun studenten op niveau 3 en 4. Dit geldt helaas niet voor de opleiding Helpende Zorg en Welzijn. Ondanks de sterke stijging van het aantal geregistreerde stageplaatsen zijn de tekorten nog steeds aanwezig. Voor deze opleiding is het in een aantal regio s zelfs nog moeilijker om een geschikte plaats te vinden dan bij de vorige peiling. Hoewel de meeste stud enten op niveau 3 en 4 geen problemen hebben met het vinden van een geschikte stageplaats, wil het niet zeggen dat het overal soepel verloopt. In sommige regio s lukt het vaak pas na intensief zoeken. Dit geldt voor de opleidingen Verzorgende, Maatschappelijke Zorg, maar vooral ook voor verpleegkundigen in spé. Voor deze studenten zijn er over het algemeen wel voldoende stageplaatsen, maar blijft het vooral voor de eerste- en tweedejaars lastig om op tijd een geschikte plaats te vinden. Leerbedrijven geven vaak de voorkeur aan ouderejaars studenten. Er is dus meer sprake van een aansluitingsprobleem. Onder invloed van doelmatigheidsverbetering hebben bedrijven liever studenten die direct kunnen worden ingezet, dan studenten die meer opleidingstijd vragen. 1 Dit zijn alleen beroepsopleidende leerweg (BOL) plaatsen. 2

3 Regionale verschillen In de tabel op pagina 4 zien we voor de vier werkgebieden van Calibris, per regio van het UWV WERKbedrijf, de gesignaleerde knelpunten voor de opleidingen. Uit deze tabellen wordt duidelijk in welke regio s het zoeken van stageplaatsen een probleem is. Soms is het zo ernstig dat studenten worden geweigerd. Knelpunten stageplaatsen in NoordOost In Noordoost hebben de meeste regio s nog steeds te maken met een tekort aan stageplaatsen voor Helpende 2. In Friesland zijn de tekorten verdwenen en in Groningen zijn deze niet meer nijpend. In de overige regio s blijft de situatie zorgelijk. In oktober had één op de vijf studenten nog geen stageplaats. Dit komt neer op ruim 300 studenten. Hiervan komt meer dan de helft voor rekening van de regio Twente. Voor verpleegkundigen en verzorgenden zijn er ook tekorten, maar niet in alle regio s en minder ingrijpend dan bij de vorige peiling. In tegenstelling tot andere regio s is hier geen onderscheid tussen oudere- en jongerejaars studenten. Voor de opleidingen Maatschappelijke Zorg zijn er evenals bij de vorige peiling nauwelijks problemen. Voor de opleiding AKA ontbreken de gegevens en is daarom niet opgenomen in de tabel. Knelpunten stageplaatsen in NoordWest In het werkgebied Noordwest zijn de knelpunten in een aantal regio s minder scherp of opgelost in vergelijking met de vorige peiling. Maar ook hier springen de stageproblemen voor Helpende 2 studenten er nog steeds uit. Vooral in Amsterdam, Oost-Utrecht en noordelijk Noord-Holland zijn de tekorten nijpend. Voor Verzorgende 3 zijn de tekorten inmiddels verdwenen. Voor Verpleegkunde 4 loopt het vinden van een geschikte stageplaats stroef in Amsterdam, Midden-Utrecht en Flevoland. Van iedere acht verpleegkundigen in opleiding had er één in oktober nog geen stageplaats. Het betreft hier vooral de jongerejaars studenten. Voor studenten MZ3 is het vinden van een geschikte stageplek in de noordelijke gelegen regio s en Flevoland nog steeds lastig. De knelpunten voor niveau 4 Maatschappelijke Zorg Gehandicaptenzorg in Noord-Holland zijn inmiddels opgelost. Voor de opleiding AKA is het moeilijk om in Oost-Utrecht en Midden-Utrecht een geschikte stageplaats te vinden. Knelpunten stageplaatsen in ZuidWest Net zoals de vorige peiling kennen de regio s in dit werkgebied over het algemeen weinig problemen. Dit geldt niet voor Helpende 2. Vooral in West-Brabant is het probleem voor deze studenten groot. Voor de overige opleidingen lijkt er op een paar uitzonderingen na weinig aan de hand. Alleen in Holland-Rijnland en Drechtsteden verloopt het vinden van een geschikte stageplaats voor verpleegkundigen niet makkelijk. Dit geldt ook voor Maatschappelijke Zorg 4 in Rijnmond. Tenslotte blijkt het voor AKA studenten ook in deze regio moeilijk om aan een geschikte stageplaats te komen. Knelpunten stageaanbod in ZuidOost In Zuidoost concentreren de stageproblemen zich evenals bij de vorige peiling in Limburg. Opvallend is wel dat in Zuid- Limburg, in tegenstelling tot alle andere regio s, studenten Helpende 2 geen stageproblemen hebben. In tegenstelling tot de Achterhoek, Zuid-Gelderland en Zuidoost-Brabant waar sprake is van nijpende tekorten. Tenslotte blijkt dat AKA studenten in Midden-Gelderland en Rivierenland problemen hebben met het vinden van geschikte stageplaatsen. Kans op werk De Nederlandse economie laat het komende jaar, na de sterke terugval in de afgelopen jaren, een voorzichtig herstel zien. De sector Zorg is minder gevoelig voor conjuncturele schommelingen dan de meeste andere sectoren. Volgens het Centraal Planbureau nam de werkgelegenheid in 2010 in de marktsector met ruim 3% af, terwijl de werkgelegenheid met 2,5% in de zorgsector is toegenomen. Voor 2011 verwacht het CPB in de zorg een verdere toename van de werkgelegenheid. Tabel 2 De mutaties in de werkgelegenheid sinds 2007 in arbeidsjaren (in %) Marktsector 2,7 1,2-2,8-3,25 0 Zorgsector 1,5 1,8 4,3 2,5 3,25 Overheid 0,2 0,5 1,5 0-1 Totaal 2,3 1,2-1,4-2 0,25 Bron: CPB (2010). Centraal Economisch Plan. 3

4 knelpunten stageaanbod opleiding* Regio Rapportage regio HP2 VZ3 VP4 MZ3 MZ4 GHZ MZ4 VW Friesland Groningen Noordoost Drenthe IJsselvechtstreek Twente Stedendriehoek Noord-Kennemerland/ West-Friesland Zaanstreek-Waterland Noordwest Zuid-Kennemerland Groot-Amsterdam Gooi- en Vechtstreek Oost-Utrecht Midden-Utrecht Flevoland Holland-Rijnland Haaglanden Zuidoost Zuidwest Midden-Holland Drechtsteden Rijnmond West-Brabant Zeeland Midden-Gelderland Achterhoek Zuid-Gelderland Rivierenland Noordoost-Brabant Midden-Brabant Zuidoost-Brabant Noord- en Midden-Limburg Zuid-Limburg Nijpend tekort > Studenten geweigerd / instroom roc aangepast Studenten uiteindelijk geplaatst op niet passende stages. Stages uitgesteld of afgelast. Tekort Voldoende Ruim voldoende Onbekend > Stages pas te vinden na intensief zoeken, en vaak te laat. > Studenten voor 95% op tijd geplaatst op passende stages. > Stages makkelijk te vinden. Aanmeldingen nieuwe leerbedrijven onnodig. > Geen gegevens beschikbaar gesteld of niet van toepassing. * HP2 Helpende Zorg en Welzijn, VZ3 Verzorgende, VP4 Verpleegkundige, MZ3 Medewerker Maatschappelijke Zorg, MZ4 GHZ Persoonlijk begeleider Gehandicaptenzorg, MZ4 VW Persoonlijk begeleider specifieke doelgroepen 4

5 Veel vraag naar niveau 3 en 4 Vooral de Thuiszorg en Verpleeg- en Verzorgingshuizen hebben Om iets te kunnen zeggen over de kans op werk voor mbo- werk op dit niveau en in veel mindere mate in de Gehandicapten- studenten binnen de zorgsector, hebben we het aantal studenten zorg, de Ziekenhuizen en de Geestelijke Gezondheidszorg. dat nu in opleiding is vergeleken met het aantal dat voor de Bij het verzorgend/verplegend personeel en agogische personeel arbeidsmarkt nodig is in de komende vier jaar. Waar nu te weinig op niveau 4 is het probleem van een andere orde. Voor deze studenten in opleiding zijn, is de kans op werk het grootst. niveaus geldt dat de vraag naar gediplomeerden de komende jaren toeneemt. De hiervoor noodzakelijke groei van studenten zal een Tabel 3 Kans op werk voor studenten Branches groter beroep doen op de leerbedrijven. Vooral in de regio s waar het stageaanbod nu al aan de krappe kant is legt dat een extra Opleidingen* HP2 VZ3 VP4 2 3 MZ3 MZ4/PW4 druk bij de werkgevers. Meer personeel voor de Ouderenzorg kan Ziekenhuizen alleen maar worden gerealiseerd als werkgevers bereid zijn meer GGZ stageplaatsen ter beschikking te stellen. Tegelijkertijd moeten GHZ instellingen en roc s inzetten op een betere benutting van het bestaande stageaanbod. V&V Thuiszorg Beroepenvoorlichting voorkomt schooluitval! Bron:RegioMarge/ Prismant 2010 * over de onderwijsassistent zijn geen gegevens beschikbaar Schooluitval in het mbo is nog steeds een hot item. Schooluitval dit niveau komt nauwelijks voor in de desbetreffende branche wordt zelfs het zorgenkindje van het beroepsonderwijs genoemd. Voor studenten in het voortgezet onderwijs is voorlichting over Kleine kans op werk de kans op een baan van de verschillende opleidingen van groot Matige kans op werk belang. Goede beroepsvoorlichting verkleint de kans op vroegtijdig Goede kans op werk schoolverlaten. Het is belangrijk de noodzakelijke instroom in het Grote kans op werk beroepsonderwijs te bevorderden en het stageaanbod hierop af te Zeer grote kans op werk stemmen. Uit de tabel blijkt dat op niveau 2 veel meer studenten in opleiding zijn dan er gevraagd worden, waardoor de kans op werk klein is. SIGNALEN UIT DE PRAKTIJK Probleem is niet het aantal stageplaatsen, maar de Figuur 1 Kaart van Nederland verdeeld in UWV regio s kwaliteit. Die laat nogal te wensen over. Maatschappelijke stages en activeringstrajecten vanuit GRONINGEN gemeente en REA (Re-integratie ArbeidsGehandicapte red.)*-bedrijven zijn concurrenten en vissen in dezelfde FRIESLAND vijver. NOORD-KENNEMERLAND/ WEST-FRIESLAND DRENTHE Instellingen willen geen (jonge) MBO-leerlingen en er zijn NOORD-OVERIJSSEL ZAANSTREEK/WATERLAND FLEVOLAND ZUID-KENNEMERLAND GROOT-AMSTERDAM GOOI- EN VECHTSTREEK DUIN- EN BOLLENSTREEK HAAGLANDEN RIJNMOND Er zijn over het algemeen wel voldoende stageplaatsen, maar deze matchen niet altijd met de wensen van de GELDERLAND MIDDEN ACHTERHOEK RIVIERENLAND studenten. GELDERLAND ZUID DRECHTSTEDEN WEST-BRABANT STEDENDRIEHOEK UTRECHT OOST UTRECHT MIDDEN MIDDEN-HOLLAND te weinig instellingen. TWENTE S-HERTOGENBOSCH TILBURG We hebben een gezamenlijk basisjaar. Met name in dit 1ste leerjaar is het bijna onmogelijk voldoende stageplekken ZEELAND ZUID-OOST BRABANT NOORD- EN MIDDEN LIMBURG te vinden. Een mogelijke reden is dat in een aantal Cao s is vastgelegd dat er een vergoeding voor stagiaires wordt gegeven. ZUID-LIMBURG MZ3 = medewerker Maatschappelijke Zorg 3 en (S)PW3 MZ4/PW4 = persoonlijk begeleider Gehandicaptenzorg 4/persoonlijk begeleider specifieke doelgroepen 4 en (S)PW4

6 NADERE KENNISMAKING Vragen over onze dienstverlening? Graag brengen wij u in contact met een adviseur in uw regio of met een medewerker van het hoofdkantoor in Bunnik. Calibris Runnenburg AZ Bunnik Postbus CC Bunnik T F E info@calibris.nl I HET WERKTERREIN: LEREN IN DE PRAKTIJK Als kenniscentrum voor leren in de praktijk in Zorg, Welzijn en Sport is Calibris verantwoordelijk voor erkenning van leerbedrijven en vaststelling van kwalificaties. In het verlengde van deze wettelijke taken ligt en expertise die veel meer omvat. Calibris verkent de markt. Brengt landelijk en regionaal betrokken partijen bijeen. Initieert maatschappelijk relevante projecten. Ontwikkelt innovatieve en effectieve oplossingen. Alles gericht op één doel: meer balans en dynamiek op de arbeidsmarkt. Zo levert Calibris een waardevolle bijdrage om beroepspraktijk en beroepsonderwijs soepel op elkaar te laten aansluiten. Calibris 5.20/2/2010