Inhoud Voorwoord 1 1 De nieuwe professional 1 1 deel 1 algemene hoofdstukken 1 Inleiding: De generalist in de steigers 1 5 1.1 De generalist: van alle markten thuis 1 6 1.2 Sociaal werk in de wijk: programma en speerpunten 1 7 1.3 De generalist in negentien portretten 1 7 1.4 Verkenning, portretten, reflecties en handreiking 1 8 2 Sociaal werk: de maatschappelijke opdracht verschuift 20 2.1 Een noodzakelijke koerswijziging 2 0 2.2 Een veranderende context, andere vragen en andere oriëntatie 2 4 2.3 De veranderende praktijk 2 7 3 Passende professionaliteit: de generalist als nieuw rolmodel 3 2 3.1 Generalisten en specialisten: een conceptueel model 34 3.2 Vakmanschap 42 4 Eén voor allen, allen voor één: samenwerking en sociale teams 44 4.1 Een model voor goede samenwerking 44 4.2 Samenwerken in de praktijk 4 6 4.3 De generalist als één professional of als team 4 9 4.4 Samenwerken in de wijk en op andere niveaus 5 1 BSL - ALG_BK_1KZM - 3274r1_9789031399826 005
6 De generalist 5 De generalist in de praktijk 55 5.1 De generalist in negentien portretten 5 5 5.2 Karakteristieken 5 7 deel 2 portretten en intermezzo s 6 Gezinscoach Saleha el Haddioui: Ik kan ook dingen van je leren 6 3 6.1 Vertrouwen winnen 6 4 6.2 Generalist en specialist 6 5 6.3 Competenties 6 7 6.4 Randvoorwaarden en professioneel netwerk 6 8 7 Maatschappelijk werker Marcel Bakker: Ik heb vrijheid nodig 7 1 7.1 Generalist 73 7.2 Plattelandssetting 7 4 7.3 Kwaliteiten generalist 7 5 7.4 Goede samenwerking en randvoorwaarden 7 7 8 Maatschappelijk werker Hester Bats: Er is veel weerstand tegen outreachend werken 8 0 8.1 Outreachend werken 8 2 8.2 Wijkmaatschappelijk werk 8 3 8.3 Generalistisch 84 8.4 Nieuwe stappen 8 5 9 Esther van der Linden: Ik wil helpen hun kracht te vinden 8 8 9.1 Talentgestuurd 90 9.2 Vraaggestuurd 9 1 9.3 Dilemma s 9 4 10 Intermezzo - Wat werkt echt? Evidence based in de praktijk 9 6 11 Wijkcoach Chris Roos: Ik weet het ook allemaal niet 9 9 11.1 Voorbeeld-sociaal werker 1 0 0 11.2 De generalist 1 0 1 11.3 Bescheiden 1 0 3 BSL - ALG_BK_1KZM - 3274r1_9789031399826 006
Inhoud 7 11.4 Professionele ruimte, randvoorwaarden 1 0 6 12 Thuisbegeleider Florian Mulder: Achterover zitten is de kunst 1 07 12.1 Kracht zoeken 1 0 9 12.2 De generalist 1 1 0 12.3 Samenwerking en randvoorwaarden 1 1 3 13 Maatschappelijk werker Kim Groot Kormelink: Ik wil een sociaal makelaar zijn 1 1 5 13.1 Talenten 1 1 6 13.2 Bewoners voor bewoners 1 1 8 13.3 Eropaf 1 1 8 13.4 Generalist of specialist 1 1 9 13.5 Bezuinigingen 1 2 1 14 Bewonersadviseur Maud Goedkoop: Leer mensen dromen van de zee 1 22 14.1 Kansrijk in de wijk 1 2 3 14.2 Aanpak kwetsbare huishoudens 1 2 3 14.3 Generalistenrol 1 2 5 14.4 Zelfredzamer worden 1 2 7 15 Intermezzo - Zelf doen of anderen inschakelen? 1 2 9 16 Schoolmaatschappelijk werker Cobie Moret: Mijn belang is altijd het belang van het kind 1 3 3 16.1 Signalering 1 3 4 16.2 Generalist 1 35 16.3 Dilemma s en professionele ruimte 1 3 7 16.4 Ondersteuning 1 3 8 17 Maatschappelijk werker Henk Vegter: Neem de professional serieus 1 4 1 17.1 Klantgericht werken 1 4 2 17.2 Muren 1 43 17.3 Competenties 1 44 17.4 Professionele ruimte en dilemma s 1 4 6 BSL - ALG_BK_1KZM - 3274r1_9789031399826 007
8 De generalist 18 Maatschappelijk werker Linda van Kreel: Soms moet je in de frontlinie staan 1 4 9 18.1 Generalist en specialist 1 5 0 18.2 Belangenbehartiging 1 5 1 18.3 Ruimte binnen de instelling 1 5 5 19 Opbouwwerker Wil Vugts: Ik nam alles aan om contact te maken 1 5 7 19.1 Ervaringsleerder 1 5 8 19.2 Brede inzet 1 59 19.3 Individueel en collectief 1 60 19.4 Generalistisch werken 1 62 19.5 Onmisbare schakel 1 62 20 Intermezzo - Opbouwwerk of hulpverlener: over een nieuwe balans 1 65 21 Outreachend maatschappelijk werker Daphne Lobé: Als ik eruit ga, loopt het spaak 1 6 8 21.1 Presentiemethodiek 1 7 0 21.2 Generalist 1 7 1 21.3 Professionele ruimte, samenwerking en dilemma s 1 7 2 22 Ouderenadviseur Piet Roest: Compassie geeft actie 1 7 6 22.1 Loopbaan 1 7 7 22.2 Generalist 1 78 22.3 Competenties 1 79 22.4 Voorwaarden, samenwerking en vernieuwing 1 8 1 23 Maatschappelijk werker Marleen Simons: Samenwerken is belangrijk, alleen kun je niks 1 84 23.1 Bijzondere sociale zorg 1 8 5 23.2 Buurt, bemoeizorg en samenwerking 1 8 6 23.3 Koorddansen 1 8 9 23.4 Schipperen 1 9 0 BSL - ALG_BK_1KZM - 3274r1_9789031399826 008
Inhoud 9 24 Jeen Bijma: Opbouwwerkers leggen nieuwe verbindingen 1 9 3 24.1 Nieuw Wijkhuis 1 9 5 24.2 Antillianen, een moeilijke groep 1 9 6 24.3 Generalist 1 98 24.4 Weerstanden 2 0 0 25 Intermezzo - Burgerkracht en bemoeizorg. Actieve distantie en de waarde van kleine stappen 20 1 26 Maatschappelijk werker Mariska Alfrink: Uiteindelijk moet de cliënt het doen 205 26.1 Generalistischer 207 26.2 Competenties 208 26.3 Randvoorwaarden 2 1 2 27 Sjef Zwackhalen, jeugd- en jongerenwerker: De kunst is jezelf weg te cijferen 2 1 4 27.1 Eigen ontwikkeling 2 1 6 27.2 Generalist 2 1 7 27.3 Coachen en loslaten 2 1 8 27.4 Vrijheid en samenwerking 2 2 0 28 Maatschappelijk werker Sylvie van der Heijden: Methodisch doe ik niet veel bijzonders 222 28.1 Nieuwe dingen 2 2 3 28.2 Licht en gericht 2 2 4 28.3 De generalist 2 2 6 28.4 Competenties 226 28.5 Professionele ruimte 2 2 7 deel 3 afsluiting 29 Handreiking: de generalist, beroepsvorming en de maatschappelijke opdracht 2 3 3 29.1 De maakbare samenleving revisited 2 3 3 29.2 Over de urgentie van beroepsvorming 2 3 5 29.3 Ingrediënten voor nieuwe praktijken van sociaal werk 240 BSL - ALG_BK_1KZM - 3274r1_9789031399826 009
10 De generalist Bijlage: vier grondvormen van sociaal werk 2 4 3 1 Achter de voordeur werken 2 4 3 2 Werken vanuit presentie in de wijk 2 4 7 3 Werken vanuit accommodaties 249 4 Werken in de spreekkamer (centraal kantoor of wijklocatie) 2 5 1 Literatuur 2 5 6 BSL - ALG_BK_1KZM - 3274r1_9789031399826 010
Voorwoord De nieuwe professional Over de rol van de professional is in de afgelopen jaren veel gezegd en geschreven. Het gaat daarbij vaak om de vraag wie in een willekeurige organisatie eigenaar van het primair proces is. Is dat de bestuurder, de manager of de docent, de sociaal werker, de verpleger? In veel sectoren lijkt er zelfs sprake van een vertrouwenscrisis tussen professionals (de vakmensen) en het management. Professionals die in de kern zouden begrijpen wat er in het hart van de organisatie gebeurt, wat er in de samenleving speelt of bij de cliënt. En het management dat de opdracht heeft om resultaten via systemen te meten en te registreren. De rendementen moeten worden geoptimaliseerd en vooral ook zichtbaar worden. Niet dat het management niet professioneel zou zijn, maar de vakmensen voelen zich in dit systeem gevangen en in hun professionaliteit belemmerd. De manager worstelt met het dilemma hoe de toezichthouder behaagd kan worden. Deze manier van managerial denken is het afgelopen decennium tegen zijn grenzen aangelopen. Er is iets fundamenteels aan de hand in deze onderlinge professionele verhoudingen. Maar we zijn er niet als we besluiten om management bij het oud vuil te zetten. Er dient een zoektocht plaats te vinden naar een nieuwe balans. Een balans die meer recht doet aan het professionele handelen van vakmensen en die de relatie tussen de professionals veel meer op de voorgrond plaatst. Een verhouding die gebaseerd is op vertrouwen in de rol van de vakman/-vrouw. Een verhouding ook die professionals ondersteunt in hun dagelijks contact met cliënten, bewoners, burgers en hun uiteenlopende, en vaak complexe worstelingen in hun dagelijks bestaan. Ook in de welzijnssector wordt naarstig gezocht naar een antwoord op bovenstaande vragen. En juist in de welzijnssector zijn de vragen nog gecompliceerder én nog urgenter. Hoe gaat de professional om met vragen rondom zelfredzaamheid, empowerment, de terugtredende overheid, het terugdringen van zware zorg in de tweede lijn naar lichte BSL - ALG_BK_1KZM - 3274r1_9789031399826 011
12 De generalist zorg in de eerste lijn, met nabuurschap en het activeren van sociale netwerken? Hoe kan de professional in de eerste lijn alle verwachtingen over die lichtere zorg waar gaan maken? Wat vergt dat van de opleidingen? Hoe kunnen we maatschappelijke organisaties en hogescholen rond deze thema s verenigen? Dát het moet gebeuren staat buiten kijf. Het zoeken naar antwoorden op de hoe-vraag, voor overheden, voor managers, voor maatschappelijke organisaties, voor burgers, en zeker voor sociale professionals zal de komende jaren hoog op de agenda s prijken. Het zijn uitdagende vragen waar geen eenduidig antwoord op mogelijk is, maar waar wel een zoektocht op moet plaatsvinden. Het boeiende aan De generalist is, dat in negentien portretten sociale professionals aan het woord komen, die met de poten in de klei staan. Mensen die weten waar het over gaat en tevens kunnen spiegelen op de grote trage stromen in de samenleving en een schets geven van wat zij op zich af zien te komen. De portretten worden omlijst met beschouwingen en inzichten over de gevolgen van de huidige hectiek voor het beroepenveld: voor de sociaal werkers zelf, voor hun organisaties, én voor onderwijsinstellingen zoals Inholland. Een boek derhalve dat het verdient om gelezen te worden. Doekle Terpstra Voorzitter College van Bestuur Inholland BSL - ALG_BK_1KZM - 3274r1_9789031399826 012