Ethiek & E-care in de jeugdzorg beroepsethische overwegingen Symposium Oog in oog met online jeugdhulp Dr. Jos Kole jos.kole@radboudumc.nl IQ Healthcare sectie Ethiek van de Gezondheidszorg 9 oktober 2014
Stelling 1 E-care ondermijnt het essentiële directe contact tussen cliënt en professional Onzin veel te ongenuanceerd om waar te kunnen zijn Sterker nog: E-care ondersteunt eerder het directe contact tussen cliënt en professional dan dat het het ondermijnt
Stelling 2 Digitale techniek is ethisch neutraal: hoe de gebruiker er gebruik van maakt bepaalt of de techniek ethisch goed of slecht is Ofwel: Onjuist dingen hebben hun eigen moraal die er in ontwerpfase ingebracht is, die eigen uitwerking heeft
Vragen Wat heeft e-care (in de zorg voor jeugd) met beroepsethiek te maken? Hoe e-care te beoordelen vanuit beroepsethisch perspectief?
Overzicht Zorg voor jeugd onontkoombaar ethisch geladen Wat is (goede) zorg? Beroepsethiek anderen goed doen met goed werk Welk beroep? Professionele hulpverlener Ontwerper/ontwikkelaar Techniek en de moraal der dingen
Voorbeeld
Zorg voor jeugd onontkoombaar ethisch Waarden-cloud
Onontkoombaar ethisch Ethiek: met respect betrokken zijn op het welzijn van anderen behalve jezelf vaak impliciet & onbewust & verstopt (in evaluaties) Maar Te expliciteren en uit te drukken in waarden, normen, deugden, idealen Kritisch te bereflecteren
Onontkoombaar ethisch - zorg Zorgethiek ( care ethics ): Centrale categorie in ethiek (en dagelijks leven) is concrete zorg Niet abstracte plichten en verboden, codes en regels, principes, waarden, normen en gedrag zorg voor jeugd > centrale ethische categorie E-care voor jeugd: een vorm van care voor jeugd Care > caritas: naastenliefde medemenselijkheid
Wat is (goede) zorg? Aandachtige betrokkenheid bij (het welzijn van) een kwetsbare ander Trefwoorden: Relatie Proces Verantwoordelijkheid Kwetsbaarheid / afhankelijkheid / feilbaarheid Concreet en contextueel
Wat is (goede) zorg? Joan Tronto s fasen in het zorgproces 1. caring about je zorgen maken om aandachtige betrokkenheid zorgbehoefte van ander (h)erkennen 2. taking care of zorg op je nemen - verantwoordelijkheid nemen 3. giving care zorg geven/verlenen en daartoe in staat zijn (competentie) 4. receiving care zorg ontvangen responsiviteit caring with respect, vertrouwen, solidariteit Tronto, J. C. (1993). Moral Boundaries. A Political Argument for an Ethic of Care. New York: Routledge.
Relevante zorgrelaties e-care Wie zorgt voor wie? ouders kinderen naasten kinderen/ouders (professionele) hulpverleners kinderen/ouders kinderen zichzelf (zelfzorg) kinderen andere kinderen ontwerpers e-care tools.. kinderen?
Zorgrelatie - communicatie Zorgrelatie staat of valt met communicatie Communicatie is altijd bemiddeld Niet-technisch taal, beeld, geluid, tast Technisch niet-ict: traditionele techniek : bijvoorbeeld telefoon, e-mail? ICT: e-care-tools, smartphone-apps, online-hulpmiddelen, enz. Elk communicatie-middel heeft mogelijkheden en beperkingen e-tools vormen daarop geen uitzondering
Zorgrelatie - communicatie Zorgrelatie staat of valt met communicatie Communicatie is altijd bemiddeld dus indirect Niet-technisch taal, beeld, geluid, tast Technisch niet-ict: traditionele techniek : bijvoorbeeld telefoon, e-mail? ICT: e-care-tools, smartphone-apps, online-hulpmiddelen, enz. Elk communicatie-middel heeft mogelijkheden en beperkingen bij zorgverlening e-tools vormen daarop geen uitzondering
Zorgrelatie - communicatie E-care minder direct dan? E-care directer dan? Verschillen direct/minder direct zijn gradueel Belang ervan contextafhankelijk Meerdere communicatie-kanalen bijv. blended care Goede zorg = proces (continuïteit)
Beroepsethiek Anderen goed doen met goed werk Focus op rol en verantwoordelijkheid (professionele) hulpverlener in uiteenlopende zorgrelaties Wat is goed werk? professionele standaard / kennis / vaardigheden Wat is anderen goed doen? normen/waarden/richtlijnen van beroep goede zorg attitude De dingen goed doen maar ook: De goede dingen doen.
Beroepsethiek Wie is aan het werk bij e-care? Wie is verantwoordelijk voor goede zorg bij e-care? Hoe vul je verantwoordelijkheid in? Professionele hulpverlener bijv. beroepsgeheim Ontwerper Ethisch verantwoord design(proces)? Gebruiker?
Zorgethische beoordeling van e-care? Kernvragen: Is e-care (of: concrete e-care-tool) een vorm van goede zorg? Draagt e-care (of: concrete e-care-tool) bij aan goede zorg? Goede zorg? aandachtige betrokkenheid bij welzijn jongere? aspecten waarden van zorgproces (Tronto)
Zorgethische beoordeling van e-care? 1. caring about je zorgen maken om aandachtige betrokkenheid zorgbehoefte van ander (h)erkennen 1. taking care of zorg op je nemen - verantwoordelijkheid nemen 2. giving care zorg geven/verlenen en daartoe in staat zijn (competentie) 3. receiving care zorg ontvangen responsiviteit caring with respect, vertrouwen, solidariteit
Stelling 1 E-care ondermijnt het essentiële directe contact tussen cliënt en professional Onzin veel te ongenuanceerd om waar te kunnen zijn Sterker nog: E-care ondersteunt eerder het directe contact tussen cliënt en professional dan dat het het ondermijnt