DE ONTMASKERING VAN HET STRAFRECHTELIJK DISCOURS Een bloemlezing uit het van Louk Hulsman Onder redactie van RENÉ VAN SWAANINGEN JOHN R. BLAD Boom Lemma uitgevers Den Haag 2011
INHOUD De ontmaskering van het strafrechtelijk discours Een inleiding tot het werk van Louk Hulsman 9 René van en John R. Blad 1 De aanleiding tot dit boek 9 2 Een korte ontwikkelingsschets 11 3 Hulsmans manier van kijken naar de strafrechtehjke werkelijkheid 16 3.1 De toenemende rol van de sociale wetenschappen 17 3.2 De ontwikkeling richting het abolitionisme 19 4 De doorwerking van Hulsmans denken in de hedendaagse criminologie 22 4.1 De decrirninahsering van de criminologie en de 'social benadering 23 4.2 Hulsman als publiek criminoloog avant la lettre 27 5 Tot besluit 29 BLOEMLEZING UIT WERK VAN LOUK H.C. HULSMAN 31 1 Handhaving van recht 33 2 De strafrechtelijke sanctie en zijn maat 49 1 Inleiding 49 1.1 Het probleem 49 1.2 Criteria voor de sanctievorming 50 1.3 Wijze van behandeling 52 2 De op algemeen niveau 53 2.1 Geschiedenis 53 2.2 Het huidige sanctiepakket 56 2.3 De criteria voor sanctievorming iets nader bezien 57 2.4 Herwaardering van het strafrechtelijk strafbegrip 62 2.5 Evaluatie van het huidige sanctiepakket, desiderata 63 3 De sanctievorming in concreto 64 3.1 De ontwikkeling van de sanctievorming in concreto 64 3.2 Evaluatie en desiderata 65
6 De ontmaskering van het strafrechtelijk discours 3 Underdogs en de rechten van de mens 67 1 Inleiding 67 2 'Underdogs' 67 3 Rechten van de mens 69 4 Het recht en de 'underdog' 73 5 De 'underdog' in het Nederlandse recht 75 4 Reclassering en strafrecht 85 1 Inleiding 85 1.1 Het onderwerp 85 1.2 Reclassering en declassering 86 1.3 Criminahteit 87 2 Wat houdt reclasseren thans in? 90 3 Oorzaken van de huidige situatie 92 4 Het stelsel; werkwijze en 93 5 De reclassering en de doelstellingen van het strafrechtehjk stelsel 96 5.1 Huidige toestand 96 5.2 Wenselijke toestand 97 6 Reclassering van justitie en politie 99 6.1 Le trahison des clercs 99 6.2 Twee dimensies 100 5 Criteria voor strafbaarstelling 101 1 Algemeen 101 2 Expliciete criteria voor de 108 2.2 De absolute criteria 109 2.3 De relatieve criteria 110 3 De beslissingsstructuur ten aanzien van vragen van en decrirninalisering 111 6 Een abolitionistisch perspectief op het strafrechtelijk systeem 113 1 Inleiding 113 2 Het strafrechtehjk systeem 120 3 De verschillende wijzen van participatie in het strafrechtehjk systeem en de van hetgeen zich in de cirkels A en B afspeelt 123 4 De afschaffing van het strafrechtehjk systeem en alternatieve benaderingen voor criminele gebeurtenissen 128 7 Een brief aan over capaciteitstekorten, het niet ten uitvoer leggen van strafrechtelijke beslissingen en expansieve strafrechtspolitiek 133 1 Een plaatsbepaling 133
2 Expansief strafrechtsbeleid 134 3 Het niet ten uitvoer leggen van strafrechtelijke beslissingen en capaciteitstekorten 139 Literatuur 145 8 Drugsbeleid als bron van drugsproblemen en als voertuig van kolonisering en repressie 147 1 Inleiding 147 1.1 Drugs 147 1.2 De achtergrond van dit artikel 148 2 150 3 Primaire en secundaire drugsproblemen 153 3.1 Secundaire problemen voor de gebruiker 3.2 Secundaire problemen voor de wijdere omgeving van de gebruiker 154 3.3 Secundaire problemen gerelateerd aan het strafrechtehjk systeem 155 3.4 Secundaire problemen voor de sociale en gezondheidszorgsectoren 156 4 De internationale drugswetgeving 156 5 Drugsbeleid 159 5.1 Veranderingen in de interactie tussen het eerste niveau van de collectieve sector en de leefwerelden 162 5.2 Mystificering, massamedia en zelfbevestiging 163 5.3 Structurele veranderingen in de leefwerelden 164 6 Drugsbeleid in Nederland 166 6.1 Cannabis 166 6.2 Heroïne 168 6.3 De eerste fase 170 6.4 De tweede fase 171 7 Conclusie 172 Literatuur 174 9 Kritische criminologie en het concept criminaliteit 175 1 Zijn 'criminele gebeurtenissen' uitzonderlijk? De gangbare kijk op criminaliteit geproblematiseerd 175 2 Kritische criminologie en het concept criminaliteit: wat is geproblematiseerd en wat niet? 179 3 Wat betekent het als wij het concept criminaliteit niet problematiseren (of verwerpen)? 180 3.1 Primaire 181 3.2 Ongelijke secundaire criminalisering en haar koppeling aan de massamedia 183 3.3 Dark 183 3.4 Interactionisme 184
8 De ontmaskering van het strafrechtelijk discours 4 Een anascopische visie ontwikkelen 185 4.1 Definiëren van en omgaan met problemen buiten een formele context 185 5 Formele en informele manieren waarop problemen gedefinieerd worden en de manier waarop daarmee wordt omgegaan vergeleken 191 6 Conclusie 192 Literatuur 193 10 Participatie van de gemeenschap bij de preventie van criminaliteit 195 Inleiding 195 Deel I 196 1 De maatschappelijke context 196 2 De gemeenschap 198 3 De culturele en sociale organisatie van het strafrechtehjk systeem 199 4 De constructie van de werkelijkheid buiten het systeem 201 Deel II 203 1 Preventie 203 2 Participatie van de gemeenschap bij preventie 207 3 Conclusie 211 Literatuur 213