sectormonitor transport en logistiek oktober 2011 > ABN AMRO verwacht lagere omzetgroei Transport en Logistiek
1 Sector Monitor Transport & Logistiek Macro economisch beeld 2 Sector Transport en Logistiek 3 Olieprijzen 5 Wegvervoer 5 Vervoer over water 6 Logistieke dienstverlening 6 Met het oog op morgen U kent het radioprogramma dat vanuit de actualiteit van vandaag kijkt naar de dag van morgen. Deze combinatie spreekt mij aan, zeker in tijden als deze. De toenemende onzekerheid over de conjunctuur vraagt om uitwerking van nieuwe scenario s, tegelijkertijd moeten we ons blijven richten op strategie. Dit is de tijd van beweging, van verandering, en ook van nieuwe kansen. Geen tijd om stil te zitten dus,..alsof u dat als ondernemer al zou willen.. Houdt uw blik op de toekomst, met aandacht voor het heden! De afgelopen maanden zijn in onze sector een paar zeer interessante rapporten gepubliceerd met een visie op de toekomst. De wijze commissie van het Topteam Logistiek geeft in haar adviesrapport Partituur naar de top prima richting én concrete actiepunten om de logistieke positie van Nederland verder uit te bouwen; de dirigent is nodig om alle partijen samen te brengen Een ander rapport is Port Compass 2030 van het Havenbedrijf Rotterdam. Het schetst de nieuwe wereld, en gewenste aanpassingen die onze Mainport sterker zal positioneren. Om deze positie te realiseren zijn samenwerking, expertise en focus op hetzelfde doel voorwaardelijk. Ook op bedrijfsniveau zien we, ondanks een onzekerder wordend economisch klimaat, nieuwe initiatieven die gericht zijn op een andere aanpak. Naast allerlei zaken op het gebied van duurzaamheid (en niet alleen technisch!) wil ik een nieuw concept als Daily Maersk noemen. Juist omdat dit concept invloed heeft op de hele keten en alle betrokkenen bij het achterlandvervoer. Toekomstvisie is belangrijk, een realistische kijk op de actualiteit eveneens! Investeren is goed voor de economie, het rendement echter de basis. Ligt binnen het wegvervoer de nadruk vooralsnog op vervangingsinvesteringen, in de deepsea markt lijken andere keuzes te worden gemaakt. Forse capaciteitsuitbreiding heeft veel druk gezet op de vrachtprijzen, met laag rendement als gevolg. Deze Sectormonitor Transport en Logistiek kan u helpen duiding te geven aan uw toekomstvisie. En zo vergaat het u allen in deze tijd. Laveren tussen de kansen die lange termijn groei-prognoses bieden (strategisch), en de heftige conjunctuurschommelingen die op korte termijn spelen (operationeel). Een uitdaging van alledag, met een extra dimensie van de wereld anno nu. Wat te doen? Om in de woorden van de Port Compass 2030 te spreken: direct the future, start today. Bart Banning Sector Banker ABN AMRO 1
2 Sector Monitor Transport & Logistiek Macro Economisch Beeld Wereldhandel 200 150 100 50 0 2007 2008 2009 2010 2011 Index wereldhandel (l.a.) J-o-j verandering (r.a.) Bron: CPB 3 2 1-1 -2-3 Afzwakkende groei wereldhandel De wereldhandel is in juli met 0,8% m.o.m. gegroeid en met 5% j.o.j. Na een snel herstel in 2010, waardoor de volumes boven pre-crisis niveau kwamen te liggen, zwakt de groei nu af. In het tweede van 2011 is de wereldhandel met 0,6% gedaald ten opzichte van het eerste. De rek is er uit. De eerdere stijgingen van de olieprijzen, problemen in de aanbodketen na de tsunami in Japan en monetaire verkrapping in een aantal grote opkomende economieën liggen hier aan ten grondslag. De wereldhandel bevindt zich nog wel steeds boven de lange termijntrend, maar de vooruitzichten zijn somber. Het CPB verwacht dat de groei van de wereldhandel afneemt van 4.25% in 2011 naar 3.5% in 2012. Waarschijnlijk milde recessie voor eurozone Bruto Binnenlands Product 12% 1 j.o.j. groei 8% 6% 4% 2% Duitsland China Eurozone VS 2010 2011 2012, ABN AMRO Kerncijfers Nederland 2009 2010 2011v 2012v BBP -3,5 1,7 1,7 0,9 Particuliere consumptie -2,6 0,4-0,2 0,5 Uitvoer -8,1 10,8 4,8 3,4 Invoer -8,0 10,6 4,9 2,8 Lonen 3,0 1,0 1,5 2,0, ABN AMRO In de eurozone daalde de samengestelde Inkoopmanagers Index (PMI) in september onder de 50, dit geeft aan dat de inkoopmanagers een krimp verwachten. Ook het consumentenvertrouwen daalde in september. Het vertrouwen daalde van -16,5 naar -19,1. De terugval van deze indicatoren is het gevolg van de wereldwijd vertragende groei en de toenemende zorgen omtrent de escalerende staatsschuldencrisis. De Europese economie lijkt tot stilstand te zijn gekomen en de druk op beleidsmakers om daadkrachtig op te treden neemt verder toe. Het G20-overleg leverde echter geen concrete resultaten op. ABN AMRO verwacht dat de beleidsmakers uiteindelijk stappen zullen ondernemen om de crisis te beteugelen, maar dit zal meer tijd gaan kosten dan eerder gedacht. Daarom gaat ABN AMRO nu ook uit van een milde recessie in de eurozone.. Voor Duitsland verwacht ABN AMRO geen recessie, maar wel een periode van relatief lage groei. ABN AMRO verwacht dat in Duitsland zowel de consumptieve bestedingen als de investeringen nog redelijk op peil blijven. Hoewel Duitsland binnen de eurozone er nog relatief goed voor staat, verwacht ABN AMRO toch een groeivertraging voor het BBP van 2,8% in 2011 naar 1% in 2012. ABN AMRO verwacht dat de VS aan een recessie ontsnappen. Door de aanhoudende zorgen over Europa heeft ABN AMRO echter wel haar groeiprognose voor de VS in 2012 verlaagd..en ook Nederland zal niet aan krimp ontkomen Ook Nederland ontkomt niet aan de recessie die verwacht wordt in de eurozone. In de tweede helft van 2011 verwacht ABN AMRO dan ook een beperkte krimp van het BBP. Door de relatief sterke groei in het laatste van 2010 en het eerste van 2011 komt de gemiddelde BBP-groei dit jaar nog wel uit op 1,7%. Al langer werd aangenomen dat de bezuinigingen van de overheid de groei zouden gaan drukken, maar ook de hierboven geschetste factoren hebben invloed op de economische groei in Nederland. De overheidsbezuinigingen zullen ook in 2012 de groei nog drukken. De uitvoer zal nog wel een positieve bijdrage aan de groei leveren, maar deze zal kleiner zijn dan in 2011. Voor de uitvoer verwacht ABN AMRO een groeivertraging van krap 5% j-o-j in 2011 naar krap 3½% j-o-j in 2012. 2
3 Sector Monitor Transport & Logistiek Sector Transport en Logistiek In de eerste helft van 2011 is de omzet gestegen. Omzetontwikkeling Transport en Logistiek 140 120 100 80 60 40 20 0 2006 2e 2007 3e Indexcijfer omzet SectorScope Transport 2008 4e 2010 1e 15% 1 5% -5% -1-15% -2 2011 2e j.o.j. verandering De omzet van de sector Transport en Logistiek heeft zich de afgelopen kwartalen flink hersteld. Na vijf kwartalen van omzetdaling, boekt de sector nu al weer vijf kwartalen omzetgroei. De omzetdaling is echter een stuk sterker geweest dan de groei van de afgelopen maanden, waardoor het omzetniveau dat de sector kende voor de crisis nog niet is gehaald. Ongeveer de helft van het verlies is goedgemaakt. Momenteel bevindt de omzet zich 8% onder de piek van het tweede in 2008. Dit herstel is te danken aan zowel de aangetrokken volumes als een stijging van de prijzen. In 2010 is de wereldhandel met gemiddeld 15% flink toegenomen. De overslag van de Rotterdamse haven steeg met 11% en de industriële productie in Nederland is met gemiddeld 6% toegenomen. Hier heeft de gehele sector profijt van gehad. De overcapaciteit verminderde en de tarieven herstelden zich licht. Ook de toegenomen dieselprijzen zorgden voor een tariefstijging. In de eerste helft van 2011 noteerde de Rotterdamse haven een lichte groei en stegen de binnenlandse vervoersvolumes verder. De industriële productie is j.o.j.met gemiddeld 5% toegenomen in de eerste helft van 2011 en de bouwproductie stabiliseerde... daardoor groeit de sector nu boven haar trend, ABN AMRO Alle branches van de sector Transport en Logistiek hebben zodanig omzetgroei geboekt, dat zij zich nu boven hun eigen trendlijn bevinden. De gemiddelde groei van de sector Transport en Logistiek ligt rond de 2%. Met 6% groei in het eerste van 2011 en 5% groei in het tweede, ligt de groei dus duidelijk boven het lange termijn gemiddelde. Het vervoer over water is nog het sterkst aan het toenemen. Dit is voornamelijk te danken aan de binnenvaart. Deze branche heeft door een stijging van de tarieven, een zeer positieve omzetontwikkeling laten zien. De luchtvaart daarentegen is al in groei aan het afnemen. De luchtvaart is dan ook een van de eerste sectoren geweest die in herstel kwam na de crisis. Het goederenvervoer door de lucht reageert vaak snel op veranderingen in de groei van de wereldhandel. European Freight Forwarding Index 80 70 Index 60 50 40 30 jan-11 apr-11 jul-11 okt-11 Huidig Verwachting Bron: Danske Bank Maar het vertrouwen vlakt af. In lijn met verwachtingen van de Europese inkoopmanagers, verwachten ook de Europese expediteurs minder activiteit de komende maanden. De expediteurs verwachten voor de komende periode een lichte daling van de volumes. Na de seizoensdip in juli en augustus en een opleving van de verwachtingen in september zijn de verwachtingen van de Europese expediteurs weer aan het afvlakken. Het gemiddelde vertrouwen vlakt af, maar er is een groot verschil tussen de verschillende regio s. Zo verwachten de verladers in de Benelux een flinke daling van de volumes. Daar daalde de Freight Forwarding Index van 50 naar 19 punten vorige maand. Deze maand steeg de index weliswaar naar 39 punten, maar blijft daarmee nog relatief laag. In Duitsland zijn de verladers positief. Daar steeg de index van 50 naar 69 punten voor de komende periode. 3
4 Sector Monitor Transport & Logistiek Productie en volume sectoren j.o.j groei 4 3 2 1-1 -2-3 2006 maart 2007 juli 2008 2010 maart 2011 juli november Omzetverwachtingen Transport en Logistiek Dienstverlening Wegvervoer Binnenvaart, ABN AMRO Positie van sectoren bij eventuele crisis Mate omzetherstel sinds crisis gering groot Totaal Zeevaart Bron: ABN AMRO *Hoewel het basisscenario van ABN AMRO uitgaat van een milde recessie in de eurozone beseffen we dat de euroschuldencrisis gedachten opwekt over een neerwaarts scenario en de gevolgen hiervan voor de Transport en Logistiek sector. Deze alinea probeert hierop een antwoord te formuleren. Industrieproductie Bouwproductie (in mln euro) Detailhandelsvolume -1-5% 5% 1 2011 2012 Dienst verlening Wegvervoer Totaal Zeevaart Binnenvaart gering groot Verw achte impact eventuele nieuw e recessie en ook de volumes vallen terug De ontwikkeling van de goederenstromen voor de sector Transport en Logistiek is voor een groot deel afhankelijk van ontwikkelingen in de detailhandel, de bouw en de industrie. De volumes in de detailhandel zijn tijdens de crisis met circa 5% gedaald. Deze daling is in 2010 tot een einde gekomen, maar van een groei is tot op heden nog geen sprake. Voor 2011 verwacht ABN AMRO dat de detailhandelvolumes zullen stabiliseren, om in 2012 licht te dalen. Voor de bouwproductie verwacht ABN AMRO een krimp voor de tweede helft van 2011. Voor 2012 wordt een stabilisatie verwacht. De industrie heeft zich al weer goed hersteld na de crisis. Voor zowel de tweede helft van 2011, als voor 2012 verwacht ABN AMRO een afzwakking van de productiegroei. waardoor er in H2 2011 een omslag plaats zal vinden De hierboven beschreven verwachtingen zorgen voor een stagnatie van de omzetgroei in de tweede helft van 2011 en de eerste helft van 2012. Echter, door de sterke groei van de omzet in de sector Transport en Logistiek in de eerste helft van 2011 zal voor heel 2011 de groei nog uitkomen op 4%. Voor 2012 zal de omzetgroei lager uitkomen. De binnenlandse goederenstromen die afhankelijk zijn van de activiteit in de industrie, de bouw en de detailhandel zullen in 2012 ook minder hard groeien. Voor de logistieke dienstverlening verwacht ABN AMRO nog de grootste groei. Deze branche is flexibel genoeg om zich op andere toegevoegde waarde activiteiten te richten bij een daling van de goederenstromen. De binnenvaart en het wegvervoer zullen in omzetgroei terugvallen. Voor deze twee branches geldt dat niet alleen de teruggevallen volumes, maar ook de tarieven op de omzet zullen drukken. De omzet van de zeevaart zal ook in 2012 nog dalen. De risico s voor deze omslag zijn neerwaarts gericht De omzet heeft een sterk herstel laten zien, maar de financiële weerbaarheid van veel bedrijven in de Transport en Logistiek is nog kwetsbaar. Dit roept de vraag op hoe de verschillende branches door een eventuele tweede crisis zouden komen. Voor zowel de binnenvaart als het wegvervoer geldt dat er voor de crisis van 2009 flink is geïnvesteerd in nieuwe capaciteit. Dit, in combinatie met een volumedaling heeft zijn weerslag gehad op de tarieven en de rentabiliteit van deze branches. Deze branches staan er momenteel financieel minder goed voor dan vóór de crisis van 2009. Hierdoor zullen de gevolgen van een eventueel neerwaarts scenario* waarbij we uitgaan van een tweede crisis vooral bij deze branches voelbaar zijn. Voor de zeevaart geldt dat er sinds de crisis van 2009 de branche nog onvoldoende herstel is. De tarieven zijn nog relatief laag en er is nog steeds sprake van overcapaciteit. Veel ondernemers varen al onder de kostprijs en dit zal niet nog lager ingezet worden. De vraag is hoe de ondernemers deze langdurige periode van negatieve groei zullen doorkomen. De logistieke dienstverleners staan er het beste voor. Zo bevindt de opslagbranche nog maar 4% onder het pré-crisis niveau. Zij hebben van de crisis gebruik gemaakt om orde op zaken te stellen. De bedrijven die dit voldoende hebben gedaan, zullen de gevolgen van een neerwaarts scenario beter aankunnen. 4
5 Sector Monitor Transport & Logistiek Olieprijzen en Wegvervoer Olieprijzen US$/BBL Bron: Thompson Reuters Datastream Olieprijsprognose ABN AMRO Q3 2011 Q4 2011 Exit Brent (USD/BBL) 110 100 100 WTI (USD/BBL) 90 90 90 Bron: ABN AMRO Omzet- en tariefsontwikkeling wegvervoer 15% 1 5% -5% -1-15% 2006 4e 2009 1e 2011 2e Verkopen vrachtauto s j.o.j. groei 160 140 120 100 80 60 40 20 0 2002 2005 2008 2011 Olieprijs (l.a.) Dieselprijs (r.a.) 8 6 4 2-2 -4-6 -8 2007 2e Omzet j.o.j (l.a.) 2008 2e 2009 2e Tarieven j.o.j. (r.a.) 2010 2e 1,6 1,4 1,2 1,0 0,8 0,6 0,4 0,2 0,0 EUR per liter 6% 4% 2% -2% -4% 2011 2e Gestegen olieprijs in de eerste helft van 2011 De olieprijs is het afgelopen jaar met meer dan 15% gestegen. Dit is voor het vervoer merkbaar in hogere dieselprijzen. Veel transportondernemingen dekken zich af tegen gestegen olieprijzen door brandstofclausules op te nemen in contracten met verladers. Dit is verstandig gezien het feit dat de marges bij veel ondernemers nog relatief zwak te noemen zijn. Tijdens de crisis is gebleken, dat het voor een aantal ondernemers moeilijk was om in een hevig concurrerende markt in alle gevallen een beroep te doen op de brandstofclausules. De stijging van de olieprijzen in het afgelopen jaar is het gevolg geweest van de aantrekkende economie in 2010 en de uitval van productie in bijvoorbeeld Libië, door onrust in het Midden Oosten. ABN AMRO verwacht voor het komende half jaar een daling van de olieprijs. De verslechterde situatie over de staatsschuld problematiek in de VS en de schuldencrisis in Europa en het vrijkomen van extra productie zijn hier debet aan, maar het prijsniveau zal desondanks relatief hoog blijven. heeft gezorgd voor hogere tarieven voor wegvervoer De omzet in het wegvervoer is in de eerste helft van 2011 goed aangetrokken. Het herstel heeft zich vijf kwartalen geleden ingezet en lijkt nu weer iets af te zwakken. De omzet van het wegvervoer bevindt zich nu vlak onder het pre-crisis niveau: de crisis is voor 96% al goedgemaakt. Zowel de volumes als de tarieven zijn gestegen. In het tweede van 2011 zijn de tarieven van wegvervoer met 4% gestegen. Vooral de groeideelmarkten profiteren van deze prijsstijging. Ook op Europees niveau zijn de tarieven weer aangetrokken. Volgens de Transport Market Monitor van Transporeon en Cap Gemini, die de spotprijzen van Europese vervoerders meet, is de prijs in het tweede van 2011 met 3% j.o.j. toegenomen. Aan de ene kant door de hogere capaciteitsbenutting en aan de andere kant door de gestegen brandstofprijzen. ABN AMRO verwacht dat de vervoersvolumes in de tweede helft van 2011 lager zullen uitvallen, om pas in de tweede helft van 2012 weer aan te trekken. Door een afzwakking van de volumes, zal de overcapaciteit weer opspelen en zullen de tarieven opnieuw onder druk komen. Zowel de tarieven, als de volumes zullen daarom de omzet drukken. ABN AMRO verwacht dat de omzetgroei van 2011 zal uitkomen op 5% en in 2012 op 2%. Vervangingsvraag zorgt voor meer investeringen De laatste drie kwartalen is er sprake van een stijging in de verkopen van vrachtauto s. Tijdens de crisis zijn de verkopen flink gedaald, maar het blijft noodzakelijk om te investeren in materieel. Een groot deel is vervanging van oud materieel. De verkoopaantallen liggen nog wel op een zeer laag niveau. Het wagenpark is al een aantal jaar aan het dalen, maar de capaciteit per vrachtauto neemt toe. 5
6 Sector Monitor Transport & Logistiek Vervoer over Water en Logistieke Dienstverlening Havencijfers j.o.j groei 2 15% 1 5% -5% -1-15% -2-25% -3 Bron: Havenraad Hamburg Amsterdam Rotterdam Antwerpen H1 2009 H1 2010 H1 2011 Overslag in Rotterdamse haven zwakt af De overslag in de Europese havens is een belangrijke graadmeter voor volumeontwikkeling in de Transport en Logistiek sector en met name voor de binnenvaart. Rotterdam is met een overslag van 214 mln ton in de eerste helft van 2011 de grootste haven in Europa. De overslag in de Rotterdamse haven is in de eerste helft van 2011 met 1% j.o.j. toegenomen. De grootste stijging is te vinden in de aanvoer van containers. Er zijn 16% meer containers binnengekomen in de haven van Rotterdam, maar ook de afvoer van containers is toegenomen. De totale afvoer is gedaald met 1,4%. Deze daling is voornamelijk veroorzaakt door het wegvallen van de handel in olie. De teruglopende vraag naar benzine in Europa en de Verenigde Staten en stookolie in China lag hieraan ten grondslag.,maar laagwatertoeslag zorgt voor hogere omzetgroei Omzetontwikkeling vervoer over water j.o.j groei Omzetontwikkeling Logistieke Dienstverleners j.o.j groei 3 2 1-1 -2-3 -4 2006 2e 3 2 1-1 -2-3 2006 4e 2007 3e Zee en kustvaart 2008 2e 2008 4e Opslag Laad-, los- en overslag Expediteurs 2009 4e 2010 1e 2011 2e Binnenvaart 2011 2e De binnenvaartschepen hebben door de lage waterstanden minder volume per schip konden vervoeren. Hierdoor kregen de schippers een laagwatertoeslag, wat gezorgd heeft voor een hoge omzetgroei in het tweede van 2011. De zeevaart daarentegen laat nu al tien kwartalen een daling van de omzet zien. Deze daling zwakt wel af: in het tweede van 2011 is de omzet van de zeevaart met 3% afgenomen tegen een daling van 5% in het tweede van 2010. De zeevaart heeft nog steeds te maken met een sterke overcapaciteit. Vooral de containerschepen en de tankers hebben het zwaar te verduren. De timecharter tarieven van zowel het tankvervoer als het containervervoer liggen nog steeds op een laag niveau. De prijzen van het bulkvervoer zijn in september m.o.m. gestegen, maar j.o.j. weer gedaald. De Baltic Dry Index bevindt zich nog steeds ver onder het precrisis niveau. Voor de tweede helft van 2011 verwacht ABN AMRO dat de vervoersvolumes zullen afzwakken, waardoor de overcapaciteit een sterkere rol zal gaan spelen in de tarifering. ABN AMRO verwacht een lagere omzet voor zowel zeevaart en binnenvaart in de tweede helft van 2011. Voor 2012 verwacht ABN AMRO per saldo een lichte groei van de omzet voor de binnenvaart en een daling voor de zeevaart. De dienstverleners zien al wel afzwakking van de groei De logistieke dienstverleners hebben een behoorlijke groei gekend in 2010 en de groei zet zich door in 2011, hoewel met een lager tempo. De meeste branches in de logistieke dienstverlening hebben zich dan ook al voor een groot deel hersteld na de crisis. Zo heeft de opslagbranche haar verlies al voor driekwart goedgemaakt en ook de expediteurs zitten op de goede weg, al is het herstel hier iets minder. De logistieke dienstverleners als geheel hebben in het eerste van 2011 een omzetgroei geboekt van 7% en in het tweede van 6%. ABN AMRO verwacht voor de tweede helft van 2011 een lager groeipercentage. Doordat de eerste helft van 2011 positief was en er voor de tweede helft van 2011 ook nog goederen in de pijpleiding zitten, verwacht ABN AMRO nog wel een groei van 5% voor 2011. 6
7 Sector Monitor Transport & Logistiek Economisch Bureau Sector & Commodity Research Nadia Menkveld tel: +31 20 628 64 41 nadia.menkveld@nl.abnamro.com Commercieel Contact Sector Advisory Bart Banning tel: +31 20 343 648 7 bart.banning@nl.abnamro.com Disclaimer De in deze publicatie neergelegde opvattingen zijn gebaseerd op door ABN AMRO betrouwbaar geachte gegevens en informatie, die op zorgvuldige wijze in onze analyses en prognoses zijn verwerkt. Noch ABN AMRO, noch functionarissen van de bank kunnen aansprakelijk worden gesteld voor in deze publicatie eventueel aanwezige onjuistheden. De weergegeven opvattingen en prognoses houden niet meer in dan onze eigen visie en kunnen zonder nadere aankondiging worden gewijzigd. Teksten zijn afgesloten op 10 oktober 2011. ABN AMRO, oktober 2011 Deze publicatie is alleen bedoeld voor eigen gebruik. Het gebruik van tekstdelen en/of cijfers is toegestaan mits de bron duidelijk wordt vermeld. Verveelvoudiging en/of openbaarmaking van deze publicatie is niet toegestaan, behalve indien hiervoor schriftelijk toestemming is gekregen van ABN AMRO. 7
0900-0024 (E 0,10 per minuut) abnamro.nl/sectoren