cursus: Interventies in de groep voor SCW en PWJ
>Inhoud > Inhoud 2 > Over deze cursus 3 > Wat wordt onder een groep verstaan? 6 > Ontwikkeling van een groep 9 > Basisbehoeften binnen het groepsproces 12 > Conflicten 14 > Conflicten hanteren 19 > Reflectie 25 > Theoriebron 1: Verschillende groepen 27 > Theoriebron 2: Groepsfasen 29 > Theoriebron 3: Basisbehoeften 30 > Theoriebron 4: Conflicten 31 > Theoriebron 5: Conflicthanteringsstijlen 34 > Werkmodel: Rollenspel 38 > Werkmodel: Handelingsplan 39 > Beoordelingsformulier 40 > Specificaties 42 Colofon Uitgeverij Edu Actief b.v. Meppel Postbus 1056 7940 KB Meppel Tel.: 0522-235235 Fax: 0522-235222 E-mail: info@edu-actief.nl Internet: www.edu-actief.nl Theo-Henk Streng, Geralda Warmink en ROC Mondriaan Interventies in de groep voor SCW en PWJ Auteurs Titel Vormgeving Binnenwerk: DBD design/ruurd de Boer, omslag: Tekst in Beeld/Hubi de Gast Foto s Uitgeverij Edu Actief b.v. ISBN 978 90 3720 445 2 Copyright 2010 Uitgeverij Edu Actief b.v. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, microfilm, fotokopie of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. De uitgever heeft ernaar gestreefd de auteursrechten te regelen volgens de wettelijke bepalingen. Degenen die desondanks menen zekere rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich alsnog tot de uitgever wenden. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikelen 16h t/m 16m Auteurswet 1912 jo. Besluit van 27 november 2002, Stb. 575, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoeding te voldoen aan de Stichting Reprorecht te Hoofddorp (Postbus 3060, 2130 KB) of contact op te nemen met de uitgever voor het treffen van een rechtstreekse regeling in de zin van art. 16l, vijfde lid, Auteurswet 1912. De uitgever heeft ernaar gestreefd de auteursrechten te regelen volgens de wettelijke bepalingen. Degenen die desondanks menen zekere rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich alsnog tot de uitgever wenden.
>Over deze cursus In deze cursus ga je je verdiepen in groepsinterventies. Je leert hoe je moet omgaan met verschillende soorten groepen, hoe je het best orde kunt handhaven en hoe je moet omgaan met regels en afspraken. Doelstellingen Je kunt omschrijven welke groepen er zijn. Je kunt vertellen wat interventies zijn. Je kunt voorbeelden noemen van verschillende interventies en deze toelichten. Je kent de effecten van een positieve aanpak. Je kent de effecten van een negatieve aanpak. Je kunt vertellen wat met oplossingsgericht werken wordt bedoeld. Je kunt een beschrijving geven van het begrip conflict. Je kunt vijf voorbeelden geven van conflictgedrag. Je kunt een beschrijving geven van vier soorten conflicten. Je kunt een beschrijving geven van de vijf conflictmechanismen. Je kunt vijf conflicthanteringsstijlen benoemen. Je kunt aangeven welke conflicthanteringsstijl je het best bij een bepaalde situatie kunt inzetten. Beoordeling De beoordeling vind je achter in dit werkboek. Verder wordt van je verwacht: 1. een actieve deelname aan de lessen 2. een nette en heldere uitwerking van de opdrachten 3. afronding van alle processtappen van het beroepsproduct. Je toekomstige collega Naam: Werkzaam bij: Medewerkers: Werkzaam als: Soort werkzaamheden: Henk Scheersma. De Nieuwenburg (tehuis voor jongeren tot 18 jaar). Twaalf begeleiders verdeeld over acht groepen. Groepsleider. Ondersteuning tijdens diverse activiteiten. Over de werkomgeving: Je werkt op diverse afdelingen, maar voornamelijk met jongeren vanaf 14 tot 18 jaar. Wat is leuk aan je werk: Grootste blunder: Jongeren begeleiden in hun ontwikkeling tot zelfstandige. Ooit heb ik een van de jongeren voor een collega aangezien en bij haar mijn beklag gedaan over de directie. Waar werk je aan: Aan het omgaan met kinderen met verschillende en soms ingrijpende achtergronden. Uitgeverij Edu Actief b.v. 3
Beroepsproduct 1: Handelingsplan Dit beroepsproduct inleveren voor: Je werkt als begeleider met een groep tieners in de leeftijd van 10 tot ongeveer 16 jaar. De jongeren wonen in een orthopedagogisch instituut en komen drie keer per week na school bij jou in de groep. Wim, een jongen van 14 jaar, maakt nu twee maanden deel uit van de groep. Hij ligt erg buiten de groep en voelt zich erg eenzaam. Ook Aysenur, een meisje van 13 jaar, wordt niet goed opgenomen binnen de groep, terwijl ze wel probeert toenadering te zoeken. Met je collega s heb je daarom afgesproken een handelingsplan op te stellen om te bepalen hoe het best kan worden omgegaan met dergelijke cliënten binnen de groep. Processtappen Maak een planning en een taakverdeling. Stel de doelstelling van het handelingsplan vast. Geef een omschrijving van de doelgroep (soort groep). Omschrijf het probleem. Ontwerp het handelingsplan en bedenk twee interventies die kunnen bijdragen aan een positieve groep en aansluiten bij de basisbehoeften van de cliënten binnen deze groep. Werk het handelingsplan uit met daarin ten minste twee interventies die kunnen bijdragen aan een positieve groep en aansluiten bij de basisbehoeften van de cliënten binnen deze groep. Laat elke processtap goedkeuren door je docent voordat je verdergaat met de volgende processtap. Werkmodel: Handelingsplan Werkmodel: Cursusplanning op www.factor-e.nl Werkmodel: Samenwerkingscontract op www.factor-e.nl Eisen aan het beroepsproduct In het handelingsplan komen de volgende punten aan bod: doelstelling van het handelingsplan omschrijving van de doelgroep (soort groep) omschrijving van het probleem uitwerking van het handelingsplan met daarin ten minste twee interventies die kunnen bijdragen aan een positieve groep en aansluiten bij de basisbehoeften van de cliënten binnen deze groep. Het is in heldere taal geschreven. Er is goed in onderbouwd waarom voor een bepaalde interventie is gekozen. Het beslaat ten minste vier A4'tjes in een standaardlettertype en -grootte (10 of 12). 4 Interventies in de groep voor SCW en PWJ
Beroepsproduct 2: Conflicten en een oplossing Dit beroepsproduct inleveren voor: Je gaat met je groepje verschillende sketches opnemen op video. Bedenk voor alle vier soorten conflicten een situatie en speel deze uit op video. Laat in de sketch ook duidelijk zien hoe dit conflict volgens jullie moet worden opgelost. Dit kan door een derde partij gebeuren of door de partijen die met elkaar in conflict zijn. Processtappen Maak een planning en een taalverdeling. Bedenk voor alle vier soorten conflicten een situatie. Werk deze situatie uit. Beschrijf de oorzaak van het conflict en de belangen van beide partijen in het conflict. Beschrijf op welke manier het conflict volgens jullie moet worden opgelost en geef aan waarom jullie voor deze oplossing kiezen. Speel de sketch en neem deze op of maak een fotostrip. Laat elke processtap goedkeuren door je docent voordat je verdergaat met de volgende processtap. Eisen aan het beroepsproduct Bij elk van de vier soort conflicten (sketches) geef je op papier een beschrijving waarin het volgende aan bod moet komen: interpretaties van de oorzaken van het conflict de belangen van beide partijen in het conflict waarom gekozen is voor een bepaalde oplossing bij een conflict. De sketch moet zijn opgenomen of uitgewerkt in een filmstrip. Theoriebron 4: Conflicten Werkmodel: Rollenspel Als een video-opname voor jullie niet te realiseren is, is het maken van een fotostrip een goed alternatief. Taal Taal Taal Taal Neem deze cursus door en onderstreep de woorden die je niet kent. Neem deze woorden over in je woordenlijst en zet de betekenis erbij. Nieuwe onbekende woorden die je tegenkomt tijdens deze cursus, voeg je toe aan de woordenlijst. Na afloop van de cursus neem je dit overzicht op in je taalportfolio. Werkmodel: Woordenlijst op www.factor-e.nl Uitgeverij Edu Actief b.v. 5
>Wat wordt onder een groep verstaan? Doelstellingen Je kunt het verschil tussen groepen benoemen en beschrijven. Je kunt de verschillende groepen omschrijven. Je kunt deze groepen van elkaar onderscheiden. Opdracht 1: Overal zijn groepen Groepen heb je overal, in allerlei soorten en maten. Maak op één A4'tje een mindmap met het begrip groepen. Opdracht 2: Veel verschillende groepen Er wordt onderscheid gemaakt tussen primaire en secundaire groepen. Zet de volgende groepen in de juiste kolom: gezin, studiegenoten, familie, vrienden, collega s, sportgenoten Werkmodel: Mindmap.op www.factor-e.nl Theoriebron 1: Verschillende groepen Primaire groep Secundaire groep Wat is het verschil tussen een primaire groep en een secundaire groep? 6 Interventies in de groep voor SCW en PWJ
Opdracht 3: Primaire groepen Je kunt groepen op verschillende manieren indelen. De indeling in primaire en secundaire groepen is van groot belang in jouw werkveld. Primaire groepen zijn heel belangrijk voor mensen. Lees theoriebron 1 (Verschillende groepen) en beantwoord de volgende vragen. 1. Wie vallen onder jouw primaire groep? 2. Wie vallen volgens jou onder de primaire groep van een willekeurige leerling uit groep 6? 3. Zijn er veel verschillen tussen jou en de leerling uit groep 6? Vriendinnen. Opdracht 4: Nieuw in de groep A Je bent aan deze opleiding begonnen en daarbij in een nieuwe groep terechtgekomen. Sinds het begin is er veel gebeurd, zeker in het groepsproces. Beantwoord de volgende vragen. 1. Hoe voelde je je toen je voor het eerst in je nieuwe klas kwam? Uitgeverij Edu Actief b.v. 7
2. Hoe gedroeg jij je de eerste dag? 3. Is dat gedrag veranderd? Zo ja, wanneer? 4. Hoe gedroegen anderen zich? Wat viel je daaraan op? 5. Hoe verliep de kennismaking met je nieuwe klasgenoten? 6. Wat vond je van de anderen? 7. Wat dacht je wat anderen van jou vonden? Opdracht 5: Nieuw in de groep B Nu je je eigen ervaringen hebt gegeven, wordt het tijd om je te verplaatsen in je doelgroep. Lees de volgende casus en maak samen de vragen. Casus: De 14-jarige Igor is zojuist overgekomen naar de woongroep waar jij werkt. Je weet dat hij in zijn vorige woongroep veel problemen had. Je hebt al snel door dat Igor zich afsluit voor andere jongeren. Hij lijkt zelfs zenuwachtig te zijn en zoekt geen contact met leeftijdsgenoten. 1. Hoe kun je ervoor zorgen dat Igor zich snel op zijn gemak voelt? Bij een avondactiviteit zie je dat Igor zich heeft teruggetrokken en van een afstandje kijkt naar de anderen. 2. Wat doe je? 8 Interventies in de groep voor SCW en PWJ
>Theoriebron 1: Verschillende groepen Groepen heb je in allerlei soorten en maten. Je eigen vriendengroep en je klas zijn slechts twee voorbeelden van een oneindige reeks. Je hebt groepen in bedrijven, op afdelingen, instellingen en organisaties. Je hebt groepen in ziekenhuizen, op scholen en bij sportverenigingen. En vaak heb je binnen die groepen weer kleinere groepen. Groepen komen je hele leven terug. Daarom is het handig om een overzicht te hebben. Zeker voor jouw werk is het belangrijk dat je groepen kunt onderscheiden. Primaire en secundaire groepen Er wordt onderscheid gemaakt tussen primaire en secundaire groepen. Beide zijn groepen waarmee je als mens veel te maken hebt. Primaire groepen Primaire groepen zijn belangrijk voor mensen. Hieronder vallen leefgroepen, zoals je gezin en je familie, speelgroepen en je vriendenkring. Ook de peergroup (de groep waarvan je van jongs af aan deel uitmaakt en die veelal begint op de basisschool) valt onder de primaire groepen. Secundaire groepen De secundaire groepen zijn ook belangrijk, omdat je er dagelijks mee te maken hebt. Maar hierbij staat de persoonlijke relatie niet voorop. Bij de secundaire groep kun je denken aan collega s, klas- en studiegenoten en sportgenoten. Taak- en procesgroepen Iedere groep functioneert tegelijkertijd op twee niveaus: op taakniveau en sociaal-emotioneel niveau. Groepen op taakniveau hebben vaak een taak te volbrengen, zoals een groepsactiviteit die uitgevoerd moet worden. Voorbeelden van deze groepen zijn: je studiegroep je sportteam Groepen met een sterke of zwakke band Een vriendengroep kies je zelf en heeft daarom meestal een sterke band. Vriendschappen blijven jaren bestaan en gaan soms nooit meer over. Wanneer je in een klas terechtkomt waarmee je weinig cohesie voelt, spreek je van een zwakkere band. Het zal je dan niet veel kunnen schelen wat er in die groep gebeurt. In- en out-groepen Hoe hechter een groep, hoe meer solidariteit en hoe meer overeenstemming er zal zijn over opvattingen en regels. De hechte groep wordt de in-groep genoemd. De andere groep is de out-groep, de groep waartoe je niet behoort. Out-groepen zijn voor leden van de in-groep onveilig, want ze hebben andere normen, regels en opvattingen. Soms willen er nog wel eens conflicten bestaan tussen de in- en outgroepen. Deze groepen zie je overal terug. Niet alleen in een vriendengroep, maar ook op de werkvloer. Denk bijvoorbeeld aan verschillende afdelingen binnen een organisatie. Open en gesloten groepen Hoe hechter een groep, hoe meer solidariteit en hoe meer overeenstemming er zal zijn over opvatting en regels. De hechte groep wordt de in-groep genoemd. De andere groep is de out-groep, de groep waartoe je niet behoort. Out-groepen zijn voor leden van de in-groep onveilig, want ze hebben andere normen, regels en opvattingen. Uitgeverij Edu Actief b.v. 27
Soms willen er nog wel eens conflicten bestaan tussen de in- en outgroepen. Deze groepen zie je overal terug. Niet alleen in een vriendengroep, maar ook op de werkvloer. Denk bijvoorbeeld aan verschillende afdelingen binnen een organisatie. Homogene en heterogene groepen In homogene groepen hebben de leden duidelijke overeenkomsten met elkaar. Dat kan een gedeelde mening of visie zijn, maar ook een andere overeenkomst. In een heterogene groep zijn weinig tot geen overeenkomsten tussen de leden. Voorbeeld van een homogene groep. 28 Interventies in de groep voor SCW en PWJ
>Beoordeling Naam deelnemer: Namen groepsleden: Groep: Docent: Blok/periode: Cursus: Onderwerp: Product Criteria Voldoende Onvoldoende Beroepsproduct 1 Processtappen planning en een taakverdeling doelstelling handelingsplan omschrijving doelgroep omschrijving probleem ontwerp handelingsplan en twee interventies uitwerking handelingsplan met daarin twee interventies. Algemeen Het ziet er netjes en verzorgd uit. Het is in heldere taal geschreven. Het handelingsplan beslaat ten minste vier A4 tjes Inhoud Het is duidelijk wat de doelstelling van het handelingsplan is. Het is duidelijk voor welke doelgroep het handelingsplan bedoeld is. Duidelijke probleemanalyse: de beschrijving van het probleem is helder. De uitgewerkte interventies sluiten aan bij de doelgroep. De uitgewerkte interventies sluiten aan bij de basisbehoeften van de cliënten binnen de groep. Er is duidelijk onderbouwd waarom voor deze interventies is gekozen. 40 Interventies in de groep voor SCW en PWJ
Product Criteria Voldoende Onvoldoende Beroepsproduct 2 Processtappen planning en een taalverdeling situatie bij elk soort conflict uitwerking situatie (oorzaak en belangen partijen) oplossing conflict en argumentatie spelen van sketch (opname of fotostrip). Algemeen De lijn van de sketches is duidelijk te volgen. Er is serieus en actief aan de sketches gewerkt. Inhoud In de sketches komt duidelijk naar voren hoe het conflict wordt opgelost. Voor alle vier soorten conflicten is een originele situatie bedacht. Bij elke sketch is een duidelijke beschrijving van de interpretatie van de oorzaak van het conflict. Er is een duidelijke beschrijving bij elke sketch van de belangen van beide partijen. Bij elke sketch is een duidelijke beschrijving van waarom gekozen is voor een bepaalde oplossing. Actieve deelname in de les Opdrachten Mondeling en schriftelijk taalgebruik De student was voldoende aanwezig. De student leverde een positieve bijdrage in zijn groepje. De student leverde een actieve bijdrage in de les. De opdrachten voor de cursus zijn goed en netjes uitgewerkt. De eigen evaluatie is ingevuld en besproken. Mondeling taalgebruik Schriftelijk taalgebruik De teksten zijn in correct Nederlands geschreven. Overige Eindoordeel Onvoldoende Voldoende Goed > Uitgeverij Edu Actief b.v. 41