Bijlageboek prijsbepaling: Individueel plan van aanpak Prijsbepaling Individueel Plan van Aanpak Mark Wijmans, Onderzoek naar de prijsbepaling.
DENNIS IN T VELD 08024219 +31 (0) 6 5182 3727 MARK WIJMANS 08081719 +31 (0) 6 3041 0334 www.markwijmans.nl MD ADVIES Bouwkundig advies verlener ROELEVELD-SIKKES ARCHITECTS Alexanderstraat 1 2514 JL Den Haag Tel: 070-346 9508 Fax: 070-361 7442 www.roeleveld-sikkes.nl Versie 1.0. 07-03-2014 Printversie donderdag 12 juni 2014 1
Excerpt Een herontwikkeling is een proces waarbij vele factoren van invloed zijn op het proces en het resultaat. Met name kosten spelen een grote rol. Het project is in de eerste instantie gestagneerd vanwege geldproblemen. Nu kan het project worden omgezet naar een ander ontwerp, maar eerst dienen een zaken zoals kosten inzichtelijk gemaakt worden. Het is namelijk belangrijk om te weten wanneer een ontwerp financieel rendabel is om te voorkomen dat hetzelfde probleem opnieuw optreed. Hiervoor kan men een ontwerp ontwikkelen en vervolgens financieel toetsen. Het is echter slimmer om eerst te bepalen wat de factoren zijn die van invloed zijn op de prijs van een ontwerp. Hierdoor krijgt men tijdens het proces al inzicht in de kosten en kan het ontwerp eerder worden afgestemd op de gewenste prijs. Dit scheelt tijd en moeite aan het einde van de rit, en frustratie als blijkt dat het ontwerp op de prijs herijkt moet worden. 2
Inhoud Excerpt... 2 Inleiding... 4 1. Achtergrondinformatie... 5 1.1. Begeleiding... 5 1.2. Duur en startdatum... 5 1.3. Locatie... 5 2. Probleemomschrijving... 6 2.1. Aanleiding en projectkader... 6 2.2. Probleemanalyse en probleemstelling... 7 2.3. Doelstelling... 7 2.4. Centrale vraag... 7 2.5. Begripsbepaling... 7 2.6. Deelvragen... 8 3. Onderzoeksdesign... 8 3.1. Onderzoeksmateriaal... 8 3.2. Onderzoeksstrategie... 8 3.3. Onderzoeksmodel... 9 4. Onderzoeksresultaat... 9 4.1. Prijsbepaling... 9 5. Competenties... 10 5.1. Competentie B2... 10 6. Begrippenlijst... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 7. Literatuur en overige bronnen... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 8. Bijlagen... 11 I. Planning... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. IV. POP en leerdoelen... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 3
Inleiding Voor u ligt het individueel plan van aanpak voor het gedeelte prijsbepaling van het afstudeerproject, Herontwikkeling Project Vijfhuizen, van mij, Mark Wijmans. Dit document beschrijft de werkzaamheden die ik van plan ben uit te gaan voeren tijdens het afstudeerproject als individueel onderzoek. Daarnaast beschrijft het de duur, startdatum, betrokkenen en werkmethoden voor dit deelonderzoek. Het beschrijft de methoden die ik ga handhaven bij het uitvoeren van het onderzoek om efficiënt antwoorden te geven op de hoofd- en deelvragen. Het beschrijft de bijbehorende producten en de weging hiervan voor de uiteindelijke beoordeling. Daarnaast dient het plan van aanpak als hulpmiddel voor betrokkenen en mijzelf om de kwaliteit van het te realiseren product aan de beschreven eisen te controleren. Dit plan van aanpak is bestemd voor degenen die betrokken zijn bij ons afstudeertraject. Voor deze personen is het een middel om de voortgang en beoogde doelen van het project te volgen en de beoordelen. Ook dient het als een contractstuk tussen de opleiding en de studenten als aanname en goedkeuring van de opdracht. Daarnaast is het een belangrijk middel voor ons, de afstudeerders zelf, om structuur te geven aan het afstudeertraject. Voor de afstudeerders vertelt het plan wat er moet gebeuren, op welk moment en wanneer dit af moet zijn om aan het volgende onderdeel te kunnen beginnen. Het document zal de lezer aanvankelijk informeren over het onderwerp dat is gekozen voor dit individuele onderzoek als onderdeel van het afstudeerproject. Vervolgens wordt het probleem van het onderwerp beschreven. Dit gedeelte beschrijft hoe deze probleemstelling tot stand is gekomen en formuleert de hoofdvraag met de daarvan afgeleide deelvragen voor het onderzoek. Deze vragen vormen de onderwerpen voor het onderzoek. Daarna beschrijft het onderdeel onderzoeksdesign de methode waarmee het onderzoek worden uitgevoerd. Welk materiaal wordt onderzocht, met welke strategie en hoe ziet het bijbehorende onderzoeksmodel eruit. Het onderdeel onderzoeksresultaat beschrijft het product dat wordt gerealiseerd met het onderzoek en voor wie of wat het zijn bestemd. Vervolgens worden de bouwkunde competenties toegelicht. Dit onderdeel vertelt welke drie competenties op niveau 3 worden aangetoond met dit onderzoek. Een begrippenlijst, literatuur- en bronnenlijst en bijlagen vormen het sluitstuk van dit plan van aanpak. 4
1. Achtergrondinformatie Dit hoofdstuk beschrijft alle relevantie informatie over het afstudeerproject m.b.t. locatie, duur, begeleiding en data. 1.1. Begeleiding Begeleiders Haagse Hogeschool (HHS) A. van Kampen Afstudeercoördinator a.vankampen@hhs.nl bereikbaar: dagelijks ma t/m vrij M.L. van Kuijen Coördinator afstudeer voortraject m.l.vankuijen@hhs.nl bereikbaar: dagelijks ma t/m vrij Begeleider Roeleveld-Sikkes Architects (RSA) Gerwin Slappendel Projectmanager, directeur g.slappendel@roeleveld-sikkes.eu Bereikbaar: dagelijks ma t/m vrij 1.2. Duur en startdatum De invulling zal minimaal 6, en maximaal 7 werken duren. Het zal beginnen in week 7 van de afstudeerplanning (week 14 officiële kalender). Voor een gedetailleerd planning, zie de bijlage: Planning. 1.3. Locatie Besprekingen en begeleidingssessies Haagse Hogeschool Johanna Westerdijkplein 76 2521 EN Den Haag Werklocatie Roeleveld-Sikkes Architects Alexanderstraat 1 2514 JL Den Haag 5
2. Probleemomschrijving Dit hoofdstuk beschrijft de probleemstelling van het gedeelte; Prijsbepaling, van het financiële onderzoek. Aan de hand van beschrijving van de aanleiding, projectkaders, een probleemanalyse, doelstelling en hoofd- en deelvragen wordt de essentie en diepgang van de hoofdzakelijke probleemstelling van het project. 2.1. Aanleiding en projectkader De probleemstelling is geformuleerd naar aanleiding van de moeilijkheden met de verkoop van bepaalde woningen in de huidige financiële omstandigheden. De bedoelde bewoners van de geplande nieuwbouwwoningen krijgen onvoldoende financiering om de nieuwe woningen te bekostigen. Daarom zag het gehele project geen doorgang. Wij proberen dit probleem op te lossen door het project te her ontwikkelen naar een woningtype dat wel gunstig ligt in de huidige financiële omstandigheden. Het kader van het project beperkt zich tot de volgende onderdelen: Wat bepaalt de prijs van woning naast de bouwkosten De bouwkosten zijn direct van invloed op de prijs van een bouwwerk, als er 10 stenen worden gebruikt kost het bouwwerk in ieder geval de som van die 10 stenen. Echter is de verkoopprijs van een woning altijd hoger dan de totale bouwkosten. De extra kosten vormen de zogenaamde overige kosten. Met dit onderzoek worden deze kosten uitgeplozen. Op welke gebieden in deze prijsbepaling kan variatie optreden Als deze overige kosten (OK) inzichtelijk zijn kan gekeken worden naar de mogelijke variatie in deze kosten. In hoeverre kan een onderdeel van deze overige kosten, bijvoorbeeld de grondkosten, variëren en wat is van invloed hierop. 6
2.2. Probleemanalyse en probleemstelling Als we kijken naar de interventiecylcus zoals gebruikt in het hoofd-pva; 1. Probleemsignalering 2. Diagnose 3. Ontwerp 4. Interventie 5. Evaluatie Dit onderzoek bevindt zich in de fase diagnose. 2. Diagnose; Het probleem dient te worden geanalyseerd en vastgesteld. Het probleem is gesignaleerd en vertaald zich in de onduidelijkheid over de overige kosten van een project. Deze onduidelijkheden worden onderzocht om zodoende het probleem geheel inzichtelijke te krijgen om in het traject na dit onderzoek een oplossing te maken in het stadium ontwerp. 2.3. Doelstelling Het doel met dit onderzoek is om inzichtelijkheid te krijgen in de overige kosten van een (bouw)project. Daarnaast moet duidelijk worden waar in deze kosten variatie kan optreden en wat de gevolgen dan zijn voor de uiteindelijke prijs van een woning. 2.4. Centrale vraag De centrale vraag omvat de inhoud van het gehele onderzoek. Het antwoord op deze vraag is ook het antwoord en de conclusie op het onderzoek. Wat houden de overige kosten in van een project en wat voor invloed hebben variaties in de verschillende posten van deze kosten op de uiteindelijke prijs? 2.5. Begripsbepaling Hier worden de begrippen die in de centrale vraag zijn gebruikt toegelicht. In dit onderzoek verstaan wij onder de onderstaande begrippen het volgende; Overige kosten Deze vormen samen met de bouwkosten de totale kosten van een bouwproject. Variaties Dit zijn veranderingen in cijfers van de onderdelen van de overige kosten, en andere aspecten die van invloed zijn op deze cijfers. Bijvoorbeeld omvang van een stuk bouwgrond, de eigenaar en de toestand van deze grond. Posten Overige kosten zijn uit verschillende onderdelen opgebouwd, deze worden aangegeven als posten en dienen te worden gedefinieerd in het onderzoek. Uiteindelijke prijs de totale bouwkosten en de prijs van een woning. 7
2.6. Deelvragen De volgende deelvragen zijn gezamenlijk onderdeel van de hoofdvraag: - Waaruit zijn de overige kosten opgebouwd bij een nieuwbouw woning project? - Wat zijn de overige kosten van een project? - Wat zijn de stichtingskosten? - Wat bepaalt de grondkosten? - Wat zijn de kosten voor overige betrokkenen? - Welke onderdelen zijn afhankelijk van elkaar, en hoe? - Bij welke van deze onderdelen kan variatie optreden, dat gevolgen heeft voor de totale kosten? 3. Onderzoeksdesign In dit hoofdstuk wordt beschreven hoe dit deelonderzoek wordt uitgevoerd en met wat voor middelen. De individuele onderzoeken worden gelijktijdig uitgevoerd en er vindt een constante samenwerking plaats. Dit is nodig om de kennis bij elkaar up to date te houden. Deze kennis is later nodig voor de gezamenlijke werkzaamheden. 3.1. Onderzoeksmateriaal Voor het onderzoek wordt de literatuur geraadpleegd die staat aangegeven in hoofdstuk 9. Omdat deze lijst gedurende het project wordt bijgevuld, wordt hier vermeld wat de onderzoeksobjecten zijn waarop de literatuurstudie wordt afgestemd. Hieronder worden per onderdeel van het project de onderzoeksobjecten beschreven in de volgende format: [onderzoeksobject] [kennis of data en een beknopte beschrijving][bron en literatuur] Opbouw van overige kosten Overige kosten Bepalen hoe de overige kosten zijn opgebouwd. Referenties en nader te bepalen literatuur Relatie kostenposten bepalen wat de relatie is tussen de verschillende kostenposten van de overige kosten. Kennis op kantoor, nader te bepalen literatuur. 3.2. Onderzoeksstrategie De strategie bepaalt hoe het deelonderzoek wordt uitgevoerd. De strategie is nog wel onderhevig aan mogelijke aanpassingen. De volgende strategie wordt toegepast voor de onderzoeken: Financieel onderzoek bezuinigen op de kwaliteit en manieren om slimmer te bouwen onderzoeken. Bureauonderzoek inventaris van alle kosten behalve de bouwkosten. Bureauonderzoek onderzoeken welke factoren van invloed zijn op de overige kosten. Survey reflectie van de gevonden informatie en antwoorden op deelvragen bij een ontwikkelaar om deze te toetsen. Bureauonderzoek model opzetten van alle overige kosten en de samenhang van deze. 8
3.3. Onderzoeksmodel Het onderzoeksmodel laat het verloop van het onderzoek zien Inventarisatie overige kosten opbouw overige kosten opbouw stichtingskosten Geld definitie grondkosten kosten betrokkenen interactie verschillend kosten variatie per kosten onderdeel opbouw kosten sheet 4. Onderzoeksresultaat Het deelonderzoek van het project wordt afgerond met een einddocument waarin de bevindingen/keuzes/aanbevelingen worden vastgelegd. Het einddocument kan als stappenplan/advies worden gebruikt. 4.1. Prijsbepaling Bij dit onderdeel worden de volgende producten gerealiseerd: Prijsinvloed (stichtingskosten) dit bevat de resultaten van het onderzoek naar de opbouw van de prijs en geeft een inzicht in waar het geld aan wordt besteedt en waar het vandaan komt. Hierbij wordt op basis van die resultaten gekeken wat de knoppen zijn en in welke mate hieraan te draaien is. Dit resultaat wordt waarschijnlijk in de vorm van een Excel sheet geleverd. 9
5. Competenties In dit hoofdstuk worden de bouwkundige competenties zoals de opleiding deze heeft vernoemd gereflecteerd op de werkzaamheden die worden verricht in dit deelonderzoek. In totaal worden een competentie individueel op niveau 3 verworven. Dit is de competentie B2. De competentie wordt aan de bijbehorende indicatoren gekoppeld en aan verschillende werkzaamheden in het project. 5.1. Competentie B2 Analyseert het PvE en stelt alternatieven op, ontwikkelt vervolgens varianten en beoordeelt deze op basis van het PvE en maakt keuzes, en werkt tot slot deze keuzes uit in VO en DO. a Analyseert en beoordeelt een Ontwerpcriteria op gebied van vormgeving, ruimtelijk programma van eisen op indeling en budget zullen worden opgesteld a.d.h.v. het bruikbaarheid en volledigheid en opgestelde PvE in het eerste gedeelte van het project. vertaalt dit naar ontwerpcriteria b Formuleert additionele Deze worden opgesteld en zijn onderdeel van het PvE. randvoorwaarden en uitgangspunten naar aanleiding van het programma van eisen, en kan ermee werken c Kiest een passende selectiemethodiek aan de hand van beargumenteerde selectiecriteria d Vergelijkt en interpreteert ontwerpen van de disciplines, overlegt hierover en past de ontwerpen op elkaar aan. e Vertaalt en implementeert informatie van andere disciplines ten diensten van het uiteindelijke programma van eisen / VO / DO f Kan een ontwerpmethodiek toepassen om een ontwerp te maken g Ontwikkelt varianten en alternatieven middels de daarvoor geschikte documenten en methoden h Toetst of de varianten en alternatieven voldoen aan de gestelde prestatie-indicatoren Dit gebeurt op basis van kosten en kwaliteit. Afhankelijk van de doelgroep en het budget zoals bepaald wordt in het PvE. We zullen kostenbesparingen op verschillende disciplines onderzoeken. Wij zullen deze tegen elkaar afwegen om tot een ontwerp te komen. Eventueel wordt kennis gewonnen over het toepassen van wijzigingen op het gebied van constructie en installaties bij (externe) deskundigen. We zullen door het opstellen en toetsen van alternatieven tot een ontwerp komen. Waar nodig wordt advies en kennis ingewonnen bij deskundigen (architect). We ontwikkelen meerdere alternatieven op basis van kostenbesparing en het PvE. Het ontwerp wordt getoetst aan het PvE en het bouwbesluit, en waar nodig aangepast. i Maakt een compleet VO / DO Het geselecteerde ontwerp wordt uitgewerkt naar DO+ volgens de checklist tekenwerk. 10
6. Bijlagen MARK WIJMANS BACHELOR BOUWKUNDE PERSOONLIJK ONTWIKKELPLAN PROFILERING 6.1. PoP en leerdoelen Wie ben ik Mijn talenten op bouwkundig gebied zijn vooral op het gebied van technisch ontwerpen, en dan voornamelijk tekeningen uitwerken op technisch niveau. Ik ga gemakkelijk om met computers, en kan dus goed omgaan met bijvoorbeeld AutoCAD. Ik ben zeer gemotiveerd om mijn kennis op het gebied van digitaal ontwerpen verder te ontwikkelen. Ik heb bijvoorbeeld een eigen opdracht opgezet voor mijn profileringminor om alles te weten te komen over BIM, een project ontwikkel- en beheermethode dat samenwerken tussen partijen in de bouw moet vereenvoudigen. Wat kan ik al Met de huidige kennis die heb opgedaan met alle voorgaande cursussen, projecten en modules, kan ik nu van begin tot eind een bouwproject ontwerpen. Vooral op technisch gebied weet ik hoe dit moet gebeuren. Ik kan een programma van eisen vertalen in een ontwerp. Ik kan vrij snel een ontwerp bedenken en uitwerken op tekengebied. Mijn zwakke punten zijn kanten van een bouwkundig probleem met betrekking tot financiële(wiskundige) en constructieve aspecten. Waar pas ik Als een denker, doener en beslisser wil ik uiteindelijk graag aan het einde van een technisch ontwerptraject staan. Ik wil degene zijn die een niet-technisch ontwerp vertaalt naar een ontwerp die de bouwers geheel kunnen gebruiken om het gebouw te bouwen. Ik wil degene zijn die hun vragen het best kan beantwoorden, het eerste aanspreekpunt. Ik ben niet graag afhankelijk van anderen in hetzelfde werkgebied. Als dat wel het geval is, wil ik in staat zijn hen te kunnen sturen. Op het gebied van technisch ontwerpen wil ik dus eigenlijk bovenaan staan. Wat wil ik worden Ik wil het liefst een technisch ontwerper worden bij een ontwerpinstantie/architect, of zelfstandig als aannemer van uitbestede opdrachten. Door mijn minor onderzoek naar BIM ben ik ook erg geïnteresseerd om ontwerper te worden die geheel kan meedraaien in een BIM gestuurd project. Ik wil dus uiteindelijk ook kunnen 3D-ontwerpen. 11
Wat moet ik nog doen Ik wil basiskennis uitbreiden van de algemene financiële probleemstelling bij bouwkundige problemen. Ook wil ik leren 3D-ontwerpen met een 3D-ontwerpprogramma, die van al mijn verbeterpunten de uiterste prioriteit heeft. Tijden het afstuderen streef ik ernaar om een methode op te stellen die ik kan raadplegen bij de werkzaamheden die ik uiteindelijk in het beroepveld ga verrichten. Dit houdt in, een checklist van alle dingen die ik moet weten, onderzoeken, controleren en uitwerken om alle werkzaamheden die ik kan doen op gebied van technisch ontwerpen tot een goed resultaat te verwerken. Leerdoelen SMART 1. TECHNISCH SPECIFIEK Ik wil mijn vaardigheden met technisch ontwerpen verder ontwikkelen. Ik wil meer aspecten van deze werkeigenschap beheren op het gebied van tekenkunst en toepassing van regelgeving, financiën, bouwmethodiek en bouwfysica. Ik wil dit leren tijdens het afstuderen. Afhankelijk van wat er wordt afgesproken voor de afstudeeropdracht, zal dit gebeuren op school en thuis. Ik wil dit doen zodat ik zeker weet dat ik gespecialiseerd ben op dit gebied als ik ben afgestudeerd, aangezien ik graag op dit gebied uiteindelijk werkzaam wil zijn. MEETBAAR De afstudeeropdracht zal hoofdzakelijk op dit leerdoel gebaseerd zijn. Ik weet dat het voldoende is, als ik afgestudeerd. AANWIJSBAAR Ik moet zorgen dat de afstudeeropdracht ik gericht op dit leerdoel. De competenties die ik wil ontwikkelen met afstuderen zijn gebaseerd op dit leerdoel. ACCEPTABEL Dit doel is noodzakelijk voor de richting die ik in wil slaan na het afstuderen. Het is wat wat ik wil kunnen na het afstuderen, waarvan ik kan zeggen dat ik dat heb geleerd van mijn opleiding, en dat ik daarin ben gespecialiseerd. REALISTISCH Dit leerdoel is opgemaakt uit de competenties en verschillende cursussen die de opleiding bouwkunde biedt. Het moet dus zeker haalbaar zijn. TIJDGEBONDEN Dit leerdoel ontwikkel ik tijdens en door af te studeren. Het zal dus 2 blokken in beslag nemen. 12
2. TECHNISCH ONTWERPEN CHECKLIST SPECIFIEK Ik wil een algemene checklist opstellen die ik kan gebruiken tijdens het maken van een technisch ontwerp. Aan de hand van deze checklist, wil ik snel en efficiënt kunnen zien wat ik wanneer op welk niveau moet hebben, en waar en hoe ik bepaalde dingen moet opzoeken en controleren. Deze checklist wil ik opstellen tijdens het afstuderen. Dit gebeurt op school en thuis, afhankelijk waar ik bezig met afstuderen. Ik wil dit doen zodat ik een soort persoonlijke rode draad, of Bijbel heb voor mijn toekomstige werkzaamheden als technisch ontwerper. MEETBAAR Ik weet wanneer de checklist voldoet, als ik mijn volledige afstudeeropdracht met een andere probleemstelling tot een goed niveau kan uitwerken aan de hand van deze checklist. Alle punten die ik moet onderzoeken tijdens mijn afstuderen, en die gelden als standaarden wil ik verwerken in deze lijst. AANWIJSBAAR Ik moet zelf de lijst opstellen aan de voor mezelf geldende criteria ACCEPTABEL Ik zie dit doel als iets noodzakelijks voor mijn eigen zekerheid in het uiteindelijke bedrijfsleven. Ik moet iets hebben waar ik op kan terugvallen, iets tastbaars wat ik heb geleerd van mijn opleiding. REALISTISCH Ik zie deze doelstelling als een slim en handig idee. Het is dus zeker haalbaar. TIJDGEBONDEN Ik stel deze lijst op tijdens het afstuderen. Ik heb er dus 2 blokken de tijd voor. 13
3. REVIT, ARCHICAD SPECIFIEK Ik wil vaardigheden ontwikkelen met Revit en/of ArchiCAD, dit is ontwerpen met een 3D-tekenprogramma. Ik wil dit op eigen initiatief leren met internet tutorials, of door ervaring hiermee op te doen door andere werkzaamheden uit te voeren op school en/of bedrijven. Dit wil ik leren tijdens de invulling van mijn minorruimte. Ik kan dit thuis of elders doen, zolang ik de IT middelen hiervoor tot mijn beschikking heb. Ik wil dit leren om volledig mee te kunnen doen op alle gebieden in een BIM-gestuurd bouwproject in het beroepgebied. MEETBAAR Ik moet uitzoeken welke informatie er allemaal in een 3D model gezet kan worden. Als ik zelfstandig deze hoeveelheid informatie in een 3D-model kan zetten, ben ik bekwaam genoeg en heb ik mijn doel bereikt. AANWIJSBAAR Ik moet oefenen met een dergelijk programma op aanwijzing van online tutorials, advies van partijen of zelf onderzochte methodes. Ik zal contact leggen met bedrijven om hiervoor toetsing af te spreken. Dit is echter niet noodzakelijk, ik kan zelf onderzoeken wanneer ik bekwaam genoeg ben. ACCEPTABEL Dit doel heb ik al ruim een jaar voor ogen. Sinds mijn stageperiode ben ik met BIM geconfronteerd en boeit het mij zeer. Sindsdien is het een doelstelling om dit voor mijzelf te ontwikkelen. REALISTISCH Als de huidige generatie het kan doen, dan kan ik het zeker. TIJDGEBONDEN Als dit leerdoel wordt ontwikkeld naast de activiteiten in een minor, zal dit minimaal één blok aan tijd in beslag nemen, ofwel 10 schoolweken. 14
4. BIM KENNIS SPECIFIEK Ik wil leren wat BIM is, hoe het werkt en wat ik moet kunnen om te BIMmen. Dit doe ik door hiervan een minoropdracht te maken. In deze minor wil ik bedrijven in de bouw interviewen zodat ik die vragen voor mijzelf kan beantwoorden. Dit is al gebeurd en niet op niveau 3 voltooid. Ik wil deze competentie voortzetten tijdens het uitvoeren van het vorig benoemde leerdoel. MEETBAAR Dit zal als voldoende worden beschouwd als de activiteiten uit het vorige leerdoel dat ook zijn. AANWIJSBAAR Als ik een dergelijke minor voor deze, of het vorige leerdoel tot voldoende heb afgerond, kan dit als voldaan worden beschouwd. REALISTISCH Dit is een competentie die zeer relevant is. Ik heb gemerkt dat BIM steeds vaker opduikt in de bouw. Het lijkt mij daarom een leerdoel dat goed uit te voeren is. TIJDGEBONDEN Dit leerdoel voldoe ik in de vorm van een minor. Hieraan is minimaal de tijdsduur van één schoolblok. Competenties De competenties die ik tot nu toe op niveau 3 heb verworven zijn: B1 Stelt en programma van eisen op, op basis van de omschreven situatie van de opdrachtgever, en werkt het uit tot een projectplan. B2 Analyseert het PvE en stelt alternatieven op, ontwikkelt vervolgens varianten en beoordeelt deze op basis van het PvE en maakt keuzes, en werkt tot deze uit in een VO en DO. B3 Werkt een ontwerp uit tot een document dat getoetst kan worden door de toetsingsinstantie en kan dienen als contractstuk. 15