EFMI Food Barometer. Nederlandse supermarkten profiteren van conjunctuurherstel, maar markt blijft uitdagend

EFMI Food Barometer Nederlandse supermarkten profiteren van conjunctuurherstel, maar markt blijft uitdagend EFMI Business School EFMI 2015-01 april 2015

* INTRODUCTIE EFMI Food Barometer Een korte introductie EFMI Business School brengt de EFMI Food Barometer uit om de bedrijven die aangesloten zijn bij het EFMIbedrijfsledennetwerk periodiek te informeren over relevante ontwikkelingen in en rond de Nederlandse levensmiddelensector. De EFMI Food Barometer is een praktisch instrument dat de EFMI-leden snel en helder inzicht moet geven in een aantal belangrijke kengetallen op drie niveaus: 1. Ontwikkelingen op economisch niveau 2. Ontwikkelingen op foodsector niveau 3. Ontwikkelingen op consumenten-/shopperniveau De EFMI Food Barometer wordt afgesloten met een outlook van het EFMI op de ontwikkelingen in de komende periode. 1 2 ECONOMIE (blz. 4) FOODSECTOR (blz. 11) 4 EFMI OUTLOOK (blz. 30) Door het gekozen bestandsformaat (PowerPoint en PDF), kunnen EFMI-leden de gepresenteerde grafieken op eenvoudige wijze verwerken in eigen rapportages en/of presentaties. 3 CONSUMENT EN SHOPPER (blz. 22) De EFMI Food Barometer verschijnt tweemaal per jaar. Voor u ligt de editie van april 2015. 2

* INTRODUCTIE EFMI Food Barometer Gehanteerde bronnen Bij het samenstellen van de EFMI Food Barometer zijn diverse bronnen gehanteerd: Deskresearch In het deskresearch zijn verschillende ontwikkelingen in kaart gebracht met behulp van externe bronnen, zoals het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), het Centraal Plan Bureau (CPB), het Internationaal Monetair Fonds (IMF), IRI en GfK. EFMI Food Executive Monitor De EFMI Food Executive Monitor is een onderzoeksinstrument waarmee het EFMI periodiek de meningen en visies van directieleden en senior managers van handel en industrie in kaart brengt. De in deze editie van de EFMI Food Barometer gepresenteerde uitkomsten zijn afkomstig uit de meting van maart 2015 onder 93 food executives. EFMI Shopper Monitor De EFMI Shopper Monitor is een continu, online onderzoek onder in Nederland woonachtige personen van 18 jaar en ouder die binnen hun huishouden de meeste boodschappen doen. Elke maand wordt de monitor door 200 primaire shoppers ingevuld (n=2400 op jaarbasis). De respondenten vormen samen een representatieve steekproef van de Nederlandse primaire shoppers. 3

1 Economische ontwikkelingen Economische groei Verwachting Nederlandse economie Producentenvertrouwen Inflatie Werkloosheid Samenvatting EFMI Food Barometer (april 2015)

1 ECONOMISCHE ONTWIKKELINGEN Economische groei CPB voorziet gestage economische groei van 1,7% voor 2015 8% 6% 4% Sinds het vierde kwartaal van 2013 laat de Nederlandse economie weer een positief groeicijfer zien. Voor 2015 zullen de aantrekkende wereldhandel, de lagere koers van de euro en de lagere energieprijzen bijdragen aan verder herstel. De groei wordt in 2015 ook gedragen door een toename van de binnenlandse bestedingen. Voor 2015 en 2016 rekent het CPB op een economische groei van respectievelijk 1,7% en 1,8%. 2014-2016 Q1-14 0,0% 2% Q2-14 1,1% 0% Q3-14 1,0% -2% -4% -6% De laatste drie kwartalen van 2014 groeide de NL-economie gemiddeld met circa 1,2% (t.o.v. zelfde periode een jaar eerder) Q4-14 1,4% 2015* 1,7% 2016* 1,8% -8% Q1-00 Q1-01 Q1-02 Q1-03 Q1-04 Q1-05 Q1-06 Q1-07 Q1-08 Q1-09 Q1-10 Q1-11 Q1-12 Q1-13 Q1-14 * Raming Centraal Plan Bureau (CPB), maart 2015 Economische groei (BBP t.o.v. zelfde kwartaal een jaar eerder) Bronnen: Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) en Centraal Plan Bureau (CPB), maart 2015 5

verslechtert (duidelijk) (-) verbetert (duidelijk) (+) 1 ECONOMISCHE ONTWIKKELINGEN Verwachting Nederlandse economie Food executives eensgezind positief over ontwikkeling economie in 2015 100 80 60 40 20 0-20 -40-60 -80 De ondervraagde food executives zijn eensgezind positief over de ontwikkeling van de Nederlandse economie in 2015. Maar liefst 91% van hen verwacht een verdere verbetering van het economisch tij. Het saldo optimisten versus pessimisten is in maart 2015 toegenomen tot +90. -17 30 37 63-52 -62 sep-09 mrt-10 sep-10 mrt-11 sep-11 mrt-12 sep-12 mrt-13 sep-13 mrt-14 sep-14 mrt-15 Saldo verwachting food executives over ontwikkeling Nederlandse economie Bron: EFMI Food Executive Monitor, maart 2015-19 -49 3 75 70 90 Maart 2015 Verwachting food executives over ontwikkeling economie in 2015 (n=93) Verbetert duidelijk 13% Verbetert iets 78% Blijft gelijk 8% Verslechtert iets 1% Verslechtert duidelijk 0% TOELICHTING In de EFMI Food Executive Monitor geven directieleden en senior managers van handel en industrie op een 5-puntsschaal hun verwachtingen ten aanzien van enkele economische, foodsector en consumentenontwikkelingen in het jaar 2015. De food executives die een (duidelijke) verbetering verwachten beschouwen wij als optimisten. Degenen die een (duidelijke) verslechtering verwachten, beschouwen wij als pessimisten. Vervolgens berekenen we het saldo optimisten minus pessimisten. Een vergelijking van de metingen geeft een indicatie of de branche optimistischer of pessimistischer over de nabije toekomst is. 6

1 ECONOMISCHE ONTWIKKELINGEN Producentenvertrouwen Producenten ingetogen positief over economisch klimaat 15 10 5 0-5 Het vertrouwen onder Nederlandse producenten in het algemeen is nog positief, maar laat de afgelopen drie maanden wel een lichte daling zien. In maart 2015 zijn de ondernemers vooral minder tevreden over hun eigen productie in de komende drie maanden. Over het aantal orders en de voorraad eindproduct is men wel positiever geworden. Het algemene producentenvertrouwen ligt in maart 2015 (+1,4) iets boven het twintigjarige gemiddelde (+0,4). 2014-2015 Jul-14 1,2 Aug-14 0,0 Sep-14-0,2 Okt-14 2,0 Nov-14 2,4 Dec-14 3,4 Jan-15 2,8-10 -15-20 Het vertrouwen onder NL-producenten ligt in maart 2015 op 1,4-25 jan-00 jan-01 jan-02 jan-03 jan-04 jan-05 jan-06 jan-07 jan-08 jan-09 jan-10 jan-11 jan-12 jan-13 jan-14 jan-15 Feb-15 2,0 Mrt-15 1,4 Het producentenvertrouwen is opgebouwd uit beoordelingen van ondernemers uit diverse sectoren over hun orders en voorraden gereed product, alsmede de verwachte productie. Producentenvertrouwen (saldo positieve en negatieve antwoorden) Bron: Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), maart 2015 7

1 ECONOMISCHE ONTWIKKELINGEN Inflatie Inflatie gedaald tot laagste niveau sinds 1987 6% 5% 4% 3% 2% 1% 0% Sinds de zomer van 2013 is de algemene inflatie in Nederland sterk gedaald van 3,1% (juli 2013) tot slechts 0,4% in maart 2015. Belangrijkste oorzaak van de recente daling is de lagere invoerprijs van energie (en de doorwerking daarvan in andere prijzen). Het CPB verwacht een inflatieniveau van -0,1% voor heel 2015. Die schatting is in lijn met het gemiddelde van het eurogebied volgens de meest recente raming van het CPB. De aantrekkende economische groei, het wegvallen van het dempende effect van de lagere olieprijs en de doorwerking van het programma van kwantitatieve verruiming van de ECB doen de inflatie naar verwachting stijgen tot 0,9% in 2016. Het inflatiecijfer ligt in maart 2015 op 0,4% 2014-2016 Jul-14 0,9% Aug-14 1,0% Sep-14 0,9% Okt-14 1,1% Nov-14 1,0% Dec-14 0,7% Jan-15 0,0% Feb-15 0,2% Mrt-15 0,4% 2015* -0,1% -1% jan-00 jan-01 jan-02 jan-03 jan-04 jan-05 jan-06 jan-07 jan-08 jan-09 jan-10 jan-11 jan-12 jan-13 jan-14 jan-15 2016* 0,9% * Raming Centraal Plan Bureau (CPB), maart 2015 Inflatie (prijsverandering in % t.o.v. dezelfde maand een jaar eerder) Bronnen: Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) en Centraal Plan Bureau (CPB), april 2015 8

1 ECONOMISCHE ONTWIKKELINGEN Werkloosheid Werkloosheid stabiliseert ondanks conjunctureel herstel 10% 9% 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% Volgens de meest recente ramingen van het CPB zal de werkloosheid over heel 2015 uitkomen op 7,2%, wat overeenkomt met zo n 645.000 Nederlanders. Hoewel de werkgelegenheid in de marktsector in 2015 met 1,2% groeit, vertaalt deze groei zich beperkt in een lagere werkloosheid. Oorzaak hiervan is de dalende werkgelegenheid in de zorgsector en bij de overheid, in combinatie met een stijgend arbeidsaanbod van met name vrouwen en 50-plussers. De afgelopen maanden is de werkloosheid gedaald tot 7,1% in februari 2015 2014-2016 Jun-14 7,4% Jul-14 7,3% Aug-14 7,2% Sep-14 7,1% Okt-14 7,1% Nov-14 7,1% Dec-14 7,2% Jan-15 7,2% Feb-15 7,1% 2015* 7,2% 0% jan-03 jan-04 jan-05 jan-06 jan-07 jan-08 jan-09 jan-10 jan-11 jan-12 jan-13 jan-14 jan-15 Werkloosheid (in % van de beroepsbevolking, seizoensgecorrigeerd, ILO-definitie) 2016* 7,0% * Raming Centraal Plan Bureau (CPB), maart 2015 Bronnen: Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) en Centraal Plan Bureau (CPB), maart 2015 9

1 ECONOMISCHE ONTWIKKELINGEN Samenvatting Economie Prognose economische ontwikkelingen De laatste drie kwartalen van 2014 groeide de NL-economie gemiddeld met circa 1,2 procent (t.o.v. dezelfde periode een jaar eerder). Voor 2015 en 2016 rekent het CPB op een economische groei van respectievelijk 1,7 en 1,8 procent. De food executives zijn eensgezind positief over de ontwikkeling van de economie. Het saldo optimisten versus pessimisten is in maart 2015 toegenomen tot maar liefst +90. Het algemene vertrouwen onder Nederlandse producenten is positief en ligt in maart 2015 op +1,4. Wel is de index in de voorbije maanden licht gedaald. Het aantal werkloze Nederlanders daalt sinds februari 2014. In de voorbije maanden is ondanks het conjuncturele herstel echter een stabilisering waarneembaar. Volgens de meest recente ramingen van het CPB zal de werkloosheid over heel 2015 uitkomen op 7,2 procent (2016: 7,0 procent). Economische groei (raming CPB) Economische groei (verwachting food executives) Prognose voor 2015 1,7% +90 Ontwikkelingsrichting Prijzen Het algemene inflatieniveau is gedaald tot 0,4 procent in maart 2015. Belangrijkste oorzaak is de lagere invoerprijs van energie (en de doorwerking daarvan in andere prijzen). Het CPB verwacht een inflatieniveau van -0,1 procent voor heel 2015. TOELICHTING In de EFMI Food Executive Monitor geven directieleden en senior managers van handel en industrie op een 5-puntsschaal hun verwachtingen ten aanzien van enkele economische, foodsector en consumentenontwikkelingen in het jaar 2015. De food executives die een (duidelijke) verbetering verwachten beschouwen wij als optimisten. Degenen die een (duidelijke) verslechtering verwachten, beschouwen wij als pessimisten. Vervolgens berekenen we het saldo optimisten minus pessimisten. Een vergelijking van de metingen geeft een indicatie of de branche optimistischer of pessimistischer over de nabije toekomst is. Als de afwijking ten opzichte van de vorige maartmeting groter is dan 5 (+/-) dan wordt dit aangegeven met een ( )- of ( )-teken. Is de afwijking kleiner, dan is het een (=)-teken. 10

2 Foodsector ontwikkelingen Ontwikkeling Nederlandse foodbedrijven Omzetontwikkeling foodkanalen Verwachte omzetgroei foodkanalen Omzetontwikkeling supermarkten Focus handel en industrie Investeringsbereidheid foodsector Grondstof- en producentenprijzen Prijspeil supermarkten Promotiedruk supermarkten Samenvatting EFMI Food Barometer (april 2015)

verslechtert verbetert (duidelijk) (-) (duidelijk) (+) 2 FOODSECTOR ONTWIKKELINGEN Ontwikkeling Nederlandse foodbedrijven Food executives optimistisch over ontwikkeling eigen bedrijf 80 60 De ondervraagde food executives zijn optimistisch over de ontwikkeling van hun eigen bedrijf. Maar liefst 76% van hen verwacht voor 2015 een hogere omzetgroei. Ook over de eigen concurrentiepositie is men enthousiast. De verwachtingen ten aanzien van de winstgroei zijn iets afgenomen ten opzichte van de vorige meting. 70 63 Maart 2015 Verwachting food executives over ontwikkeling eigen bedrijf in 2015 (n=93) Winstgroei Omzetgroei Concurrentiepositie 40 47 Verbetert duidelijk 10% 25% 12% Verbetert iets 44% 51% 57% Blijft gelijk 39% 18% 25% Verslechtert iets 6% 6% 6% 20 Verslechtert duidelijk 1% 0% 0% 0-20 sep-09 mrt-10 sep-10 mrt-11 sep-11 mrt-12 sep-12 mrt-13 sep-13 mrt-14 sep-14 mrt-15 TOELICHTING In de EFMI Food Executive Monitor geven directieleden en senior managers van handel en industrie op een 5-puntsschaal hun verwachtingen ten aanzien van enkele economische, foodsector en consumentenontwikkelingen in 2015. De food executives die een (duidelijke) verbetering verwachten beschouwen wij als optimisten. Degenen die een (duidelijke) verslechtering verwachten, beschouwen wij als pessimisten. Vervolgens berekenen we het saldo optimisten minus pessimisten. Een vergelijking van de metingen geeft een indicatie of de branche optimistischer of pessimistischer over de nabije toekomst is. Concurrentiepositie Omzetgroei Winstgroei Bron: EFMI Food Executive Monitor, maart 2015 12

2 FOODSECTOR ONTWIKKELINGEN Omzetontwikkeling foodkanalen Omzetontwikkeling foodkanalen stabiliseert in 2014 170 160 150 140 130 120 110 100 90 80 70 De afgelopen jaren stonden met name de omzetten van speciaalzaken en foodservice onder druk. Supermarkten wisten daarentegen jaar-op-jaar omzetgroei te realiseren. In 2014 werd die trend door de stagnerende groei van de supermarktomzet doorbroken. 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2013-2014 (t.o.v. zelfde kwartaal jaar eerder) Supermarkten* Speciaalzaken Q1-13 4,2% -2,9% Q2-13 1,0% -4,0% Q3-13 1,7% -1,4% Q4-13 -0,7% -0,3% Q1-14 -1,5% -0,4% Q2-14 1,5% 1,6% Q3-14 0,0% 0,2% Q4-14 1,4% -1,2% * Omzetontwikkeling o.b.v. IRI Index omzetontwikkeling supermarkten (2000 = 100)* Index omzetontwikkeling speciaalzaken (2000 = 100) Index omzetontwikkeling foodservice (2000 = 100) Bronnen: Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), IRI en Foodstep-FSIN, maart 2015 13

2 FOODSECTOR ONTWIKKELINGEN Verwachte omzetgroei foodkanalen Food executives voorzien omzetgroei voor supermarkten en foodservice in 2015 Na jaren van teruglopende omzetten in foodservice, zijn de ondervraagde food executives optimistisch gestemd over 2015 en voorzien voor dit kanaal een (beperkte) omzetgroei van 1%. Ook het supermarktkanaal mag rekenen op een beter jaar, met een omzetgroei van 2%. Speciaalzaken moeten volgens de executives wederom rekening houden met een omzetdaling. 98 Speciaalzaken Maart 2015 Verwachting food executives over omzetontwikkeling foodkanalen in 2015 (n=93) (indexcijfer t.o.v. 2014) Speciaalzaken Foodservice Supermarkten Foodservice 101 Index <97 24% 8% 0% Index 97-99 39% 16% 2% Supermarkten 102 Index 100-102 28% 40% 77% Index >102 9% 36% 21% 94 96 98 100 102 104 Verwachtingen food executives over ontwikkeling verschillende foodkanalen in 2015 Bron: EFMI Food Executive Monitor, maart 2015 14

2 FOODSECTOR ONTWIKKELINGEN Omzetontwikkeling supermarkten Omzetgroei in 2015 tot dusverre hoger dan in de voorbije twee jaar 40 35 30 25 20 22,7 In 2014 stonden de volumes bij supermarkten onder druk. Na een sterk laatste kwartaal werd door IRI uiteindelijk een omzetgroei van 0,3% gerapporteerd over heel 2014. De positieve ontwikkeling die eind 2014 werd ingezet zet vooralsnog ook in 2015 door. IRI rapporteert over de eerste dertien weken van dit jaar een omzetplus van 2,5%. Die omzetplus wordt voornamelijk aangedreven door volumegroei. 24,1 25,4 26,1 26,1 26,1 27,4 28,7 30,5 31,3 32,1 33,0 33,7 34,2 34,3 35% 30% 25% 20% 15% Cumulatieve omzetgroei in 2015 (t/m week 13) 2,5% 15 10% (t/m week 12) 1,6% 10 6,2% 5,4% 2,8% 4,6% 4,8% 6,5% 0,1% 0,1% 2,5% 2,6% 2,8% 1,8% 1,9% 0,3% 5% 5 0% 0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009* 2010 2011 2012 2013 2014-5% *2009 is o.b.v. 52 weken **Omzetcijfers o.b.v. IRI Supermarktomzet (x 1 mrd euro)** Omzetgroei supermarkten (%)** Bronnen: IRI, GfK Panel Services en EFMI Business School, maart 2015 15

focus op kostenbesparing (-) focus op omzetgroei (+) 2 FOODSECTOR ONTWIKKELINGEN Focus handel en industrie Handel en industrie focussen in 2015 op omzetgroei 40 30 20 10 0-10 -20-30 -40-50 Na enkele jaren waarin de focus van zowel handel als industrie voornamelijk op kostenbesparing lag, geven de food executives voor 2015 aan zich meer te richten op omzetgroei. Deze trend ligt in lijn met de algemene economische ontwikkeling en zien we ook terug in de investeringsbereidheid (zie volgende pagina). sep-09 mrt-10 sep-10 mrt-11 sep-11 mrt-12 sep-12 mrt-13 sep-13 mrt-14 sep-14 mrt-15 Saldo verwachting NL food executives over focus handel Saldo verwachting NL food executives over focus industrie 29 23 Maart 2015 Verwachting food executives over focus handel en industrie in 2015 (n=93) Duidelijke focus op kostenbesparing Lichte focus op kostenbesparing Focus ongeveer gelijk Lichte focus op omzetgroei Duidelijke focus op omzetgroei TOELICHTING Focus handel Focus industrie 7% 10% 15% 15% 27% 27% 38% 36% 13% 12% In de EFMI Food Executive Monitor geven directieleden en senior managers van handel en industrie op een 5-puntsschaal hun verwachtingen ten aanzien van enkele economische, foodsector en consumentenontwikkelingen in 2015. Een (duidelijke) focus op omzetgroei beschouwen wij als optimistisch. Een (duidelijke) focus op kostenbesparing als pessimistisch. Een vergelijking van de metingen geeft een indicatie of de branche optimistischer of pessimistischer over de nabije toekomst is. Bron: EFMI Food Executive Monitor, maart 2015 16

verslechtert verbetert (duidelijk) (-) (duidelijk) (+) 2 FOODSECTOR ONTWIKKELINGEN Investeringsbereidheid foodsector Food executives tonen een toenemende investeringsbereidheid 60 50 40 30 20 10 0-10 In de meest recente meting constateren we een toename van de investeringsbereidheid onder food executives. Vooral de intentie om te investeren in productinnovatie en nieuw midden en hoger kader personeel is fors toegenomen. +30 +52 +48 +43 +35 +37 sep-09 mrt-10 sep-10 mrt-11 sep-11 mrt-12 sep-12 mrt-13 sep-13 mrt-14 sep-14 mrt-15 Saldo verwachting food executives over investeringsbereidheid +27 +32 +34 +42 +53 +56 Maart 2015 Verwachtingen food executives over investeringsbereidheid eigen bedrijf in 2015 (n=93) Saldo optimisten vs. pessimisten Nieuw midden en hoger kader personeel Kennis en vaardigheden hoger kader personeel TOELICHTING Mrt-14 Mrt-15 +11 +34 +47 +56 Procesinnovatie +53 +62 Productinnovatie +56 +75 Marketing +45 +51 In de EFMI Food Executive Monitor geven directieleden en senior managers van handel en industrie op een 5-puntsschaal hun verwachtingen ten aanzien van enkele economische, foodsector en consumentenontwikkelingen in 2015. De food executives die een (duidelijke) verbetering verwachten beschouwen wij als optimisten. Degenen die een (duidelijke) verslechtering verwachten, beschouwen wij als pessimisten. Vervolgens berekenen we het saldo optimisten minus pessimisten. Een vergelijking van de metingen geeft een indicatie of de branche optimistischer of pessimistischer over de nabije toekomst is. Bron: EFMI Food Executive Monitor, maart 2015 17

2 FOODSECTOR ONTWIKKELINGEN Grondstof- en producentenprijzen Grondstof- en producentenprijzen vertonen op korte termijn een dalende trend 240 220 200 180 160 140 120 100 80 De grondstofprijzen van voeding en dranken ontwikkelen zich verre van stabiel. Deze prijzen hebben ten opzichte van vorig jaar een forse daling doorgemaakt. Ook de producentenprijzen (binnen Nederland) zijn in het afgelopen jaar afgenomen: in februari 2015 liggen deze circa 4,0% lager dan in dezelfde maand een jaar eerder. De volatiliteit van de prijzen blijft een uitdaging voor bedrijven in de foodsector. Grondstofprijzen in feb-15 14,4% lager dan in feb-14 Producentenprijzen in feb-15 4,0% lager dan in feb-14 2014-2015 (index 2005 = 100) Grondstofprijzen voeding & dranken Producentenprijzen Jul-14 173,3 138,9 Aug-14 168,4 137,5 Sep-14 160,3 136,6 Okt-14 159,1 135,1 Nov-14 160,0 134,0 Dec-14 159,2 133,4 Jan-15 154,9 132,5 60 jan-00 jan-01 jan-02 jan-03 jan-04 jan-05 jan-06 jan-07 jan-08 jan-09 jan-10 jan-11 jan-12 jan-13 jan-14 jan-15 Grondstofprijsindex voeding en dranken: o.a. granen, plantaardige oliën, vlees, vis, suiker, bananen, sinaasappels, koffie, cacao en thee (2005 = 100) Producentenprijzen voedingsmiddelenindustrie (2005 = 100) Feb-15 149,8 133,7 Bronnen: Internationaal Monetair Fonds (via Index Mundi) en Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), maart 2015 18

2 FOODSECTOR ONTWIKKELINGEN Prijspeil supermarkten Supermarktprijspeil in januari 2015 half procent lager dan een jaar eerder Hiervoor werd al duidelijk dat de algemene inflatie zich in Nederland momenteel rond het nulpunt beweegt. In de supermarktsector is zelfs een lichte deflatie zichtbaar; het supermarktprijspeil lag in januari 2015 circa een half procent lager dan in januari 2014. Vooralsnog laten de cijfers van februari 2015 weer een lichte stijging zien. 2014-2015 (index sep-2003 = 100) Supermarkt prijspeil Prijspeil overig Jul-14 112,3 121,5 Supermarktprijspeil lag in jan-15 0,5% lager dan in jan-14 Aug-14 111,9 121,5 Sep-14 111,5 121,5 Okt-14 111,6 121,3 Nov-14 111,5 120,5 Dec-14 111,8 120,2 Jan-15 111,1 119,1 Feb-15 112,4 119,6 Bronnen: Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) en EFMI Business School, maart 2015 19

2 FOODSECTOR ONTWIKKELINGEN Promotiedruk supermarkten Food executives verdeeld over de ontwikkeling van de promotiedruk in 2015 24% 22% 20% 18% 16% 14% 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0% De promotiedruk is in 2014 met 0,6 procentpunt afgenomen tot 19,3%. Deze daling lijkt in 2015 niet door te zetten: in de eerste acht weken van dit jaar zien we weer een toename van de promotiedruk met 1 procentpunt ten opzichte van dezelfde periode in 2014. De food executives zijn verdeeld over de verdere ontwikkeling van de promotiedruk. 13,3% 15,6% 17,1% 16,7% 17,7% 19,9% 19,3% 19,0% 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 YTD 2014 (t/m P2) 20,0% YTD 2015 (t/m P2) Maart 2015 Verwachting food executives over ontwikkeling promotiedruk in 2015 (n=93) Neemt duidelijk toe 3% Neemt iets toe 34% Blijft gelijk 28% Neemt iets af 31% Neemt duidelijk af 4% TOELICHTING In de EFMI Food Executive Monitor geven directieleden en senior managers van handel en industrie op een 5- puntsschaal hun verwachtingen ten aanzien van enkele economische, foodsector en consumentenontwikkelingen voor het jaar 2015. Promotiedruk (excl. vers en incl. zuivel en K&K maaltijden) Bronnen: IRI en EFMI Food Executive Monitor, maart 2015 20

2 FOODSECTOR ONTWIKKELINGEN Samenvatting Prestaties foodbedrijven Supermarkten konden in 2014 slechts een beperkte omzetgroei van 0,3 procent rapporteren. De eerste dertien weken van 2015 laten volgens IRI een positieve omzetontwikkeling zien. Deze omzetplus van 2,5 procent wordt vooral veroorzaakt door volumegroei. Voor heel 2015 verwachten de food executives een omzetgroei van 2 procent voor de supermarkten. De food executives zijn optimistisch over de omzetgroei en concurrentiepositie van hun eigen bedrijf. Over de winstgroei is men iets minder enthousiast. Focus en investeringsbereidheid Na enkele jaren waarin de focus van zowel handel als industrie voornamelijk op kostenbesparing lag, geven de food executives voor 2015 aan zich meer te richten op omzetgroei. De investeringsbereidheid bij foodbedrijven is groot, sinds de meting van maart 2014 is deze toegenomen van +42 naar +56. Prijs en promotie De supermarktprijzen lagen in januari van dit jaar 0,5 procent lager dan in januari 2014. De februari-cijfers tonen een lichte stijging. Hoewel de promotiedruk in 2014 terugliep naar 19,3 procent, laten de eerste acht weken van 2015 weer een toename zien. De food executives zijn verdeeld over de verdere ontwikkeling. Prognose ontwikkelingen in foodsector Omzetontwikkeling supermarkten (verwachting food executives) Performance van eigen food bedrijf (verwachting food executives) Investeringsbereidheid eigen food bedrijf (verwachting food executives) TOELICHTING Prognose voor 2015 2% +60 +56 Ontwikkelingsrichting In de EFMI Food Executive Monitor geven directieleden en senior managers van handel en industrie op een 5-puntsschaal hun verwachtingen ten aanzien van enkele economische, foodsector en consumentenontwikkelingen in het jaar 2015. De food executives die een (duidelijke) verbetering verwachten beschouwen wij als optimisten. Degenen die een (duidelijke) verslechtering verwachten, beschouwen wij als pessimisten. Vervolgens berekenen we het saldo optimisten minus pessimisten. Een vergelijking van de metingen geeft een indicatie of de branche optimistischer of pessimistischer over de nabije toekomst is. Als de afwijking ten opzichte van de vorige maartmeting groter is dan 5 (+/-) dan wordt dit aangegeven met een ( )- of ( )-teken. Is de afwijking kleiner, dan is het een (=)-teken. = 21

3 Consumenten- en shopperontwikkelingen Consumentenvertrouwen Verwachting consumentenvertrouwen Consumptieve bestedingen Koopkrachtontwikkeling Waarde- en voordeelgevoeligheid Prijsbeleving Samenvatting EFMI Food Barometer (april 2015)

3 CONSUMENTEN- EN SHOPPERONTWIKKELINGEN Consumentenvertrouwen Consumentenvertrouwen voor het eerst in 7,5 jaar weer positief 50 40 30 20 10 0-10 -20 Het consumentenvertrouwen is voor het eerst sinds de zomer van 2007 weer positief. Consumenten zijn met name optimistisch over het algehele economische klimaat. Deze deelindicator komt zelfs uit op +15. De koopbereidheid onder consumenten is ook toegenomen maar met een saldo van -7 nog wel negatief. Consumentenvertrouwen verbetert in maart 2015 tot +2 Consumentenvertrouwen 2014-2015 Jul-14-2 Aug-14-6 Sep-14-7 Okt-14-3 Nov-14-8 Dec-14-7 -30-40 -50 jan-00 jan-01 jan-02 jan-03 jan-04 jan-05 jan-06 jan-07 jan-08 jan-09 jan-10 jan-11 jan-12 jan-13 jan-14 jan-15 Jan-15-6 Feb-15-7 Mrt-15 2 Consumentenvertrouwen (saldo positieve en negatieve antwoorden) Bron: Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), maart 2015 23

3 CONSUMENTEN- EN SHOPPERONTWIKKELINGEN Verwachting consumentenvertrouwen Food executives uiterst positief over ontwikkeling consumentenvertrouwen 100 80 60 Een overgrote meerderheid van de food executives verwacht in 2015 een verdere toename van het consumentenvertrouwen. Slechts 7% verwacht dat het vertrouwen op het huidige niveau zal blijven en geen van de food executives verwacht een versombering van het sentiment. 68 71 93 Maart 2015 Verwachting food executives over ontwikkeling consumentenvertrouwen in 2015 (n=93) Verbetert duidelijk 12% 40 20 0-20 -40-60 -80 41 25 20-14 -1-45 -65-72 mrt-10 sep-10 mrt-11 sep-11 mrt-12 sep-12 mrt-13 sep-13 mrt-14 sep-14 mrt-15 Verbetert iets 81% Blijft gelijk 7% Verslechtert iets 0% Verslechtert duidelijk 0% TOELICHTING In de EFMI Food Executive Monitor geven directieleden en senior managers van handel en industrie op een 5-puntsschaal hun verwachtingen ten aanzien van enkele economische, foodsector en consumentenontwikkelingen in 2015. De food executives die een (duidelijke) verbetering verwachten beschouwen wij als optimisten. Degenen die een (duidelijke) verslechtering verwachten, beschouwen wij als pessimisten. Vervolgens berekenen we het saldo optimisten minus pessimisten. Een vergelijking van de metingen geeft een indicatie of de branche optimistischer of pessimistischer over de nabije toekomst is. Saldo verwachting Nederlandse food executives over het consumentenvertrouwen Bron: EFMI Food Executive Monitor, maart 2015 24

3 CONSUMENTEN- EN SHOPPERONTWIKKELINGEN Consumptieve bestedingen Consumentenbestedingen in 2015 en 2016 eindelijk weer in de lift 114 112 110 108 106 104 102 100 98 96 In 2014 zijn de bestedingen van consumenten licht afgenomen met -0,1%. Het CPB verwacht dat deze bestedingen in 2015 en 2016 weer zullen groeien met respectievelijk 1,5% en 1,7%. Deze toename wordt met name gedreven door de lage inflatie. 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015* Index consumptie binnenland (volume) (2000 = 100) Groei consumptieve bestedingen 2013-2016 (t.o.v. zelfde periode vorig jaar) Q3-13 -1,7% Q4-13 -0,3% Q1-14 -1,6% Q2-14 0,0% Q3-14 0,5% Q4-14 0,6% 2015* 1,5% 2016* 1,7% * Raming Centraal Plan Bureau (CPB), maart 2015 Bronnen: Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) en Centraal Plan Bureau (CPB), maart 2015 25

3 CONSUMENTEN- EN SHOPPERONTWIKKELINGEN Koopkrachtontwikkeling Koopkracht stijgt in 2015 voor het tweede achtereenvolgende jaar 4% 3% In 2014 is de koopkracht van een gemiddeld Nederlands huishouden met 1,4% toegenomen. Naar verwachting zal de koopkracht zich met een toename van 1,2% ook in 2015 positief ontwikkelen. De koopkrachttoename zal voor werkenden hoger zijn dan voor gepensioneerden. In 2016 stabiliseert de koopkracht zich volgens het CPB. Raming 2015* 2% Alle huishoudens 1,2% 1% Tweeverdieners met kinderen (2,5x modaal) 1,5% 0% Tweeverdieners zonder kinderen (3x modaal) 1,4% -1% Alleenstaanden (2x modaal) 1,7% -2% -3% -4% 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015* 2016* Groei koopkracht (% t.o.v. voorgaand jaar) Minimumuitkeringsgerechtigden, paar met kinderen AOW-paar, zonder aanvullend pensioen 1,5% 0,3% * Raming Centraal Plan Bureau (CPB), maart 2015 Bron: Centraal Plan Bureau (CPB), maart 2015 26

3 CONSUMENTEN- EN SHOPPERONTWIKKELINGEN Waarde- en voordeelgevoeligheid Shoppers zijn bij hun supermarktkeuze weer iets veeleisender geworden 110 108 106 104 102 100 98 96 94 Het belang dat shoppers hechten aan voordeel (lage prijzen en aanbiedingen) leek vanaf het tweede kwartaal van 2014 wat af te nemen. Sinds januari 2015 vertoont de voordeelgevoeligheidsindex, wellicht aangewakkerd door de toegenomen promotiedruk en prijscommunicatie, echter weer een stijgende tendens. Het belang van toegevoegde waarde is in diezelfde periode ook licht toegenomen. Shoppers zijn per saldo dus weer iets veeleisender geworden bij hun supermarktkeuze. 2013-2015 Waardegevoeligheid Voordeelgevoeligheid Q1-13 99 99 Q2-13 99 100 Q3-13 100 99 Q4-13 100 99 Q1-14 99 99 Q2-14 99 98 Q3-14 100 100 Q4-14 99 98 Q1-15 100 100 92 90 Q3-02 Q3-03 Q3-04 Q3-05 Q3-06 Q3-07 Q3-08 Q3-09 Q3-10 Q3-11 Q3-12 Q3-13 Q3-14 Toelichting: Als de index stijgt (daalt), neemt de waarde- /voordeelgevoeligheid van boodschappers bij hun supermarktkeuze toe (af). Waardegevoeligheid (maart/april 2002 = 100) Voordeelgevoeligheid (maart/april 2002=100) Bron: EFMI Shopper Monitor, maart 2015 27

3 CONSUMENTEN- EN SHOPPERONTWIKKELINGEN Prijsbeleving Shopperbeleving van supermarktprijspeil in Q1-2015 gunstiger 110 108 106 104 102 100 98 De prijsbeleving van het supermarktprijspeil vertoont sinds Q1-2011, toen shoppers het gunstigste prijsniveau sinds de eerste meting in maart/april 2002 percipieerden, een stijgende trend. In het eerste kwartaal van 2015 is echter een forse verbetering van de prijsbeleving waarneembaar. Die verbetering wordt waarschijnlijk veroorzaakt door de toegenomen promotiedruk en zeer actieve prijscommunicatie in die periode. 2014-2015 Jul-14 100 Aug-14 100 Sep-14 100 Okt-14 101 Nov-14 102 Dec-14 102 Jan-15 99 96 94 92 90 Q3-02 Q3-03 Q3-04 Q3-05 Q3-06 Q3-07 Q3-08 Q3-09 Q3-10 Q3-11 Q3-12 Q3-13 Q3-14 Feb-15 99 Mrt-15 100 Toelichting: Als de index stijgt (daalt), ervaren boodschappers een hoger (lager) prijspeil in Nederlandse supermarkten. Prijsbeleving (maart/april 2002 = 100) Bron: EFMI Shopper Monitor, maart 2015 28

3 CONSUMENTEN- EN SHOPPERONTWIKKELINGEN Samenvatting De consument Het consumentenvertrouwen is voor het eerst in 7,5 jaar weer positief. Er zijn sinds maart 2015 iets meer optimisten dan pessimisten. De food executives zijn zeer positief gestemd over de toekomstige ontwikkeling van het consumentenvertrouwen. Naar verwachting zal de koopkracht dit jaar met gemiddeld 1,2 procent toenemen. Volgend jaar zal de mediane koopkracht volgens het CPB gelijk blijven. Na een periode van neergang, prognosticeert het CPB in 2015 en 2016 een positieve ontwikkeling van de consumentenbestedingen. Naar verwachting zullen deze in 2015 toenemen met 1,5 procent. Voor 2016 wordt een groei van de consumentenbestedingen verwacht met 1,7 procent. De shopper Sinds januari 2015 zijn Nederlandse shoppers weer wat veeleisender geworden bij hun supermarktkeuze: zowel voordeel als toegevoegde waarde is belangrijker geworden. De prijsbeleving van het supermarktprijspeil vertoont sinds Q1-2011 een stijgende trend. In het eerste kwartaal van 2015 is, waarschijnlijk als gevolg van de toegenomen promotiedruk en prijscommunicatie in die periode, echter een verbetering van de prijsbeleving waarneembaar. Prognose consumenten- en shopperontwikkelingen Consumentenvertrouwen (verwachting food executives) Koopkrachtontwikkeling (raming CPB) Consumentenbestedingen (raming CPB) TOELICHTING Prognose voor 2015 +93 1,2% 1,5% Ontwikkelingsrichting In de EFMI Food Executive Monitor geven directieleden en senior managers van handel en industrie op een 5-puntsschaal hun verwachtingen ten aanzien van enkele economische, foodsector en consumentenontwikkelingen in het jaar 2015. De food executives die een (duidelijke) verbetering verwachten beschouwen wij als optimisten. Degenen die een (duidelijke) verslechtering verwachten, beschouwen wij als pessimisten. Vervolgens berekenen we het saldo optimisten minus pessimisten. Een vergelijking van de metingen geeft een indicatie of de branche optimistischer of pessimistischer over de nabije toekomst is. Als de afwijking ten opzichte van de vorige maartmeting groter is dan 5 (+/-) dan wordt dit aangegeven met een ( )- of ( )-teken. Is de afwijking kleiner, dan is het een (=)-teken. 29

4 EFMI Outlook EFMI Food Barometer (april 2015)

4 EFMI OUTLOOK EFMI Outlook 2015 NL-supermarkten profiteren van conjunctuurherstel, maar markt blijft uitdagend STATISTIEKEN Economie Huishouden - Ontwikkeling economische groei Ontwikkeling koopkracht huishoudens Prognose 2015 1,7% 1,2% Economisch herstel stimuleert consumentenbestedingen Het afgelopen jaar ingezette herstel van de Nederlandse economie zet zich in 2015 en 2016 voort. Een positieve ontwikkeling is dat dat economische herstel mede wordt aangewakkerd door een toename van de binnenlandse bestedingen van zowel het bedrijfsleven als consumenten. De toename van de consumentenbestedingen wordt veroorzaakt door een cocktail van een sterk verbeterd consumentenvertrouwen, een stijging van de koopkracht van Nederlandse huishoudens en een zeer lage inflatie. Consument - Consumentenbestedingen 1,5% FOOD EXECUTIVE MONITOR Economie Branche Bedrijf Shopper - = - Ontwikkeling economische groei Omzetontwikkeling in supermarktkanaal Financiële performance van eigen bedrijf Ontwikkeling consumentenvertrouwen Prognose 2015 +90 +2% +60 +93 Profiteren supermarkten mee van positiever consumentensentiment? De toename van de consumentenbestedingen is goed nieuws voor de Nederlandse detailhandel. Ook de supermarktsector zal meeprofiteren van deze positieve consumententrend. Tegelijkertijd weten we uit onze analyses dat supermarkten doorgaans minder sterk profiteren van conjunctuurverbeteringen dan het foodservicekanaal; zodra het consumentenvertrouwen toeneemt geven consumenten meer geld uit aan buitenshuisconsumptie. Daarnaast constateren we dat supermarkten ook als het gaat om de verkoop van levensmiddelen voor thuisconsumptie meer concurrentie krijgen van non-food retailers en nieuwe, kleine online spelers. Wat het netto effect van bovenstaande ontwikkelingen gaat worden op de supermarktomzet is natuurlijk de grote vraag. Tot dusverre zien we in 2015 per saldo een positief effect: in de eerste dertien weken nam de supermarktomzet volgens IRI met 2,5 procent toe. Een toename die geheel veroorzaakt wordt door volumegroei. Het EFMI verwacht dat die volumegroei in 2015 geleidelijk wat zal teruglopen. Die groeiafname wordt naar verwachting echter gecompenseerd door stijgende supermarktprijzen, doordat de economische groei en (vooral) de zwakke euro tot hogere grondstofkosten leiden. Een omzetgroei van 2 tot 2,5 procent voor heel 2015 lijkt in dat scenario mogelijk. TOELICHTING In de EFMI Food Executive Monitor geven directieleden en senior managers van handel en industrie op een 5-puntsschaal hun verwachtingen ten aanzien van enkele economische, foodsector- en consumentenontwikkelingen in het jaar 2015. De food executives die een (duidelijke) verbetering verwachten beschouwen wij als optimisten. Degenen die een (duidelijke) verslechtering verwachten, beschouwen wij als pessimisten. Vervolgens berekenen we het saldo optimisten minus pessimisten. Een vergelijking van de metingen geeft een indicatie of de branche optimistischer of pessimistischer over de nabije toekomst is. Als de afwijking ten opzichte van de vorige maartmeting groter is dan 5 (+/-) dan wordt dit aangegeven met een ( )- of ( )-teken. Is de afwijking kleiner, dan is het een (=)-teken. 31

* Bijlage EFMI Food Barometer (april 2015)

* BIJLAGE EFMI Business School en de auteurs EFMI Business School is een academisch kennisinstituut dat zich volledig richt op managementvraagstukken van bedrijven in de levensmiddelensector. Met die focus als food business school onderscheidt het EFMI zich nadrukkelijk van andere academische business schools. Het EFMI is een zelfstandig kennisinstituut van Academische Opleidingen Groningen (AOG), dat gelieerd is aan de Rijksuniversiteit Groningen. Het EFMI heeft twee kernactiviteiten: (1) kennisontwikkeling in de vorm van beleidsrelevant onderzoek en (2) kennisoverdracht in de vorm van managementopleidingen. De kennisontwikkeling van het EFMI wordt gepresenteerd in praktische managementrapporten die ter beschikking worden gesteld aan de ruim 100 retailers, fabrikanten en dienstverlenende organisaties in de foodsector die lid zijn van het EFMI. Adresgegevens EFMI Business School Buitenplaats De Heiligenberg Heiligenbergerweg 5 3833 AC LEUSDEN Telefoon: 033-4229940 Internet: www.efmi.nl Contactpersonen Kirsten Huijgen Mark Slijkhuis Irene van Berlo Kirsten Huijgen MSc - huijgen@efmi.nl KIRSTEN HUIJGEN MSc (1985) studeerde International Business aan Maastricht University met marketing als specialisatie. Sinds december 2010 is zij als researcher werkzaam voor EFMI Business School en in deze functie betrokken bij verscheidene EFMI-onderzoeksprojecten. Tevens is zij verantwoordelijk voor de inhoudelijke en organisatorische ondersteuning van de Master of Food Management en een aantal incompany opleidingsprogramma s. Mark Slijkhuis MSc - slijkhuis@efmi.nl MARK SLIJKHUIS MSc (1987) studeerde Business Administration aan de Rijksuniversiteit Groningen met marketing als specialisatie. Sinds februari 2012 is hij als researcher werkzaam voor EFMI Business School en in deze functie betrokken bij verscheidene EFMI-onderzoeksprojecten. Daarnaast is hij verantwoordelijk voor de inhoudelijke en organisatorische ondersteuning van de Master of Food Management en een aantal in-company opleidingsprogramma s. Drs. Irene van Berlo - vanberlo@efmi.nl Drs. IRENE VAN BERLO (1976) is als bedrijfseconoom afgestudeerd aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Sinds 2000 is zij als senior researcher werkzaam voor EFMI Business School en in die functie betrokken bij veel EFMI-onderzoeksprojecten. Naast de twee jaarlijks terugkerende studies ConsumentenTrends en Industributie, heeft zij onder andere studies verricht naar de consumentenreacties op out-ofstock situaties, het vaststellen van merkinbreuk en ontwikkelingen in de relatie tussen handel en industrie. Bovendien is zij verantwoordelijk voor de EFMI Shopper Monitor. 33

* BIJLAGE EFMI leden per 1 april 2015 LEVERANCIERS Aldipress Anheuser-Busch Inbev Arla Foods Aviko A-ware Bouter Cheese Bakkersland Bavaria Beiersdorf Bel Nederland Best Fresh Group Betapress Bickery Food Group Bieze Food Group CêlaVíta Chiquita Cloetta Holland Coca-Cola Colgate- Palmolive Concorp CONO Kaasmakers Danone Danvo Douwe Egberts Dr. Oetker Euroma Farm Frites Ferrero FloraHolland Fossa Eugenia FrieslandCampina Fruitmasters Groep Globemilk Go-Tan Granfood Grolsch Group of Butchers Haribo Heineken Henkel Hero Hessing H.J. Heinz Hoppe Food Group Imperial Tobacco Intersnack Kellogg s Kimberly- Clark Lassie Lebo Kaas Limax Mars Menken Orlando Mondelẽz Müller Nederland Nestlé Nutricia Olympic Food Group Omega Pharma PepsiCo Perfetti Van Melle Pré Pain Procter & Gamble Qizini Queens Products Red Bull Rijk Zwaan SCA Hygiene Products SC Johnson Spadel Stegeman Storck Teeling Petfood The Greenery Tony s Chocolonely Unilever United Soft Drinks Van der Meulen De Meesterbakkers Verkade Verstegen Spices & Sauces Vollebregt Fresh Company Vrumona Wessanen Yakult Zeelandia Zijerveld RETAILERS Albert Heijn C1000 Coop Supermarkten Deen Supermarkten DekaMarkt Hoogvliet Jan Linders Jumbo Supermarkten Nettorama Plus Retail Poiesz Supermarkten PostNL Retail Sligro Food Group Spar Vomar Voordeelmarkt DIENSTVERLENENDE ORGANISATIES ABN AMRO Brand Loyalty GfK GS1 Motivaction PwC Rabobank Roland Berger IRI Young Perfect ZLTO 34