Datum oktober 2016 Auteur J. Hutten Status concept
1 Inhoud 2 Inleiding 3 3 Huidige bereikbaarheid 4 3.1 Nadruk op Leyweg 4 3.2 Auto 4 3.3 Fiets/voetganger 5 3.4 Openbaar Vervoer 5 3.5 Overall beeld 5 4 Ruimtelijke ontwikkeling Haga-locatie 6 4.1 Meer functies/intensiveren Haga-ziekenhuis 6 4.2 Nieuwe functies/wonen 6 4.3 Meer nadruk op verblijven 7 4.4 Effecten ruimtelijke ontwikkeling op verkeersstromen 7 5 Autobereikbaarheid aanpassen 8 5.1 Waarom een aanpassing? 8 5.2 Mogelijke verkeersmaatregelen 8 5.3 Uitgangspunten autobereikbaarheid 8 6 Huidige situatie/2020 10 7 Huidige situatie met verschoven bussluis 12 8 Variant 1: Met planontwikkeling Haga, huidige bussluis 14 9 Variant 2: Planontwikkeling Haga, verschoven bussluis 16 10 Variant 3 Planontwikkeling Haga, combi-variant 18 11 Afweging 20 12 Conclusie 22 2/24
2 Inleiding Bij de ruimtelijke ontwikkelingen op de Haga-locatie (Ziekenhuis en omliggende bouwvlakken) is een ontsluiting van dit gebied vanuit de zuid-westelijke richting via de Escamplaan al langer in beeld. De huidige busbaan zou daarvoor moeten worden open gesteld voor al het gemotoriseerd verkeer. Met deze ingreep kan de bereikbaarheid van de locatie worden verbeterd en zal het verkeer van en naar de locatie meer worden verdeeld over de verschillende aanrijroutes. De verkeersdruk/-hinder op de Leyweg kan zo worden beperkt. Over deze ingreep heeft echter nog geen besluitvorming plaats gevonden. In het bestemmingsplan Florence Nightingalepark uit 2010 is alleen een voorkeur uitgesproken voor een combi-variant met een ontsluiting van de Haga-locatie via de Escamplaan zowel richting Dedemsvaartweg/Houtwijklaan als richting Leyweg. Al eerder is een autovrij gebied gerealiseerd voor het ziekenhuis. De mogelijkheid om een lus te rijden via het terrein van het ziekenhuis tussen de Leyweg en Escamplaan is daarmee komen te vervallen. Daardoor is de aansluiting van de locatie op de Escamplaan al van groter belang geworden voor de bereikbaarheid van het ziekenhuis voor gemotoriseerd verkeer. De mogelijke ontsluiting van de Haga-locatie vanuit de zuid-westelijke richting via de huidige busbaan kan echter niet los worden gezien van het weren van doorgaand verkeer via dit deel van de Escamplaan. Het beperken van het verkeersaanbod op de gehele Escamplaan is immers de aanleiding voor de nu aanwezige bussluis. De planontwikkeling en besluitvorming over de Haga-locatie vereisen uitsluitsel over de bereikbaarheid van de locatie vanaf de Escamplaan en het al dan niet opheffen van de huidige busbaan. Enerzijds is de ontsluiting van de Haga-locatie van groot belang voor het bepalen van de verkeers- en milieu-effecten ten gevolge van planontwikkeling op de Haga-locatie. Anderzijds wordt momenteel de inrichting van de openbare ruimte op en nabij de locatie uitgewerkt met ook de aansluiting op de omliggende infrastructuur. Deze memo geeft de verkeerskundige overwegingen bij het besluit over de ontsluiting van het Hagaterrein vanuit de zuid-westelijke richting via de Escamplaan en de mogelijke varianten daarbij met een kwantitatief beeld van de verkeerseffecten. De voorkeursvariant dient al beleidsuitgangspunt voor de verdere besluitvorming en de uitwerking van openbare ruimte op de locatie en voor de eventuele infrastructurele aanpassingen nabij de locatie. 3/24
3 Huidige bereikbaarheid 3.1 Nadruk op Leyweg De Haga-locatie wordt omsloten door een viertal wegvakken die onderdeel uitmaken van de stedelijke hoofdstructuur, te weten de Leyweg, de Escamplaan, de Dedemsvaartweg en de Meppelweg. Voor wat betreft de ontsluiting ligt de nadruk echter op de Leyweg, die voor zowel autoverkeer, openbaar vervoer als het langzaam verkeer de belangrijkste aanrijroute vormt. Daarmee is de Leyweg een relatief zwaar belast wegvak. Ook worden de kruisingen van de Leyweg met de Florence Nightingaleweg en met de Escamplaan gekenmerkt door een groot aantal met elkaar conflicterende verkeerssoorten en richtingen. 3.2 Auto De Haga-locatie is voor het autoverkeer alleen bereikbaar vanaf de zijde van de Leyweg via de Florence Nightingaleweg en via de Escamplaan/Els Borstplein. Via de Florence Nightingaleweg is er toegang tot de personeelsgarage en het parkeerterrein voor bezoekers en kan er bij het ziekenhuis worden voorgereden voor het halen en brengen. Via de Escamplaan is er ook toegang tot het parkeerterrein voor bezoekers, kan er ook worden voorgereden voor het halen en brengen en is er toegang tot de westzijde van het ziekenhuis voor o.a. de Spoedeisende Eerste Hulp (SEH) en de bevoorrading. De Leyweg is een wijkontsluitingsweg, een weg die in beginsel geen functie heeft voor doorgaand verkeer maar die de ontsluiting van de aanliggende wijken verzorgt. Via de Meppelweg en de Oude Haagweg is de Leyweg verbonden met het stelsel van stedelijke hoofdwegen. Via dit stelsel is de locatie dan weer verbonden met de regionale hoofdwegen, zoals de Lozerlaan en de Beatrixlaan. De Escamplaan is door middel van een bussluis ter hoogte van de Haga-locatie afgesloten voor doorgaand autoverkeer. Het wegvak ter plaatse is dan ook een busbaan waar ook de hulpdiensten gebruik van maken. Met name vanuit de zuid-westelijke richting (Westland, Lozerlaan) is er door deze afsluiting sprake van indirecte routes voor het autoverkeer van en naar de Haga-locatie waarbij meerdere wegvakken extra belast worden. Figuur 1: autobereikbaarheid Haga-locatie 4/24
3.3 Fiets/voetganger Voor het langzaam verkeer is de Haga-locatie vanuit alle richtingen goed bereikbaar. De omliggende wegvakken Leyweg, Escamplaan, Dedemsvaartweg en Meppelweg maken onderdeel uit van het stedelijke fietsnetwerk en zijn allen voorzien van vrijliggende fietspaden. Daarnaast zijn er voor het langzaam verkeer ook diverse routes via het wijkpark beschikbaar voor het bereiken van de locatie. Door de ligging van de hoofdentree van het ziekenhuis zijn de stromen van voetgangers en fietsers sterk geconcentreerd in de hoek Leyweg/Escamplaan. 3.4 Openbaar Vervoer Met het openbaar vervoer is de Haga-locatie vanuit een groot deel van de stad en de regio direct bereikbaar. Bij de OV-knoop op de Leyweg stoppen stads- en streekbussen, Randstadrail lijn 4 en tramlijn 6. Deze OV-knoop ligt op korte afstand van de entree van het ziekenhuis. Daarnaast stopt lijn 4 direct naast de Haga locatie ook nog bij het Zuidwoldepad en halteren enkele buslijnen ter hoogte van de Albert Schweitzerlaan op korte afstand van de entree van het ziekenhuis. 3.5 Overall beeld De Haga-locatie is met alle vervoerswijzen goed bereikbaar, waarbij het zwaartepunt ligt op de ontsluiting vanaf de zijde van de Leyweg. In combinatie met de functie als wijkontsluitingsweg in dit deel van de stad is het betreffende wegvak relatief zwaar belast en zijn er veel conflicterende verkeersstromen. De Haga-locatie is voor het autoverkeer vanaf het regionale en rijkswegennet met een indirecte route bereikbaar. 5/24
4 Ruimtelijke ontwikkeling Haga-locatie 4.1 Meer functies/intensiveren Haga-ziekenhuis De transformatie van het Haga-ziekenhuis in de afgelopen jaren heeft geleid tot een intensivering van de ziekenhuis-functies op de deze locatie. Tegelijk daarmee is de aard van de zorg veranderd waarbij patiënten bijvoorbeeld korter worden opgenomen en is het aantal bedden beperkt. Daarmee zijn de aantallen werknemers, patiënten en bezoekers van het Haga-ziekenhuis ook veranderd. Deze transformatie is echter zo goed als afgerond en verwacht wordt dat de aantallen werknemers, patiënten en bezoekers niet meer sterk zullen wijzigen. Daarmee mag er van worden uitgegaan dat de verkeersstromen van en naar het ziekenhuis grofweg gelijk blijven aan de huidige situatie. 4.2 Nieuwe functies/wonen De ruimtelijke ontwikkeling op de Haga-locatie omvat de toevoeging van ca. 600 woningen en een beperkte toevoeging van commerciële functies. Deze toevoegingen vinden in hoofdzaak plaats in de strook tussen het ziekenhuis en de Leyweg en de Escamplaan en worden gekoppeld aan de al aanwezige verkeersaansluitingen op deze wegvakken (zie kaartje). Er worden geen nieuwe aansluitingen gemaakt omdat daar zowel aan de kant van de Leyweg als de Escamplaan geen goede mogelijkheden voor zijn. In de deelgebieden 3 en 4 zijn alleen grondgebonden woningen voorzien. In deelgebied 2 is er een combinatie van grondgebonden woningen, appartementen en commerciële functies. In deelgebied 1 is er ook een combinatie van appartementen en commerciële functies maar is er ook een grote parkeergarage opgenomen. Deze garage is zowel bedoeld voor bewoners en hun bezoek als voor de bezoekers en het personeel van het ziekenhuis. Figuur 2: deelgebieden Haga-locatie De toevoeging van functies op de locatie leidt tot een toename van het totale verkeersaanbod van en naar de locatie op de al aanwezige verkeersaansluitingen. Daarbij moet wel worden opgemerkt dat de verkeersstromen van/naar het ziekenhuis en van/naar de woningen sterk verschillen qua tijdstip op de dag en oriëntatie (bijvoorbeeld: woningen in ochtendspits > vertrek uit gebied; ziekenhuis in ochtendspits > aankomst in gebied). 6/24
4.3 Meer nadruk op verblijven Bij de transformatie van het Haga-ziekenhuis is er één centrale entree gemaakt in de noordelijke hoek van het complex. Daarbij is er van uitgegaan dat er geen doorgaande route voor autoverkeer meer mogelijk is langs de entree van het complex. Ter hoogte van de entree is de route geknipt en kan er via de Florence Nigthingaleweg en via de Escamplaan het gebied in en uit gereden worden. Mogelijk sluiproutes door het gebied zijn daarmee onmogelijk. Ook is, onder andere, om die reden afgezien van een route om het ziekenhuis heen via het park. Ook de toevoeging van een groot aantal woningen op de locatie verandert de aard van het gebied aanzienlijk. Bij woonbuurten is het wenselijk om in de verkeersstructuur geen doorgaand verkeer door die buurten mogelijk te maken en vooral uit te gaan van erfontsluitingswegen waarop het verblijven belangrijker is dan de verkeersfunctie. De algehele lijn is dan ook dat het verkeersaanbod op de Haga-locatie moet worden beperkt door geen doorgaande routes voor gemotoriseerd verkeer te maken. Ook voor de fietsers is een doorgaande route via het verblijfsgebied voor de entree ongewenst. De grotere verkeersstromen (bijvoorbeeld naar een parkeergarage of fietsenstalling of de OV-knoop) moeten zo direct mogelijk naar hun bestemming worden geleid. Daarbij is het voor dit gebied ook van belang dat de verkeersstructuur en inrichting van het gebied zo min mogelijk aanleiding mag geven tot zoekverkeer (naar de ingang, naar de garage of op zoek naar een parkeerplaats). De nadruk in de openbare ruimte voor de entree van het Haga-ziekenhuis ligt op de voetganger en het verblijven staat daar centraal. 4.4 Effecten ruimtelijke ontwikkeling op verkeersstromen De verbouwing van het Haga-ziekenhuis is zo goed als afgerond en er zijn voor het ziekenhuis geen grote veranderingen meer te verwachten voor het verkeersaanbod van en naar de Haga-locatie. Door de toevoeging van een groot aantal woningen op de locatie en een beperkte toevoeging van commerciële functies zal het verkeersaanbod wel toenemen op de al aanwezige verkeersaansluitingen op de Leyweg en de Escamplaan. Dit betreft het verkeersaanbod van alle vervoerswijzen. Daarbij is er inmiddels een verkeersstructuur waarin doorgaande routes langs de nieuwe woonblokken en langs de entree via het ziekenhuis niet mogelijk is. Vanwege de omvang en impact van het autoverkeer is de autobereikbaarheid van de Haga-locatie een belangrijk aspect dat leidend zal zijn voor de nadere uitwerking van de verkeersinfrastructuur op de Haga-locatie zelf maar evenzeer voor aanpassing aan de omliggende verkeerinfrastructuur. Het is dan ook van groot belang om over de autobereikbaarheid van de Haga-locatie een eenduidig beeld te hebben. In deze memo staat dan ook de autobereikbaarheid centraal en de varianten daarvoor teneinde tot een gemeentelijk besluit hierover te komen. 7/24
5 Autobereikbaarheid aanpassen 5.1 Waarom een aanpassing? In het kader van de ontwikkeling van de Haga-locatie is reeds eerder de aanzet gegeven voor een aanpassing van de autobereikbaarheid van de locatie. Nu echter is uitsluitsel over de ontsluiting van de locatie via de Escamplaan. Inzet daarbij is een zodanige ontsluiting dat er een andere verdeling van het verkeer ontstaat en, met name voor het autoverkeer, dat er een alternatief ontstaat voor de route via de Leyweg. De belangrijkste overwegingen daarbij zijn: De verkeersafwikkeling op de kruising Leyweg/Florence Nightingaleweg zal bij een toename van het autoverkeer door de ruimtelijke ontwikkeling verslechteren. De toename van het autoverkeer gaat ten koste van de tijd en/of ruimte voor voetgangers, fietsers en openbaar vervoer. Dit is strijdig met het gemeentelijke mobiliteitsbeleid en ook niet in het belang van de locatie als geheel. Een toename van het autoverkeer op de Leyweg gaat ten koste van de verkeersafwikkeling op het wegvak en de verschillende kruisingen en vergroot de verkeershinder voor de omgeving. Een alternatieve route kan bijdragen aan een meer directe bereikbaarheid van het Hagacomplex vanaf het regionale en stedelijke hoofdwegennet en daarmee de verkeersdruk en hinder op andere wegvakken beperken. Een (extra) alternatieve route biedt een betere waarborg voor de bereikbaarheid van het ziekenhuis in geval van calamiteiten of werkzaamheden. 5.2 Mogelijke verkeersmaatregelen De autobereikbaarheid van het gebied is leidend voor de verkeersstructuur op de locatie zelf maar ook op het gemeentelijke wegennet zijn er mogelijk maatregelen nodig. Daarvan is het gewenst om ze vroegtijdig in beeld te hebben teneinde een en ander te kunnen effecturen, gelijk met de ontwikkelingen op de Haga-locatie. Daarbij moet worden gedacht aan : het verplaatsen van de bussluis; aanpassing van delen van de Escamplaan of de kruisingen daarop waar extra verkeer rijdt; aanvullende verkeersmaatregelen voor het weren van sluipverkeer door Houtwijk (fysieke afsluitingen en/of circulatiemaatregelen). de fysieke vorm en beheersaspecten van een bussluis (poller, hulpdiensten etc.) In dit rapport zijn dergelijke maatregelen slechts benoemd om varianten mogelijk te maken. In een later stadium kunnen deze maatregelen concreet worden uitgewerkt qua exacte locatie, ontwerp of beheersaspecten e.d. 5.3 Uitgangspunten autobereikbaarheid Ten aanzien van de autobereikbaarheid van de Haga-locatie is een aantal uitgangspunten gehanteerd voor de varianten. Deze zijn hierna kort toegelicht. 8/24
Geen nieuwe wegvakken Buiten de Haga-locatie zelf, wordt geen nieuwe verkeersinfrastructuur gerealiseerd. De ontwikkeling op deze locatie is immers reeds lang onderdeel van de ruimtelijke visies van de gemeente waarop in het kader van het meerjarig verkeers- en vervoersbeleid is geanticipeerd. Wel is het mogelijk dat direct omliggende wegvakken, zoals de Escamplaan en de Leyweg qua inrichting en/of functie een ander karakter krijgen. Geen doorgaande route via Escamplaan Vanuit de gemeentelijke visie op het wegennet is de route via de Escamplaan geen stedelijke hoofdweg. De route van de Escamplaan van en naar het centrum is niet berekend op een functie en het verkeersaanbod als doorgaande route. Daarnaast kent de Escamplaan aan de zijde van het centrum ook geen logisch vervolg of voldoende ruim gedimensioneerde aansluitingen (o.a. Apeldoornselaan, Diersenselaan). De huidige bussluis sluit aan op deze visie. Het handhaven van een fysieke afsluiting van de doorgaande route via de Escamplaan ter hoogte van de Haga-locatie staat dan ook niet ter discussie. Beperking verkeershinder in het gebied, Om het verblijfs- en woonkarakter van het gebied te benadrukken is het ongewenst om intensief gebruikte wegvakken tot ver in de Haga-locatie te laten doorlopen. Met name gaat het dan om de toeleidende wegvakken van en naar de parkeergarages waarop het verkeer sterk gebundeld is. Dit vraagt om routes van en naar de garages en woonbuurten die zo direct mogelijk aansluiten op de omliggende wegvakken. Daarbij moeten de routes van/naar de bezoekersgarages ook qua routing en inrichting goed herkenbaar zijn om zoekverkeer in het gebied te voorkomen. Geleiding naar garages De nieuwe auto-verkeersstructuur moet leiden tot logische routes van naar de afzonderlijke garages en/of parkeerterreinen waarbij een zo optimaal mogelijk gebruik van parkeervoorzieningen kan worden bereikt. Zo is het onwenselijk dat een wachtrij voor een garage de toegang tot een andere garage of parkeerterrein hindert. Ook moet voorkomen worden dat een wachtrij hinder oplevert voor ander verkeer zoals bijvoorbeeld de bussen of verkeer van naar de woonbuurt in Houtwijk. Hulpdiensten/SEH In de nieuwe auto-verkeersstructuur moeten de bestaande hoofdroutes voor de hulpdiensten (o.a. Escamplaan busbaan) ook als zodanig kunnen blijven functioneren. Dit wil zeggen dat op deze route geen snelheidsremmende maatregelen kunnen worden toegepast en de hinder door ander verkeer tot een minimum beperkt moet blijven. Ook moeten de Spoedeisende Eerste Hulp (SEH) en de bevoorrading goed bereikbaar zijn vanaf de doorgaande routes om het gebied heen. Flexibiliteit/calamiteiten Vanuit het grote belang van het waarborgen van een permanente bereikbaarheid van het ziekenhuis moet de auto-verkeersstructuur ook voorzien in het aanbieden van meerdere aanrijroutes. Tenminste zijn er twee routes nodig om in het geval van werkzaamheden of calamiteiten altijd bereikbaar te zijn. Denkbaar is ook dat er routes zijn die in een dergelijke situatie relatief eenvoudig open gesteld kunnen worden (denk aan een bussluis met een beweegbare poller). 9/24
6 Huidige situatie/2020 In deze studie is het verkeersaanbod in 2020 bepaald waarbij het Haga-ziekenhuis in gebruik is maar zonder de realisatie van de beoogde bouwblokken. Zo zijn de extra verkeerseffecten van de beoogde bouwblokken goed in beeld te brengen (zie verder bij 7). Deze 0-variant is ook gebruikt om de verkeersmodelcijfers beter te kunnen afstemmen op de meest recente tellingen. Deze geven immers een goed beeld van het verkeersaanbod op en rond de locatie (wel ziekenhuis, geen andere functies). De verkeerssituatie is dat al het gemotoriseerde verkeer van/naar de Haga-locatie vanaf de kant van de Leyweg rijdt, deels via de Florence Nightingaleweg en deels via de Escamplaan. Er is geen doorgaand verkeer via het terrein van het ziekenhuis mogelijk. De aanliggende woonbuurt in Houtwijk is alleen bereikbaar vanaf de kant van de Leyweg via de Albert Schweitzerlaan en de Martin Luther Kinglaan. Onderstaande kaart geeft een en ander schematisch weer. Figuur 3: huidige autobereikbaarheid Busbaan Toegang Haga-locatie Toegang woonbuurt Houtwijk Bestemmingsverkeer Haga locatie en woonbuurt In 2020 bedraagt het verkeersaanbod van en naar het Haga-ziekenhuis volgens het verkeersmodel ca. 9000 mvt/etmaal waarvan grofweg 2/3 via de Leyweg/Florence Nightingaleweg rijdt en 1/3 via de Escamplaan. Dit aantal ritten bestaat in hoofdzaak uit de ritten van bezoekers en patiënten. Opgave van het ziekenhuis is dat er dagelijks ca. 5400 bezoekersritten zijn. Daarnaast zijn er de ritten van personeel, bevoorrading, taxi s etc. Voor de werknemers is bekend dat er maximaal ca. 800 parkeerplaatsen nodig. Er van uitgaande dat een groot deel van deze plaatsen 2 x per dag worden gebruikt zijn dat 2500-3000 ritten per etmaal. De in het verkeersmodel gehanteerde etmaalintensiteiten zijn dan ook representatief en kennen mogelijk zelfs enige marge. De navolgende afbeelding geeft het berekende verkeersaanbod in 2020 weer. 10/24
Figuur 4: 2020 etmaalbelasting zonder planontwikkeling (zie verder bijlage 1) Uit de gegevens van het ziekenhuis is bekend waar de bezoekers vandaan komen. ca. 24% komt vanuit Loosduinen en het Westland, vanuit zuid-westelijke richting ca. 30% komt van uit Escamp, vanuit verschillende richtingen ca. 17% komt uit de regio (m.u.v. Westland) en Leidschenveen-Ypenburg, vooral via het landelijke of regionale hoofdwegennet vanuit zuid-oostelijke richting. ca. 29 % van het bezoek komt uit de stadsdelen aan de west- en noordzijde van de locatie. Deze herkomst bevestigt de wenselijkheid van een extra ontsluiting vanuit zuid-westelijke richting en/of het hoofdwegennet. Voor het verkeer vanuit de zuid-westelijke richting is de huidige situatie er een met een minder directe route van en naar de Haga-locatie. Nu rijdt het autoverkeer vanuit alle richtingen via de Leyweg dan wel kruist dit verkeer de Leyweg. Bij deze gegevens moet worden vermeld dat het aandeel autoverkeer op de kortere afstanden (dus vanuit de omliggende stadsdelen) relatief lager is en dat er vanuit de stad meer OV-verbindingen met de Haga-locatie zijn en dus tot minder autoritten leiden. Bovenstaande verdeling is dan ook vooral indicatief voor de verdeling van het aantal autoritten. 11/24
7 Huidige situatie met verschoven bussluis Het verplaatsen van de bussluis naar een locatie tussen de A. Schweitzerlaan en de M.L. Kinglaan is een relatief eenvoudige verkeersingreep waarmee de bereikbaarheid van de Haga-locatie vanuit de zuid-westelijke richting kan worden verbeterd. De huidige busbaan wordt dan opengesteld voor alle verkeer. De situatie met een verplaatste bussluis is als een rekenvariant uitgevoerd om sec het effect van de verplaatsing in beeld te brengen. Hierbij is uitgegaan van het verkeersaanbod in 2020 maar dan nog zonder de realisatie van de beoogde bouwblokken op de Haga-locatie. Deze rekenvariant geeft een goed beeld van het verkeersaanbod op de dan mogelijke routes via het woongebied in Houtwijk, los van de gebiedsontwikkeling op de Haga-locatie. Bij het verschuiven van de bussluis zal het verkeer van/naar de Haga-locatie zich verdelen over de route via de Leyweg/F. Nightingaleweg en via de Escamplaan van/naar de Dedemsvaartweg/ Houtwijklaan. De woonbuurt in Houtwijk wordt dan via A. Schweitzerlaan en de Escamplaan (huidige busbaan) bereikbaar vanaf de Dedemsvaartweg/Houtwijklaan en blijft via de M.L. Kinglaan bereikbaar vanaf de Leyweg. Onderstaande kaart geeft een en ander schematisch weer. Figuur 5: autobereikbaarheid Busbaan Toegang Haga-locatie Toegang woonbuurt Houtwijk Wegvak open voor alle verkeer De afbeelding hiernaast geeft het verschil in berekende verkeersaanbod in 2020 weer ten opzichte van de situatie in 2020 met de bussluis op de huidige locatie. Figuur 6: Verkeerseffect verschuiven bussluis (zie verder bijlage 1) 12/24
Het beeld in deze rekenvariant is dat het verkeer van en naar de Haga-locatie zich meer verdeelt over de mogelijke routes en dat het verkeersaanbod op de Leyweg afneemt. Het deel van de Escamplaan dat nu nog busbaan is wordt een normale weg en daarmee veel zwaarder belast. Duidelijk wordt echter ook dat ook de woonstraten in Houtwijk veel zwaarder worden belast, deels door verkeer uit de wijk zelf dat een andere route gaat volgen. Deels komt dat door sluipverkeer dat via de woonbuurt gaat rijden. In de A. Schweitzerlaan zal zich de grootste toename van het verkeer voordoen. Het berekende verkeersaanbod daar bedraagt ca. 8.000 mvt/etmaal hetgeen een veel te hoog verkeersaanbod vormt voor een woonstraat. Daarnaast neemt ook het verkeersaanbod op de D. Hammerskjoldstraat en de M.L. Kinglaan fors toe en is er ook een toename te zien in de Laan van de Mensenrechten. Conclusie uit deze rekenvariant is dat een relatief eenvoudige maatregel als het verplaatsen van de bussluis dermate grote gevolgen heeft voor het verkeersaanbod in de woonbuurt dat het geen haalbare oplossing is. De plaats van de bussluis kan dan ook niet los worden gezien van de bereikbaarheid van de Haga-locatie. Deze relatief eenvoudige verkeersingreep (verplaatsen bussluis) vereist aanvullende verkeersmaatregelen in of bij de woonbuurt zoals het afsluiten van wegvakken, of het instellen van eenrichtingsverkeer. Dergelijke aanvullende verkeersmaatregelen hebben echter weer in een groter deel van de woonbuurt effect op de bereikbaarheid en het verkeersaanbod. Het heeft de voorkeur om voor de Haga-locatie uit te gaan van een variant die primair ingrijpt in de bereikbaarheid van de locatie zelf zonder dat er aanvullende verkeersmaatregelen nodig zijn met een grote impact op de omliggende woonbuurten. In de navolgende drie varianten is dan ook uitgegaan van verkeersingrepen waarmee geen doorgaande routes door woonbuurten ontstaan. 13/24
8 Variant 1: Met planontwikkeling Haga, huidige bussluis Als variant 1 is doorgerekend wat de effecten zijn van de planontwikkeling op de Haga-locatie als er geen aanpassingen plaatsvinden in de omliggende verkeersstructuur. De bussluis en busbaan in de Escamplaan blijven gehandhaafd op de huidige locatie. Uitgegaan is van het verkeersaanbod in 2020 inclusief de realisatie van de beoogde bouwblokken op de Haga-locatie. Voor de ontsluiting van de Haga-locatie op de Escamplaan is bij deze variant uitgegaan van één aansluiting van de locatie op de Escamplaan ter hoogte van de A. Schweitzerlaan. De verkeerssituatie is dat al het autoverkeer van/naar de Haga-locatie vanaf de kant van de Leyweg rijdt. Via de F. Nightingaleweg zijn de personeelsgarage en de deelgebieden 2 en 3 bereikbaar. Via de Escamplaan zijn de deelgebieden 1 en 4 bereikbaar en de westkant van het ziekenhuis (SEH en logistiek). De aanliggende woonbuurt in Houtwijk is bereikbaar vanaf de kant van de Leyweg via de A. Schweitzerlaan en de M.L. Kinglaan. Onderstaande kaart geeft een en ander schematisch weer. Figuur 7: autobereikbaarheid Busbaan Toegang Haga-locatie Toegang woonbuurt Houtwijk Wegvak open voor alle verkeer De afbeelding hiernaast geeft het verschil in berekende verkeersaanbod in 2020 weer ten opzichte van de situatie zonder de planontwikkeling. Figuur 8: Verkeerseffect planontwikkeling ten opzichte van situatie zonder planontwikkeling (zie verder bijlage 1) 14/24
Door de planontwikkeling, bestaande uit ruim 600 woningen en commerciële functies op de locatie, ontstaat een toename van het verkeersaanbod op de toeleidende routes. Op de Leyweg is een toename van maximaal 7 % te verwachten ter hoogte van de Escamplaan en is er maar op een beperkt deel sprake van een afname (maximaal 9% op het deel tussen de Fl. Nightingaleweq en de Meppelweg. Voor de garage in blok 1 zal in hoofdzaak gebruik gemaakt worden van de routes via de kruising Leyweg/Escamplaan. Dit betreft, onder andere, al het bezoekersverkeer en het verkeer van en naar het grootste deel van de woningen op de locatie (ca. 500). Dit verkeer zal voor het grootste deel via de kruising van de Leyweg met de Escamplaan gaan rijden. De intensiteit op het deel van de Escamplaan dat aansluit op de kruising zal verdubbelen. Bij dit wegvak moet worden opgemerkt dat dit extra verkeersaanbod niet op het bestaande wegvak zal optreden maar op de rijbaan van en naar de garage die als een parellelrijbaan moet worden ingepast. De kruising Leyweg/Escamplaan zal zwaarder worden belast, hetgeen de verkeersafwikkeling van de gehele kruising vermindert. Daarnaast zal een deel van dit verkeer via de woonbuurt gaan rijden waarbij de toename in de woonbuurt het grootst zal zijn op de A. Schweitzerlaan (+ 800 mvt/etmaal). Via de Leyweg en de Fl. Nightingaleweg neemt het verkeersaanbod af. Alleen het verkeer naar de personeelsgarage (300 plaatsen) en de blokken 2 en 3 (120 woningen) rijdt deze route. Per saldo is er op dit kruispunt minder afslaand verkeer dan in de huidige situatie waarin het grootste deel van het bezoekersverkeer deze route gebuikt. Op deze kruising is dan een betere verkeersafwikkeling mogelijk. Door de andere oriëntatie van een groot deel van het verkeer in verband met de grote garage in de planontwikkeling leidt deze variant in een groter gebied tot een verschuiving van verkeersstromen, onder andere op de Dedemsvaartweg, Meppelweg en Escamplaan-noord. Ten aanzien van variant 1 luidt de conclusie dat de planontwikkeling leidt tot een toename van het verkeersaanbod van en naar het plangebied, met name aan de noord-oostzijde van de locatie. Met name op (delen van) de Leyweg zal het verkeersaanbod fors toenemen. Op de kruising Leyweg/Escamplaan zal door de zwaardere belasting de verkeersafwikkeling verminderen. Dit betreft niet alleen het autoverkeer maar ook op de intensief gebruikte routes van tram en bus en het langzaam verkeer. Deze variant maakt een forse aanpassing van de kruising nodig en strookt niet met het beleid om het verkeer meer te concentreren op de hoofdroutes. 15/24
9 Variant 2: Planontwikkeling Haga, verschoven bussluis In de deze variant is uitgegaan van het open stellen van de huidige busbaan voor al het verkeer. Om de ongewenste verkeerseffecten in de woonbuurt te voorkomen (zie 6) is uitgegaan van een aanpassing van de kruising van de Escamplaan met de A. Schweitzerlaan. In de vormgeving is de verkeersstroom van en naar de Haga-locatie fysiek gescheiden van de verkeerstroom van en naar de woonbuurt. Er is dan geen kruising meer maar er zijn twee route wegvakken die langs elkaar heen lopen. Daartussen bevindt zich dan de verschoven bussluis. Figuur 9: mogelijke aanpassing kruising De verkeerssituatie is dat het verkeer van/naar de Haga-locatie zich verdeeld over de routes via de Leyweg en de F. Nightingaleweg (personeelsgarage en deelgebied 2 en 3) en de routes via de Escamplaan (deelgebied 1 en 4) in zuid-westelijke richting. De aanliggende woonbuurt in Houtwijk blijft alleen bereikbaar vanaf de kant van de Leyweg via de A. Schweitzerlaan en de M.L. Kinglaan. Er is geen doorgaande route via de woonbuurt mogelijk. Onderstaande kaart geeft een en ander schematisch weer. Figuur 10: autobereikbaarheid Busbaan Toegang Haga-locatie Toegang woonbuurt Houtwijk Wegvak open voor alle verkeer 16/24
De afbeelding hiernaast geeft het verschil in berekende verkeersaanbod in 2020 weer ten opzichte van de situatie zonder de planontwikkeling Figuur 11: Verkeerseffect planontwikkeling ten opzichte van situatie zonder planontwikkeling (zie verder bijlage 1) De toename van het verkeersaanbod op de toeleidende routes doet zich in deze variant voor op andere wegvakken dan in variant 1 door de andere bereikbaarheid van de locatie. Voor de garage in blok 1 en voor blok 4 is er in deze variant geen andere route mogelijk dan via de Escamplaan en de kruising Dedemsvaartweg/Houtwijklaan. De toename van het verkeer op de Escamplaan komt geheel voor rekening van het verkeer van en naar de Haga-locatie. Er zijn geen andere verkeersstromen waarop deze variant een effect heeft. Op de Escamplaan (huidige busbaan) is een verkeersaanbod van ca. 8.000 mvt/etmaal te verwachten hetgeen daar aanpassingen nodig maakt nabij de kruising en bij de oversteekplaatsen. Op de Leyweg neemt het verkeersaanbod af met maximaal 14 %. De kruising Leyweg/Escamplaan wordt minder zwaar belast doordat daar alleen nog maar verkeer van en naar de woonbuurt op het deel van de Escamplaan tussen de Leyweg en de A. Schweitzerlaan rijdt. Op deze kruising is een betere afwikkeling mogelijk. Via de Florence Nightingaleweg is het verkeersaanbod gelijk aan dat in variant 1, alleen het verkeer naar de personeelsgarage (300 pp) en blokken 2 en 3 (120 woningen). Het effect op de kruising Leyweg/Florence Nightingaleweg van deze variant is dat er op alle richtingen minder verkeer is dan in de huidige situatie. De kruising Leyweg/Florence Nightingaleweg wordt minder zwaar belast en daar is dus een betere afwikkeling mogelijk Voor variant 2 is de conclusie dat de planontwikkeling leidt tot een toename van het verkeersaanbod in een ander deel van omgeving van de locatie dan in variant 1, namelijk aan de zuid-westzijde. Op de Leyweg zal het verkeersaanbod en de verkeershinder verminderen en daarmee de verkeersafwikkeling op de kruisingen verbeteren. De Escamplaan (huidige busbaan) zal veel zwaarder belast worden. 17/24
10 Variant 3 Planontwikkeling Haga, combi-variant Onder de noemer combi-variant is een variant doorgerekend die uitgaat van de situatie in 2020 met realisatie van de beoogde bouwblokken op de Haga-locatie maar dan met twee aansluitingen van de locatie op de Escamplaan. De garage onder blok 1 (met daarin onder andere de grote bezoekersgarage) heeft dan twee aparte in-/uitritten. Eén in-/uitrit is dan aangesloten op het deel van de Escamplaan dat aansluit op de Leyweg. De andere in-/uitrit is aangesloten op het deel van de Escamplaan dat aansluit op de Houtwijklaan. Deze combi-variant maakt het mogelijk dat het verkeer van en naar de grote garage op de Haga-garages locatie de keuze heeft bij het aan- en wegrijden tussen twee routes. De verkeerssituatie is dat het verkeer van/naar de Haga-locatie zich verdeeld over drie routes, te weten: 1. de route via de Leyweg en de F. Nightingaleweg (personeelsgarage en deelgebied 2 en 3); 2. de route via de Escamplaan (garage deelgebied 1 en 4) in zuid-westelijke richting; 3. de route via de Escamplaan naar de Leyweg (garage deelgebied 1). De aanliggende woonbuurt in Houtwijk blijft alleen bereikbaar vanaf de kant van de Leyweg via de A. Schweitzerlaan en de M.L. Kinglaan. In de vormgeving is de verkeersstroom (net als in variant 2) van en naar de Haga-locatie fysiek gescheiden van de verkeerstroom van en naar de woonbuurt door een inrichting waarbij twee routes ie langs elkaar heen lopen met verschoven bussluis daar tussen. Er is geen doorgaande route via de woonbuurt mogelijk. Onderstaande kaart geeft een en ander schematisch weer. Onderstaande kaart geeft een en ander schematisch weer. Figuur 12: autobereikbaarheid Busbaan Toegang Haga-locatie Toegang woonbuurt Houtwijk Wegvak open voor alle verkeer 18/24
Figuur 13: Verkeerseffect planontwikkeling ten opzichte van situatie zonder planontwikkeling (zie verder bijlage 1) De toename van het verkeersaanbod op de toeleidende routes doet zich in deze variant het meest verdeeld voor ten opzichte van de voorgaande varianten. De grootste toenames van het verkeer treden op op de Escamplaan aan weerszijden van de verschoven bussluis. Ook in deze variant komt de toename van het verkeer op deze wegvakken geheel voor rekening van het verkeer van en naar de Haga-locatie. Er zijn geen andere verkeersstromen waarop deze variant een effect heeft. Op de Escamplaan (huidige busbaan) is een verkeersaanbod van ca. 3.600 mvt/etmaal te verwachten hetgeen daar aanpassingen nodig maakt nabij de kruising en bij de oversteekplaatsen. Op de Escamplaan tussen de Leyweg en de A. Schweitzerlaan is ook een toename van ca. 2.600 mvt/etmaal te verwachten. Bij dit wegvak moet worden opgemerkt dat dit extra verkeersaanbod niet op het bestaande wegvak zal optreden maar op de rijbaan van en naar de garage die als een parellelrijbaan moet worden ingepast. Op de Leyweg neemt het verkeersaanbod af met maximaal 16 %. De kruising Leyweg/Escamplaan wordt anders belast door enerzijds meer verkeer dat via de Escamplaan rijdt en anderzijds minder verkeer dat via de Leyweg gaat rijden. Via de Florence Nightingaleweg is het verkeersaanbod gelijk aan dat in variant 1 en 2, alleen het verkeer naar de personeelsgarage (300 pp) en blokken 2 en 3 (120 woningen). Het effect op de kruising Leyweg/Florence Nightingaleweg van deze variant is dat er op alle richtingen minder verkeer is dan in de huidige situatie. De kruising Leyweg/Florence Nightingaleweg wordt minder zwaar belast en daar is dus een betere afwikkeling mogelijk Voor variant 3 is de conclusie dat de toename van het verkeersaanbod door de planontwikkeling zich het meest verdeelt en de toenames per wegvak minder extreem zijn. Doordat er meer routes mogelijk zijn treden ook in een groter gebied zichtbare verkeerseffecten op. Op de Leyweg zal het verkeersaanbod en de verkeershinder verminderen en daarmee de verkeersafwikkeling op de kruisingen verbeteren. De Escamplaan (huidige busbaan) zal echter zwaarder belast worden. 19/24
11 Afweging Voor de bepaling van een voorkeursvariant zijn de varianten hierna kort beoordeeld op de beoogde effecten en de meest onderscheidende kenmerken. De belasting van de Leyweg ter hoogte van de Haga-locatie De varianten onderscheiden zich door de belasting van de Leyweg. In variant 2 is dit effect het grootste doordat voor een groot deel van het verkeer van en naar Haga de Leyweg geen logische route meer is. Bij variant 3 is dit effect minder doordat het verkeer een keuze heeft. In variant 1 heeft het verkeer geen andere keuze dan de Leyweg en scoort deze variant dan ook het minste. De verkeersafwikkeling op de kruising Leyweg/Florence Nightingaleweg In de varianten 1, 2 en 3 is de belasting van de F. Nightingaleweg gelijk. Voor de afwikkeling is echter ook de belasting van de Leyweg van belang. Zie hierboven. De verkeersafwikkeling op de kruising Leyweg/Escamplaan De varianten onderscheiden zich voor deze kruising op zowel de belasting van de Leyweg als van de Escamplaan. Variant 2 scoort op dit aspect het beste omdat in deze variant een groot deel van het verkeer van en naar Haga niet meer via deze kruising zal rijden. Bij variant 3 verdeelt het verkeersaanbod zich over meer routes en is de afname van het verkeersaanbod beperkter. In variant 1 wordt de kruising juist zwaarder belast omdat een groot deel van het verkeer van en naar Haga geen andere keuze heeft dan via deze kruising te rijden. De bereikbaarheid van de Haga-locatie Variant 3 scoort op dit aspect het beste door de tweezijdige ontsluiting van de locatie. Variant 1 heeft weliswaar maar één ontsluiting via de Escamplaan maar deze is wel georiënteerd op de hoofdverkeersstructuur. Variant 2 scoort het minste doordat er maar één ontsluiting is die indirect aansluit op de hoofdverkeersstructuur. Belasting Escamplaan Het deel van de Escamplaan dat nu busbaan is wordt in twee van de varianten opengesteld voor autoverkeer. Bij variant 1 blijft de busbaan in gebruik en is er dus geen toename van het verkeersaanbod. In variant 3 is er sprake van een relatief beperkte toename van het verkeersaanbod alleen door een deel van het bestemmingsverkeer van en naar Haga (blok 1 en 4) dat immers een keus heeft. In variant 2 is de toename van het aanbod op de Escamplaan het grootste door het bestemmingsverkeer van en naar Haga (blok 1 en 4) dat geen andere keus heeft. Aanpassingen infrastructuur De varianten maken in meer of mindere mate een aanpassing van de infrastructuur nabij de Hagalocatie nodig. Daarbij moet gedacht worden aan het verplaatsen van de bussluis, de herinrichting van het deel van de Escamplaan dat nu busbaan is en de kruising van de Leyweg met de Escamplaan. Variant 1 betreft het grotendeels handhaven van de huidige situatie. Er is geen aanpassing van de huidige busbaan op de Escamplaan nodig of van de kruising met de Dedemsvaartweg//Houtwijklaan. Deze variant kan volstaan met een relatief eenvoudige aansluiting van de Haga-locatie op de Escamplaan nabij de A. Schweitzerlaan. Voornaamste voornaamste aanpassing zal zijn een mogelijk benodigde aanpassing van de kruising Leyweg/Escamplaan. 20/24
In variant 2 is er de combinatie nodig van de verplaatsing van de bussluis, het aanpassen van het deel van de Escamplaan dat nu nog busbaan is en de aanpassing van de kruising met de Dedemsvaartweg//Houtwijklaan. Variant 3 vraagt de grootste aanpassingen, namelijk de combinatie van het aanpassen van het deel van de Escamplaan dat nu nog busbaan is en van de kruising met de Dedemsvaartweg//Houtwijklaan, het verplaatsing van de bussluis naar de plaats nabij de A. Schweitzerlaan en mogelijk een beperkte aanpassing van de kruising Leyweg/Escamplaan. Samenvattend is er dan het volgende beeld. Variant 1 2 3B Belasting Leyweg -- ++ + Afwikkeling -- ++ - Leyweg/Escamplaan Bereikbaarheid Haga -- - ++ Verkeersaanbod - + + woonbuurt Belasting + -- - Escamplaan(busbaan) Aanpassingen infrastructuur - -- -- 21/24
12 Conclusie Bij de ruimtelijke ontwikkelingen op de Haga-locatie is een ontsluiting daarvan vanuit de zuidwestelijke richting via de Escamplaan al langer in beeld. De huidige busbaan moet daarvoor worden open gesteld voor al het gemotoriseerd verkeer. Met deze ingreep wordt de bereikbaarheid van het ziekenhuis verbeterd en zal het verkeer van en naar de locatie meer worden verdeeld over de verschillende aanrijroutes. De verkeersdruk op de Leyweg kan zo worden beperkt. In de huidige planontwikkeling worden via de Fl. Nightingaleweg twee woonblokken en de personeelsgarage ontsloten. Via de Escamplaan wordt één woonblok en een grote parkeergarage ontsloten (garage voor bezoekers, personeel en bewoners). Uitgaande van de ontsluiting van een groot deel van de woningen en het bezoekersverkeer van en naar het ziekenhuis via de Escamplaan zijn de varianten bezien voor de autobereikbaarheid van de Haga-locatie via de Escamplaan. Indien de huidige busbaan wordt opengesteld voor het autoverkeer van en naar de Haga-locatie kan het verkeersaanbod op de Leyweg worden beperkt doordat het verkeer zich meer zal verdelen over de mogelijke aanrijroutes. Ook wordt dan de bereikbaarheid van het ziekenhuis vanuit de zuidwestelijke richting verbeterd en zijn er meer directe verbindingen met het regionale en stedelijke hoofdwegennet. De mogelijke ontsluiting van de Haga-locatie via de huidige busbaan kan echter niet los worden gezien van het weren van doorgaand verkeer via dit deel van de Escamplaan. De Escamplaan is geen stedelijke hoofdweg en is niet berekend op het verkeersaanbod als doorgaande route. Het vasthouden aan een fysieke afsluiting van de Escamplaan ter hoogte van de Haga-locatie staat dan ook niet ter discussie. Met een verschuiving van de bussluis naar een locatie tussen de A. Schweitzerlaan en de M.L. Kinglaan is het mogelijk om het verkeer van en naar de Haga-locatie van en naar de Dedemsvaartweg/Houtwijklaan te laten rijden. Gevolg hiervan is niet alleen dat dit deel van de Escamplaan fors zwaarder wordt belast maar ook dat de naastliggende woonbuurt fors zwaarder wordt belast (deels doorgaand verkeer, deels verkeer uit Houtwijk zelf dat een andere route kiest en deels verkeer van naar de Haga-locatie dat via de woonbuurt rijdt). Dit is geen aanvaardbare optie. Derhalve moet worden uitgegaan van een zodanige infrastructurele aanpassing dat verkeersstromen naar de woonbuurt en naar de Haga-locatie gescheiden kunnen worden op het deel van de Escamplaan tussen de M.L. Kinglaan en de A. Schweitzerlaan. Van de onderzochte varianten heeft de combivariant de voorkeur. De auto-bereikbaarheid van de Haga locatie vanaf het hoofdwegennet wordt verbeterd, er is een positief effect op de belasting van de Leyweg, en het is mogelijk om ongewenste effecten in de aanliggende woonbuurt te voorkomen. De toename van het verkeeraanbod op het deel van de Escamplaan dat nu nog een busbaan is kan beperkt blijven tot en aanbod dat passend is bij een functie als wijkontsluitingsweg. Met een parallelle route op een deel van Escamplaan ter hoogte van de garage kan in beide richtingen, zowel naar de Dedemsvaartweg/Houtwijklaan als naar de Leyweg gereden worden en is de extra belasting van de woonbuurt te voorkomen. Via een bussluis ter hoogte van de A. Schweitzerlaan kunnen de bussen en de hulpdiensten de Escamplaan blijven gebruiken. De aard van de verkeerstechnische ingreep is weliswaar complexer dan de eenvoudiger optie met het verschuiven van de bussluis maar voorkomt de noodzaak tot circulatiemaatregelen in een groter deel van Houtwijk. 22/24
Bijlage 1 Berekende verkeersintensiteiten per variant Wegvak Etmaalintensiteit en verschillen t.o.v. Variant 0 Variant 0 Rekenvariant Variant 1 Variant 2 Variant 3 mvt/etm mvt/etm mvt/etm verschil tov 0 relatief mvt/etm verschil tov 0 relatief mvt/etm verschil tov 0 relatief 3. Escamplaan noord uitrit 4896 4989 10042 5146 205% 1068-3828 21% 7466 2570 152% 2. Escamplaan zuid uitrit 0 7538 0 0 10186 10186 0% 3646 3646 27. Florence Nightingaleweg 7354 7354 2563-4791 35% 2543-4811 35% 2564-4790 35% 7. Leyweg 7977 7669 8533 556 107% 7842-135 98% 8465 488 106% 4. Escamplaan noord 6655 8251 8073 1418 121% 4966-1689 75% 8220 1565 124% 22. Leyweg 12542 11286 12874 332 103% 11876-666 95% 11757-785 94% 23. Leyweg 14417 13043 13166-1252 91% 12396-2022 86% 12069-2348 84% 24. Leyweg 11233 10271 11063-170 98% 9944-1289 89% 10342-891 92% 19. Meppelweg 14274 14223 14308 34 100% 14480 206 101% 14343 69 100% 18. Meppelweg 15103 14457 14963-139 99% 15653 551 104% 14695-407 97% 25. Meppelweg 9999 9476 9849-150 99% 9447-551 94% 9779-219 98% 21. Dedemsvaartweg 18761 19558 18638-123 99% 21770 3009 116% 19601 840 104% 20. Dedemsvaartweg 12642 13540 12704 62 100% 18096 5454 143% 13542 900 107% 32. Escamplaan zuid 13805 16288 14180 374 103% 15043 1237 109% 15208 1402 110% 1. Houtwijklaan 23521 20123 23994 473 102% 25026 1504 106% 23082-439 98% 26. Cornelia de Langeweg 4570 4570 1617-2953 35% 1617-2953 35% 1617-2953 35% 28. Els Borst-Eilersplein 4213 4213 10186 5972 242% 10186 5972 242% 10186 5972 242% 31. Laan vd Mensenrechten 2207 4445 2163-44 98% 5. Albert Schweitzerlaan 1066 7965 1841 775 173% 6. Martin Luther Kinglaan 408 4989 419 11 103% 29. Dag Hammerkjöldstraat 0 4715 0 0 30. Architect Dudoklaan 2027 585 2728 700 135% 23/24
24/24