AAN: de raad van de gemeente Ferwerderadiel Sector : I Nr. : 06/34.14 Onderwerp : Huishoudelijke Hulp 1 2015 Inleiding De Eerste Kamer heeft op 8 juli jl. ingestemd met de Wet maatschappelijke ondersteuning 2015 (Wmo 2015). In de Wmo 2015 is niet meer opgenomen dat de gemeente ervoor dient te zorgen dat inwoners kunnen wonen in een schoon huis. Er wordt veel meer een beroep gedaan op de zelfredzaamheid en participatie van mensen. Naast de wettelijke wijziging is er een forse budgetkorting door het Rijk opgelegd voor de Wmo-integratieuitkering. Voor onze gemeente wordt de Wmo-Integratieuitkering verlaagd van 892.297 naar 634.134 voor het jaar 2015. Daarnaast past het Rijk een taakstelling van circa 11% toe op de nieuwe taken van de Wmo. Zoals gesteld kent de nieuwe Wmo niet meer een verplichting om er als gemeente voor te zorgen dat inwoners in een schoon huis kunnen wonen. De Wmo 2015 biedt de gemeenten meer ruimte om de ondersteuning voor de huidige en nieuwe taken op een andere manier in te richten. Dat geldt dus ook voor het ondersteunen van inwoners door middel van HH. In dat kader wordt geadviseerd, tezamen met de gemeenten Ameland, Dantumadiel, Dongeradeel, Kollumerland c.a. en Schiermonnikoog, om de indicaties HH van cliënten met type HH1 (schoonmaakwerk etc.) per 1 januari 2015 te beëindigen of niet te verlengen. Inwoners worden hierdoor weer zelf verantwoordelijk voor HH. Zij kunnen daarvoor gebruikmaken van (voorliggende) algemene voorzieningen als de particuliere hulp of veelal de huidige hulp van een (thuiszorg-)instelling continueren voor eigen rekening. Nadere toelichting Huishoudelijke Hulp 1 De gemeenten in Noordoost Fryslân hanteren twee type indicaties HH, te weten: HH1: een hulp verricht in de woning van de cliënt schoonmaakwerkzaamheden, en HH2: de hulp begeleidt de cliënt met complexe problematiek zoveel mogelijk bij het schoonmaken. In dit rapport wordt uw raad alleen geadviseerd over het beleid dat betrekking heeft op cliënten met een indicatie HH1. Geadviseerd wordt om cliënten met een HH2 te ontzien vanwege hun specifieke problematiek. HH2 wordt straks in de vorm van een maatwerkvoorziening op grond van de Wmo 2015 opgenomen in het individuele zorgplan. Om de opgelegde taakstelling (met name de korting op de Wmo-Integratieuitkering) voor HH 1 financieel op te kunnen vangen zien we landelijk dat de gemeenten een voorkeur hebben voor één van de twee volgende scenario s:
1. de indicaties HH1 (zowel PGB als ZIN) tot en met 3 uren per week van cliënten worden beëindigd en onder een algemene voorziening gebracht; 2. alle indicaties HH1 (zowel PGB als ZIN) van cliënten worden beëindigd en onder een algemene voorziening gebracht. Overwegingen Om binnen de financiële kaders en de uitgangspunten van het sociale domein (zelfredzaamheid van inwoners) vorm te kunnen geven stellen wij voor om te kiezen voor scenario 2. Onderstaand treft u de belangrijkste overwegingen aan. a) De Wmo 2015 is gericht op het versterken van de zelfredzaamheid en participatie van onze burgers. Burgers die daartoe op eigen kracht of met behulp van mantelzorg of andere personen uit hun sociale netwerk niet toe in staat zijn, kunnen eventueel gebruikmaken van een algemene voorziening die voor iedereen toegankelijk is. Uiteraard mogen burgers het schoonhouden van hun woning ook anders regelen. In de Wmo 2015 is dan ook niet meer vastgelegd dat HH1 in de huidige vorm door gemeenten gecompenseerd dient te worden. b) Burgers met hulpvragen blijven vaker en langer thuis wonen. Daardoor neemt ook de complexiteit van zorgvragen en de daarmee samenhangende uitgaven op grond van de Wmo 2015 voor de gemeenten toe. Budget dat niet voor HH1 wordt ingezet kan ten goede komen aan een meer samenhangend zorgplan waar ook HH2 per 2015 onderdeel van uit zal maken. c) De bezuiniging (29%) wordt over de volle breedte HH toegepast, dus dit treft ook de duurdere voorziening HH2. De verwachting is dat deze voorziening in de toekomst vaker in een zorgplan als oplossing wordt opgenomen (door de meer complexe problematiek) met als gevolg hogere uitgaven. d) Scenario 2 geeft voldoende resultaat om de rijksbezuinigingen op te vangen en de meest kwetsbare groepen inwoners te ontzien. Scenario 1 levert onvoldoende budgettaire ruimte op om minima tegemoet te komen. e) Er ontstaat een hernieuwde vorm van solidariteit. Burgers regelen zelf weer de lichte ondersteuning zoals HH1, gemeenten ondersteunen met hun (afnemend) Wmobudget burgers met meervoudige en toenemende zorgvragen via onder meer HH2. f) Burgers die hun huis niet zelf schoon kunnen maken kunnen voor een particuliere hulp in de vorm van een algemene voorzieningen bijvoorbeeld terecht bij diverse thuiszorginstellingen. Dit kunnen ook de thuiszorginstellingen zijn waarmee de gemeenten nu al een (aflopende) overeenkomst hebben voor het leveren van HH1. g) Burgers waarvoor HH1 noodzakelijk is, maar het niet kunnen betalen, kunnen aanspraak maken op een vergoeding op grond van een te ontwikkelen bijzondere bijstandsregeling. Juridisch kader-overgangsrecht In de Wmo 2015 is voor de huidige cliënten HH geen overgangsrecht opgenomen. Gemeenten zullen cliënten op grond van de Algemene wet bestuursrecht een redelijke overgangstermijn moeten bieden voordat hun voorziening wordt beëindigd. De VNG adviseert een termijn van drie tot zes maanden in acht te nemen. Om aan deze termijn te
kunnen voldoen en vanwege de financiële risico s, is het van belang dat de gemeenteraad in september a.s. een definitief besluit neemt zodat het nieuwe beleid per 1 januari 2015 in werking kan treden. Indien er sprake is van een doorlopende indicatie (na 1 januari 2015) dient er een nieuwe beschikking te worden verleend, hiertegen staat bezwaar- en beroep open. Vanwege de uittreding van onze gemeente uit de Gemeenschappelijke regeling Dienst Sociale Zaken en Werkgelegenheid Noardwest Fryslân (Dienst NW) is het moment van het versturen van de nieuwe beschikking nog onderwerp van nader overleg en onderzoek. In het kort zijn er twee mogelijkheden. De Dienst NW kan op basis van het huidige mandaat een beschikking naar de cliënten verzenden, een probleem hierbij kan echter zijn dat er verschil kan optreden in het beleid van NW en de koers van de gemeenten in Noordoost Fryslân. Een andere mogelijkheid is de Sociale Dienst Noordoost Fryslân in week 1 in 2015 de beschikkingen naar de cliënten te laten verzenden. Nadat er definitieve besluitvorming door uw raad heeft plaatsgevonden dient hierin een definitieve keuze te worden gemaakt. Het is van groot belang om onze cliënten tijdig op de hoogte te stellen van het verdere procesverloop. Uit jurisprudentie blijkt dat het aanbieden van HH1 in de vorm van een algemene voorziening mogelijk is indien blijkt dat: de AV (HH1) voor de burger een geschikte voorziening is; De algemene voorziening daadwerkelijk beschikbaar is; de burger de algemene voorziening kan betalen. De gemeenten in Noordoost Fryslân kunnen voldoen aan de drie gestelde voorwaarden. De medewerkers van de nog te vormen gebiedsteams zullen straks in hun gesprekken met belanghebbenden aan de orde stellen of een algemene voorziening een geschikte voorziening is. Er zijn meerdere thuiszorginstellingen in de regio die schoonmaakdiensten aan particulieren leveren tegen een uurtarief van 12,50-15,00 per uur. En tot slot wordt een vangnetregeling voorgesteld waardoor het mogelijk is om burgers via de bijzondere bijstand te compenseren indien zij de HH1 niet via een algemene voorziening kunnen betalen. Wmo-adviesraden en platform Beide scenario s over HH1 zijn met de drie adviesraden van de gemeenten Dongeradeel, Dantumadiel, Ferwerderadiel en Kollumerland c.a. besproken. Vertegenwoordigers van de drie adviesraden hebben op 19 juni jl. aangegeven ook te kiezen voor scenario 2. Zij zijn van mening dat de overheidsmiddelen zoveel mogelijk terecht dienen te komen bij burgers die de hulp het meest nodig hebben. Voor burgers die schoonmaakhulp zelf wel kunnen regelen via de particuliere markt maar het niet kunnen betalen dient er een financiële vangnetregeling te komen. Op 12 augustus jl. (collegebesluit d.d. 5 augustus jl. ) hebben de genoemde Adviesraden opnieuw een advies aan ons college uitgebracht. In dit advies geven de Adviesraden aan dat de gemeenten, alvorens er tot een algemene voorziening wordt gekomen, op voorhand met alle cliënten een keukentafelgesprek moeten voeren. Nu er echter een wettelijke termijn van 3 tot 6 maanden in acht dient te worden genomen bij het wijzigen van een beschikking zou dit concreet betekenen dat pas op 1 juli 2015 verwezen kan worden naar een algemene voorziening. Naast de financiële nadelige gevolgen hiervan
kan dit ook ongelijkheid in de hand werken. Er kan een groot verschil gaan optreden tussen cliënten die wel of geen keukentafelgesprek wensen te voeren. Raamovereenkomsten met de huidige thuiszorgaanbieders Onze gemeente heeft via de Gemeenschappelijke Regeling Dienst SoZaWe NW, raamovereenkomsten met vier thuiszorginstellingen. Deze overeenkomsten lopen tot 1 januari 2015. De gemeenten Ameland, Dantumadiel, Dongeradeel en Kollumerland c.a. hebben raamovereenkomsten die van rechtswege per 1 april 2015 eindigen. Schiermonnikoog heeft onderhandse afspraken gemaakt met een thuiszorginstelling omdat zij geen openbare aanbestedingsplicht kennen. De contractpartijen van de gemeenten in Noordoost Fryslân zijn tijdig op de hoogte gesteld van het feit dat de gemeenten naar alle waarschijnlijkheid te maken krijgen met forse bezuinigingen. Binnen de overeenkomsten hebben we de mogelijkheid om de indicaties te beëindigen dan wel niet te verlengen. We lopen hier dus geen financieel risico. Ook zijn de thuiszorgaanbieders op 30 juni jl. geïnformeerd over onze beleidsvoornemens voor HH1. Zij hebben aangegeven ook met hun bedrijfsvoering rekening te houden met scenario 2. Er wordt door de samenwerkende gemeenten veel waarde gehecht aan een nader overleg met de thuiszorgaanbieders nadat definitieve besluitvorming heeft plaatsgevonden om ervoor te zorgen dat er een warme overdracht zal plaatsvinden van onze (voormalige) cliënten. Deze warme overdracht moet ook mogelijk zijn aangezien de aanbieders de afgelopen tijd reeds hebben ingezet op het verder ontwikkelen van een betaalbaar aanbod voor de particuliere markt. Vangnetregeling via de bijzondere bijstand Voor inwoners die leven op het sociaal minimum en waarvoor HH1 wel noodzakelijk is maar het niet kunnen betalen wordt voorgesteld om een vangnetregeling via de bijzondere bijstand te ontwikkelen. Daarbij wordt ook gekeken naar de aanpak van andere gemeenten. Het bijzondere bijstandsbeleid moet hiervoor worden aangepast en zal later dit jaar separaat aan uw college en ter besluitvorming aan de raad worden voorgelegd. Tevens zijn de NOFgemeenten in gesprek met zorgverzekeraar De Friesland over de mogelijkheden om deze post vanaf 2016 onder te brengen in de AV Frieso. Financiën De financiële gevolgen van het Rijksbeleid worden verwerkt in de conceptbegroting voor 2015. Het uitgangspunt is dat kortingen binnen de begroting van het sociaal domein opgevangen moeten worden. Bij de uitwerking van scenario 2 blijkt er voldoende budgettaire ruimte te zijn om deze korting op te vangen. Daarbij is ook rekening gehouden met het ontwikkelen van een vangnetregeling voor burgers die HH1 zelf kunnen regelen maar niet kunnen betalen. De uitgaven voor deze vangnetregeling worden onttrokken aan het budget dat anders geraamd zou worden voor de huidige HH1. Op dit moment is het nog niet geheel duidelijk wat de gevolgen zijn van de toezegging van staatssecretaris Van Rijn dat gemeenten een macrobudget van 75 miljoen tegemoet kunnen zien voor het compenseren van de sociaal minima waarvoor huishoudelijke hulp noodzakelijk is. Zoals
gesteld zal in een later stadium de inhoud en invulling van de compensatieregeling via de bijzondere bijstand door ons college moeten worden vastgesteld. Burgers die gebruik maken van een algemene voorziening betalen aan de gemeenten geen eigen bijdrage zoals we dat nu kennen bij de huidige vorm van HH1. De gemeenten maken immers geen kosten meer voor deze voorziening. De geschatte verlaging aan eigen bijdragen, tezamen met de compensatieregeling, zijn meegenomen in de financiële uitwerking (zie bijlage). Hieruit valt op te maken dat met name het compenseren, en de mate waarin, van de sociale minima behoorlijke financiële consequenties voor de gemeenten hebben. Werk/Leerbedrijf NEF als aanbieder HH1 NEF onderzoekt momenteel of het rendabel is om het product huishoudelijk hulp als algemene voorziening aan te bieden aan burgers in de regio. Dat zou op een soortgelijke wijze kunnen als bijvoorbeeld schoonmaakbedrijven en thuiszorginstellingen doen met hun product particuliere hulp. Een dergelijke nieuwe dienstverlening door NEF kan een positieve impuls zijn in onze regio en voor de bedrijfsvoering van NEF. Communicatie Burgers en organisaties worden na de besluitvorming aangaande HH1 door uw raad voor 1 oktober a.s. via een informatiebrief (of beschikking) in kennis gesteld. Ook zal er een persbericht worden verzonden. Zoals eerder werd aangegeven dient er een redelijke termijn in acht te worden genomen van 3 tot 6 maanden om te kunnen komen tot een herziening van een beschikking. Uit het oogpunt van zorgvuldigheid is onze gemeente reeds in week 27 gestart met het informeren van haar inwoners. Door middel van diverse berichten in Sawn Stjerren Nijs en de gemeentelijke website worden onze inwoners reeds op de hoogte gesteld van het feit dat er een wijziging van het Rijksbeleid gaat plaatsvinden. In week 29 hebben alle huidige cliënten met een HH1 indicatie een eerste informatiebrief ontvangen. MK Burgemeester en wethouders van Ferwerderadiel J.J. Hofstede secretaris mr. W. Van den Berg burgemeester