Notitie huishoudelijk werk Wmo.

Transcriptie

1 Notitie huishoudelijk werk Wmo. Aanleiding Over de maatwerkvoorziening huishoudelijke hulp is de laatste jaren veel te doen. Het Rijk voerde een bezuiniging in en de gemeenteraad heeft een forse taakstellende bezuiniging opgelegd. Met ingang van 2015 is de Wet maatschappelijke ondersteuning ( Wmo) 2015 van kracht, hierin is ten opzichte van de Wmo 2007 een andere taak voor de gemeenten opgenomen met betrekking tot de hulp bij het huishouden. Daarnaast is de Huishoudelijke Hulp Toeslag (HHT) regeling ingevoerd die ervoor moest zorgen dat meer huishoudelijke hulpen hun baan konden behouden. In deze notitie evalueren wij de wijzigingen die afgelopen jaar in de huishoudelijke hulp zijn doorgevoerd en de gevolgen hiervan. We besteden aandacht aan de resultaten van de bezuinigingsopdracht die de gemeenteraad heeft opgelegd en aan de klantervaringen. Deze zijn onderzocht in het klantervaringsonderzoek In 2015 is regionaal de huishoudelijke hulp toelage regeling (HHT) ingevoerd. De regeling is van kracht in 2015 en Wij moeten een besluit nemen over de eventuele invulling van een nieuwe regeling vanaf Verder heeft de wethouder, naar aanleiding van vragen in de commissie, toegezegd een extra impuls te geven aan de huishoudelijke hulp in het kader van de Wmo. Maatwerkvoorziening hulp bij het huishouden De doelstelling van de Wet maatschappelijke ondersteuning is het ondersteunen van zelfredzaamheid en meedoen in de maatschappij. In het kader van de hulp bij het huishouden gaat het om het in staat zijn tot het uitvoeren van de noodzakelijke algemene dagelijkse levensverrichtingen en het voeren van een gestructureerd huishouden. Wij bieden inwoners die het nodig hebben daarom hulp bij het huishouden zodat ze zelfstandig kunnen blijven wonen. In de voormalige Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) 2007 was voor de gemeenten de plicht opgenomen om mensen met een beperking te compenseren voor het voeren van een huishouden. In de Wmo 2015 is het ondersteunen of overnemen van het huishouden niet langer als resultaat en verplichting opgenomen. Uit de gerechtelijke uitspraak van 18 mei j.l.is echter duidelijk geworden dat de gemeenten ook op grond van de Wmo 2015 hulp bij het huishouden moeten bieden aan inwoners die dat nodig hebben. Als uitwerking van de Wmo 2015 bieden wij onze inwoners die dat nodig hebben een maatwerkvoorziening hulp bij het huishouden. Deze bestaat uit het benodigde aantal uren hulp om het huis schoon huis te houden en te kunnen beschikken over schone kleding en textiel. Een lid van het sociaal team heeft een keukentafelgesprek met de klant waarna in overleg de benodigde hulp wordt bepaald. Deze hulp is aanvullend op wat de klant zelf kan en gebaseerd het schoonhouden van de leefruimten, te weten woonkamer, slaapkamer, keuken, wc en badkamer. De hulp wordt geleverd in de vorm van Zorg in natura of een PGB. Hiermee voldoen wij aan de opgave uit de Wmo De gerechtelijke uitspraak hierover heeft wat betreft de toekenning van de maatwerkvoorziening daarom geen gevolgen voor ons beleid. Taakstellende bezuiniging In de programmabegroting van 2015 is voor hulp bij het huishouden, in opdracht van de raad, een taakstellende bezuiniging opgenomen van ,-. Aanleiding hiervoor was o.a. een korting van 40% van het Rijk op het budget voor huishoudelijke hulp met ingang van In 2014 lag er al een taak om ,- te bezuinigen. De opgelegde bezuinigingen zijn gerealiseerd door toepassing van een gekantelde indicatiestelling met de aangepaste richtlijnen voor de toekenning van de hulp. De Wmo 2007 ging uit van de verplichte compensatie en een indicatie gebaseerd op het type woning. Dit leidde meestal tot een ruimere toekenning van hulp in vergelijking met de huidige richtlijnen. Op basis van de Wmo 2015 leveren wij maatwerk aanvullend op wat iemand zelf nog kan en beperken wij de indicatie tot het schoonhouden van de leefruimten (dus niet langer op basis van het type woning maar de in gebruik zijnde leefruimtes). De afgegeven indicatie is niet bedoeld voor het schoonhouden 1

2 van ruimten in huis die niet dagelijks gebruikt worden of boodschappen doen. Inzet is een schoon en leefbaar huis en zo nodig zorgen voor de was. In 2014 indiceerden wij gemiddeld 167,4 uur hulp per huishouden per jaar waarvan 150,3 uur daadwerkelijk is ingezet. De gemiddelde indicatie in 2015 bedroeg 158,6 uur per huishouden waarvan 130,6 uur is ingezet. De herindicaties hebben geleid tot enkele bezwaren. Na overleg met betrokkenen is een passende oplossing gevonden en zijn de bezwaren ingetrokken. De Regionale Huishoudelijke Hulp Toelage regeling in 2015 en 2016 Als gevolg van de korting op het budget voor huishoudelijke hulp door het Rijk, hebben bijna alle gemeenten bezuinigd op deze voorziening. Toen duidelijk werd dat dit leidt tot banenverlies onder de hulpen heeft het Rijk, om banen te behouden, voor 2015 en 2016 extra middelen beschikbaar gesteld in de vorm van de Huishoudelijke Hulp Toelage (HHT). De zeven Noord Limburgse gemeenten hebben in samenwerking met de twee grootste aanbieders van huishoudelijk hulp het regionale plan van aanpak HHT: Met Zorg voor Zorg, Van Werk naar Werk ingediend. Dit plan is positief beoordeeld en op 18 november 2014 is aan de regio voor 2015 en 2016 een bedrag van ,- per jaar toegekend voor de HHT regeling. Het gedeelte hiervan voor de gemeente Bergen bedraagt ,- per jaar. Regionaal zetten wij het geld in om inwoners uit de Wmo doelgroep en hun mantelzorgers de mogelijkheid te bieden om in plaats van of aanvullend op de maatwerkvoorziening zelf voor 10, - per uur huishoudelijk hulp kopen. Uit de HHT middelen wordt het verschil tussen het uurtarief van huishoudelijke hulp en 10, - betaald. Het aantal uren dat zelf ingekocht kan worden is niet gelimiteerd. Door het wegvallen van de Wtcg (Wet chronische zieken en gehandicapten) korting is de inkomensafhankelijke eigen bijdrage voor maatwerkvoorziening per 1 januari 2015 hoger. Inwoners die hierdoor een hoge eigen bijdrage voor de maatwerkvoorziening betalen kunnen, met de inzet van de HHT middelen, goedkoper zelf hulp van onze aanbieders inkopen. Wij voorkomen hiermee dat men hulp zoekt in het zwarte circuit, waarmee reguliere werkgelegenheid behouden blijft. Ook klanten die gebruik maken van de maatwerkvoorziening maar graag extra werkzaamheden naast de geïndiceerde uren gedaan willen hebben of mantelzorgers kunnen zelf hulp inkopen tegen het tarief 10,- per uur. De gemeente Venlo voert, in opdracht van de regiogemeenten, de HHT-regeling uit. Na 2016 stopt de regeling. Het beschikbare budget zal eind 2016 niet helemaal zijn ingezet. Er is geen verplichting tot teruggave en de gemeente Bergen zal de beschikking krijgen over haar deel van het niet bestede budget. Het gebruik van de HHT-regeling in Bergen is tot nu toe beperkt gebleven tot 32 huishoudens. Veel bestaande cliënten hebben er voor gekozen in de maatwerkvoorziening huishoudelijke hulp te blijven, dit is financieel aantrekkelijker als men een laag inkomen heeft. 7 klanten kopen extra uren hulp aanvullend op de indicatie. Mantelzorgers maken nog geen gebruik van de regeling. Het feit dat de HHT-regeling alleen geldt voor 2015 en 2016 en pas in de loop van 2015 operationeel geworden is heeft wellicht ook het geringe gebruik tot gevolg gehad. Uit de keukentafel gesprekken en het klantervaringsonderzoek is gebleken dat de regeling wel in een behoefte voorziet. De bekendheid van de regeling bij de doelgroep is echter beperkt. De doelgroep die de regeling inzet omdat de inkomensafhankelijke eigen bijdrage voor de maatwerkvoorziening hoger is dan 10,- per uur kent de regeling meestal wel, maar de mogelijkheid om deze aanvullend op de maatwerkvoorziening in te zetten is minder bekend. De huidige HHT regeling stopt eind In plaats daarvan komen structurele middelen voor de verbetering van de arbeidsmarktpositie van specifieke groepen medewerkers, die worden toegevoegd aan de integratie-uitkering Wmo. De integratie uitkering Wmo voor de gemeente Bergen wordt hierdoor verhoogd met per jaar gedurende de periode Regionaal is er overleg over het ontwikkelen van een Algemene Voorziening voor huishoudelijke hulp. Hiervoor ligt er nog geen concreet voorstel. De Algemene Voorziening zal er dus niet zijn als de 2

3 huidige HHT regeling eind van het jaar afloopt. Wij moeten daarom een keus maken over het wel of niet inrichten van een lokale voorziening voor de huidige gebruikers van de HHT regeling. Voorstel lokale regeling 2017 De mogelijkheid om zelf aanvullend of in plaats van de maatwerkwerkvoorziening uren hulp tegen een gereduceerd tarief te kopen voorziet in een behoefte. Voor onze klanten die een lage inkomensafhankelijke eigen bijdrage voor de maatwerkvoorziening betalen is het tarief van 10,- per uur voor het kopen van extra uren waarschijnlijk te hoog. Wij stellen daarom voor alle klanten uit de Wmo doelgroep die met een indicatie voor Hulp bij het Huishouden en hun mantelzorgers de mogelijkheid te bieden voor 5,- per uur per jaar 12 uur hulp te kopen. Deze kunnen worden ingezet voor aanvullende werkzaamheden die als gevolg van de veranderde indicatie blijven liggen en naar de mening van de klant wel noodzakelijk zijn. Voor de overige uren, die meestal ingezet worden in plaats van de maatwerkvoorziening, omdat de inkomensafhankelijke eigen bijdrage te hoog is, stellen wij voor het tarief van 10,- per uur te handhaven. Het is van belang dat de lokale regeling niet leidt tot een grote administratieve last. Wij willen daarom gebruik maken van een systeem met dienstenvouchers. Een voucher vertegenwoordigt de waarde van één uur hulp. Wij kunnen hiervoor de landelijke dienstenvouchers inzetten. Deze dienstenvoucher is volledig digitaal en is in samenwerking tussen overheid en zorgaanbieders ontwikkeld naar aanleiding van de invoering van de HHT regeling. Ondanks de bedenkingen of een digitaal systeem geschikt is voor de doelgroep wordt het al in diverse gemeenten gebruikt en heeft het zich bewezen. Het kan snel geïmplementeerd worden en leidt voor de gemeente slechts tot een geringe administratieve last. De kosten voor het gebruik van het systeem zijn gebaseerd op het aantal uitgegeven vouchers. Een voucher kan worden ingeleverd voor één uur hulp bij het huishouden en kost 0,67 excl. BTW. Bij de implementatie van de regeling zullen we extra aandacht besteden aan de communicatie met alle gebruikers van hulp bij het huishouden zodat de regeling bekendheid krijgt bij en duidelijk is voor de gehele doelgroep. Klantervaringsonderzoek Wmo 2015 Uit het schriftelijke Wmo klantervaringsonderzoek 2015 is o.a. het volgende naar voren gekomen: Gezondheidsproblemen en huishoudelijk werk zijn de meest genoemde onderwerpen waar een ondersteuningsvraag mee te maken heeft. Andere veel genoemde onderwerpen zijn: vervoer, persoonlijke verzorging en mantelzorg. Het huishouden kunnen voeren en in een schoon huis kunnen wonen is voor een substantieel deel van de respondenten problematisch. Dit geldt vooral voor respondenten die problemen ondervinden met zichzelf te verzorgen en voor respondenten met depressie-gerelateerde klachten. Over het algemeen zijn de respondenten goed te spreken over de consulenten en de leden van het Sociaal Team. Algemene voorzieningen zijn matig tot slecht bekend bij de respondenten. Naar aanleiding hiervan is een verdiepingsonderzoek uitgevoerd. 7 klanten uit groep respondenten van het schriftelijk onderzoek waren bereid tot een interview om meer inzicht te krijgen in de ervaringen en behoeften van de doelgroep om te komen tot een schoon en leefbaar huis. Hieruit is het volgende beeld naar voren gekomen. Onderstaande teksten komen uit het verdiepingsonderzoek: Tevredenheid over de huidige staat van het huis Aan de deelnemers is gevraagd of ze vinden dat ze in een schoon huis wonen. De meningen zijn hier enigszins over verdeeld. Enerzijds werd gezegd dat de leefruimten schoon waren, maar de extra klusjes bleven liggen, terwijl een andere deelnemer aangaf dat ze wel tevreden was. Hieruit bleek dat er een verschil zit in de definitie van schoon. 3

4 Effectiviteit hulp De deelnemers zijn allen van mening dat zij in een acceptabel schone woning kunnen leven, maar er blijven taken liggen, zoals het schoonmaken van de keukenkastjes of de ramen aan de buitenkant. Over de huishoudelijke hulpen bestaat grote tevredenheid. Er is begrip voor het gegeven dat zij niet alles kunnen doen binnen de tijd die zij hebben. Ervarenheid en zelfstandigheid zijn twee belangrijke kwaliteitscriteria. Alle deelnemers hebben aangegeven langer zelfstandig te kunnen wonen door de hulp die ze ontvangen. Deelnemers die na de herindicatie minder huishoudelijke ondersteuning hebben gekregen, geven aan dat ze merken dat de situatie is verslechterd, omdat er taken blijven liggen of erbij inschieten. De deelnemers zien wel potentie in de tussenoplossing waarbij periodiek (bijvoorbeeld één keer per kwartaal) extra hulp ingeschakeld kan worden voor extra taken. Zij willen wel graag dezelfde hulp die ze altijd hebben en het moet betaalbaar zijn. Gevolgen van de verandering De deelnemers die na de herindicatie minder huishoudelijke ondersteuning krijgen, gaven aan dat ze merken dat de situatie verslechtert. Zoals eerder al is aangegeven, merken de deelnemers dat er taken blijven liggen of erbij inschieten. Er heerst een gevoel van ontevredenheid over het verminderde aantal uren. Voor een deel is het niet duidelijk waarom ze minder uren krijgen en het is ook niet duidelijk waarom er in een aantal gevallen meer betaald moet worden voor minder hulp. Daarnaast zijn er bij enkele deelnemers zorgen over de toekomst. Dat heeft te maken met zorgen over de gezondheidstoestand van hun partner, die nu nog taken op zich neemt. Er werd aangegeven dat de situatie van het huis verslechtert en dat de financiële situatie verslechtert door bezuinigingen, wat kan leiden tot zorgmijding, zoals het niet meer naar de huisarts of de tandarts gaan. Een deel van de ontevredenheid over de huidige situatie lijkt een diepere oorsprong te hebben dan puur het korten van uren voor huishoudelijke ondersteuning. In het onderzoek zijn de volgende aanbevelingen met betrekking tot hulp bij het huishouden opgenomen: Bij herindicaties waarbij het aantal uren huishoudelijke hulp vermindert, dient er een gedegen onderzoek door middel van een keukentafelgesprek plaats te vinden. Uit het onderzoek is naar voren gekomen dat dit niet in alle gevallen is gebeurd. Wij bevelen de gemeente Bergen aan om deze procedure te verankeren. Uit het onderzoek is naar voren gekomen dat bepaalde huishoudelijke taken blijven liggen. Het gaat hier vooral om taken die niet wekelijks uitgevoerd hoeven te worden, maar die in ogen van de onderzoeksdeelnemers zo nu en dan gedaan moeten worden. We bevelen aan om de mogelijkheid te onderzoeken of cliënten bijvoorbeeld één keer per kwartaal een paar uur extra hulp kunnen krijgen voor deze incidentele taken. Indien de mogelijkheid al bestaat, raden we aan om dit beter te communiceren naar de cliënten. Het college heeft als volgt gereageerd op de aanbevelingen uit het klantervaringsonderzoek. In 2014 zijn in de aanloop naar de Wmo 2015 en als uitwerking van de bezuinigingsopgave van de gemeenteraad veel herindicaties afgegeven. In gevallen waarin de situatie bekend was heeft niet altijd een keukentafelgesprek plaatsgevonden en is een aantal herindicatie telefonisch afgehandeld. Met ingang van 2015 is het keukentafelgesprek verankerd in de procedure conform de Wmo Uit het onderzoek is naar voren gekomen dat bepaalde huishoudelijke taken blijven liggen. Dit zijn niet de taken die wekelijks noodzakelijk zijn om in een schoon en leefbaar huis te kunnen wonen. De maatwerkvoorziening huishoudelijk hulp is gebaseerd op de noodzakelijke taken. Onze inwoners hebben de mogelijkheid om aanvullend op de maatwerkvoorziening tegen een gereduceerd tarief extra hulp in te kopen voor de taken die zo nu en dan gedaan moeten worden. Hiervoor worden de middelen van de huishoudelijke hulp toelage ingezet. Tijdens de herindicatie ronde van was deze regeling nog niet van kracht. Vanaf 1 september 2015 is de regeling beschikbaar en wordt deze tijdens de keukentafelgesprekken onder de aandacht gebracht. Bij de bespreking van de kaderbrief tijdens de raadsvergadering van 19 juli j.l. zijn hierover vragen gesteld. Er is nogmaals aandacht gevraagd voor de huishoudelijke hulp. De wethouder heeft toegezegd te komen met een extra impuls voor deze voorziening. De invulling van deze toezegging 4

5 bestaat uit de hiervoor beschreven regeling zodat de inwoners uit de doelgroep de mogelijkheid krijgen aanvullend op de maatwerkvoorziening tegen een goedkoop hulp in te kopen. De gebruikers van de huidige regionale HHT regeling bieden wij hiermee continuïteit. Samenvatting Uit het vorenstaande trekken wij de volgende conclusies: 5 De maatwerkvoorziening Hulp bij het Huishouden voldoet aan de opgave uit de Wmo Naar aanleiding van de resultaten uit het klantervaringsonderzoek en het feit dat de taakstellende bezuiniging is gerealiseerd bestaat er geen aanleiding om de maatwerkvoorziening hulp bij het huishouden te wijzigen. De gebruikers zijn over het algemeen tevreden over het reguliere werk, alleen voor zaken die af en toe gedaan moeten worden is geen tijd beschikbaar binnen de uren die zijn toegekend. Het keukentafelgesprek is ook voor bestaande klanten die een herindicatie krijgen belangrijk. De huidige HHT regeling kan beschouwd worden als een soort algemene voorziening waarvan de inwoners uit de doelgroep gebruik kunnen maken. Deze regeling komt tegemoet aan de aanbevelingen uit het klantervaringsonderzoek. Omdat de huidige HHT regeling afloopt moet wij voor 2017 een keuze maken over voortzetting ervan. Regionaal is er nog geen duidelijkheid over hoe een Algemene Voorziening voor hulp bij het huishouden vorm moet krijgen. De HHTregeling is niet voldoende bekend bij de doelgroep. Deze conclusies leiden tot het volgende voorstel: De gemeente Bergen gaat, onafhankelijk van de regiogemeenten, een opvolger voor de huidige regionale HHT regeling invoeren. Met ingang van 2017 blijven wij inwoners uit de Wmo doelgroep die hulp bij het huishouden nodig heeft en hun mantelzorgers de mogelijkheid bieden om tegen een gereduceerd tarief zelf (extra) hulp in te kopen. Om de regeling ook aantrekkelijk te maken voor de inwoners met een laag inkomen bieden wij onze de doelgroep de mogelijkheid maximaal 12 uur per jaar (3 uur per kwartaal) extra hulp in te kopen voor 5,- per uur. Deze uren kunnen worden ingezet voor de klussen waarin de maatwerkvoorziening niet voorziet. Het tarief voor de meerdere uren handhaven wij op 10,-. Het aantal uren dat voor dit tarief kan worden ingekocht is niet gelimiteerd. Bij alle herindicaties voeren wij een keukentafelgesprek om de actuele hulpvraag helder te krijgen, hiervoor zullen wij een maatwerkvoorziening leveren. Verder zullen wij de mogelijkheid om incidenteel extra hulp tegen een gereduceerd tarief te kopen onder de aandacht brengen. Wij onderzoeken of het landelijk systeem van dienstenvouchers voor 1 januari 2017 geïmplementeerd kan worden in Bergen. Bij de inrichting van deze regeling besteden wij extra aandacht aan de communicatie om de bekendheid te vergroten. Financiële vertaling Structurele kosten en dekking: De kosten voor een uur huishoudelijke hulp inclusief de kosten voor de voucher bedragen 24,40. Als 60 % van de gebruikers van de maatwerkvoorziening hulp bij het huishouden en de huidige HHT gebruikers 12 uur per jaar extra kopen voor 5,- per uur betreft dit 2742 uur. Dit kost de gemeente 19,40 per uur. De kosten voor de gemeente bedragen ,- per jaar. Naast de kosten voor de verruiming van de maatregel zullen ook de huidige gebruikers van de HHT regeling overstappen naar het vouchersystem. Zij blijven hulp zelf inkopen voor 10,- per uur. Bij een gemiddelde inzet van ca. 100 uur, kopen zij uur. Dit kost de gemeente * 14,40= ,- per jaar. Bij deelname van ca. 60% van gebruikers van hulp bij het huishouden op grond van de Wmo aan de regeling bedragen de totale kosten voor de gemeente ,- per jaar.

6 Met het in de begroting opgenomen bedrag voor Hulp bij het huishouden Wmo kunnen deze kosten worden gedekt. Incidentele kosten en dekking Voor de invoering van de Landelijke Dienstenvouchers afgestemd op de lokale situatie ramen wij een bedrag van , -. Een deel van dit bedrag is bestemd voor de communicatie. De incidentele kosten kunnen worden betaald uit het restant van de middelen voor de huidige regionale Huishoudelijke Hulp Toelage regeling die in de loop van 2017 terugvloeien naar de gemeente Bergen. Wij moeten deze wel voorfinancieren omdat de regeling, die wordt uitgevoerd door de gemeente Venlo, pas in de loop van 2017 financieel is afgerond 6