Evaluatie Huishoudelijke Hulp Toelage

Transcriptie

1 Evaluatie Huishoudelijke Hulp Toelage

2 Inleiding In 2015 heeft het ministerie van Volksgezondheid Welzijn en Sport de zogenaamde Hulp bij het Huishouden Toelage (hierna: HHT) toegekend aan de Gemeente Landgraaf. Het betreft een bedrag van ,- in totaal; ,- voor het jaar 2015 en ,- voor Het doel van de HHT: stimuleren van de private vraag naar huishoudelijke hulp en het behoud van banen voor huishoudelijke hulpen bij zorgaanbieders. Bij de invoering van de tijdelijke regeling HHT is toegezegd dat deze geëvalueerd zou worden. Doel van de evaluatie is om terug te blikken op de uitwerking en de effecten van de regeling, teneinde antwoord te kunnen geven op de vraag of de tijdelijke regeling HHT wel of niet gecontinueerd moet worden. In de tussentijd heeft de Centrale Raad van Beroep uitspraken gedaan inzake Hulp bij het huishouden (hierna: Hbh). Deze uitspraken geven eveneens de richting aan voor wat betreft de eisen waar de toekomstige algemene voorziening aan moet voldoen. In deze evaluatie wordt ingegaan op alle facetten van de tijdelijke regeling HHT en wordt aan de hand van de bevindingen een conclusie getrokken over de voortzetting van de HHT. De tijdelijke regeling hulp bij het huishouden toelage Het plan op hoofdlijnen: Met de invoering van de HHT is van hulp bij het huishouden een algemene voorziening gemaakt voor mensen die verminderd zelfredzaam zijn (met geen of beperkt regieverlies). Voor mensen met ernstig regieverlies is niets veranderd. Zij konden en kunnen nog steeds een beroep doen op een individuele maatwerkvoorziening. Dat betekent dat sinds januari 2015 geen indicatie/voorziening meer wordt afgegeven voor Hbh aan mensen die zelf de regie over het huishouden kunnen voeren. Voor deze groep voorziet de gemeente tijdelijk in de mogelijkheid om gebruik te maken van Hbh tegen een gereduceerd tarief. Dit is de tijdelijke regeling HHT. De tijdelijke regeling HHT houdt in: Klanten kunnen gebruikmaken van Hbh tegen een gereduceerd tarief. Een uur Hbh heeft een waarde van 23,-. De klant betaalt zelf een bedrag van 5,- per uur (of 2,50 voor mensen die 5,- niet kunnen betalen). De gemeente betaalt een bedrag van 5,50 per klant per uur. Het resterende bedrag ad 12,50 wordt betaald uit de Huishoudelijke Hulp Toelage. De regeling is bedoeld voor: - Mensen waarvan op basis van het nieuwe beleid de indicatie is beëindigd (zittende klanten); - Mensen die nog niet bekend zijn bij de Wmo (nieuwe klanten), waarvan geconstateerd wordt dat er sprake is van een ondersteuningsbehoefte (bv ten gevolge van lichamelijke beperkingen) maar waar geen sprake is van regieverlies; 2

3 - Mensen met een ondersteuningsbehoefte die mantelzorg ontvangen maar waarvan de mantelzorger overbelast dreigt te raken (HHT kan ingezet worden voor degene die mantelzorg heeft maar ook voor de mantelzorger zelf (afhankelijk van de behoefte)). Evaluatie Het doel van de evaluatie is om terug te blikken op de uitwerking en de effecten van de tijdelijke regeling HHT. Er wordt teruggeblikt aan de hand van een aantal kwantitatieve en kwalitatieve gegevens. Op hoofdlijnen zijn de volgende activiteiten ondernomen: - er is een gespreksronde gehouden onder bestaande klanten van de zorgaanbieders en de PGB ers waarvan de indicatiestelling verliep in 2015 en die op basis van het nieuwe beleid niet meer in aanmerking kwamen voor een plusindicatie; dit betrof ruim personen; tijdens het gesprek is samen met de klant gekeken of men gebruik wenst te maken van de HHT-regeling. Daarbij is tevens een inkomenstoets gedaan voor diegenen die aangaven de eigen bijdrage niet te kunnen betalen; - er zijn afspraken gemaakt met ISD BOL en Welsun over de procedure met betrekking tot mensen met een smalle beurs die gebruik willen maken van de kortingsregeling; - er hebben diverse interne overleggen en externe overleggen met de zorgaanbieders plaatsgevonden om diverse uitvoeringsaspecten te verhelderen en vraagstukken in de praktijk op te lossen; - regelmatig werden vragen van burgers en organisaties over de HHT beantwoord en is bijgedragen aan (landelijke) onderzoeken; - foldermateriaal en formulieren zijn ontworpen en verspreid; - extra communicatieactiviteiten zijn ondernomen om de HHT-mogelijkheid voor zwaarbelaste en overbelaste mantelzorgers meer bekendheid te geven. Aantal personen en aantal uren HHT en Hhb: Aantal personen die er gebruik van maken: HHT Hbh: ZIN en PGB cliënten 911 cliënten 588 cliënten 293 cliënten = 51,6 % = 75,6 % = 48,4 % = 24,3 % Aantal uren: uren = 42 % uren = 65,6 % uren = 58 % 998 uren = 34,4 % In de periode van t/m zijn 872 cliënten overgegaan van Hbh naar HHT. Naar aanleiding van deze herindicaties zijn 40 bezwaren ingediend; 38 gegrond verklaard, 2 ongegrond, 6 maal is beroep aangetekend. De bezwaren waren gericht tegen de beëindiging van de indicatie en het korten van de uren. Burgers hebben regelmatig aangegeven dat zij van mening waren dat de hulp niet in staat 3

4 was hun situatie te beoordelen. Éen persoon heeft een bezwaar ingediend in verband met het feit dat men de eigen bijdrage niet zou kunnen betalen. De doelen zoals ze in het plan stonden (zachte landing, afbouw personeel) zijn gerealiseerd. In samenwerking met de MeanderGroep Zuid-Limburg is in 2014 het plan betreffende de HHT uitgewerkt. In dat plan is aangegeven dat er toegewerkt wordt naar een geleidelijke afbouw van personeel. Het aantal fte s is gedaald van 85,95 in januari 2015 naar 73,05 in mei Dit is gerealiseerd door het niet verlengen van tijdelijke contracten en natuurlijk verloop. Er zijn geen signalen dat er situaties zijn waarin thuishulpen gedwongen zijn om zelfstandig ondernemer te worden om vervolgens voor de MeanderGroep Zuid-Limburg te moeten/kunnen werken (oftewel alphahulpconstructie). Hieruit kan de conclusie getrokken worden dat er in Landgraaf geen sprake is van massa-ontslagen in de thuishulp. De afbouw van personeel verloopt geleidelijk en volgens plan. Uit de praktijk echter blijkt dat de uitvoering geen sinecure is geweest. De regeling moest snel, eenvoudig en beleidsarm worden ingevoerd, maar landelijke veranderingen van rijksoverheid, bestaande systemen en vigerende wet- en regelgeving bemoeilijkten deze ambitie. De gemeente Landgraaf heeft gebruik gemaakt van de spoedprocedure van de rijksoverheid voor toekenning van de gelden. Er was wellicht zowel landelijk als lokaal onvoldoende tijd om goed na te denken over de invoering en de gevolgen van de regeling. Lokaal was het nodig om aanvullende acties te ondernemen omtrent vraagstukken over wie, doet, wat, wanneer, hoe gaan we om met vragen van burgers en professionals. Uit de praktijk bleek dat zowel bij de zorgaanbieders als bij de gemeente de HHT aanvankelijk is opgepakt vanuit bestaande systemen en met de bestaande capaciteit waardoor de werkzaamheden (o.a. gesprekken voeren, brief sturen, huishoudelijk hulp starten) over een langere uitvoeringsperiode werden uitgespreid en wachtlijsten zijn ontstaan voor wat betreft de verwerking van aanvragen. De gesprekken met bestaande Hbh klanten zijn door de thuishulpen gevoerd. Dit bleek geen goede zet te zijn omdat de meesten niet de vaardigheid hadden om het gesprek in goede banen te leiden en om hier een degelijke terugkoppeling over te geven aan de gemeente. Hierdoor heeft de gemeente een groot deel van de gesprekken over moeten doen. Tijdens deze gesprekken hebben de thuishulpen ook formulieren aan de klanten afgegeven waarmee zij de zorgaanbieder gemachtigd hebben om de bijdrage in de kosten te innen. De thuishulp wist zelf niet goed over te brengen wat het formulier precies inhield. Mensen hebben de machtigingsformulieren getekend zonder precies te weten wat ze getekend hebben. Een andere vertragende factor in de uitvoering was de bestaande wet- en regelgeving en in het bijzonder de privacywetgeving en de Wmo Informatie van en over bestaande klanten van de gemeente mag niet zonder meer tussen de betrokken uitvoeringsorganisaties (zorgaanbieders, Welsun en ISD BOL) worden uitgewisseld. Uiteindelijk had dit als gevolg dat de klant rekening moest houden met een periode van 1 2 weken waarbinnen de leverancier de huishoudelijke hulp kon opstarten. 4

5 Een ander uitvoeringsvraagstuk was de doelgroep zwaarbelaste of overbelaste mantelzorgers. Door klanten te ondersteunen, worden indirect hun mantelzorgers tijdelijk ontlast. Echter, dit is een heel moeilijk bereikbare groep. Halverwege het traject zijn aanvullende afspraken gemaakt met de zorgaanbieders, steunpunt Mantelzorg Parkstad Limburg en intern met Communicatie om ook deze doelgroep te bereiken en te informeren over de HHT-mogelijkheid. Verder hebben beide zorgaanbieders de eerste anderhalf jaar, door een systeemfout/itprobleem, geen facturen kunnen sturen naar de gemeente en geen bijdrage in de kosten geïnd bij klanten. Pas in juni 2016 is dit probleem opgelost en zijn facturen gestuurd. Dat betekent dat mensen plotseling geconfronteerd werden met hoge rekeningen. Zowel de MeanderGroep Zuid-Limburg als Cicero Thuis hebben een betalingsregeling getroffen, namelijk betaling in 6 termijnen. Aandachtspunt dat geldt voor iedere algemene voorziening: Voor een algemene voorziening mag geen inkomenspolitiek gevoerd worden. Het tarief voor de algemene voorziening moet voor iedereen gelijk zijn, ongeacht het inkomen. Daarnaast geldt voor een algemene voorziening niet het anticumulatiebeding. Door deze twee beperkingen blijkt de HHT regeling voor mensen met een hoger inkomen financieel gezien heel gunstig uit te pakken. De 5,- per uur, wat de Hbh kost in het kader van de HHT, is veel minder dan de inkomensafhankelijke eigen bijdrage voor een Wmo-voorziening en stukken goedkoper dan een particuliere hulp. Voor mensen met een laag inkomen pakt de regeling niet gunstig uit. De grootste groep Wmo-klanten heeft een laag inkomen en betaalt reeds de maximale periodebijdrage voor andere Wmo-voorzieningen, ad 19,40. De bijdrage in het kader van de HHT komt daar nog eens bovenop. Dit bedrag ligt voor de meeste mensen met HHT rond 40,- per periode. Voor mensen met 3 uur hulp per week betreft dit 60,- per periode. Hierdoor wordt oneigenlijk gebruik in de hand gewerkt ( verkeerde doelgroep wordt bediend). Financieel Naast de evaluatie van de uitvoering zou de regeling financieel geëvalueerd worden. De vraag die beantwoord moet worden, luidt: Heeft de HHT regeling het gewenste financiële effect gehad?. Het beoogde financiële effect was dat, zonder gedwongen ontslagen, het aantal uren Hbh en HHT eind 2016 zodanig zou zijn afgebouwd dat, uitgaande van een tarief van 23,-, de totale uitgaven voor Hbh (maatwerk) en HHT binnen de gestelde budgetten blijven. Bij invoering van de regeling in 2015 zijn klanten geherindiceerd. Hun indicatie is beëindigd danwel aangepast (uren in mindering gebracht). Ondanks de afbouw van uren hulp bij het huishouden zou de gemeente niet binnen de daarvoor bestemde budgetten blijven. Enerzijds zijn de middelen die de gemeente van het rijk krijgt, fors gereduceerd en is er sprake van 5

6 een afglijdende schaal. Anderzijds gaat de gemeentelijke bijdrage aan de HHT-regeling omhoog. De gemeentelijke bijdrage aan de HHT-regeling betrof 5,50 per uur. In de gevallen waar de klant geen eigen bijdrage van 5,- kon betalen, was de gemeentelijke bijdrage 8,- per uur. Bij het wegvallen van de HHT- middelen zou de gemeentelijke bijdrage bij gelijkblijvend tarief (zonder indexering) respectievelijk 18,- en 20,50 bedragen. Anders dan bij een maatwerkvoorziening komt de bijdrage in de kosten voor de algemene voorziening niet ten gunste van de gemeente maar gaat rechtstreeks naar de aanbieder. Conclusie Doel van de evaluatie is om antwoord te kunnen geven op de vraag of de tijdelijke regeling HHT een vervolg dient te krijgen en zo ja, op welke wijze. De doelstellingen ten aanzien van de zachte landing/afbouw personeel zijn behaald. Echter in financieel opzicht heeft de tijdelijke voorziening er niet toe geleid dat de reguliere rijksmiddelen toereikend zijn voor bekostiging van de Hulp bij het huishouden na De effecten voor de klant zijn niet zoals beoogd en de regeling vraagt veel van de uitvoering. De uitvoering was veel tijdrovender en complexer dan aanvankelijk gedacht. In combinatie met de aandachtspunten voor Gemeente Landgraaf komende uit de uitspraak van de Centrale Raad van Beroep wordt er geconcludeerd dat de tijdelijke regeling HHT in de toekomst anders ingericht moet gaan worden. 6