Respijtzorg in de regio

Transcriptie

1 Respijtzorg in de regio Pagina 1 van 7 Respijtzorg in de regio Aandachtspunten van aanbieders en verwijzers in het Land van Cuijk

2 Respijtzorg in de regio Pagina 2 van 7 Inleiding Respijtzorg geeft mantelzorgers de ruimte om hun zorgtaken tijdelijk in handen te leggen van beroepskrachten of vrijwilligers. Dat maakt deze vorm van vervangende zorg een noodzaak. Want langdurige zorg voor een iemand die je dierbaar is, vraagt veel inzet, tijd en geduld van een mantelzorger. Daarom is het zo belangrijk om af en toe even vrijaf te nemen en zelf nieuwe energie op te doen. Respijtzorg biedt die mogelijkheid. Respijtzorg en mantelzorg Ongeveer driekwart van alle zorg is mantelzorg. Daarmee vormt mantelzorg het fundament van ons zorgstelsel. Respijtzorg is een belangrijk onderdeel van de gemeentelijke taak om mantelzorgers op lokaal niveau te ondersteunen. Respijtzorg kent verschillende vormen om mantelzorg tijdelijk te vervangen: Opvang thuis of buitenshuis, zoals dagopvang, verblijf in een logeerhuis of in een time-outvoorziening. Uitgevoerd door een beroepskracht of vrijwilliger. Incidenteel of structureel. Respijtzorg is soms gratis, bijvoorbeeld als familieleden of vrijwilligers worden ingezet. Als er kosten aan verbonden zijn, kan de mantelzorger die mogelijk vergoed krijgen vanuit de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo), de Wet langdurige zorg (Wlz), de jeugdwet, via het persoonsgebonden budget (pgb) of de zorgverzekeraar. Aanleiding Gemeenten hebben met de komst van de Wmo 2015 de verantwoordelijkheid gekregen om mantelzorgers goed te ondersteunen. Respijtzorg hoort daarbij. Volgens onderzoek en signalen van Mezzo, de landelijke vereniging van mantelzorgers, blijkt dat er op dit moment onvoldoende passende respijtzorg is voor mantelzorgers. Doelstelling Voor de gemeenten in het Land van Cuijk is dit reden om Steunpunt Mantelzorg de stand van zaken rondom respijtzorg in kaart te laten brengen. De doelstelling van dit onderzoek is om meer inzicht te krijgen in respijtzorg in de regio. De resultaten van dit onderzoek worden meegenomen in het uitvoeringsprogramma van het mantelzorgbeleid in het Land van Cuijk.

3 Respijtzorg in de regio Pagina 3 van 7 Aanpak onderzoek respijtzorg Om de actuele situatie rondom respijtzorg te verkennen en in beeld te brengen, heeft Steunpunt Mantelzorg in november 2015 een enquête afgenomen onder twee groepen: verwijzers en hulpverleners die direct met mantelzorgers in contact staan én aanbieders van respijtzorg in het Land van Cuijk. Verwijzers De hulpverleners en verwijzers die hebben meegedaan aan dit onderzoek werken bijvoorbeeld met mensen met een lichamelijke en/of verstandelijke beperking, mensen met dementie of psychische problemen, mensen met Niet Aangeboren Hersenletsel en kinderen met ASS of ADHD. Als verwijzers vervullen zij een belangrijke rol om mantelzorgers te stimuleren van respijtzorg gebruik te maken en ze de weg ernaartoe te wijzen. De verwijzers bekleden functies zoals: gespecialiseerde thuisbegeleider medewerker Wmo clustermanager (ouderen)verpleegkundige jeugdprofessional teamleider van een zorginstelling Vragen verwijzers Zijn verwijzers en mantelzorgers op de hoogte van de sociale kaart van respijtvoorzieningen in het Land van Cuijk? Sluiten deze voorzieningen aan bij de behoeften van mantelzorgers? Welke behoefte is er aan respijtzorg? En welke suggesties of opmerkingen hebben zij? Dit soort vragen kwam aan bod in de vragenlijst voor verwijzers. Aanbieders Binnen het Land van Cuijk zijn er veel verschillende voorzieningen die respijtzorg bieden. Zij bedienen dezelfde doelgroepen die in beeld zijn bij de verwijzers. Soms is er een indicatie nodig, afgegeven door het Centrum voor Jeugd en Gezin, het CIZ, de zorgverzekeraar of vanuit de Wlz of Wmo. Daarbij kan het gaan om: dagen/of nachtopvang individuele begeleiding of in groepsverband logeergelegenheid thuisverzorging en verpleging kortdurend verblijf Vragen aanbieders Hoe verloopt de indicatiestelling voor respijtzorg? Sluit het aantal geïndiceerde uren aan bij de behoefte aan respijtzorg? Verwijzen aanbieders wel eens door naar andere respijtvoorzieningen? En welke knelpunten en kansen zien zij? Dit soort vragen kwam aan bod in de vragenlijst voor aanbieders.

4 Respijtzorg in de regio Pagina 4 van 7 Resultaten en bevindingen Uit de antwoorden en bevindingen van de respondenten blijkt dat mantelzorgers vaak onvoldoende bekend zijn met de mogelijkheden van respijtzorg. Wat zijn volgens de verwijzers en aanbieders de belangrijkste oorzaken daarvan? En welke ideeën en suggesties komen er uit het werkveld om respijtzorg beter op de kaart te zetten? De belangrijkste resultaten en bevindingen vatten we hieronder samen. Verwijzers Bekendheid met de sociale kaart Verwijzers vervullen een belangrijke rol om mantelzorgers de weg te wijzen naar respijtzorg. Toch is het overgrote deel niet of slechts gedeeltelijk bekend met de sociale kaart van respijtvoorzieningen in het Land van Cuijk. Dat heeft vooral te maken met de vele veranderingen in het afgelopen jaar. Verwijzers zijn onvoldoende op de hoogte van de nieuwste ontwikkelingen, het aanbod en de procedures die daarbij horen. Of zij weten wel welke stappen te zetten, maar kennen het aanbod slechts voor een deel. Ook de mantelzorgers zelf hebben volgens de verwijzers het aanbod onvoldoende in beeld. Behoefte aan respijtzorg Als daar vanuit de mantelzorger behoefte naar is, verwijzen de meeste hulpverleners door naar respijtvoorzieningen; rechtsreeks of via andere kanalen zoals de wijkverpleegkundige. Maar niet altijd sluit de behoefte aan op de voorzieningen die er voorhanden zijn. Soms komt dat omdat de wens van de mantelzorger niet aansluit op wat mogelijk is. In financieel opzicht, vanwege de hoogte van de eigen bijdrage. En wanneer respijtzorgvoorzieningen te weinig op maat of flexibel zijn, omdat ze bijvoorbeeld gesloten zijn in de avonduren of in het weekend. Ook de drempel om de zorg voor een dierbare uit handen te geven kan te groot zijn. Drempels voor respijtzorg Veel verwijzers merken dat cliënten en mantelzorgers eigenlijk respijtzorg nodig hebben, maar er toch geen gebruik van maken. Belangrijkste oorzaak is onbekendheid met de mogelijkheden voor respijtzorg, zowel bij de klant als bij de verwijzer zelf. Ook het regelwerk rondom de indicatieaanvraag en de hoogte van de eigen bijdrage vormen drempels om respijtzorg in te zetten. Vooral in complexe situaties. Maar ook als het om een tijdelijk verblijf gaat, vinden verwijzers het lastig om bij gemeenten een indicatie voor respijtzorg te regelen. Ook omdat gemeenten aangeven niet goed te weten hoe ze de aanvraag kunnen regelen. Aanbieders Indicatiestelling respijtzorg Is er een indicatie nodig voor respijtzorg? Dan wordt deze afgegeven door bijvoorbeeld, de gemeente, Centrum Jeugd en Gezin, het CIZ of de zorgverzekeraar. Over het algemeen zijn aanbieders van respijtzorgvoorzieningen meestal tevreden over de procedure. Wel vinden ze het soms moeilijk om een indicatie voor respijtzorg te krijgen, en zien zij kansen in het sneller afgeven van de indicatiestelling. Zo worden indicaties via het CIZ versneld

5 Respijtzorg in de regio Pagina 5 van 7 afgegeven, en neemt een toekenning vanuit de gemeenten vaak enkele weken in beslag. Volgens deze aanbieders zou ook bij gemeenten een versnelde procedure welkom zijn. Behoefte aan respijtzorg De respijtvoorzieningen in het Land van Cuijk hebben over het algemeen voldoende mogelijkheden om (meer) cliënten op te vangen. Toch zijn er volgens de aanbieders cliënten die geen gebruikmaken van respijtzorg, terwijl ze het wel nodig hebben. Dit komt volgens de aanbieders vooral door de onbekendheid met de mogelijkheden. Ook de hoogte van de eigen bijdrage, vervoersproblemen, het regelwerk rondom de indicatieaanvraag en een tekort aan vrijwilligers spelen een rol. Knelpunten bij het bieden van respijtzorg Veel aanbieders ervaren in meer of mindere mate knelpunten voor het effectief bieden van respijtzorg. Van toenemende bureaucratie, zwaardere casussen en de onduidelijkheid rondom de transities in de zorg tot meer praktische problemen, zoals vervoer van de cliënt. En soms is de vraag groter dan de capaciteit. Bovendien komt het voor dat instellingen minder dagen aanbieden als de indicatie niet toereikend is. Terwijl ze wel erkennen dat er vooral gekeken moet worden wat een cliënt echt nodig heeft om het thuis langer vol te houden.

6 Respijtzorg in de regio Pagina 6 van 7 Hoe nu verder? Uit de resultaten van het onderzoek onder verwijzers en aanbieders van respijtzorg blijkt dat voor cliënten en mantelzorgers nog veel onduidelijk is over de mogelijkheden. Ook weten zij vaak niet waar ze terecht kunnen voor een indicatie. Maar ook verwijzers zijn hiervan niet altijd goed op de hoogte. Toch hebben juist deze professionals een belangrijke taak om mantelzorgers te stimuleren van respijtzorg gebruik te maken. Bevindingen en conclusies Zowel aanbieders als verwijzers van respijtzorg erkennen dat mantelzorgers het erg zwaar hebben. Respijtzorg zien zij als een belangrijk middel om ervoor te zorgen dat mantelzorgers niet overbelast raken en zo hun zorgtaken langer volhouden. Het is dan ook essentieel dat meer mensen bekend raken met respijtzorg, wat het inhoudt en wat de mogelijkheden zijn in het Land van Cuijk. Dit vraagt van alle partijen om betere samenwerking en afstemming rondom respijtzorg, meer effectiviteit in het gehele traject en meer bekendheid van de sociale kaart en weten regelgeving. Actiepunten Op basis van de resultaten en aanbevelingen uit het onderzoek, stelt Steunpunt Mantelzorg de volgende actiepunten voor om respijtzorg in het Land van Cuijk beter op de kaart te zetten: Een symposium over respijtzorg, in combinatie met een informatiemarkt voor verwijzers, cliënten en mantelzorgers. Meer aandacht voor respijtzorg via verschillende (online)kanalen: van een (digitale)nieuwsbrief voor mantelzorgers en beroepskrachten tot publiciteit in de media. Het stimuleren en faciliteren van vrijwillige zorg, maatjesprojecten en aanwezigheidshulp en het schenken van positieve aandacht hieraan. Scholing voor vrijwilligers op het gebied van (zware) casuïstiek en specifieke doelgroepen. Het stimuleren van respijtvoorzieningen om hun toegankelijkheid te vergroten, bijvoorbeeld via open dagen en het bieden van flexibele opvangtijden. Samenwerking en afstemming verbeteren: bevindingen en ervaringen delen binnen het Platform Samenwerking Mantelzorg. Meer duidelijkheid, ruimte voor casuïstiek en samenwerking rondom de indicatiestelling. Een hulploket bieden om beroepskrachten te assisteren bij de regeltaken rondom de indicatiestelling. Mantelzorgers beter informeren over respijtvoorzieningen en de mogelijkheden, bijvoorbeeld via een digitale sociale kaart en/of gemeentelijke websites. De resultaten en bevindingen van dit onderzoek worden meegenomen in het uitvoeringsprogramma van het mantelzorgbeleid in het Land van Cuijk. Meer weten? Neem voor meer informatie contact op met Marjo Mooren, coördinator Steunpunt Mantelzorg, via m.mooren@mantelzorglvc.nl of Hier kunt u ook terecht om de resultaten van dit onderzoek op te vragen.

7 Respijtzorg in de regio Pagina 7 van 7