Mediterrane kruiden zelf kweken Een kruidenspiraal zelf bouwen Door Herman De Waele Waarom? Gerechten meer smaak bezorgen Meer stoffen voor onze gezondheid Kleur in het bord Geur en kleur in de tuin Mediterrane voeding Veel verse groenten en rijp fruit Verse vis, schaaldieren Olijfolie voornaamste vet Kleine porties vlees Kruiden Wijn Staat in verband met minder Hart- en vaatziekten Kanker Diabetes Zwaarlijvigheid Mediterrane invloed in onze keuken, toepassen van: Aardappelen, brood, deegwaren, rijst Overvloedig groenten (300 g/p/dag) Regelmatig rauwkost, met noten/zaden Fruit als dessert of tussendoortje (2-3 st/dag) Peulvruchten, linzen, kikkererwten (Gefermenteerde) melkproducten (calciumbron) Kruiden ipv zout(mengsels) 2 x vegetarisch/week 2 x vis/week Basillicum Ocimum basillicum Basilicum algemeen Duizenden jaren in cultuur Teruggevonden in piramiden Koninklijk kruid Veel soorten Middellandse zee Geliefd in de Italiaanse keuken Tomatenkruid 1-jarig Basilicum kweken Biopotje kopen en scheuren (Maart-april) Binnen zaaien in bakje, warm opkweken Uitplanten na de ijsheiligen in compostgrond In de serre, koude bak of op zonnige plaats Pas op voor slakken Geregeld toppen voor bossige groei Kalkminnend Basilicum gebruik Men gebruikt alleen het blad Salades, soepen, sauzen, tomaat- en vleesgerechten Niet of kort meekoken Wel even sudderen Drogen niet invriezen Basilicum eigenschappen Heilzaam voor de spijsvertering Verlicht hoofdpijn Remt ontstekingen Thee kalmeert en is vochtafdrijvend Bonenkruid Satureja hortensis, Satureja montana Bonenkruid algemeen Een lipbloemige zoals basilicum Wordt slechts 25 cm hoog Tegenoverstaande smalle lederachtige blaadjes Sterke peperachtige smaak Zon voor meeste smaak Doorlevend bonenkruid (Saturea montana) is winterhard mits enige beschutting, ook steentijm, bergbonenkruid genoemd 1
Bonenkruid kweken Zaai in april in een bakje (lichtkiemer) of plantje kopen. Binnen houden tot na de ijsheiligen Of vanaf mei ter plaatse zaaien Uitplanten bij bonen Bloei juli - oktober Kan gedroogd en ingevroren worden Oogsten om te drogen vlak voor de bloei Bonenkruid gebruik Een echt meekookkruid Blaadjes in bonensalades Takje meekoken bij alle bonengerechten Idem bij aardappelen en bloemkolen Bij vis en vleesgerechten Maar ook bij veel soepen Infuus Bonenkruid eigenschappen In den beginne tegen impotentie Geeft helderheid en vitaliteit Meekoken bevordert de verteerbaarheid Beperkt gasvorming Werkt ontstekingsremmend Vervangt peper en zout bij maagen darmsparend dieet Spaart tere darmen Dragon Estragon Artemisia dranunculus Dragon-Estragon algemeen Afkomstig uit Midden-Azie Een van de meest aromatische planten Soorten: Afkomstige uit Rusland Afkomstige uit Frankrijk Fines herbes: Dragon, kervel,bieslook, peterselie Kan gedroogd worden Vaste plant, bloeit juli-augustus Dragon-Estragon kweken Kies voor de Franse (soms ook Duitse genoemd) Warm plaatsje uit de wind Zonnig 1 plant is genoeg (kopen) Snoei voor de bloei om te drogen Bescherm tegen harde winter (Mulch) Dragon-Estragon gebruik Het kruid voor rode biet Element van bearnaisesaus Kip met estragon Bij: mosselen, eiergerechten, sauzen In salades maar niet te veel! Dragon-Estragon eigenschappen De Russische is bitterder De Franse is meer vorstgevoelig Vermeerderen van de Franse: Wortelstek in het voorjaar Fenegriek Trigonella foenum-graecum Fenegriek algemeen Grieks hooi genoemd Komt reeds in de oudheid voor in het Middellands zeegebied Smaak: kruidig, bitter, als mosterd Ruikt licht naar hooi Bevat saponinen en cumarinen Toegevoegd aan kaas zoals komijn Fenegriek kweken Biotoop: droog grasland op hellingen Eenjarig Voorzaaien in het voorjaar Zonnige standplaats Fenegriek gebruik Zaadjes (hard) en blaadjes Vers of gedroogd Vers in salades Als kiemgroente In en bij curry (Indisch) In brood en gebak (Arabisch) Bij vlees en vis (N-Afrikaans) Thee: opwekkend, koortsverlagend Fenegriek eigenschappen Rijk aan ijzer en koper, vit. A,B,C,E, Verbetert prestaties Goed bij aderproblemen, nierklachten Ontstekingswerend Bevordert galproductie Klachten mannelijke voortplantingsorganen 2
Vermindert cholesterol en bloedsuiker? Borstvergrotend Niet voor vrouwen in verwachting!!! Indiase pittige verwarmende fenegriekthee Ingredienten: 1 l water 1 cm gemberwortel 1 theelepel fenegriekzaad 1 theelepel zwarte peperkorrels Bereiding: Doe alles samen in een pan en breng aan de kook Laat 3 min koken Zeven en klaar Fenegriekzaadpoeder in de landbouw Toegelaten door Europese Commissie Tegen schimmels (echte meeldauw bij druif) Poeder van de zaden oplossen en over blad sproeien Activeert verdedigingsmechanisme Is zelf geen fungicide Koriander Coriandrum sativum Koriander algemeen Schermbloemige verwant met venkel, dille 1-jarig Bloemen ruiken onaangenaam Koriander kweken Zaaien in april op 30 cm rijafstand Dunnen op 15 cm in de rij Zaden oogsten bij volle rijpheid Koriander gebruik Vroeger alleen de zaadjes In de Oosterse keuken Het vers blad in sla, soep saus, rijst zoals peterselie Smaak: zoals peterselie, salie, citroen Zaadjes om te kruiden Koriander eigenschappen Bevat veel vit A werkt antireumatisch en gunstig bij gewrichtspijn Gedroogd veel minder smaak Invriezen gaat maar structuur is weg Marjolein Oregano Oreganum vulgare Marjolein-Oregano Algemeen Grieken: oros ganos = vreugde-van de berg Berghellingen begroeid met Uit Egypte is bekend: Oregano geneest, desinfecteert Lipbloemige en bijenlokker Vaste plant, kalkminnend Wilde en echte marjolein Oreganum majorana = 1-jarig (echte) Oreganum vulgaris = vast (wilde) Marjolein-Oregano kweken Zaaien in de lente of plantjes kopen Er zijn meerdere goede soorten Uitplanten op 30 x 30 cm Zaait zich naderhand goed uit Op droge plaats in de zon Als bergplanten: kalk en droog Bloeit met witte tot roze kleur Marjolein-Oregano gebruik De 2 soorten hebben hetzelfde gebruik Komen overeen met tijm (bevatten thymol) Blaadjes bij tomaten en courgettes In soep, saus en op pizza s Bij paddestoelen Kort meebraden met vlees en gevogelte Bij rijstgerechten In principe niet koken noch braden Kan goed gedroogd worden Het pizzakruid! Marjolein-Oregano eigenschappen Opwekkend en versterkend Ontstekingsremmend Thee : verbetert de spijsvertering stimuleert de galblaas verlicht reumatische pijnen Help bij spanningshoofdpijn 3
Rozemarijn Rosmarinus officinalis Rozemarijn algemeen Lipbloemige, inheems aan de Middellandse zee Groeit dicht bij de zee Ros-marinus = dauw van de zee Groenblijvende vaste plant Winterhard tot ongeveer -10 C Zonnige, droge beschutte plaats Rozemarijn kweken Potje kopen en in de lente uitplanten Stekken met top- of hielstek (maaaug) gaat heel goed Regelmatig snoeien voor oogst en bossige groei Snoei in het oude hout mag niet! Drogen gaat goed Rozemarijn gebruik In kookwater van aardappelen In tomaten- en ajuinsoep Bij varkensvlees en lamsvlees Bij bonengerechten Thee Hartversterkend Tegen slechte bloedsomloop, koude voeten Gewrichtspijnen, migraine Rozemarijn eigenschappen Stimuleert de bloedomloop Hartversterkend Zenuwversterkend Antiseptisch Heeft kamferachtige harssmaak en aroma Salie Salvia officinalis Salie algemeen Bij de Romeinen eerder een geneeskruid dan een keukenkruid Salvare = genezen Komt van de middellandse zee Is een laag redelijk wintervast heestertje Kalkminnend Groeit het op droge hellingen Bijenplant (lipbloemige) Salie kweken Verkies de gewone salvia officinalis boven de purpurea wegens meer smaak en geur Zaai in maart, opkweken tot na de ijsheiligen Stekken gaat prima Regelmatig snoeien Potplantcultuur goed mogelijk Drogen voor de bloei Salie gebruik Bij vlees- en visgerechten Niet combineren met andere kruiden Salie eigenschappen Maakt gerechten beter verteerbaar Spoelmiddel voor mondziekten Helpt bij reumatische pijnen Bloedzuiverend Zenuwversterkend Niet gebruiken tijdens de zwangerschap Thujon Tijm Thymus vulgaris Tijm algemeen Een groen blijvend half heestertje Door monniken naar hier gebracht Redelijk winterhard Wij hebben een inheemse soort: Wilde tijm (thymus serpyllum) Lager dan echte tijm 10 à 25 cm Er zijn nog veel soorten! Tijm kweken Op zandige, kalkrijke, steenachtige bodem Zaaien in het voorjaar Stekken nemen met hiel Bij verplanten, dieper planten Tijm gebruik De vele soorten hebben hetzelfde gebruik De smaak kan verschillen Thee: bij krampen, darmproblemen, indigestie, pijn in de buik en misselijkheid Blaadjes in gemende sla Past in stoofpot en bij palingbereiding 4
In sauzen Thee Aromatherapie Tijm eigenschappen Veel geneeskrachtige eigenschappen, sinds de oudheid toegepast De blaadjes zijn: krampwerend, tegen winderigheid, verkoelend, antiseptisch Vooral de smaak en aroma zijn waardevol (menthol) De kruidenspiraal Een slimme mooie schikking! Kruidenspiraal wat? waarom? Komt uit Engeland Om aromatische, Mediterrane planten te kunnen kweken in elke tuin Spiraalvormig plantbed naar omhoog (recuperatie) Beneden een waterelement voorzien Kruidenspiraal desiderata Hommelingang Hotel voor solitaire bijen Maak veel holtes voor amfibieën, insecten etc Slaapgelegenheid voor de egel Kruidenspiraal opbouw Schep de vruchtbare bovenlaag weg Idem voor een spadesteek ondergrond Drainerende fundering Water,elektriciteit? Opbouw met steen (of hout), niet metsen! Opvullen met steengruis, en de keldergrond gemengd met zand Afwerken met slechts een dunne laag vruchtbare grond Kruidenspiraal: de plantjes Kruidenspiraal waar? Op een zonnige plek Dicht bij de keuken Kruidenspiraal eigenschappen Op een bed van steenslag voor goede drainage Oriëntatie op de zon Niet te snel stijgen Waterremmers inbouwen Niet te klein: Ø 2,5m H= 0,8 m Ø 3,5m H= 1 m Kalksteen en/of kalk gebruiken Voor de mediterrane kruiden die graag droog staan en kalkbehoevend zijn: Beneden:waterkers,Citroenmelisse, Munt, Peterselie Achter het muurtje: Dille, Lavas In de spiraal, van laag naar hoog: Bieslook, Chinese bieslook, Bonenkruid, Estragon, Salie, Tijm, Marjolein, Rozemarijn, Lavendel en rotsplantjes Kruidenspiraal onderhoud Vooral snoeien, knippen Pas op voor rozemarijn en lavendel! Knip regelmatig en nooit in het oude hout. Veel succes! Herman 5