OPTIMAAL LEREN OP DE WERKPLEK LEERAFDELING SCHEPT COMPETENTIEGERICHTE STAGEOMGEVING KENNISCENTRUM VOOR LEREN IN DE PRAKTIJK IN DE SECTOREN GEZONDHEIDSZORG, WELZIJN, SPORT EN DIENSTVERLENING
HET WERKTERREIN: LEREN IN DE PRAKTIJK DE LEERAFDELING: EEN NIEUW STAGECONCEPT De OVDB is het kenniscentrum voor leren in de praktijk De OVDB is initiator van - en deelnemer aan - Een leerafdeling is een nieuw concept van stage lopen. Het Een leerafdeling heeft alle ingrediënten in zich om het op- in de sectoren Gezondheidszorg, Welzijn, Sport en Dienst- regionale samenwerkingsverbanden die een platform- is volledig gericht op verbetering van de aansluiting tussen leiden van aankomende beroepskrachten leuker en beter verlening. Zij is actief voor ruim 27.000 leerbedrijven en functie vervullen. onderwijs en beroepspraktijk. Het concept komt tegemoet te maken. Dit blijkt uit een grootschalig pilotproject dat de meer dan 130.000 leerlingen. aan de nieuwste principes van competentiegericht leren, OVDB in 2004 heeft uitgevoerd met vijf samenwerkings- Kortom, als spil in de beroepspraktijk, draagt de OVDB bij en geeft opleiden voor het eerst een centrale plek binnen verbanden tussen ziekenhuizen en scholen. De door ons De OVDB erkent en registreert leerbedrijven, stelt kwalifi- aan de versterking van de bekwaamheid van aankomende, instellingen (leerbedrijven). opgedane kennis willen wij nu graag delen met instellingen caties op binnen haar sectoren en signaleert landelijke en beginnende en ervaren beroepsbeoefenaren. en scholen die ook op zoek zijn naar een nieuwe werkwijze regionale trends op de arbeidsmarkt. Met een leerafdeling ontstaan er, op structurele basis, in het middelbaar beroepsonderwijs. kwalitatief hoogwaardige stageplaatsen. Hierdoor krijgen instellingen een beter inzicht op het toekomstig personeels- Deze brochure bevat verder: een stappenplan voor de opzet aanbod in hun sector en kunnen zij op de langere termijn van een leerafdeling, een projectplan, een investeringsover- beter in hun eigen personeelsbehoefte voorzien. zicht, de randvoorwaarden en enkele ervaringen van de pilot-leerafdelingen. Een leerafdeling is uniek omdat het een stagevorm is waarbij meerdere deelnemers tegelijk op een stageplaats hun beroepspraktijkvorming (BPV) doorlopen. Niet langer biedt een instelling louter plek aan één of twee stagiaires per afdeling. Want op een leerafdeling leren en werken gemiddeld tien leerlingen die al na enige weken zelfstandig functioneren en inzetbaar zijn voor dagelijkse werkzaamheden. 2 3
BETERE AANSLUITING VAN ONDERWIJS OP ARBEIDSMARKT SAMENWERKING TUSSEN INSTELLING EN SCHOOL Het middelbaar beroepsonderwijs vernieuwt! Het huidige beleid is volledig gericht op een betere aansluiting van het onderwijs op de arbeidsmarkt. En leren in de beroepspraktijk staat hierbij meer dan ooit in de belangstelling. Dat verdient een intensivering van de samenwerking tussen instellingen en scholen. De noodzaak een nieuwe weg in te slaan voor de beroepspraktijkvorming (BPV) wordt ingegeven door bepaalde maatschappelijke ontwikkelingen. Zo is de instroom van deelnemers in opleidingen voor de sectoren Gezondheidszorg, Welzijn, Sport en Dienstverlening de afgelopen jaren flink toegenomen. Naast vele voordelen heeft dit ook een knelpunt opgeleverd: instellingen kunnen vaak niet voorzien in de grotere vraag naar stage- en opleidingsplekken. Hetgeen een gevaar betekent voor de toekomstige personeelsvoorziening in de genoemde sectoren. Helemaal nu de verwachting is dat er op de lange termijn opnieuw personeelstekorten zullen ontstaan. Belangrijkste oorzaken: lagere instroom van leerlingen bij aantrekkende economie, demografische factoren als vergrijzing en een terugtredende overheid. Het middelbaar beroepsonderwijs speelt al op deze ontwikkelingen in door de invoering van competentiegericht onderwijs. En één van de manieren om de ontwikkeling van competenties te realiseren is het onderwijs zo dicht mogelijk op de werkvloer brengen. De kloof tussen school en praktijk wordt immers kleiner als leerlingen meer praktische vaardigheden opdoen. Een leerafdeling is een samenwerkingsverband tussen een school en een instelling. De primaire verantwoordelijkheid voor het opleiden en diplomeren van de deelnemers van een leerafdeling ligt bij de regionale opleidingscentra (roc s). De instellingen hebben bij de opstart een faciliterende rol en in de operationele fase een begeleidende rol. Door nauwe samenwerking met praktijkinstellingen kunnen scholen vernieuwende en aansprekende opleidingstrajecten uitstippelen. Het starten van een leerafdeling heeft een positieve uitwerking op de instelling, de deelnemer én de school. Zo heeft de instelling een grotere invloed op de opleidingsinhoud, waardoor het kennisniveau van de eigen medewerkers stijgt. De school krijgt op haar beurt beter inzicht in de dagelijkse beroepspraktijk met het wekelijkse bezoek van een roc docent aan het leerbedrijf. Door uitbreiding van de praktijkkennis stijgt ook het onderwijsniveau op de deelnemende scholen. Kortom, een leerafdeling leidt tot optimale kennisdeling tussen theorie en praktijk. Een leerafdeling is een goede stap in de richting van aantrekkelijk en aansprekend beroepsonderwijs. Maar dat niet alleen. Veel instellingen beseffen ook dat zij een bijdrage moeten leveren aan voldoende en kwalitatief goede stageplaatsen, om zo in hun (toekomstige) personeelsbehoefte te kunnen blijven voorzien. 4 HET LEERINNOVATIECENTRUM IN HET MÁXIMA MEDISCH CENTRUM: In Veldhoven werken het ROC Eindhoven en het Máxima Medisch Centrum (MMC) samen met een leerafdeling. Het initiatief voor deze samenwerking kwam zowel vanuit het ziekenhuis (afdeling opleiding & zorgmanagement) als vanuit het roc. De adjunct-directeur van het roc en de manager opleiding van het MMC hebben in het najaar van 2003 gesproken over het opzetten van een LeerInnovatieCentrum op de locatie Veldhoven. De afdeling neurologie was wegens omstandigheden half gesloten. Het zorgmanagement wilde die afdeling graag weer volledig openen en zag een mogelijkheid om dat te realiseren door het opzetten van een leerafdeling. Het betekende een toename van het aantal stageplaatsen. Ook wilde het ziekenhuis de banden met het roc graag aantrekken, kunnen meedenken in hun onderwijsbeleid om zo de kloof tussen theorie en praktijk te dichten. Cis Lijten, zorgroepmanager van Máxima Medisch Centrum (Veldhoven) over het opzetten van het LeerInnovatieCentrum. 5
DE PILOT In december 2003 gaf de werkgroep Opleidingsprojecten in ziekenhuizen van de Sectorfondsen Zorg en Welzijn (SFZW) de OVDB de opdracht om op korte termijn stageplaatsen te creëren voor MBO-BOL-VP-deelnemers. In maart 2004 heeft de OVDB geïnventariseerd welke lopende initiatieven er waren op het gebied van leerafdelingen in ziekenhuizen. Er bleken zeven samenwerkingverbanden tussen een ziekenhuis en school bekend. Met de initiatiefnemers van deze projecten is door de OVDB gesproken over eventuele subsidiëring. Aan de gesprekken lagen de projectbeschrijving en voorwaarden voor subsidiëring ten grondslag. Met de instellingen werd expliciet gesproken over de achtergrond van het project. Welke redenen hebben school en ziekenhuis om een leerafdeling te starten? Hoe kan een leerafdeling op effectieve wijze worden opgestart? En wat levert het de samenwerkende partijen op? Op grond van toetsing van de aanwezige (of ingediende) projectplannen, is de OVDB gestart met ondersteuning van vijf leerafdelingen in vier ziekenhuizen. Wegens succes van de pilot zal de OVDB in 2005 wederom instellingen assisteren bij de opstart van een leerafdeling. Zo maakt de OVDB de opgedane kennis graag toegankelijk voor alle geïnteresseerde instellingen binnen de sectoren Gezondheidszorg, Welzijn, Sport en Dienstverlening. Alle projectplannen, evaluatie- en intervisieverslagen, informatiebrochures en onderwijsmiddelen van de pilot-leerafdelingen zijn dan ook te vinden op de website van de OVDB. Tevens verzorgen we trainingen die speciaal ontwikkeld zijn voor werkbegeleiders van leerafdelingen. VIJF SUCCESVOLLE LEERAFDELINGEN Vier ziekenhuizen op vijf locaties gingen u in 2004 voor met het opzetten van een pilot-leerafdeling. De volgende samenwerkingsverbanden hebben met financiële ondersteuning van de OVDB succesvolle leerafdelingen opgeleverd: WERKPLAATS (DEVENTER) een samenwerking tussen het Deventer Ziekenhuis en het ROC Aventus College. DOELSTELLING: opzetten van kwalitatief goede leeromgeving AFDELING: algemene chirurgie, 24 bedden STUDENTEN: 9 vierdejaars BOL-verpleegkunde LEERINNOVATIECENTRUM (VELDHOVEN) een samenwerking tussen het Máxima Medisch Centrum en het ROC Eindhoven. DOELSTELLING: meer handen aan het bed, competentiegerichte leeromgeving AFDELING: neurologie, 32 bedden waarvan 12 onbenut STUDENTEN: 15 vierdejaars BOL-verpleegkunde LEERWERKPLAATSEN HAGAZIEKENHUIS (DEN HAAG) een samenwerking van de locaties JKZ-RKZ en Leyenburg met het Mondriaan College. DOELSTELLING: oplossing regionale stageproblematiek AFDELING: JKZ-RKZ: chirurgie, 8 bedden STUDENTEN: 10 derdejaars BOL-verpleegkunde AFDELING: Leyenburg: orthopedie/urologie, 8 bedden STUDENTEN: 8 derdejaars verpleegkunde Met deze brochure willen we het inrichten van leerafdelingen breder bekend maken in het werkveld, zodat ook andere instellingen hier hun voordeel mee kunnen doen. LEERPLAATS (STADSKANAAL) een samenwerking tussen Refaja Ziekenhuis en het Drenthe College. DOELSTELLING: oplossing regionale stageproblematiek en opzetten van kwalitatief goede leeromgeving AFDELING: chirurgie/urologie, 18 bedden STUDENTEN: 11 vierdejaars BOL-verpleegkunde 6 7
EEN LEERAFDELING IN DE PRAKTIJK DOELSTELLINGEN EN EFFECTEN Een leerafdeling is een alternatieve stagevorm waarbij De belangrijkste algemene kenmerken van een leerafdeling zijn: Een leerafdeling kan alleen effectief opereren als er duidelijke Andere genoemde neveneffecten/voordelen: meerdere deelnemers tegelijk op een stageplaats hun aantal deelnemers: 8 tot 15 binnen één afdeling, doelstellingen worden geformuleerd. De basisdoelstellingen studenten geven frisse (nieuwe) kijk op eigen beroepspraktijkvorming (BPV) doorlopen. De stagiaires zijn unit of team; voor een leerafdeling zijn: werkzaamheden; verantwoordelijk voor hun eigen leerproces tot zelfstandig hoofddoel: zorgverlening én opleiden creëren van extra opleidingsruimte voor leerlingen; laagdrempelige kennisoverdracht aan zittend personeel; beroepsbeoefenaar en worden in teamverband coachend (dat doe je er niet even naast); opzetten van een proeftuin voor innovatie van opleiden; gezamenlijk opleiden motiveert het vaste team; begeleid. De leerafdeling vormt een integraal onderdeel vormgeven van de begeleiding in samenspraak verbeteren van de integratie tussen theorie en praktijk; meer handen of tijd per cliënt; van één afdeling, unit of team in uw instelling. De coaching met instelling en school; opzetten van een expertafdeling op het gebied van inwerkperiode voor toekomstige medewerkers na van de deelnemers gebeurt door alle vaste medewerkers begeleiding en intervisie op werkplek door docent studentbegeleiding; opleiding niet meer nodig. en natuurlijk door een docent van het roc die regelmatig van roc (vaste momenten); verhogen van de productie door uitbreiding onbenutte aanwezig is op de werkplek. teamleden van leerbedrijf in rol van werkbegeleider capaciteit; (de één-op-één-relatie tussen werkbegeleider en verbeteren van de kwaliteit van de dienstverlening. Voor een stageomgeving, die volledig toegespitst is op deelnemer wordt losgelaten); de eisen en wensen van een leerbedrijf, is samenwerking leren in teamverband vanuit de principes van Naast de positieve effecten die voortvloeien uit de De studenten draaien werkelijk mee in een reële werksituatie. tussen leerbedrijf en school noodzakelijk. Een leerafdeling competentiegericht leren; genoemde doestellingen biedt een leerafdeling ook een We kregen extra handen aan het bed waardoor we enkele is maatwerk en kent vele verschijningsvormen en namen takenpakket deelnemers: toewerken naar zelfstandig meerwaarde voor de teamleden van het leerbedrijf. Aan de ongebruikte bedden weer konden benutten. De leerafdeling (van Leerwerkplaats tot LeerInnovatieCentrum ). functioneren met bijhorende verantwoordelijkheden. reguliere patiënten en/of cliëntenzorg wordt immers een levert een bijdrage aan het verbeteren van de kwaliteit van extra dimensie toegevoegd met de studentbegeleiding. de dienstverlening. De meerproductie op het gebied van Een leerafdeling levert meer en betere stageplaatsen op Deze wordt door de pilot-leerbedrijven ervaren als een zorg en opleiden vormt de aanleiding maar is en mag niet en dicht de kloof tussen theorie en praktijk. Het leerbedrijf positief neveneffect van de leerafdeling, omdat het werk als hoofddoel worden gezien. Cis Lijten, zorgroepmanager haalt de school in huis. van de vaste medewerkers hierdoor afwisselender wordt. van Máxima Medisch Centrum (Veldhoven). 8 9
E LEERAFDELING: OPTIMAAL LEREN OP DE WERKPLEK! DE LEERAFDELING: OPTIMAAL EREN OP DE WERKPLEK! DE LEERAFDELING: OPTIMAAL LEREN OP DE WERKPLEK! DE EERAFDELING: OPTIMAAL LEREN OP DE WERKPLEK! DE LEERAFDELING: OPTIMAAL LEREN NAAR EEN LEERAFDELING P DE WERKPLEK! DE LEERAFDELING: OPTIMAAL LEREN OP DE WERKPLEK! DE LEERAFDE- HET STAPPENPLAN 1-3 ING: OPTIMAAL LEREN OP DE WERKPLEK! DE LEERAFDELING: OPTIMAAL LEREN OP DE ERKPLEK! DE LEERAFDELING: OPTIMAAL LEREN OP DE WERKPLEK! DE LEERAFDELING: Hoe realiseert uw instelling een leerafdeling? Waar moet allemaal aan gedacht worden? En welke valkuilen zijn er? Bij het PTIMAAL volgen van de vijf leerafdelingen LEREN die eind 2004 van OP start zijn gegaan, DE zijn WERKPLEK! we de nodige zaken tegengekomen die DE u kunnen LEERAFDELING: OPTIMAAL LEREN OP DE WERKhelpen bij het opzetten van een leerafdeling in uw instelling of regio. Als handvat bieden wij u het volgende stappenplan: LEK! DE LEERAFDELING: OPTIMAAL LEREN OP DE WERKPLEK! DE LEERAFDELING: OPTI- AAL LEREN OP DE WERKPLEK! DE LEERAFDELING: OPTIMAAL LEREN OP DE WERKPLEK! 1 1 INITIATIEF Iemand moet de eerste stap zetten. Het plan om KADER EN RANDVOORWAARDEN een intensieve samenwerking tussen zorginstelling en roc vorm te geven moet worden omgezet in Bij het opzetten van een leerafdeling is het raadzaam een duidelijk kader te stellen waarbinnen doelstelling en taken helder daden. Door gesprekken te voeren binnen uw eigen worden geformuleerd. Een dergelijk kader met randvoorwaarden kan er als volgt uitzien: instelling en het roc waarmee u samenwerkt, kunt u Een leerafdeling is een natuurlijke nabootsing van de latere werkplek. al snel peilen of er animo is voor het opstarten van Afdeling, unit of team, waarbinnen de leerafdeling wordt ingericht, heeft voldoende personeel. Het project mag niet een leerafdeling. Is het enthousiasme matig, probeer voorzien in een personeelstekort. dan te achterhalen waardoor dat komt. Het vroeg- De leerafdeling wordt ingericht op een afdeling met voldoende patiënten en/of cliënten. tijdig wegnemen van belemmeringen leidt meestal tot meer succes in een latere fase! 2 2 DOELSTELLINGEN EN RANDVOORWAARDEN Wellicht heeft u al in uw hoofd waarom het goed zou zijn om een leerafdeling binnen uw instelling in het leven te roepen. Toch is het raadzaam om die plannen ook op papier te zetten. Formuleer samen met de relevante partners de doelstellingen die u met het inrichten van een leerafdeling wilt bereiken. Zie voor de algemene doelstellingen van een leer afdeling pagina 9 van deze brochure: Doelstellingen en effecten. De randvoorwaarden leest u op de volgende pagina. 3 3 COMMITMENT VAN ORGANISATIES Als de plannen voor uw afdeling eenmaal zijn gemaakt, is het zaak dat u ook op het niveau van het management zorgt voor enthousiasme en betrokkenheid. Dat kunt u bereiken door het MT vroegtijdig te informeren over de plannen, de doelstellingen, het leervermogen van de afdeling en vooral de te behalen resultaten op financieel gebied. Benoem zowel de opbrengsten als de inspanningen die geleverd moeten worden, zodat Er is een overdracht-, annex scholings- en begeleidingsruimte beschikbaar. De leerafdeling valt binnen de bestaande organisatie van een afdeling, unit of team. Het mag niet leiden tot een vermindering of uitbreiding van de bestaande formatie. Het implementeren kan mogelijk wel een positief effect hebben op de productie. Om een leerafdeling rendabel te laten draaien moet deze minimaal de dag- en avonddiensten van maandag t/m vrijdag open zijn. Hiervoor zijn in totaal 10 stagiaires nodig. De samenwerkende onderwijsinstelling garandeert voldoende studenten. De eindverantwoordelijkheid voor het leerproces van de stagiaire ligt bij de praktijkdocent van de afdeling. Deze is tevens coach voor de werkbegeleiders van de leerafdeling. De eindverantwoordelijkheid voor de zorg- en/of dienstverlening ligt bij de begeleidende medewerker (de werkbegeleider). De continuïteit en kwaliteit van zorg- en/of dienstverlening is gewaarborgd. De stageduur op de leerafdeling dient 20 weken te zijn, in verband met het leerrendement. Het theoretische onderwijs wordt in principe binnen de instelling verzorgd. Er zijn in het leerbedrijf opleidingsfaciliteiten aanwezig zoals whiteboard en PC s. De studenten gaan in onderling overleg met vakantie. De deelkwalificaties die praktisch behaald moeten worden op de leerafdeling zijn theoretisch afgesloten. [specificeer deze kwalificaties!] De volgende leermogelijkheden zijn aanwezig, afhankelijk van de voortgang van het leerproces en bezetting op de leerafdeling: [hier in vullen: type werkzaamheden, zoals artsenspreekuur of meelopen op kinderafdeling etc.]. De werkbegeleiders die geïnteresseerd zijn in werken op de leerafdeling volgen de training: 'Coachingsvaardigheden en groepsdynamica voor werkbegeleiders'. Bovenstaande randvoorwaarden stonden aan de basis van de twee leerafdelingen in het Hagaziekenhuis, locaties JKZ-RKZ en Leijenburg te Den Haag. iedereen precies weet waar hij of zij ja tegen zegt. 10 11
E LEERAFDELING: OPTIMAAL LEREN OP DE WERKPLEK! DE LEERAFDELING: OPTIMAAL EREN OP DE WERKPLEK! DE LEERAFDELING: OPTIMAAL LEREN OP DE WERKPLEK! DE EERAFDELING: OPTIMAAL LEREN OP DE WERKPLEK! DE LEERAFDELING: OPTIMAAL LEREN HET STAPPENPLAN 4-5 P DE WERKPLEK! DE LEERAFDELING: OPTIMAAL LEREN OP DE WERKPLEK! DE LEERAFDE- ING: OPTIMAAL LEREN OP DE WERKPLEK! DE LEERAFDELING: OPTIMAAL LEREN OP DE ERKPLEK! DE LEERAFDELING: OPTIMAAL LEREN OP DE WERKPLEK! DE LEERAFDELING: PTIMAAL LEREN OP DE WERKPLEK! DE LEERAFDELING: OPTIMAAL LEREN OP DE WERK- LEK! DE LEERAFDELING: OPTIMAAL LEREN OP DE WERKPLEK! DE LEERAFDELING: OPTI- AAL LEREN OP DE WERKPLEK! DE LEERAFDELING: OPTIMAAL LEREN OP DE WERKPLEK! 4 5 4 PROJECTPLAN (TOT KICK-OFF) EN BEGROTING 5 IN KAART BRENGEN VAN AANTAL FTE S Is het groene licht eenmaal gegeven dan kunnen de IN VOORBEREIDINGSFASE plannen geconcretiseerd worden. Hoe gaat u het Speciale aandacht moet u in deze fase besteden aanpakken? Wat gaat het realiseren van de plannen aan de bemensing van het project. Wie speelt precies kosten? Wie zijn erbij betrokken? Moet er welke rol? Op welk deel van de beschikbare tijd legt geschoold worden? En welke faciliteiten zijn noodzakelijk? Het is goed om alle beslissingen en ant- Onderzoek welke mensen binnen uw instelling u beslag? Alleen in de opstartfase, of structureel? HET PROJECTPLAN woorden nu bij elkaar te brengen in het projectplan. (deels) vrijgemaakt kunnen worden om de leerafdeling goed op poten te zetten. Maak een realistische planning die gehaald kan Het projectplan voor het opzetten van een leerafdeling worden en zorg dat alle betrokkenen zich verbonden bevat de aanpak, de uitgangspunten en de doelstellingen die worden onderschreven door de samenwerkende partijen. De volgende informatie werd opgenomen in het projectplan dat door de pilot-leerbedrijven is gebruikt: 1 Uitgangspunten voor het opzetten van een leerafdeling (vanuit visie op leren, opleidingsbeleid, welk probleem wordt opgelost): initiatiefnemers vanuit leerbedrijf en roc commitment van betrokken organisaties (operationeel en strategisch) 2 Doelstellingen en resultaten project voor leren en begeleiding van leerlingen: doelgroep leerafdeling (mbo niveau 1 t/m 4, sectoren Zorg, Welzijn, Dienstverlening of Sport) kwantitatief (aantal extra BPV-plaatsen) kwalitatief (begeleidingsmodel, opleidingsbeleid) voelen met het plan. Een voorbeeld van een project - plan is te lezen op deze pagina. De stuurgroep bestond uit drie personen: manager opleidingsinstituut Deventer Ziekenhuis, 4 Projectactiviteiten: projectkaders en -afbakening selectie van afdeling voor leerafdeling begeleidingsconcept inrichten: rollen, taken, verantwoordelijkheden vaststellen van kaders en eisen voor leerlingen: speelruimte en zelfverantwoordelijkheid scholing werkbegeleiders inrichting (leer-)faciliteiten Voor het opzetten van de leerafdeling in het Deventer Ziekenhuis werd een projectgroep en een stuurgroep samengesteld. De stuurgroep was opdrachtgever van de projectgroep en tevens eindverantwoordelijk. De samenstelling van de projectgroep was als volgt: operationeel manager van de verpleegafdeling (leerbedrijf) zorgcoördinator van de verpleegafdeling (leerbedrijf) docent/bpv-coach ROC Aventus College sector (school) docent/bpv-coach ROC Aventus College sector (school) voorzitter (leerbedrijf) clustermanager Deventer Ziekenhuis (leerbedrijf) afdelingsmanager Gezondheidszorg van ROC Aventus College (school) In een samenwerkingsovereenkomst tussen ROC Aventus College en het Deventer Ziekenhuis zijn afspraken gemaakt over de inspanningen die elk persoon levert ten aanzien van het project. Daarnaast zijn in het projectplan de taken en ver antwoordelijkheden beschreven van de be trokken 5 Planning, gericht op kick off van de leerafdeling 6 PR-activiteiten opleidingsfunctionaris en projectleider (leerbedrijf) functionarissen. 3 Projectorganisatie: projectinrichting met stuurgroep (inclusief OVDB-consulent) en werkgroep(en) betrokken partijen in project met rollen, taken en verantwoordelijkheden van projectleider, praktijkopleiding, afdelingshoofd, docent roc 7 Begroting voor investeringen voor de opzet van de leerafdeling, met bijvoorbeeld: projectleiding stuurgroep projectgroep/werkgroepen praktijkopleiding, (onderwijskundige) ondersteuning ontwikkeling/uitvoering scholing werkbegeleiders opleidingsfaciliteiten/materiële kosten 12 13
E LEERAFDELING: OPTIMAAL LEREN OP DE WERKPLEK! DE LEERAFDELING: OPTIMAAL EREN OP DE WERKPLEK! DE LEERAFDELING: OPTIMAAL LEREN OP DE WERKPLEK! DE EERAFDELING: OPTIMAAL LEREN OP DE WERKPLEK! DE LEERAFDELING: OPTIMAAL LEREN HET STAPPENPLAN 6-9 P DE WERKPLEK! DE LEERAFDELING: OPTIMAAL LEREN OP DE WERKPLEK! DE LEERAFDE- ING: OPTIMAAL LEREN OP DE WERKPLEK! DE LEERAFDELING: OPTIMAAL LEREN OP DE ERKPLEK! DE LEERAFDELING: OPTIMAAL LEREN OP DE WERKPLEK! DE LEERAFDELING: PTIMAAL LEREN OP DE WERKPLEK! DE LEERAFDELING: OPTIMAAL LEREN OP DE WERK- LEK! DE LEERAFDELING: OPTIMAAL LEREN OP DE WERKPLEK! DE LEERAFDELING: OPTI- AAL LEREN OP DE WERKPLEK! DE LEERAFDELING: OPTIMAAL LEREN OP DE WERKPLEK! 6 7 8 6 AFDELING SELECTEREN 7 BEGELEIDINGSCONCEPT INRICHTEN: 8 KADERS EN EISEN VOOR DEELNEMERS: 9 FACILITEITEN IN INSTELLING Binnen welke afdeling van uw instelling creëert u ROLLEN, TAKEN, VERANTWOORDELIJKHEDEN SPEELRUIMTE EN VERANTWOORDELIJKHEID Naast enthousiasme en commitment zult u ook een ruimte om leren in de beroepspraktijk voor de volle Het succes van leren in de praktijk wordt voor een Net zo belangrijk als de samenwerkingsafspraken zijn aantal fysieke faciliteiten in uw instelling moeten honderd procent vorm te geven? Op grond van belangrijk deel bepaald door een goed afgestemde de kaders en eisen die u stelt aan de (toekomstige) hebben om een leerafdeling goed te laten draaien. welke criteria maakt u een keuze? Laten de doelstellingen van de gekozen afdeling zich verbinden organiseren? Wie vervult welke rol? Hoe zorgt u kan wel? En wat niet? Zorg dat deelnemers goed kunnen overleggen en samenwerken. Ga tijdig met begeleiding van de deelnemers. Hoe gaat u dat deelnemers. Wat verwacht u van hen? Wat mag en Denk aan computers en een ruimte waar deelnemers met de doelen van een leerafdeling? Wat betekent voor afstemming tussen docenten van het roc en geïnformeerd zijn en maak een duidelijke stageplanning. Zie voorbeeld hieronder. daarvoor zorgt. de school in gesprek over wat er nodig is en wie HET PROJECTPLAN het inrichten van een leerafdeling voor andere werkbegeleiders in de praktijk? Wie is waarvoor afdelingen? Uit de vijf pilotprojecten blijkt dat het verantwoordelijk? En wie grijpt er in als het niet Het projectplan voor het opzetten van een leerafdeling bevat de aanpak, de uitgangspunten en de doelstellingen die worden succesvol implementeren van een leerafdeling in allemaal volgens plan verloopt? Definieer deze 9 het afdelingshoofd. de operationele fase goed. onderschreven door de samenwerkende partijen. De volgende informatie werd opgenomen in het projectplan dat door de een instelling valt of staat bij het enthousiasme van taken en verantwoordelijkheden voor aanvang van pilot-leerbedrijven is gebruikt: STAGEPLANNING Een voorbeeld van een planning met heldere doelstellingen voor de deelnemers biedt de volgende stage-indeling van het Refaja Ziekenhuis (Stadskanaal): De deelnemers moeten hun eigen eindtermen behalen. De stages duren 20 weken, onderverdeeld in 4 periodes van 5 weken. De doelstelling per periode is: WEEK 1-5 Deelnemer kan verpleegproces zelfstandig uitvoeren op laag complex niveau. WEEK 6-10 Deelnemer kan verpleegproces uitvoeren op laag complex niveau en wordt onder begeleiding ingezet op het verpleegproces op midden tot hoog complex niveau. WEEK 11-15 Deelnemer kan zelfstandig het gehele verpleegproces uitvoeren en kan in teamverband functioneren. WEEK 16-20 Deelnemer kan zelfstandig functioneren als verpleegkundige niveau 4 en vraagt begeleiding indien nodig. ERVARINGEN Het roc en het ziekenhuis hebben op evenredige basis deelgenomen aan de voorbereidingsfase van het project. In het ziekenhuis lag de nadruk op het voorbereiden van de afdeling op de komst van de leerlingen, creëren van draagvlak binnen het team, scholen van medewerkers en zorgen voor een adequate planning. Het roc heeft met name het creëren van noodzakelijke randvoorwaarden zoals een 20-weekse stageduur, het voorbereiden van de studenten en het leveren van een bijdrage aan de scholing van de werkbegeleiders voor haar rekening genomen. Cis Lijten, zorgroepmanager van Máxima Medisch Centrum (Veldhoven). Wij hebben een speciale leer- en werkruimte ingericht voor overdrachten, evaluaties, referaten en gastlessen. De stagiaires hebben zelf geholpen bij de aankleding van de ruimte. Er staan twee computers, een laptop, een printer en er hangt een whiteboard. Deventer Ziekenhuis 14 15
E LEERAFDELING: OPTIMAAL LEREN OP DE WERKPLEK! DE LEER- FDELING: OPTIMAAL LEREN OP DE WERKPLEK! DE LEERAFDELING: PTIMAAL LEREN OP DE WERKPLEK! DE LEERAFDELING: OPTIMAAL HET STAPPENPLAN 10-12 EREN OP DE WERKPLEK! DE LEERAFDELING: OPTIMAAL LEREN OP E WERKPLEK! DE LEERAFDELING: OPTIMAAL LEREN OP DE WERK- LEK! DE LEERAFDELING: OPTIMAAL LEREN OP DE WERKPLEK! DE EERAFDELING: OPTIMAAL LEREN OP DE WERKPLEK! DE LEERAF- ELING: OPTIMAAL LEREN OP DE WERKPLEK! DE LEERAFDELING: PTIMAAL LEREN OP DE WERKPLEK! DE LEERAFDELING: OPTIMAAL 10 10 WERKBEGELEIDERS SELECTEREN EN TRAINEN Voor de leerafdelingen in het Hagaziekenhuis stelde Begeleiding speelt een cruciale rol binnen een het Service Bureau Buitenschools Leren (SBBL) met leerafdeling. De deelnemers worden gedurende de de projectleiders de volgende selectiecriteria op: stageperiode intensief begeleid door uw medewerkers De stagiaire moet gemotiveerd zijn voor een die optreden als werkbegeleiders. Maak een reële stage op de leerafdeling. inschatting van de begeleidingsvaardigheden van De stagiaire mag geen vertraging hebben uw medewerkers. Biedt ze voldoende en adequate in theorie. scholing ter versterking van hun didactische capaciteiten. Waar nodig kunnen werkbegeleiders In eerdere stages moeten de geplande worden deelkwalificaties zijn behaald. De stagiaire moet bereid zijn ook avonddiensten te draaien. Na een voorlichtingscampagne bij de scholen behorende bij het Mondriaan College in Den Haag, Delft en Leiden, werden éénentwintig stagiaires geselecteerd, waarvan er uiteindelijk achttien aan de slag gingen. Als we terugkijken op de voorbereidende periode dan kunnen wij niet anders stellen dan dat wij zeer tevreden zijn met het resultaat. Met name de neuzen in dezelfde richting krijgen was niet altijd even gemakkelijk. De kritische houding van de medewerkers op de afdeling, het wantrouwen ten aanzien van het project is uiteindelijk omgeslagen in enthousiasme bij een groot aantal medewerkers. De weerstand is doorbroken en men ziet steeds meer uitdagingen en kansen voor het team en niet te vergeten de patiënt. Cis Lijten, zorgroepmanager van Máxima Medisch Centrum (Veldhoven). bijgeschoold in het coachend begeleiden van deelnemers op de leerafdeling. Hiertoe heeft de 11 OVDB een speciale training ontwikkeld. 11 DEELNEMERS SELECTEREN EN VOORBEREIDEN Uw instelling is er klaar voor en ook het roc staat op scherp. Nu de deelnemers nog! Niet elke deelnemer komt optimaal tot zijn of haar recht binnen het didactische concept van de leerafdeling. Sommige deelnemers zijn wellicht meer gebaat bij een schoolsere aanpak. De selectie van deelnemers zal in samenwerking met het roc tot stand komen. Bepaal samen met de school de selectie-eisen en de wijze waarop deelnemers selecteren. 12 12 KICK-OFF: REGIONAAL BEKEND MAKEN Als iedereen klaar is voor de start, is het verstandig om daar ook ruchtbaarheid aan te geven. De aandacht en gezonde druk die belangstelling van pers en relaties in de regio met zich meebrengen, vormen in de meeste gevallen een extra motivatie om er een succes van te maken! INVESTERINGEN Door de vijf leerafdelingen die in 2004 van start gingen, heeft de OVDB een helder overzicht ge - kregen van de investeringen die nodig zijn voor het opzetten van een leerafdeling. De investeringskosten voor een project Opzet leerafdeling kunnen echter per leerbedrijf verschillen, afhankelijk van aanpak en omvang van de activiteiten die een instelling kiest. Alle pilot-projecten zijn uitgevoerd in samenwerkingsverband met instelling en school. De inzet is geleverd met gesloten beurzen. De totale investeringskosten zijn onder te verdelen in twee categorieën: 1 PROJECTKOSTEN Onder projectkosten vallen de vervangingsuren voor leden van de stuurgroep, projectgroep en de scholing werkbegeleiders. Bij de opzet van een leerafdeling dient tevens rekening gehouden te worden met kosten voor onderwijskundige ondersteuning en het vrijmaken van opleidingsfaciliteiten (van ruimte tot PC s). Investering: 25.000 tot 40.000 2 STRUCTURELE KOSTEN De kosten in de operationele fase bestaan onder andere uit stagevergoedingen voor deelnemers, praktijkbegeleiding, aanvullende scholingkosten werkbegeleiders en ondersteuning door opleidingsfunctionaris en docent van roc. Investering: 40.000 tot 60.000 op jaarbasis* * Uitgaande van 10 stagiaires die 32 uur per week inzetbaar zijn. De stagevergoedingen zijn de hoogste kostenpost in de operationele fase. Deze vergoeding bedraagt bij een voltijdstage volgens de CAO per deelnemer 275 bruto per maand. Voor een deeltijdstagiaire wordt het naar rato-beginsel toegepast. Dit betekent dat de kosten voor 10 extra stagiaires, die 32 uur per week inzetbaar zijn, 2.450 bedragen per aaneengesloten stageperiode van vier weken. Uitgaande van 40 werkbare weken per jaar komt dit neer op 24.500. Dit bedrag is vergelijkbaar met de kosten van één werkervaringsplek op jaarbasis! 16 17
ZELF EEN LEERAFDELING OPZETTEN De OVDB ondersteunt en adviseert instellingen bij het opzetten van een leerafdeling. Ook uw instelling kan hiervan profiteren. Wat te doen? Onderzoek welke samenwerkingsverbanden met scholen tot de mogelijkheden behoren; stel een overkoepelende initiatiefnemer en/of projectleider aan; zorg dat u volledig commitment heeft van management en samenwerkende school. Eén van de OVDB-consulenten kan vervolgens als adviseur plaatsnemen in een structuurgroep en u van alle benodigde informatie voorzien waardoor ook úw leerafdeling succesvol wordt. Let op! Onze dienstverlening ten behoeve van de opzet van leerafdelingen is dit jaar uitgebreid naar instellingen uit alle sectoren die de OVDB ondersteunt, te weten: Gezondheidszorg, Welzijn, Sport en Dienstverlening. Voor enkele veelbelovende initiatieven stelt de OVDB in het voorjaar van 2005 een (beperkte) startsubsidie beschikbaar. Meer informatie over de subsidievoorwaarden leest u op onze website. WERKBEZOEKEN Ziekenhuizen die inmiddels een leerafdeling gestart zijn, willen hun ervaringen graag met u delen. Mocht u interesse hebben in een gesprek of een eventueel werkbezoek dan kunt u contact opnemen met deelnemers uit de pilotprojecten van 2004. Zie de website van de OVDB voor emailadressen en telefoonnummers. DE ORGANISATIE: REGIONAAL EN CENTRAAL De kwaliteit van de beroepspraktijkvorming verbeteren. Dat is de kerntaak van de OVDB. Rond de tweehonderd vaste medewerkers dragen eraan bij. Vanuit vijftien regioteams, verspreid over het land en vanuit het hoofdkantoor in het centraal gelegen Bunnik. Meer dan de helft van de OVDB medewerkers is consulent in de regio. Zij erkennen leerbedrijven, adviseren over de verbetering van het opleidingsklimaat en nemen deel aan regionale overlegstructuren. Onderwijskundigen op het OVDB hoofdkantoor te Bunnik onderhouden kwalificatiestructuren, verrichten arbeidsmarktonderzoek en ontwikkelen nieuwe producten en diensten. Ook de ondersteunende stafdiensten werken vanuit Bunnik. TRAININGEN De één is een geboren leermeester, de ander kan best nog wat bijscholing gebruiken. De OVDB heeft een training ontwikkeld, speciaal voor werkbegeleiders op een leerafdeling. De training spitst zich onder ander toe op: de werkbegeleider als coach, bevordering van zelfsturing van een leerling en effectieve kennisdeling. Een beschrijving van de training is te vinden op www.ovdb.nl (ga naar: leerbedrijven/leerafdelingen) voor meer informatie. De leerafdeling: optimaal leren op de werkplek! 18 19
NADERE KENNISMAKING Vragen over onze dienstverlening? Graag brengen wij u in contact met een consulent in uw regio of met een medewerker van het hoofdkantoor in Bunnik. OVDB Runnenburg 34 3981 AZ Bunnik Postbus 131 3980 CC Bunnik t 030 750 7000 f 030 750 7001 e ovdb@ovdb.nl i www.ovdb.nl 05/2005/1