STAALKAART CHECKLIST VOOR STAND ALONE LEREN KENNISCENTRUM VOOR LEREN IN DE PRAKTIJK IN DE SECTOREN GEZONDHEIDSZORG, WELZIJN, SPORT EN DIENSTVERLENING

Transcriptie

1 STAALKAART CHECKLIST VOOR STAND ALONE LEREN KENNISCENTRUM VOOR LEREN IN DE PRAKTIJK IN DE SECTOREN GEZONDHEIDSZORG, WELZIJN, SPORT EN DIENSTVERLENING

2 HET WERKTERREIN: LEREN IN DE PRAKTIJK De OVDB is het kenniscentrum voor leren in de praktijk in de sectoren Gezondheidszorg, Welzijn, Sport en Dienstverlening. Zij is actief voor ruim leerbedrijven en meer dan leerlingen. De OVDB erkent en registreert leerbedrijven, stelt kwalificaties op binnen haar sectoren en signaleert landelijke en regionale trends op de arbeidsmarkt. De OVDB is initiator van - en deelnemer aan - regionale samenwerkingsverbanden die een platformfunctie vervullen. Kortom, als spil in de beroepspraktijk draagt de OVDB bij aan de versterking van de bekwaamheid van aankomende, beginnende en ervaren beroepsbeoefenaren. COLOFON De Staalkaart is gemaakt in 2004 in opdracht van de Vereniging Gehandicaptenzorg Utrecht (VGU). Aan De Staalkaart hebben meegewerkt: Bartiméus Doorn Abrona Zeist AmerpoortASVZ Baarn Regenboog Harmelen OVDB Bunnik Stichting Zorg en Arbeidsmarkt Midden Nederland Nieuwegein Alle rechten voorbehouden. Aan de inhoud van deze uitgave kunnen geen rechten worden ontleend. Ondanks de uiterste zorgvuldigheid waarmee deze uitgave tot stand is gekomen, zijn opdrachtgever en uitvoerders niet aansprakelijk voor eventuele drukfouten, noch voor het gebruik van de inhoud van de teksten en de daaruit voortvloeiende feiten, omstandigheden en gevolgen. Overname van teksten is uitsluitend toegestaan na schriftelijke toestemming van de uitgever en met bronvermelding. 2

3 STAAL-KAART: CHECKLIST VOOR STAND ALONE LEREN De STAAL-kaart is een hulpmiddel om een goed onderbouwde beslissing te kunnen nemen over het stand alone inzetten van een leerling. Met behulp van de STAAL-kaart worden de competenties van de leerling en de kenmerken van de stand alone werkplek in kaart gebracht, gematcht en voorzien van eventuele aanvullende begeleiding. Hieronder treft u naast de checklist een korte toelichting aan op het gebruik ervan. Voor meer achtergrondinformatie over stand alone leren verwijzen wij u naar de handreiking. In de tekst wordt het begrip leerling gebruikt. Daarmee worden zowel leerling-werknemers als stagiaires bedoeld die in het kader van de beroepspraktijkvorming binnen uw instelling werken. De STAAL-kaart is echter ook te gebruiken voor medewerkers in een lerende situatie binnen de instelling. Naast leerlingen kunt u denken aan nieuwe medewerkers in hun inwerkperiode, beginnende medewerkers zoals zij-instromers of herintreders. EEN GOED GESPREK Het alleen laten werken van een leerling is niet vanzelfsprekend. Tijdens de leer-werkperiode ontwikkelt de leerling zich en groeit hij of zij toe naar de mogelijkheid om alleen te kunnen werken. Vaststellen of die situatie door de leerling bereikt is wilt u op een gedegen manier doen. De checklist levert u als leidinggevende of opleidingsfunctionaris alle bouwstenen op voor een goed gesprek waarin u samen met de leerling en de begeleider een weloverwogen beslissing neemt over het stand alone inzetten van de leerling. Dit doet u langs de volgende stappen: STAP 1 Vaststellen van de relevante kenmerken van de stand alone werkplek. STAP 2 Vaststellen van het niveau van de aanwezige en de te ontwikkelen competenties van de leerling in relatie tot stand alone leren. STAP 3 Vaststellen van de noodzaak en aard van aanvullende begeleidingsacties. STAP 4 Vaststellen welke medewerker de aanvullende begeleidingsacties op zich zal nemen. De analyse levert input op voor een goed gesprek tussen leidinggevende, de begeleider en leerling met als doel een goed onderbouwde beslissing te nemen over het stand alone werken van de leerling. Als u de checklist heeft ingevuld, ligt de volgende informatie op tafel: LEERLING Zelfbeeld Motivatie Zelfstandigheid Organiseren Aanvullende vaardigheden STAP 0 Vaststellen of aan de primaire randvoorwaarden voor stand alone leren op de afdeling is voldaan. WERKPLEK Complexiteit Risicogrootte Achterwacht Protocollering AANVULLENDE BEGELEIDING Actie Niveau Uitvoerder 3

4 Helder is geworden over welke competenties de leerling beschikt, wat de werkplek kenmerkt en vraagt, en wat de eventuele aanvullende bijdrage vanuit de begeleiding dient te zijn. In de volgende stap voert u een goed gesprek met leerling en begeleider over de vraag of alle betrokkenen het aandurven om de leerling alleen te laten werken. Daarbij maakt u de volgende afwegingen: 1 Is de leerling op grond van de verzamelde informatie in staat en bereid om alleen te werken op de beoogde werkplek? 2 Zo ja, onder welke condities kan dit dan op een verantwoorde wijze vorm worden gegeven? 3 En welke aanvullende begeleidende interventies spreekt u af om de match tussen leerling en werkplek goed te kunnen maken. Wie is verantwoordelijk voor welke aanvullende interventie. (werkbegeleider, praktijkopleider, collega s, leidinggevende, school) TOELICHTING In de handreiking STAAL-kaart is uitvoerig het stappenplan beschreven om te komen tot een verantwoorde beslissing over het stand alone inzetten van een leerling op een specifieke werkplek. Samengevat: met de STAAL-kaart gaat u allereerst de aanwezigheid na van de primaire randvoorwaarden voor stand alone leren op de afdeling (stap 0). Is hierin voorzien, dan brengt u de kenmerken van de standalone werkplek in kaart (stap 1) en de competenties van de leerling (stap 2). Als u deze stappen hebt gezet, heeft u een globaal beeld van de haalbaarheid van het alleen laten werken van de leerling op de betreffende plek. Uw eerste indruk kan dan zijn: De kloof tussen de competenties van de leerling en de kenmerken van de werkplek zijn op dit moment onoverbrugbaar. De leerling is er nog niet aan toe om in de betreffende stand alone situatie ingezet te worden. De match tussen competenties en werkplek lijkt overbrugbaar door een aantal aanvullende begeleidende acties af te spreken. U gaat door naar stap 3 en 4. Leerling en werkplek passen perfect bij elkaar, er zijn geen aanvullende begeleidende acties noodzakelijk. U bereidt zich voor op een goed gesprek waarin u samen met leerling en begeleiding besluit tot het stand alone werken van de leerling. Bij stap 3 formuleert u aanvullende begeleidingsactiviteiten die u noodzakelijk acht om de leerling op een verantwoorde wijze op de stand alone plek te laten werken. Bij stap 4 geeft u de moeilijkheidsgraad van de voorgenomen actie aan. Tevens geeft u aan door wie binnen uw afdeling deze begeleidings(actie) kan worden uitgevoerd. De ingevulde STAAL-kaart vormt de basis voor het gesprek tussen leidinggevende, leerling en begeleider over het al dan niet stand alone inzetten van de leerling en onder welke condities. De werkplek en de leerling veranderen in de loop van de tijd. Het invullen van de STAAL-kaart is dan ook geen eenmalige actie. Aanbevolen wordt om de ingevulde STAALkaart na een periode opnieuw te bezien, waar nodig te actualiseren en in het begeleidingsgesprek met de leerling opnieuw aan de orde te stellen. 4

5 INSTRUCTIE BIJ HET INVULLEN VAN DE CHECKLIST STAP 0 RANDVOORWAARDEN Beantwoord in hoeverre uw afdeling voldoet aan de primaire randvoorwaarden voor stand alone leren. Uitgangspunt is dat aan de algemene voorwaarden voor een leerplaats is voldaan. Híer gaat het specifiek om randvoorwaarden met betrekking tot het alleen werken van de leerling. Als in het algemeen voor het werken op een bepaalde werkplek specifieke scholing vereist is, dan geldt dit uiteraard ook voor het stand alone werken op die werkplek. Dit type scholing is opgevat als een algemeen geldende randvoorwaarde, niet specifiek voortkomend uit het stand alone werken. Om deze reden is dit aspect niet opgenomen in stap 0. STAP 1 WERKPLEK Beantwoord in hoeverre de kenmerken van de werkplek een aandachtspunt opleveren in geval er stand alone gewerkt wordt. (1 = geen aandachtspunt, 2 = gemiddeld aandachtspunt, 3 = belangrijk aandachtspunt) STAP 2 LEERLING Beantwoord voor de betreffende leerling in hoeverre de vereiste competenties aanwezig zijn. (+ = competentie is goed aanwezig, +/- = competentie is min of meer aanwezig, - = competentie is niet aanwezig.) STAP 3 AANVULLENDE BEGELEIDING Ga bij deze stap na of de toegekende scores, bij zowel de kenmerken van de werkplek als bij de competenties van de leerling, verbetering behoeven. Welke extra begeleidingsactie kan het tekort op dit punt compenseren? Tip: formuleer eerst concreet waarom u aanvullende begeleiding nodig acht. Daarna benoemt u de begeleidingsactie. Formuleer deze begeleidingsactie zo, dat meteen duidelijk wordt wat het resultaat van die actie dient te zijn. Stel uzelf vervolgens de vraag of u het verantwoord acht om de betreffende leerling op de betreffende werkplek alleen te laten werken onder de voorwaarde dat is voorzien in de aanvullende begeleidingsacties die u heeft benoemd. STAP 4 BEGELEIDER Als uw antwoord bij stap 3 ja is, gaat u de moeilijkheidsgraad van de voorgenomen aanvullende begeleidingsacties na, en geeft u aan wie binnen uw afdeling onder welke verantwoordelijkheid de acties kan uitvoeren. De moeilijkheidsgraad van de voorgenomen actie zal bepalen of u hierin een ervaren of minder ervaren begeleider betrekt (bb = beginnend begeleider, eb = ervaren begeleider). Om na te gaan wie van uw begeleiders in het algemeen vaardig is om leerlingen ook in stand alone situaties te begeleiden, kunt u gebruik maken van de checklist STAAL-begeleider. 5

6 STAALKAART Stap 0 Randvoorwaarden BPV-beleid Goede ervaring op de afdeling met stand alone werken door gediplomeerde medewerkers Kwalitatief goede leerplaatsen Gekwalificeerde werkbegeleider Begeleidingsuren conform BPV-plan cq protocol inwerken nieuwe medewerkers Uren werkbegeleiding zijn ingeroosterd** (Veiligheids)protocollen (brand, medicatie, overlijden, weglopen, etc.) Aanwezig* * Moet u één of meerdere van deze vragen met nee beantwoorden, dan wordt u aangeraden om eerst de randvoorwaarden op uw afdeling te realiseren, alvorens u met stand alone leren van start gaat. ** Aanbevolen wordt om voor leerlingen in stand alone situaties iedere week 1 uur begeleiding in te roosteren voor zowel leerling als begeleider. 6

7 Stap 1 Stap 3 Stap 4 Werkplek Aanvullende begeleiding Begeleider Kenmerk Aandachtspunt Extra begeleidingsactie** Niveau*** Wie Complexiteit De aard van de te verrichten activiteiten, zoals eenvoudige en repeterende werkzaamheden tegenover samengestelde en afwisselende werkzaamheden De fysieke werksituatie (locatie met bijv één ruimte of verschillende ruimten) De planbaarheid van de activiteiten De overzichtelijkheid (cliëntengroep, werkomgeving) Risicogrootte Kenmerken van de cliënten (niveau, medische/lichamelijke problematiek, gedragsproblemen, ed.) De aard van de activiteiten (oa. woonbegeleiding, zwemmen, wandelen, medicatie toedienen) De omvang van de cliëntengroep en de begeleidingsbehoefte De werkomgeving (aanwezigheid van gevaarlijke voorwerpen of plaatsen) De duur van de periode waarin solitair gewerkt moet worden. Te verwachten crisis-situaties Achterwacht Beschikbaarheid van een achterwacht Boventalligheid van de leerling in de personeelsbezetting De fysieke nabijheid van een ervaren collega: Zit deze in hetzelfde gebouw? Hoe snel kan deze ter plaatse zijn? En kan deze van de eigen werkplek gemist worden De bereikbaarheid van een collega (rechtstreeks of telefonisch). * omcirkel wat van toepassing is: 1 = geen aandachtspunt 2 = gemiddeld aandachtspunt 3 = belangrijk aandachtspunt ** omschrijf de aanvullende begeleidingsactie die naar jouw oordeel op dit aandachtspunt noodzakelijk is gezien de aanwezige competenties van de leerling. Denk bij de omschrijving aan het waarom en het beoogde resultaat van de begeleidingsactie. *** geef aan of, gezien de moeilijkheidsgraad, de geformuleerde begeleidingsactie uitgevoerd moet worden door een ervaren begeleider (eb) of een beginnend begeleider (bb) 7

8 Stap 2 Stap 3 Stap 4 Leerling Aanvullende begeleiding Begeleider Competentie Aanwezigheid* Extra begeleidingsactie** Niveau*** Wie Zelfbeeld/zelfinzicht Heeft de leerling een realistisch beeld + +/- - van eigen mogelijkheden en beperkingen, van het eigen functioneren en kan hij hier ook naar handelen? Kan de leerling naar zichzelf kijken, + +/- - reflecteren op zijn eigen handelen? Kan de leerling fouten toegeven en + +/- - problemen bespreekbaar maken? (eerlijkheid, transparantie) Kan de leerling eigen emoties loslaten; + +/- - eigen emoties niet toeschrijven aan de cliënten of de emoties van cliënten overnemen? Motivatie/betrokkenheid Heeft de leerling een realistisch beeld + +/- - van de zwaarte van de werkzaamheden? Identificeert de leerling zich met de + +/- - doelstellingen, belangen en problemen van de organisatie/afdeling en is hij bereid zich daarvoor in te zetten? (betrokkenheid) Is de leerling bereid zich gedurende langere + +/- - tijd te willen en kunnen inzetten om een bepaald doel te bereiken? (doorzettingsvermogen) Wil/durft de leerling alleen te werken? + +/- - Past dit binnen zijn leerproces of wordt het stand alone werken ingegeven door de omstandigheden? Zelfstandigheid Kan de leerling acties ondernemen op + +/- - basis van eigen overtuigingen; zich niet bij voorbaat laten leiden door opinies van anderen? (onafhankelijkheid) Is de leerling in staat om op basis van de + +/- - beschikbare informatie oordelen te vellen, beslissingen te nemen en handelend op te treden? (besluitvaardigheid) Kan de leerling ideeën,standpunten en + +/- - argumenten zodanig naar voren brengen dat cliënten ze accepteren? (overtuigingskracht) Kan de leerling effectief blijven handelen + +/- - onder tijdsdruk en/of tegenspoed? (stressbestendigheid) * omcirkel wat van toepassing is: + = competentie is goed aanwezig +/- = competentie is min of meer aanwezig - = competentie is niet aanwezig ** omschrijf kort de aanvullende begeleidingsactie die naar jouw oordeel rond deze competentie noodzakelijk is gezien de aandachtspunten bij de stand alone werkplek. Denk bij de omschrijving aan het waarom en het beoogde resultaat van de begeleidingsactie. *** geef aan of, gezien de moeilijkheidsgraad, de geformuleerde begeleidingsactie uitgevoerd moet worden door een ervaren begeleider (eb) of een beginnend begeleider (bb) 8

9 Stap 2 Stap 3 Stap 4 Leerling Aanvullende begeleiding Begeleider Competentie Aanwezigheid Extra begeleidingsactie** Niveau*** Wie Kan de leerling hiaten in eigen competenties + +/- - benoemen, reflecteren op zijn eigen leren en zelfstandig oplossingswegen bedenken? (zelfstandig leren) Organiseren Kan de leerling op een effectieve manier + +/- - prioriteiten stellen en omgaan met tijd en middelen om een of meer specifieke doelen te bereiken? (plannen en organiseren) Kan de leerling activiteiten van zichzelf en + +/- - anderen op elkaar afstemmen? (coördineren) Is de leerling in staat om belangrijke verbale + +/- - en non-verbale informatie op te vangen, te begrijpen en hierop de anticiperen? (open staan voor informatie en anticiperen) Aanvullende vaardigheden Is de leerling bevoegd en bekwaam tot + +/- - het verrichten van de voorkomende voorbehouden handelingen en risicovolle niet voorbehouden handelingen? Kan de leerling mondeling helder en + +/- - kernachtig gedachten en ideeën formuleren en deze duidelijk en grammaticaal juist op schrift stellen? (mondelinge en schriftelijke uitdrukkingsvaardigheid) Kan de leerling omgaan met agressie + +/- - of intimidatie? (indien van toepassing) Is de leerling bekend met de (veiligheids) + +/- - protocollen en in staat daarnaar te handelen? * omcirkel wat van toepassing is: + = competentie is goed aanwezig +/- = competentie is min of meer aanwezig - = competentie is niet aanwezig ** omschrijf kort de aanvullende begeleidingsactie die naar jouw oordeel rond deze competentie noodzakelijk is gezien de aandachtspunten bij de stand alone werkplek. Denk bij de omschrijving aan het waarom en het beoogde resultaat van de begeleidingsactie. *** geef aan of, gezien de moeilijkheidsgraad, de geformuleerde begeleidingsactie uitgevoerd moet worden door een ervaren begeleider (eb) of een beginnend begeleider (bb) 9

10 CHECKLIST STAAL-BEGELEIDER Beoordelen Vereiste competentie Aanwezig Competentie te verwerven door De begeleider is bekend met de leerling en kan zich een gefundeerd oordeel vormen over het functioneren van de leerling De begeleider is in staat te beoordelen in hoeverre de leerling beantwoordt aan de vereiste stand-alone-competenties voor de leerling De begeleider is bekend met de complexiteit en de risicogrootte van de stand-alone-plek en is in staat te beoordelen of het verantwoord is de leerling op deze plek in te zetten. Begeleiden Het contact tussen begeleider en leerling is zodanig dat de werkbegeleider op de hoogte is van de houding van de leerling ten aanzien van alleen werken. De begeleider kan zich inleven in de situatie van een leerling die voor het eerst alleen draait en weet dit te vertalen naar begeleiding op maat. De begeleider stelt de zelfstandigheid van de leerling centraal. In het contact met de leerling stimuleert de begeleider tot eigen initiatief, eigen oplossingen en zelfstandigheid van de leerling in het werk en leerproces (coachingsgericht) De begeleider signaleert gevoelens, houding en motivatie van de leerling en brengt dat in het contact tot uiting.(relationeel sensitief) De begeleider is flexibel, op afstand en in noodgevallen op afroep voor de leerling beschikbaar De begeleider schept en ziet toe op een veilig leerklimaat De begeleider checkt voortdurend of het alleen-werken de leerling niet overbelast. Bij overbelasting brengt de werkbegeleider dit onder de aandacht bij de leidinggevende. 10

11 DE ORGANISATIE: REGIONAAL EN CENTRAAL De kwaliteit van de beroepspraktijkvorming verbeteren. Dat is de kerntaak van de OVDB. Rond de tweehonderd vaste medewerkers dragen eraan bij. Vanuit vijftien regioteams, verspreid over het land en vanuit het hoofdkantoor in het centraal gelegen Bunnik. Onderwijskundigen op het OVDB hoofdkantoor te Bunnik onderhouden kwalificatiestructuren, verrichten arbeidsmarktonderzoek en ontwikkelen nieuwe producten en diensten. Ook de ondersteunende stafdiensten werken vanuit Bunnik. Meer dan de helft van de OVDB medewerkers is consulent in de regio. Zij erkennen leerbedrijven, adviseren over de verbetering van het opleidingsklimaat en nemen deel aan regionale overlegstructuren. 11

12 NADERE KENNISMAKING Vragen over onze dienstverlening? Graag brengen wij u in contact met een consulent in uw regio of met een medewerker van het hoofdkantoor in Bunnik. OVDB Runnenburg AZ Bunnik Postbus CC Bunnik t f e ovdb@ovdb.nl i 04/2006/1 12