THE WAY FORWARD Soa Aids Nederland en etnische minderheden Onze koers voor 2015-2018 (Samenvatting) Opmaak-02-11-15-CMYK.indd 1 02-11-15 14:11
Inhoudsopgave Soa Aids Nederland 3 Doelen en activiteiten 3 Doelen 4 Strategieën 5 Figuur 1: De koers van Soa Aids Nederland gericht op etnische minderheden in de periode 2015-2018 6 Enkele feiten 8 Samenwerking en de rol van Soa Aids Nederland 10 Contact 11 2 Opmaak-02-11-15-CMYK.indd 2 02-11-15 14:11
Hiv en andere seksueel overdraagbare aandoeningen (soa s) komen in Nederland vaker voor onder mensen die behoren tot een etnische minderheidsgroep dan onder autochtone Nederlanders. Soa Aids Nederland heeft voor de periode 2015-2018 daarom een koers uitgezet die speciaal is gericht op etnische minderheden. Hieronder een samenvatting van onze beleidslijnen. Soa Aids Nederland Soa Aids Nederland werkt aan het terugdringen van de verspreiding van hiv en andere soa s en het bevorderen van de seksuele gezondheid in Nederland. We verbeteren de kwaliteit van activiteiten op dit gebied en ondersteunen mensen met hiv of een andere soa. Daarnaast geven we informatie en werken we graag samen met etnische minderheden en professionals. De organisatie is onderdeel van de Stichting Aids Fonds STOP AIDS NOW! Soa Aids Nederland. Doelen en activiteiten Soa Aids Nederland beschikt over specialistische kennis over de verspreiding van hiv en soa s en de noodzakelijke zorg voor mensen die een soa of hiv hebben. Onze ambitie is om een voortrekkersrol te vervullen in het verminderen van de overdracht van hiv en andere soa s onder etnische minderheden en het verbeteren van de toegang tot zorg voor deze bevolkingsgroepen. Met onze koers gericht op etnische minderheden in Nederland zetten we in op de volgende doelen en activiteiten: 1. Vermindering van overdracht van hiv en soa s Via informatievoorziening; 2. Eerdere diagnose van hiv en soa s Via testen; 3. Vroege en blijvende zorg voor mensen met hiv en soa s Via betere toegang tot zorg en behandeling; 4. Verbetering landelijk en lokaal beleid betreffende het terugdringen van hiv en soa s onder etnische minderheden Via beleidsbeïnvloeding; 5. Meer kennis over het terugdringen van hiv en soa s onder etnische minderheden Via stimulering van onderzoek. (Zie figuur 1 voor een overzicht van doelen, activiteiten en beoogde resultaten.) 3 Opmaak-02-11-15-CMYK.indd 3 02-11-15 14:11
Doelgroepen Onderzoek toont aan dat hiv en soa s in Nederland vaker voorkomen onder mensen uit etnische minderheden. Op basis van de hiv- en soa-cijfers heeft Soa Aids Nederland ervoor gekozen zich te richten op een klein aantal specifieke doelgroepen binnen etnische minderheden. Onze doelgroepen zijn: Sub-Saharisch Afrikaanse Nederlanders; Surinaamse, Antilliaanse en Arubaanse Nederlanders; mannen uit verschillende migrantengroepen die (ook) seks hebben met mannen, maar niet bereikt worden door de specifiek op homoseksuele mannen gerichte informatie. Deze keuze is niet volledig statisch. Onze doelgroepen passen we aan zodra dit noodzakelijk blijkt. Het is bijvoorbeeld mogelijk dat de instroom van grote aantallen asielzoekers, die vaak een risicovolle vluchtroute hebben gevolgd, onze keuze voor bepaalde doelgroepen beïnvloedt. Ook de toename van mensen met hiv die geen behandeling krijgen afkomstig uit voormalige Sovjetlanden kan mede onze keuze bepalen. Om onze doelen te bereiken, richten we ons ook op: de bestaande hiv- en soa-zorginstellingen; de aanvullende initiatieven voor informele zorg door vrijwilligers uit etnische gemeenschappen. (Zie Enkele feiten voor meer informatie over soa s onder verschillende bevolkingsgroepen.) 4 Opmaak-02-11-15-CMYK.indd 4 02-11-15 14:11
Strategieën De aanpak van Soa Aids Nederland gericht op etnische minderheden bestaat uit de volgende drie strategieën: Strategie 1: Communicatie met etnische minderheden We zetten ons ervoor in dat etnische minderheden beter geïnformeerd zijn over veilige seks, hiv en soa s, testmogelijkheden en behandelingen. Speciale aandacht gaat uit naar mensen die hiv hebben maar dit niet weten omdat zij nog niet zijn getest. Daarnaast ondersteunen we mensen die dit wel weten bij het nemen van vervolgstappen richting zorg en behandeling. Desgewenst brengen we hen in contact met informele zorgverleners. We communiceren in de eerste plaats online en zo nodig via foldermateriaal. Omdat een deel van onze doelgroep laaggeletterd is, is onze communicatie zo eenvoudig mogelijk. Strategie 2: Samenwerking met formele zorginstellingen We werken samen met de formele zorg, zoals huisartsen, Centra voor Seksuele Gezondheid en hiv-behandelcentra. Ons doel is de toegankelijkheid van de test- en behandelmogelijkheden van deze zorg te verbeteren. We willen barrières wegnemen die onder andere zijn geworteld in taal- en cultuurverschillen. Dit doen we door het vergroten van kennis over culturele en religieuze verschillen en het ondersteunen van informele zorg binnen medische instellingen. Strategie 3: Samenwerking met aanbieders van informele zorg We werken samen met organisaties die informele zorg aanbieden aan mensen met hiv. Deze zorg richt zich op de gezondheid en het welzijn van mensen met hiv met speciale aandacht voor het omgaan met hiv in de eigen culturele omgeving. Peers uit de eigen etnische groep geven informatie en bieden steun. We willen de samenwerking tussen de verschillende informele zorgorganisaties versterken en het onderling delen van kennis en ervaring bevorderen. Bovendien stimuleren we de samenwerking van deze informele zorg met de formele zorginstellingen, zodat het aanbod voor etnische minderheden verbetert. 5 Opmaak-02-11-15-CMYK.indd 5 02-11-15 14:11
Figuur 1: De koers van Soa Aids Nederland gericht op etnische minderheden in de periode 2015-2018 Doelen: Verbetering van de informatie over veilige seks, testen en behandelen van hiv en soa s Vergroting van de bekendheid met de voorzieningen gericht op hiv en soa s Vermindering van stigma s en taboes rondom seks, hiv en soa s Het stimuleren van veilig seksueel gedrag Activiteiten: Online communicatie over: - veilige seks - tijdig testen op hiv en soa s - tijdig behandelen van hiv en soa s - aanbod van de gezondheidszorg Benadering en ondersteuning van specifieke etnische minderheidsgroepen Evaluatie en literatuuronderzoek Resultaten: Onder etnische minderheden: - is de kennis vergroot over veilige seks, testen op hiv en soa s en tijdig behandelen, en zijn deze onderwerpen beter bespreekbaar geworden - is de kennis vergroot over het aanbod en de toegankelijkheid van de gezondheidszorg gericht op hiv en soa s en is het vertrouwen hierin vergroot - is veilig seksueel gedrag toegenomen Doelen: Tijdige hiv- en soa-behandeling Verbetering hiv-therapietrouw Verlagen barrières om zorg te krijgen Verbetering hiv- en soa-gerelateerde gezondheid 6 Opmaak-02-11-15-CMYK.indd 6 02-11-15 14:11
Doelen: Meer hiv- en soa-testen door: - Verbetering toegankelijkheid van testaanbod - Verlagen barrières tussen zorgverleners en etnische minderheidsgroepen - Intensivering partnerwaarschuwing Activiteiten: Het belang van hiv- en soa-testen bij etnische minderheden op de formele agenda zetten Evaluatie en literatuuronderzoek Opzetten proeven ( pilots ) met benadering doelgroepen en testen in de gemeenschappen Online communicatie over hiv- en soa-testen Ontwikkeling testprotocollen Training zorgverleners Aanpassing voorzieningen voor testen en partnerwaarschuwing Resultaten: Onder etnische minderheden: - wordt meer getest op hiv en soa s - worden hiv en soa s eerder gevonden - worden partners vaker geïnformeerd Activiteiten: Agendasetting binnen de professionele zorg Bevordering samenwerking en gezamenlijke methodiekbeschrijving informele zorg Bevordering betere samenwerking tussen formele en informele zorg Online ondersteuning van mensen met hiv Resultaten: Onder etnische minderheden: - worden hiv en soa s eerder en beter behandeld - is de hiv- en soa-gerelateerde gezondheid verbeterd - komt overdraagbaar hiv minder voor 7 Opmaak-02-11-15-CMYK.indd 7 02-11-15 14:11
Enkele feiten Soa s Bij etnische minderheden, die de soa-spreekuren van de Centra voor Seksuele gezondheid bezoeken, wordt relatief vaker hiv of een andere soa gevonden, dan bij autochtone Nederlanders. (zie figuur 2) Zo wordt chlamydia vaker gevonden bij vrouwen en heteroseksuele mannen met een Surinaamse, Antilliaanse of Arubaanse achtergrond dan bij autochtone Nederlanders (zie figuur 3). Verder wordt bij mannen die seks hebben met mannen (MSM) afkomstig uit etnische minderheden vaker een soa gevonden dan bij autochtone MSM (22 procent versus 19 procent). 1 Hiv Onder etnische minderheden in Nederland komt hiv relatief vaak voor (zie figuur 4), terwijl zij minder vaak weten dat ze hiv hebben. 1 Naar schatting weet in Nederland ongeveer een derde van de mensen met hiv niet dat ze het virus hebben opgelopen. Bij etnische minderheden is naar schatting de helft van de mensen niet op de hoogte van de eigen hiv-status. 2, 3 Ook wat betreft het krijgen van zorg zijn er verschillen. In Nederland komt rond de 53 procent van de gediagnosticeerde hiv-patiënten in een laat stadium in de zorg terecht ( late verschijning ). Zij hebben dan een CD4-waarde onder de 350 of symptomen van een aids-gerelateerde aandoening. Etnische minderheden hebben meer kans om pas laat in hiv-zorg te komen. De grootste groep mensen die laat in de zorg terechtkomen zijn mensen uit etnische minderheidsgroepen die via heteroseksueel contact hiv hebben opgelopen (zie figuur 5). 4 8 1- A.M. van Oeffelen, I.V.F. van den Broek, E.L.M. Op de Coul, P.J. Woestenberg, J.C.M. Heijne, C. den Daas, S.H.I. Hofstraat, A.I. van Sighem, M.M.J. Nielen, B.H.B. van Benthem. Sexually transmitted infections, including HIV, in the Netherlands in 2014. Bilthoven: RIVM; 2015 29-06-2015. Report No.: 2015-0041 2- A. van Sighem, C. Smit, I. Stolte, P. Reiss. Monitoring of Human Immunodeficiency Virus (HIV) infection in the Netherlands. Amsterdam: Stichting Hiv Monitoring; 2014. Report No.: 34160453 3- E.L.M. Op de Coul, S. Conti, A. van Sighem, D. De Angelis, M.G. van Veen, M. Xiridou, J.C.M. Heijne, editor. Insights into the HIV prevalence and the undiagnosed HIV population in the Netherlands. IUSTI; 2014; Malta. National Institute for Public Health and the Environment of the Netherlands; 2014 4- E.L.M. Op de Coul AvS, K. Brinkman, B.H. van Benthem, M.E. van der Ende, S. Geerlings, P. Reiss. Factors associated with late presentation and advanced disease of HIV in the Netherlands, 1996-2014 [Article]. In press 2015. Opmaak-02-11-15-CMYK.indd 8 02-11-15 14:11
Figuur 2: Percentages personen bij wie een soa is gevonden in Nederland in 2014 1 e Generatie migranten 2 e Generatie migranten Autochtone Nederlanders 17,3% 17,6% 14,8% Figuur 3: Percentages personen bij wie chlamydia is gevonden in Nederland in 2014 Ned. Antillen /Aruba Suriname Sub-Sahara Afrika 18,0% 16,4% 15,9% Autochtone Nederlanders 12,2% Figuur 4: Percentages personen bij wie hiv is gevonden in Nederland in 2014 1 e Generatie migranten 2 e Generatie migranten Autochtone Nederlanders 0,62% 0,19% 0,27% Figuur 5: Percentages late verschijning onder mensen die via heteroseksueel contact hiv kregen 1996-2014 Zuidoost-Azië 76% Sub-Sahara Afrika 68% Suriname 67% 9 Opmaak-02-11-15-CMYK.indd 9 02-11-15 14:11
Samenwerking en de rol van Soa Aids Nederland Het succes van het werk van Soa Aids Nederland gericht op etnische minderheden staat of valt met goede samenwerkingsverbanden. De kern van de koers voor 2015-2018 is, naast communicatie met etnische minderheidsgroepen, optimale samenwerking met de bovengenoemde instellingen en aanbieders. Soa Aids Nederland ziet zichzelf als de spin in het web van landelijke en regionale instellingen. Onze rol is: faciliterend, coördinerend en verbindend tussen informele zorginstellingen onderling en tussen informele en formele zorginstellingen die zich richten op mensen met hiv en soa s; signalerend en adviserend richting beleidsmakers, bestuurders en onderzoekers door het op de landelijke agenda zetten van opvallende, effectieve en innovatieve zaken uit de regio en vice versa; initiërend wat betreft het ontwikkelen en inzetten van nieuwe activiteiten gericht op etnische minderheden; ondersteunend bij het maken van scherpe situatieanalyses en het stellen van prioriteiten wat betreft de seksuele gezondheid van etnische minderheden in Nederland; uitvoerend wat betreft het geven van informatie en advies (met name online). 10 Opmaak-02-11-15-CMYK.indd 10 02-11-15 14:11
Contact Zie voor een uitgebreide beschrijving van The Way Forward, de koers van Soa Aids Nederland gericht op etnische minderheden: www.soaaids.nl/nl/professionals/doelgroepen/etnische-minderheden Soa Aids Nederland nodigt u van harte uit om met ons van gedachten te wisselen over samenwerking. Neem contact op met: Soa Aids Nederland Keizersgracht 392, 1016 GB Amsterdam t +31(0)206262669 info@soaaids.nl www.soaaids.nl 11 Opmaak-02-11-15-CMYK.indd 11 02-11-15 14:11
November 2015 Opmaak-02-11-15-CMYK.indd 12 02-11-15 14:11