Soa in Noord-Holland Noord. Risicogroepen en trends

Transcriptie

1 Soa in Noord-Holland Noord Risicogroepen en trends

2 Colofon Auteur: Anne Dekker Begeleiding: Bettina de Leeuw den Bouter (epidemioloog GGD) Sector GBO Ingrid Steenhuis (Vrije Universiteit Amsterdam) Kenmerk: IN Datum: Mei 2010 Masterstage gezondheidswetenschappen 30 ECTS Contactadressen: GGD Hollands Noorden Postbus AH Schagen Vrije Universiteit Amsterdam Faculteit der Aard- en Levenswetenschappen Instituut voor Gezondheidswetenschappen De Boelelaan HV Amsterdam. Soa in Noord-Holland Noord 2

3 Inhoudsopgave Samenvatting Inleiding Methode Doel Onderzoeksvragen Onderzoeksopzet Statistische analyse Literatuuronderzoek Resultaten en discussie data onderzoek Soa in Noord-Holland Noord Consulten Achtergrondkenmerken van de bezoekers Geslacht, leeftijd en seksuele voorkeur Woonplaats Bevolkingsgroep Risicogroepen Chlamydia Chlamydia naar geslacht, leeftijd en seksuele voorkeur Risicogroepen en risicogedrag Gonorroe Gonorroe naar geslacht, leeftijd en seksuele voorkeur Risicogroepen en risicogedrag Samenvatting Syfilis Syfilis naar geslacht, leeftijd en seksuele voorkeur Risicogroepen en risicogedrag Samenvatting HIV HIV naar geslacht, leeftijd en seksuele voorkeur Risicogroepen en risicogedrag Samenvatting Hepatitis B Hepatitis B naar geslacht, leeftijd en seksuele voorkeur Risicogroepen en risicogedrag Samenvatting Soa naar regio Trendanalyse Soa Risicogroepen Landelijke cijfers versus Noord- Holland Noord Conclusie en discussie Soa in Noord-Holland Noord 3

4 17 Literatuuronderzoek Theoretisch kader Risicogedrag MSM Eerdere interventies Discussie en conclusie Tot slot Literatuur Begrippen en afkortingen Bijlage 1: Variabelen uit de vragenlijst Bijlage 2: Totaal bezoekers per jaar naar geslacht en leeftijdscategorie Bijlage 3: Chlamydia bij MSM naar leeftijdscategorie 2008/ Bijlage 4: Gedragsindicatoren voor soa naar geslacht en seksuele voorkeur Bijlage 5: Zoekopdracht Pubmed Bijlage 6: Positieve diagnose naar soa per jaar, aantal en percentage Soa in Noord-Holland Noord 4

5 Samenvatting Onderwerp: Soa zijn een volksgezondheidsprobleem in Nederland door de hoge incidentie en prevalentie. De kosten voor soa bedroegen in miljoen euro, dit was 0,1% van de totale kosten voor de gezondheidszorg in dat jaar. In 2003 is door het RIVM gestart met het soa-peilstation (SOAP) voor de monitoring en surveillance van soa in Nederland. Ook de GGD Hollands Noorden registreert haar soa gegevens in SOAP. Het RIVM zorgt voor landelijke rapporten over de prevalentie van soa en risicogroepen. De GGD Hollands Noorden heeft echter geen inzicht in de lokale prevalentie en risicogroepen. Ook is niet bekend of er trends te zien zijn voor soa. Met behulp van de gegevens van SOAP worden deze gegevens specifiek voor de GGD Hollands Noorden onderzocht. Methode: Voor het onderzoek zijn bezoekers geselecteerd die het soa spreekuur tussen 2003 en 2009 hebben bezocht. Er is onderzoek gedaan naar chlamydia, gonorroe, syfilis, HIV en hepatitis B. Deze soa zijn onderzocht in relatie tot verschillende demografische factoren, risicogroepen en risicogedrag. Aan de hand van de risicogroep die naar voren komt uit de datastudie, is een literatuurstudie gedaan naar de achterliggende gedragsdeterminanten waardoor deze groep een groter risico heeft. Resultaten: De prevalentie van chlamydia en gonorroe is in Noord-Holland Noord (NHN) hoger dan landelijk (chlamydia NHN 12,2%, landelijk 10,8% en gonorroe NHN 2,4%, landelijk 2,2%). Onder mannen die seks hebben met mannen (MSM) in NHN is een significante trend te zien in chlamydia (p=0,002). Het percentage chlamydia is bijna verdriedubbeld sinds 2007 tot 21,6% in Ook voor gonorroe is een significante trend te zien onder MSM (p=0,02). Het percentage gonorroe is onder MSM in NHN verdubbeld sinds 2007 naar 10%. Ook syfilis (p<0,001) en HIV(p<0,001) komen binnen deze groep vaker voor dan bij vrouwen en heteromannen. Een andere hoogrisicogroep voor soa zijn prostituees. Gonorroe (p=<0,001), syfilis (p=0,001) en hepatitis B (p=0,001) worden binnen deze groep vaker gevonden. Verder zijn er trends voor gonorroe en syfilis te zien in NHN (gonorroe p=0,002, syfilis p=0,001) voor wie?. Het percentage mannen dat het spreekuur bezoekt in NHN is lager (33,5%- 40%) dan landelijk (48,9%-52,2%). Er zijn echter wel duidelijke verschillen gevonden in percentage mannen dat het spreekuur bezoekt naar regio (p=<0,001). In de literatuurstudie is onderzoek gedaan naar MSM en de gedragsdeterminanten en factoren die van invloed zijn op risicogedrag. Aan de hand van het ASE-model zijn deze determinanten en factoren weergegeven. Het risicogedrag van MSM wordt veroorzaakt door veel verschillende determinanten en factoren welke afhankelijk zijn van onder andere woonplaats en opleidingsniveau. Op dit moment zijn er geen preventie activiteiten gericht op MSM in NHN Conclusie en discussie: Uit dit onderzoek kan geconcludeerd worden dat met name MSM en prostituees een groter risico op soa hebben. Bij MSM kunnen preventie activiteiten een groter effect hebben op de stijging van chlamydia en gonorroe. Er zal specifiek onderzoek gedaan moeten worden naar de determinanten die in NHN ten grondslag liggen aan het risicogedrag. De gevonden resultaten komen niet allemaal overeen met eerder onderzoek. Een beperking van dit onderzoek is de Soa in Noord-Holland Noord 5

6 betrouwbaarheid van de antwoorden die bezoekers gegeven (sociaal wenselijke antwoorden) en de afhankelijkheid van de zorgvuldigheid van de medewerkers van het soaspreekuur bij het invullen van de gegevens. Een andere beperking is dat groepen vaak klein zijn na uitsplitsing naar soa en nog een risicofactor waardoor niet altijd (betrouwbare) uitspraken gedaan kunnen worden. Soa in Noord-Holland Noord 6

7 1 Inleiding In Nederland zijn seksueel overdraagbare aandoeningen (soa) een volksgezondheidsprobleem door de hoge incidentie en prevalentie (RIVM, 2010). In 2007 werden consulten uitgevoerd bij de soa centra in Nederland (RIVM, 2008), in 2008 werd door het RIVM een stijging van het aantal consulten met 13% waargenomen (Koedijk e.a., 2009) en in 2009 werd nogmaals een stijging van 5% waargenomen in het aantal consulten (RIVM, 2009). In 2009 was 52% van de bezoekers van een soa consult man, dit percentage is vergelijkbaar met voorgaande jaren (RIVM, 2009). Naar schatting vindt tweederde van de consulten bij de huisarts plaats en stellen zij naar schatting driekwart van de diagnoses (van Bergen e.a., 2006) (van Bergen e.a., 2007). De kosten voor de zorg aan patiënten met soa bedroegen 46 miljoen euro in Dat is 0,1% van de totale kosten voor de gezondheidszorg in Nederland in dat jaar (Poos e.a.,2008). Soa worden overgedragen via sperma, vaginaal vocht, bloed en contact met de slijmvliezen. De meeste soa worden opgelopen tijdens onveilig vrijen, hieronder wordt verstaan; Vaginale geslachtsgemeenschap zonder condoom (penis in vagina) Anale geslachtsgemeenschap zonder condoom (penis in anus) Orale seks (pijpen en beffen) zonder condoom of beflapje Gezamenlijk gebruik van seksattributen, zoals een dildo, zonder deze tussendoor schoon te maken Ook zijn er nog soa die overgedragen kunnen worden bij contact met besmet bloed, bijvoorbeeld wanneer onhygiënisch een tatoeage of piercing gezet wordt, of wanneer de naalden, spuiten of andere attributen van een druggebruiker gebruikt worden. Door contact met besmet bloed bestaat de kans dat HIV, hepatitis B of syfilis wordt overgedragen. Tijdens de zwangerschap worden HIV, hepatitis B en syfilis overgedragen van moeder op kind. Chlamydia, herpes genitalis en gonorroe, HIV, hepatitis B en syfilis kunnen tijdens de geboorte overgedragen worden van moeder op kind. Soa kunnen ingedeeld worden in bacteriële soa en virale soa. Onder bacteriële soa vallen; Chlamydia en de door chlamydia veroorzaakte soa lymfogranuloma venereum (LVG), gonorroe en syfilis. Onder virale soa vallen; HIV en aids, genitale wratten, genitale herpes, hepatitis B en hepatitis C. (Koedijk e.a.,2009) In 2003 is het Soa-peilstation (SOAP) van start gegaan voor de monitoring en surveillance van soa in Nederland. De surveillance is gebaseerd op 5 drempelvrije soa-poliklinieken en 9 GGD-en. De GGD Hollands Noorden is sinds 2006 een van deze GGD-en. Voor 2006 was alleen de regio Noord- Kennemerland onderdeel van de surveillance. De consulten van het SOA spreekuur worden door de GGD geregistreerd in SOAP. Het rijksinstituut voor volksgezondheid en milieu (RIVM) coördineert het SOAP. (Koedijk e.a., 2008). Het RIVM brengt elk jaar een jaarverslag uit welke de resultaten van de registratie beschrijft. In dit jaarverslag worden de prevalentie van soa, het aantal consulten en de risicogroepen voor soa weergegeven. (van der Laar e.a., 2004; van de Laar e.a., 2005; de Boer e.a.,2006; van Veen e.a., Soa in Noord-Holland Noord 7

8 2007; van de Broek e.a., 2008; Koedijk e.a., 2009). In 2008 heeft het RIVM de volgende groepen aangewezen als risicogroep voor soa; Mannen met homoseksuele contacten, drugsgebruikers, prostitué(e)s en prostituanten, mensen met veel wisselende contacten, mensen afkomstig uit een soaendemisch gebied (Sub Sahara Afrika, Kaapverdie, Caribisch gebied (Suriname, Antillen)), mensen met soa gerelateerde klachten, jongeren tot 24 jaar, mensen die gewaarschuwd of verwezen zijn in verband met een soa en mensen die anoniem willen blijven of geen toegang hebben tot reguliere zorg (Leent-Loenen e.a., 2008). De volgende groepen worden door de GGD gezien als hoog risico cliënten; Mannen en vrouwen met meer dan drie wisselende contacten per jaar Mannen die seks hebben met mannen (MSM) Cliënten afkomstig uit een soa-endemisch gebied Cliënten die doorverwezen of gewaarschuwd zijn Vrouwen/mannen werkzaam in de prostitutie Prostituanten die onbeschermd vrijen met vrouwen/mannen werkzaam in de prostitutie De GGD houdt op dit moment zes keer per week een spreekuur in Alkmaar, in Den Helder en Schagen beide 1 maal per week en sinds 2007 in Hoorn 2 maal per week. Ook is er een speciaal spreekuur voor prostituees op de Achterdam in Alkmaar, hier wordt 1 maal per week een spreekuur gehouden. Alle locaties werken op afspraak. De locatie Alkmaar is hier sinds 2008 mee gestart, daarvoor was dit een inloop spreekuur. Voor het afstemmen van beleid op de praktijk is een duidelijk inzicht nodig in de soa prevalentie in het werkgebied van de GGD Hollands Noorden. Het gebied van de GGD Hollands Noorden bestaat uit 26 gemeenten, en kan opgedeeld worden in de Kop van Noord-Holland, Noord-Kennemerland en West- Friesland. Op dit moment zijn er nog geen lokale rapporten waaruit specifiek soa naar risicogroep is weergegeven, of waarin trends geanalyseerd worden. Aan de hand van de gevonden resultaten kan een vergelijking gemaakt worden met de landelijke cijfers van soa. Ook zal gekeken worden naar andere factoren. Opbouw Het rapport bestaat uit een samenvatting van het onderzoek, een inleiding, de methode van zowel de data-analyse als het literatuuronderzoek, de resultaten en discussie van de data-analyse met aan het einde van ieder hoofdstuk een samenvatting van de belangrijkst punten, daarna de conclusie en vervolgens worden de resultaten van het literatuuronderzoek weergegeven met de conclusie en discussie. Tot slot worden de belangrijkst punten uit het gehele onderzoek weergegeven. Soa in Noord-Holland Noord 8

9 2 Methode In deze sectie zal het doel van het onderzoek worden weergegeven met daarbij de onderzoeksvragen en de onderzoeksopzet. In de onderzoeksopzet zullen de deelnemers aan dit onderzoek beschreven worden, ook zullen demografische variabelen weergegeven worden en zal de statistische analyse beschreven worden. Een beschrijving van de variabele is te vinden in de bijlage. Verder zal beschreven worden hoe de literatuur verzameling en selectie plaats gevonden heeft. 2.1 Doel Analyseren van de gegevens van SOAP voor het gebied van de GGD Hollands Noorden, en het in kaart brengen van risicogroepen in deze regio. Ook zullen mogelijke trends in soa worden weergegeven en zal een vergelijking gemaakt worden tussen de prevalentie van soa in Noord-Holland Noord (NHN) en de landelijke prevalentie. Verder zullen de factoren die van invloed zijn op een hoog risico groep in NHN worden weergegeven aan de hand van een literatuur onderzoek. Op deze manier kan de volksgezondheid op het gebied van soa van de inwoners van NHN in kaart gebracht worden. Met behulp van deze kennis kan het beleid van de GGD Hollands Noorden beter afgestemd worden op de specifieke behoeften van haar inwoners. 2.2 Onderzoeksvragen Met dit onderzoek wordt beoogd antwoord te geven op de volgende vragen; Wat is de prevalentie van soa in het gebied van de GGD Hollands Noorden en zijn hierin verschillen te zien tussen risicogroepen en de drie regio s waarin het gebied opgedeeld kan worden? Zijn er verschillen tussen de landelijke en lokale soa cijfers? Zijn er trends te zien in de prevalentie van de soa s, of binnen risicogroepen voor deze soa s. Wat is de grootste risicogroep voor soa in het gebied van de GGD Hollands Noorden en welke gedragsfactoren kunnen binnen deze groep geïdentificeerd worden vanuit de literatuur. 2.3 Onderzoeksopzet De consulten van het SOA spreekuur worden door de GGD geregistreerd in SOAP aan de hand van een vragenlijst welke is ontwikkeld door het RIVM en landelijk gebruikt wordt. In deze vragenlijst worden leeftijd, geslacht, vier cijfers van de postcode en bevolkingsgroep gevraagd, ook gegevens uit de seksuele anamnese worden geregistreerd: reden van bezoek, eerdere soa in anamnese, prostitutiebezoek/werk, drugsgebruik, seksuele voorkeur, eerdere HIV-test en uitslag. Daarnaast worden bij elke nieuw consult ook het uitgevoerde laboratoriumonderzoek en de diagnose geregistreerd. Een overzicht van de variabelen is te vinden in bijlage 1. Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) coördineert het Soa-peilstation. (Koedijk e.a., 2008). De GGD Hollands Noorden heeft op dit moment vier locaties waar soa spreekuren worden gehouden. Deze locaties zijn gelegen in Den Helder, Schagen, Alkmaar en sinds 2007 ook in Hoorn. Omdat de centrale registratie van soa gegevens in 2003 is gestart zullen voor dit onderzoek de gegevens van 2003 tot en met 2009 gebruikt worden. Verder is het onderzoek gericht op de vijf soa waar het meest onderzoek Soa in Noord-Holland Noord 9

10 naar gedaan wordt op de soa spreekuren (chlamydia, gonorroe, syfilis, HIV en hepatitis B) De registraties van de verschillende jaren zijn samengevoegd in Excel 2002, en vervolgens geïmporteerd in SPSS 17,0 (N=14538). De bezoekers van het soa spreekuur waren ten tijde van het consult tussen de 12 en 77 jaar met een gemiddelde leeftijd van 27,5 (SD=10,1). 2.4 Statistische analyse De statistische analyses zijn uitgevoerd met SPSS 17,0. Er is gebruik gemaakt van kruis- en frequentietabellen om gegevens weer te kunnen geven. Chi-kwadraat toetsen zijn gebruikt om categoriale variabelen te toetsen. Wanneer deze toets niet gebruikt kon worden omdat de groepen te klein waren, is de Fisher s exact test uitgevoerd, of is geen toets uitgevoerd omdat de groepen heel klein waren. Verder zijn ANOVA toetsen toegepast, om te toetsen of aan de homogeniteits eis voldaan werd is de Levene s toets uitgevoerd. Wanneer niet aan deze eis voldaan werd, is de niet parametrische Kruskal Wallis toets uitgevoerd. Wanneer deze significant was is de niet parametrische Mann-Witney toets uitgevoerd om te onderzoeken tussen welke factoren het verband bestaat. Ook is gebruik gemaakt van logistische regressie. Een p-waarde van <0,05 wordt beschouwd als statistisch significant in de tabellen staat een * weergegeven wanneer er sprake is van statistische significantie. In de hoofdstukken over soa (acht tot en met twaalf) worden wanneer mogelijk de volgende variabelen getoetst met behulp van verschillende analyse technieken. Er zal getoetst worden of het risico om een soa te krijgen groter wordt wanneer je al eerder een soa hebt gehad, ook worden verschillende risicogroepen getoetst, zo zal getoetst worden of MSM vaker een soa hebben dan bezoekers met een andere seksuele voorkeur of geslacht. Ook zal getoetst worden of prostituees en prostituanten een hoger risico op soa hebben ten opzichte van bezoekers die dit niet zijn, of waarvan dit onbekend is. Verder zal getoetst worden of het aantal sekspartners, condoom gebruik, seks in het buitenland, swinger zijn, gewaarschuwd door je partner zijn, het hebben van soa gerelateerde klachten en een partner uit de doelgroep invloed hebben op het krijgen van een soa. In hoofdstuk dertien zal met behulp van de chi-kwadraat toets voor de onafhankelijkheid de spreiding van verschillende factoren getoetst worden over de regio s. Er zal getoetst worden hoe de leeftijd, het geslacht, de verschillende soa, seksuele voorkeur, jongeren onder de 24 jaar, prostituees en prostituanten, het hebben van seks in het buitenland, gewaarschuwd zijn door de partner, soa gerelateerde klachten, partner uit de doelgroep en swingers verdeeld zijn over deze regio s. Daarna worden in hoofdstuk veertien de trends geanalyseerd met verschillende vormen van de chi- kwadraat toets. Er zullen trends getoetst worden per jaar naar de verschillende soa, maar ook zal per kwartaal getoetst worden of hier verschillen in zijn per soa. Ook zullen trends voor soa onder risicogroepen getoetst worden. Dit zal gedaan worden voor; MSM, prostituees en prostituanten, jongeren onder de 24 jaar en bezoekers ouder dan 45 jaar. In hoofdstuk 15 wordt een vergelijking gemaakt met de landelijke cijfers en die van NHN. Deze vergelijking is niet getoetst en is een interpretatie van de gegevens van het RIVM ten opzichte van de gevonden resultaten in NHN. Soa in Noord-Holland Noord 10

11 2.5 Literatuuronderzoek Literatuur is gezocht in pubmed, dit is een database die internationale biomedische en psychologische literatuur bevat. In deze database is gezocht op Engelstalige literatuur van de afgelopen 10 jaar via de MeSH database. Daarnaast is Nederlandse literatuur verzameld via stichting SoaAids Nederland, Schorer, Centraal Bureau voor de Statistieken (CBS), Rijksinstituut voor de Volksgezondheid en Milieu (RIVM), Center for Disease Control and Prevention (CDC) en GGD kennisnet (bijlage 5). Voor pubmed is de volgende zoekterm gebruikt: (("Sexually Transmitted Diseases, Bacterial"[Mesh] OR "Sexually Transmitted Diseases, Viral"[Mesh] OR "Sexually Transmitted Diseases"[Mesh])) AND "Homosexuality, Male"[Mesh] AND ("Behavior"[Mesh] OR "Behavior and Behavior Mechanisms"[Mesh] OR "Sexual Behavior"[Mesh]) AND (Humans[Mesh] AND "last 10 years"[pdat]). Voor het zoeken naar Nederlandstalige artikelen is gebruik gemaakt van de volgende zoektermen; MSM (homo, gay, biseksueel), SOA, seksueel risico gedrag, risicofactoren en gedragsdeterminanten. Deze zoektermen zijn onderling gecombineerd. Om een selectie te maken van de gevonden artikelen, is eerst op titel gescreend, vervolgens zijn alle artikelen die niet van toepassing op het onderwerp waren uitgesloten. Daarna zijn de samenvattingen van de overgebleven artikelen gelezen en zijn de artikelen die niet relevant waren uitgesloten. Ten slotte zijn de overgebleven artikelen in zijn geheel gelezen en zijn de artikelen die aansloten bij de vraagstelling opgenomen in de literatuurstudie. Artikelen van voor 2000 zijn uitgesloten, behalve wanneer deze artikelen geciteerd zijn en als relevant gezien konden worden. Ook referenties zijn bekeken en indien nodig opgenomen in de literatuur studie. Soa in Noord-Holland Noord 11

12 3 Resultaten en discussie data onderzoek Na het uitsluiten van de bezoekers waarvan de status gewist was en het verwijderen van de dubbele cases bleven bezoekers over voor onderzoek. Extreme waarden in de dataset zijn gehercodeerd tot missende waarde. In de volgende hoofdstukken zullen de gevonden resultaten gepresenteerd worden. Bij de interpretatie van de gegevens dient rekening gehouden te worden met de grote van de groepen, door het uitsplitsen van groepen blijven soms kleine groepen over waardoor de betrouwbaarheid en representativiteit kan verminderen. Voornamelijk bij de interpretatie van de gegevens over HIV, syfilis en hepatitis B dient hiermee rekening gehouden te worden wanneer deze gegevens verder uitgesplitst worden naar risicogroep of risicofactoren. Verder zijn gegevens alleen statistisch significant wanneer gesproken wordt over significant, er oddsratio s (OR) zijn weergegeven of een p-waarde. 4 Soa in Noord-Holland Noord Het merendeel van de bezoekers van de soaspreekuren in NHN heeft aangegeven geen condoom gebruikt te hebben tijdens het laatste seksuele contact. Tussen 2006 en 2009 heeft gemiddeld 29% aangegeven dat zij wel een condoom gebruikt hebben tijdens het laatste seksuele contact. Het merendeel van de bezoekers heeft dus onbeschermde seks en loopt hiermee risico op een soa. Tussen 2003 en 2009 is bij 12,4% van de bezoekers chlamydia gediagnosticeerd. Bij 2,5% van de bezoekers is gonorroe gediagnosticeerd, bij 0,4% syfilis, bij 0,3% HIV en bij 0,6% hepatitis B. Wanneer deze cijfers uitgesplitst worden naar woonregio (tabel 4.1) dan blijkt dat er een significant verschil is in het voorkomen van gonorroe tussen de verschillende regio s (p=0,007). In West- Friesland is bij 1,2% van de bezoekers gonorroe gediagnosticeerd, terwijl dit in Noord-Kennemerland bij 2,8% van de bezoekers het geval is en in de Kop van Noord-Holland bij 2,4%. Het totaal aantal onderzoeken dat per jaar uitgevoerd wordt naar soa is sinds 2003 meer dan verdubbeld (tabel 4.2). Met name het aantal chlamydia, gonorroe en syfilis onderzoeken is sterk toegenomen (figuur 4.1). Dit heeft voornamelijk te maken met het screeningsbeleid dat gestart is in 2006 welke voorschrijft laag risicogroepen minimaal op chlamydia, gonorroe en syfilis te testen, ook wordt een HIV test actief aangeboden sinds 2007, vanaf 2010 gaat de HIV test als opting-out gelden. Hoog risico cliënten worden standaard getest op vijf soa; chlamydia, gonorroe, syfilis, hepatitis B en HIV. In tabel 4.1 is de spreiding van deze vijf soa weergegeven naar regio in NHN. Op het soaspreekuur wordt ook zo nodig op onder andere soa getest zoals; genitale herpes, hepatitis C, genitale wratten en lymphogranuloma venereum. Soa in Noord-Holland Noord 12

13 Tabel 4.1: Soa naar woonregio (N, %) Kop van Noord-Holland Noord-Kennemerland West-Friesland Chlamydia Gonorroe Syfilis HIV Hepatitis B 447 (13,4) 81 (2,4) 12 (0,4) 5 (0,3) 7 (0,5) 961 (12,0) 224 (2,8) 28 (0,4) 14 (0,3) 9 (0,9) 138 (11,7) 14 (1,2) 3 (0,3) 1 (0,2) 0 (0,0) Tabel 4.2: Aantal onderzoeken per jaar naar soa (N) Jaar Onderzoeken Chlamydia HIV Syfilis Gonorroe Hepatitis B Totaal Chlamydia en Gonorroe HIV Syfilis Hepatitis B Figuur 4.1: Uitgevoerd onderzoek (%) Het aantal onderzoeken dat gemiddeld wordt afgenomen bij de bezoekers van het soa spreekuur is sinds 2003 gestegen van 2,9 naar 3,8 onderzoeken in Ook neemt het aantal bezoekers waarbij meer dan 4 onderzoeken worden afgenomen toe, zoals te zien is in figuur 4.2. Dit kan verklaard worden door het screeningsbeleid dat in 2006 is veranderd en een minimaal aantal testen voorschrijft. Soa in Noord-Holland Noord 13

14 > 4 onderzoeken Figuur 4.2: Meer dan 4 onderzoeken (%) Soa in Noord-Holland Noord 14

15 5 Consulten In tabel 5.1 is het aantal consulten per maand weergegeven, tussen de verschillende jaren is het aantal consulten per maand erg wisselend. Het totaal aantal consulten per jaar stijgt elk jaar, met uitzondering van 2006 en is verdubbeld van 1296 bezoeken in 2003 naar 2590 bezoeken in Vanaf 2008 proberen de medewerkers van de GGD Hollands Noorden het aantal consulten rond de 2500 te stabiliseren door strengere criteria te handhaven en personen die een zekerheidstest willen laten doen door te verwijzen naar de eigen huisarts. Tabel 5.1: Consulten per maand 2003 tot en met 2009 (N) Jaar Maand Totaal Januari Februari Maart April Mei Juni Juli Augustus September Oktober November December Totaal Ook per maand is het aantal bezoekers verschillend (tabel 5.1). Dit verschil is een significant (p=<0,001) verschil. Zoals op te maken is uit de tabel, is te zien dat in de maanden juli, augustus en oktober de meeste bezoekers op het spreekuur komen. In de maanden februari, april en mei komen er de minste bezoekers op het spreekuur. Ook wanneer per kwartaal gekeken wordt, is sprake van een significant (p=<0,001) verschil in aantal bezoekers per kwartaal. In het 1 e kwartaal hebben in totaal 3341 bezoekers het spreekuur bezocht, het 2 e kwartaal 3298 bezoekers, het 3 e kwartaal 4024 bezoekers en het 4 e kwartaal 3684 bezoekers. Soa in Noord-Holland Noord 15

16 6 Achtergrondkenmerken van de bezoekers Dit hoofdstuk beschrijft de achtergrondkenmerken van de bezoekers van het soa spreekuur in NHN. Per jaar wordt de verdeling van de achtergrondkenmerken weergegeven. De volgende achtergrondkenmerken worden weergegeven; leeftijd, geslacht, seksuele voorkeur, woonplaats en de bevolkingsgroep tot welke de bezoeker zich rekent. 6.1 Geslacht, leeftijd en seksuele voorkeur. In figuur zijn de bezoekers uitgesplitst naar jaar van bezoek aan het soa spreekuur en geslacht. Van de bezoekers in 2003 zijn er 464 (35,8%) man en 832 (64,2%) vrouw. In 2009 is het percentage mannen dat het soa spreekuur bezoekt gestegen naar 43,3 % (N=1122). Het aantal vrouwen dat het soa spreekuur in 2009 bezoekt bedraagt 1468 (56,7%) Man Vrouw Figuur 6.1.1: Geslacht uitgesplitst naar jaar van bezoek (%) De gemiddelde leeftijd van de bezoekers stijgt van 2003 tot 2009 van respectievelijk 27,3 jaar naar 29,4 jaar (tabel 6.1.1). Met name vrouwen tussen de 16 en 29 jaar bezoeken het soa spreekuur (bijlage 2), in 2003 bezochten 632 (48,8%) vrouwen in deze leeftijdscategorie het spreekuur, in 2009 waren dit er 1091 (42,1%). In 2003 is in totaal 48,4% van de bezoekersjonger dan 24 jaar, in 2009 is dit 3,7%. Dat de gemiddelde leeftijd van de bezoekers gestegen is, wordt met name veroorzaakt doordat er steeds meer bezoekers komen die op een hogere leeftijd het soa spreekuur bezoeken. Een mogelijke verklaring hiervoor kan de vergrijzing van de bevolking zijn (Sanderse e.a., 2009) en het op oudere leeftijd langer seksueel actief zijn (Bodley-Tickell e.a., 2008). Soa in Noord-Holland Noord 16

17 Tabel 6.1.1: Gemiddelde leeftijd bezoekers soa spreekuur. Jaar Leeftijd (min -max) 27,3 (12-69) 26,2 (13-72) 26,4 (13-67) 27,2 (12-76) 27,6 (13-71) 27,8 (13-74) 29,4 (14-77) Van de bezoekers van het soa spreekuur is het merendeel heteroseksueel (87-95%), het aandeel homoseksuele en biseksuele is vanaf 2003 tot 2009 aan het stijgen. Onder mannen is het aandeel homoseksuelen sinds 2003 gestegen van 5,9% (N=27) naar 11,5% (N=129) in Ook is onder mannen een stijging van het aantal biseksuelen te zien, in 2003 was dit 3,1% (N=14) en in 2009 is dit gestegen naar 9,5% (N=107). Ook onder vrouwen stijgt het aantal biseksuelen, zo heeft er sinds 2003 een stijging van 2,1% (N=15) naar 7,1% (N=104) in 2009 plaatsgevonden. 6.2 Woonplaats In Tabel is het aantal bezoekers naar woonregio ingedeeld. Meer dan de helft van de bezoekers blijkt vanaf 2003 tot en met 2009 in de regio Noord-Kennemerland te wonen. Het aandeel bezoekers woonachtig in West-Friesland is sinds 2003 gestegen van 4,5% naar 15,8% in 2009, in 2007 is een soaspreekuur in Hoorn van start gegaan. Ook is weergegeven hoeveel bezoekers het spreekuur bezoeken die buiten een van de drie regio s wonen. Tabel 6.2.1: In welke regio valt de woonplaats van de bezoekers soa spreekuur (N) Jaar Regio Kop van Noord-Holland (%) 311 (25,2) 622 (33,6) 669 (35,5) 479 (26,3) 604 (27,2) 597 (23,5) 524 (20,2) Noord-Kennemerland (%) 780 (63,3) 1049 (56,7) 1025 (54,3) 1116 (61,3) 1319 (59,4) 1533 (60,3) 1496 (57,8) West-Friesland (%) 55 (4,5) 72 (3,9) 85 (4,5) 135 (7,4) 173 (7,8) 267 (10,5) 410 (15,8) Buiten de regio (%) 86 (7,0) 106 (5,7) 108 (5,7) 90 (4,9) 126 (5,7) 146 (5,7) 159 (6,1) Totaal (%) 1232 (100) 1849 (100) 1917 (100) 1820 (100) 2222 (100) 2543 (100) 2589 (100) 6.3 Bevolkingsgroep Zoals in tabel te zien is, rekent het merendeel van de bezoekers van het soa spreekuur zichzelf tot de Nederlandse bevolking, door de jaren heen varieert deze groep tussen de 70-82% van het totaal. De bevolkingsgroep overig westers is vanaf 2003 gegroeid van 9,3% naar 18,2% in 2007, in 2009 zakt dit percentage terug naar 12,6%. Deze percentages komen redelijk overeen met de etniciteit van de bewoners in NHN. Ongeveer 12% van de bevolking in NHN is allochtoon (GGD Hollands Noorden, 2010). In tabel is te zien dat het percentage allochtonen dat het soa Soa in Noord-Holland Noord 17

18 spreekuur bezoekt dalend is, dit terwijl het aantal allochtonen juist aan het stijgen is in Nederland. In 2005 was nog 19% van de bevolking allochtoon, in 2050 wordt verwacht dat 30% allochtoon is (Beer e.a., 2005). Tabel 6.3.1: Bevolkingsgroep van de bezoekers per jaar (%) Jaar Bevolkingsgroep Nederlands 75,3 79,1 72,8 78,2 70,2 73,9 82,4 Surinaams, Antilliaanse, 3,4 3,6 5,9 3,9 4,2 3,2 1,9 Arubaans Turks 0,6 0,5 0,9 0,5 0,5 0,7 0,4 Noord Afrikaans, Marokkaans 0,5 0,9 1,7 0,9 1,2 1,1 0,5 Overig westers 9,3 10,4 11,0 12,1 18,2 17,0 12,6 Overig -niet westers 4,4 4,3 3,9 3,6 3,7 3,2 2,1 Onbekend 6,4 1,3 3,8 0,8 2,0 0,9 0,0 Totaal Soa in Noord-Holland Noord 18

19 7 Risicogroepen Het RIVM heeft groepen aangewezen als risicogroep voor soa. In 2008 waren dit de volgende groepen (Leent-Loenen & Koedijk, 2008); Mannen met homoseksuele contacten Drugsgebruikers Prostitué(e)s en prostituanten Mensen met veel wisselende contacten Mensen afkomstig uit een soa-endemisch gebied Mensen met soa gerelateerde klachten Jongeren tot 24 jaar Mensen die gewaarschuwd of verwezen zijn in verband met een soa Mensen die anoniem willen blijven of geen toegang hebben tot reguliere zorg Van een aantal risicogroepen is het aantal en het percentage van het totaal aantal bezoekers weergegeven in tabel 7.1. Zoals te zien is in deze tabel is het percentage MSM dat het soaspreekuur bezoekt stijgende. Ook het aantal bezoekers dat het afgelopen half jaar drie of meer sekspartners gehad heeft aan het stijgen, van 19,1% in 2006 naar 33,5% in Het aantal intraveneuze drugsgebruikers dat een van de soaspreekuren bezoekt is laag in het gebied van de GGD Hollands Noorden en fluctueert door de jaren van nul tot acht bezoekers per jaar. Tabel 7.1: Risicogroep per jaar (N) Risicogroep Jaar Prostituees (%) 219 (17,3) 265 (15,6) 259 (14,2) 240 (13,2) 183 (17,4) 427 (16,8) 363 (14,0) Prostituant (%) 47 (3,9) 80 (4,7) 134 (7,4) 147 (8,1) 99 (9,4) 228 (9,0) 206 (8,0) MSM (%) 41 (3,5) 76 (4,1) 96 (5,3) 121 (6,7) 141 (6,4) 171 (6,7) 236 (9,1) 3 Sekspartners (%)ª 271 (19,1) 529 (27,9) 855 (34,1) 863 (33,5) ª Het afgelopen half jaar. De locatie waar prostituees naartoe gaan voor een soa onderzoek is voor gemiddeld 94,3% van de prostituees de Achterdam. De Achterdam is een locatie in Alkmaar waar de prostituees hun werkzaamheden verrichten. De GGD heeft op deze locatie 1 maal per week een soa spreekuur. De bevolkingsgroep tot welke de prostituees zich rekenen is in de loop der jaren veranderd (tabel 7.2). Zo is het percentage prostituees uit Hongarije opgelopen van 0,9% in 2003 naar 40,4% in 2007, daarna is dit percentage weer gedaald tot 16% in Het percentage prostituees uit Bulgarije is na 2003 (18,3%) eerst gedaald, in 2009 is het percentage prostituees uit Bulgarije echter gestegen naar 35,8%. Van het percentage vrouwen uit Hongarije en Bulgarije, welke het soa spreekuur bezoekt is meer dan 91% prostitué. Voor de overige westerse bevolkingsgroepen fluctueert dit tussen de 75-92%. In vergelijking, voor de Nederlandse vrouw is dit 3,2-5,4%. Soa in Noord-Holland Noord 19

20 Tabel 7.2: Aantal prostituees naar bevolkingsgroep en jaar (N) Jaar Bevolkingsgroep prostituees Nederlands Hongaars Bulgaars Overig westers Overig niet- westers Onbekend Soa verleden Het merendeel van de bezoekers van het soa spreekuur heeft niet eerder syfilis, gonorroe of chlamydia gehad (figuur 7.1). Vanaf 2003 is een lichte stijging te zien in het percentage bezoekers welke niet eerder een soa hebben gehad. Er dient wel rekening gehouden te worden met het veranderen van de vraagstelling op het soa spreekuur. Zo was tot 2007 de vraag of de bezoeker ooit eerder syfilis, gonorroe of chlamydia hadden gehad. Vanaf 2008 is deze vraag vervangen door de vraag of de bezoeker de afgelopen 2 jaar syfilis, gonorroe of chlamydia hebben gehad. In 2007 is een sterke daling te zien in het aantal bezoekers welke niet eerder een syfilis, gonorroe of chlamydia gehad hebben, dit is echter een vertekend beeld dat wordt veroorzaakt doordat van meer dan de helft van de bezoekers geen gegevens bekend zijn over het soa verleden. 100% 80% 60% 40% Onbekend Ja Nee 20% 0% Van Ja betekent ja ooit, In 2008, 2009 betekent dit ja, afgelopen 2 jaar. Figuur 7.1. Soa verleden (%) Soa in Noord-Holland Noord 20

21 8 Chlamydia Tussen 2003 en 2009 is bij 12,4% van de bezoekers van een soaspreekuur van de GGD Hollands Noorden die getest zijn op chlamydia, daadwerkelijk chlamydia gediagnosticeerd. De gemiddelde leeftijd waarop chlamydia gediagnosticeerd wordt is 25 jaar (SD 8,5). In dit hoofdstuk zal het voorkomen van chlamydia naar geslacht en seksuele voorkeur per jaar weergegeven worden. Ook zal gekeken worden naar andere factoren die van invloed kunnen zijn. 8.1 Chlamydia naar geslacht, leeftijd en seksuele voorkeur. Het aantal positieve chlamydia testen lijkt vooral onder mannen die seks hebben met mannen (MSM) flink te stijgen en is bijna verdriedubbeld sinds 2007 van 7,9% naar 21,6%, bij vrouwen en heteromannen is een lichte daling te zien (figuur 8.1.2). Vanaf 2009 is er een significant verschil (p=<0,001) het percentage chlamydia bij MSM en het percentage bij vrouwen en heteromannen Vrouw Heteroseksuele man MSM Figuur 8.1.1: Onderzoeken naar chlamydia per jaar naar geslacht en seksuele voorkeur (N) Vrouw Heteroseksuele man MSM Figuur 8.1.2: Positieve chlamydia testen naar geslacht en seksuele voorkeur (%) Soa in Noord-Holland Noord 21

22 Wanneer de gegevens over de jaren worden samengevoegd en er gekeken wordt naar geslacht en seksuele voorkeur per leeftijdscategorie, dan is voor vrouwen in de leeftijd tussen 20 en 24 jaar (tabel 8.1.1) het aantal positieve testen het hoogste. In percentages is dit in de leeftijdscategorie jaar. Bij heteromannen is het aantal positieve testen in de leeftijdscategorie 20 tot 24 jaar het hoogst, in percentages is dit in de leeftijdscategorie 25 tot 29 jaar. Het aantal heteromannen in deze leeftijdscategorie dat zich laat testen is sinds 2005 bijna even groot als de categorie 20 tot 24 jarige (2005, jaar N= 155, Jaar N=130, 2009, jaar N=224, jaar N=222). Bij MSM komt chlamydia het vaakst voor in de leeftijdscategorie 35 tot 39 jaar. De flinke stijging van chlamydia onder MSM in 2009 (figuur 8.1.2) beperkt zich niet tot één enkele leeftijdscategorie, maar is waar te nemen in elke leeftijdscategorie bij MSM in 2009 in vergelijking tot 2008 (bijlage 3). Verder is ook nog gekeken naar de associatie tussen chlamydia en geslacht (man/vrouw), er bleek geen sprake te zijn van een significante associatie. Tabel 8.1.1: Diagnose chlamydia naar leeftijd, geslacht en seksuele voorkeur (N, %) Vrouw Heteroman MSM Leeftijd (jaren) pos. tests % pos. pos. tests % pos. pos. tests %pos , ,4 2 6, , , , , ,3 9 10, ,7 53 9, , ,2 30 8, , ,1 17 6,4 12 9,9 > ,3 24 5, ,8 Totaal , , ,4 8.2 Risicogroepen en risicogedrag Wanneer gekeken wordt naar het aantal positieve diagnoses naar etniciteit (tabel 8.2.1), dan valt op dat onder Noord-Afrikaanse, Marokkaanse en Surinaamse, Antilliaan, Arubaanse MSM het percentage positieve testen vele malen hoger is dan het gemiddelde van 13,4% voor de totale groep MSM. Wanneer echter naar absolute aantallen wordt gekeken, dan zijn de meeste MSM van Nederlandse etniciteit. Onder de heteromannen en vrouwen komt chlamydia het meest voor onder de Surinaamse, Antilliaanse, Arubaanse etniciteit. Onder MSM en heteromannen komt chlamydia het meeste voor bij bezoekers die al eerder een soa hebben gehad (tabel 8.2.3). Voor vrouwen is dit in de groep waarvan onbekend is of zij eerder een soa hebben gehad. Wanneer gekeken wordt naar alle bezoekers die eerder een soa hebben gehad, dan blijken bezoekers die eerder een positieve test hebben gehad een grotere odds (dit is de kans op de uitkomst, gedeeld door 1 min die kans) te hebben om weer positief bevonden te worden, ten opzicht van personen die eerder negatief getest zijn (p=0,015, OR 0,84, BI95% 0,73-0,97). Soa in Noord-Holland Noord 22

23 Tabel 8.2.1: Positieve chlamydia testen naar etniciteit, geslacht en seksuele voorkeur (N,%) MSM N=113 Heteroman N=525 Vrouw N=1007 Etniciteit pos. tests %pos pos. tests %pos pos. tests %pos Nederlands , , ,8 Surinaams, Antilliaan, Arubaans 2 18, , ,3 Turks 0 0,0 6 10,7 3 13,6 Noord-Afrikaans, Marokkaans 1 33,3 6 7,9 4 11,1 Overig West-Europees 2 9, , ,0 Niet West-Europees 4 12, , ,3 onbekend 0 0,0 3 20,0 3 6,3 Tabel 8.2.2: Positieve chlamydia testen naar prostitué en prostituant, geslacht en seksuele voorkeur (N,%) MSM N=113 Heteroman N=525 Vrouw N=1007 Prostitué, vrouw pos. tests %pos pos. tests %pos pos. tests %pos ja ,3* nee ,0* onbekend ,7* Prostituant, man ja 7 7,3 76 9,6 nee 99 14, ,6 onbekend 7 10, ,2 Tabel 8.2.3: Positieve chlamydia testen naar eerdere soa, geslacht en seksuele voorkeur (N,%) MSM N=113 Heteroman N=525 Vrouw N=1007 Eerder GO/CT/ Syfilis in anamnese pos. tests %pos pos. tests %pos pos. tests %pos ja 42 19, , ,3 nee 64 11, , ,5 weet niet 0 0, ,8 2 8,3 onbekend 7 10,6 1 4, ,1 Tabel 8.2.4: Nog een soa naast chlamydia naar geslacht en seksuele voorkeur (N,%) MSM Vrouw Heteroman Andere soa pos. test % pos pos. tests % pos Pos. tests %pos Gonorroe 19 26, , ,4 HIV 3 25,0 3 50, ,0 Syfilis 6 33,3 3 23,1 0 0,0 Hepatitis B 1 100,0 0 0,0 2 22,2 Gonorroe is de meest voorkomende soa in absolute aantallen wanneer bezoekers chlamydia hebben (tabel ). Soa in Noord-Holland Noord 23

24 In de vragenlijst van het RIVM zijn vanaf 2006 de risico factoren aantal sekspartners het afgelopen half jaar en condoom gebruik laatste contact opgenomen in de vragenlijst. Deze laatste vraag betreft een facultatieve vraag. In 2008 zijn ook risico factoren seks in het buitenland en swinger opgenomen in de vragenlijst. Ook dit zijn facultatieve vragen. Aantal sekspartners Het percentage chlamydia onder MSM die het afgelopen half jaar drie of meer sekspartners hebben gehad is 14,9 %, onder MSM die minder dan drie sekspartners hebben gehad is dit 12,9%. Bij vrouwen is dit percentage min of meer gelijk (12,5% en 12,3%) en bij heteromannen geeft het hebben van meer dan 3 sekspartners het afgelopen half jaar een significant hogere kans op chlamydia (p=0,010, respectievelijk 14,1% en 10,8%). Condoom gebruik Voor MSM en vrouwen heeft condoomgebruik geen invloed op het krijgen van chlamydia. Bij heteromannen is het percentage chlamydia onder geen condoom gebruikers significant (p=<0,001) hoger (13,8%) in vergelijking met heteromannen die wel een condoom gebruikt hebben (7,9%). Seks in het buitenland Seks in het buitenland heeft geen invloed op het krijgen van chlamydia. Swingers Swingers blijken een significant lagere kans op chlamydia te hebben, voor MSM (p=0,044) is het percentage positieve testen 9,1% voor swingers (N=6) en 19,5% voor niet swingers (N=19). Voor vrouwen (p=0,006) is dit 4,9% voor swingers (N=7) en 12,7% voor niet swingers (N=357) en voor heteromannen(p=0,024) is dit 3,8% (N=3) ten opzichte van 12,3% (N=201). Tabel 8.2.5: Positieve testen binnen risicogroepen naar geslacht en seksuele voorkeur (N, %) MSM Vrouw Heteroman Risico groep Pos. test % pos. Pos. test % pos. Pos. test % pos. Gewaarschuwd door partner 20 37,7* 90 41,9* 72 34,8* Klachten 22 18, ,3* ,4* Partner uit doelgroep 27 22, , ,1 Van bezoekers die gewaarschuwd zijn door hun partner, klachten hebben of een partner uit de doelgroep (tabel 8.2.5), wordt verwacht dat zij een hoger risico hebben om een positieve diagnose te hebben. Dit geldt voor heteromannen (p= 0,001) en vrouwen (p=<0,001) met klachten en voor alle bezoekers ongeacht geslacht of seksuele voorkeur die gewaarschuwd zijn door hun partner (p=<0,001). Soa in Noord-Holland Noord 24

25 Prostituees en prostituanten Chlamydia komt onder prostituees minder vaak voor dan onder personen die aangeven geen prostitué te zijn (p=0,004), of waarvan dit onbekend is (p=0,015). Zo hebben bezoekers die aangegeven hebben geen prostitué te zijn een 0,77 maal lagere odds op een negatieve diagnose (BI95% 0,65-0,92). De odds op een negatieve diagnose voor bezoekers waarvan dit onbekend is, is OR 0,73 (BI95% 0,56-0,94) ten opzichte van prostituees. Prostituanten hebben ook minder vaak chlamydia dan bezoekers die dit niet zijn (p=0,007). Bezoekers die aangegeven hebben geen prostituant te zijn, hebben een 0,73 keer lagere odds om negatief getest te worden (BI95% 0,58-0,92). Bezoekers waarvan dit onbekend is hebben een 0,29 keer lagere odds om een negatieve test uitslag te krijgen (p=0,007, BI95% 0,53-0,90). Samenvatting Tussen 2003 en 2009 is 12,4% van de bezoekers van de poli positief getest op chlamydia. Chlamydia is sinds 2007 bijna verdriedubbeld onder MSM Chlamydia komt het vaakst voor bij MSM (13,4%) waarvan de meeste (19,5%) zich in de leeftijdscategorie 35 tot 39 jaar bevinden Er is geen verschil in chlamydia naar geslacht In absolute aantallen hebben de meeste MSM met gonorroe een Nederlandse etniciteit Onder vrouwen en heteromannen wordt het hoogste percentage chlamydia gevonden onder bezoeker met de Surinaamse, Antilliaanse, Arubaanse etniciteit Bezoekers die eerder een soa hebben gehad hebben significant vaker chlamydia In absolute aantallen is gonorroe de meest voorkomende soa bij bezoekers die ook positief voor chlamydia getest zijn Heteromannen die het afgelopen half jaar met drie of meer sekspartners gehad hebben een significant hogere kans op chlamydia Heteromannen die geen condoom gebruiken hebben een significant hogere kans om chlamydia te krijgen Swingers hebben ongeacht geslacht en seksuele voorkeur significant minder vaak chlamydia. Heteromannen en vrouwen met klachten hebben significant vaker chlamydia Bezoekers die gewaarschuwd zijn door hun partner hebben een significant vaker chlamydia ongeacht geslacht en seksuele voorkeur Prostituees en prostituanten hebben significant minder vaak chlamydia dan bezoekers die dit niet zijn, of waarvan dit onbekend is Soa in Noord-Holland Noord 25

26 9 Gonorroe Tussen 2003 en 2009 is bij 2,5% van de bezoekers van een soaspreekuur van de GGD Hollands Noorden die getest zijn op gonorroe, daadwerkelijk gonorroe gediagnosticeerd. De gemiddelde leeftijd waarop gonorroe gediagnosticeerd wordt is 27,7 jaar (SD 10,5). In dit hoofdstuk zal het voorkomen van gonorroe naar geslacht en seksuele voorkeur per jaar weergegeven worden. Ook zal gekeken worden naar andere factoren die van invloed kunnen zijn. 9.1 Gonorroe naar geslacht, leeftijd en seksuele voorkeur. Gonorroe is aan het stijgen onder MSM, in 2007 werd 5% positief getest, in 2008 en 2009 betrof dit 10% (figuur 9.1.2). Onder vrouwen en heteromannen lijkt het percentage positieve testen stabiel (figuur 9.1.2). Er is een significant verschil in het percentage gonorroe bij MSM (p=<0,001) en het percentage bij vrouwen en heteromannen (tabel 9.1.1) Vrouw Heteroseksuele man MSM Figuur 9.1.1: Onderzoeken naar gonorroe per jaar naar geslacht en seksuele voorkeur (N) Vrouw Heteroseksuele man MSM Figuur 9.1.2: Positieve gonorroe testen naar geslacht en seksuele voorkeur (%) Soa in Noord-Holland Noord 26

27 Het grootste percentage diagnoses onder vrouwen wordt gesteld in de leeftijdscategorie 12 tot 19 jaar. Voor heteromannen is dit in de leeftijdscategorie 20 tot 24 jaar, en voor MSM in de leeftijdscategorie 35 tot 39 jaar (tabel 9.1.1). Verder is er geen verschil in gonorroe naar geslacht (man/vrouw). Tabel 9.1.1: Positieve gonorroe testen naar leeftijd, geslacht en seksuele voorkeur (N,%) Vrouw Heteroman MSM Leeftijd (jaren) pos. tests % pos. pos. tests % pos. pos. tests %pos ,4 4 0,9 4 0, ,5 21 1,7 8 12, ,4 15 1,6 6 6, ,5 9 1, , ,1 4 1, , ,6 3 1,1 10 8,3 > ,7 3 0,6 13 4,5 Totaal 204 2,5 59 1,4 72 8,6 9.2 Risicogroepen en risicogedrag De meeste bezoekers die positief gediagnosticeerd worden voor gonorroe komen in absolute aantallen uit Nederland (tabel 9.2.1). Onder heteromannen is het percentage positieve testen het hoogste onder Surinaamse, Antilliaanse, Arubaanse (5,4%) en niet west Europese (4,4%) bezoekers. Onder vrouwen valt voornamelijk het hoge aantal en percentage overige West-Europese op dat positief gediagnosticeerd is. Tabel 9.2.1: Positieve gonorroe testen naar etniciteit, geslacht en seksuele voorkeur (N,%) MSM N=72 Heteroman N=59 Vrouw N=204 Etniciteit pos. tests %pos pos. tests %pos pos. tests %pos Nederlands 67 8,7 25 0, ,7 Surinaams, Antilliaan, Arubaans 1 9,1 16 5,4 5 2,9 Turks 0 0,0 0 0,0 1 4,5 Noord-Afrikaans, Marokkaans 0 0,0 3 3,9 3 8,3 Overig West-Europees 1 5,0 7 6,0 91 5,6 Niet West-Europees 3 9,7 8 4,4 4 1,7 onbekend 0 0,0 0 0,0 0 0,0 De bezoekers die aangeven eerder een soa te hebben gehad (tabel 9.2.3), hebben vaker een positieve gonorroe test dan bezoekers die dit niet aangeven. Onder vrouwen waarvan onbekend is of zij eerder een soa hebben gehad, komen ook meer positieve gonorroe testen voor. Wanneer gekeken wordt naar alle bezoekers die eerder een soa hebben gehad, dan hebben bezoekers die eerder een negatieve soa test hadden, een significant groter odds om weer negatief getest te worden (p=<0,001, OR 0,53, BI95% 0,41-0,69). Bezoekers die eerder een soa diagnose hebben gekregen hebben dus een grotere odds om weer positief getest te worden. Soa in Noord-Holland Noord 27

28 Tabel 9.2.2: Positieve gonorroe testen naar prostitué en prostituant, geslacht en seksuele voorkeur (N,%) MSM N=72 Heteroman N=59 Vrouw N=204 Prostitué, vrouw pos. tests %pos pos. tests %pos pos. tests %pos ja 88 5,3* nee 89 1,6* onbekend 27 3,4* Prostituant, man ja 4 4,2 20 2,5* nee 65 9,5 33 1,1* onbekend 3 4,7 6 1,4* Tabel 9.2.3: Positieve gonorroe testen na eerdere soa, geslacht en seksuele voorkeur (N,%) MSM N=72 Heteroman N=59 Vrouw N=204 Eerder GO/CT/ Syfilis in anamnese pos. tests %pos pos. tests %pos pos. tests %pos ja 26 12,1 10 2,2 47 3,4 nee 44 7,8 42 1, ,2 onbekend 2 3,0 7 1,4 36 3,6 Tabel 9.2.4: Nog een soa naast gonorroe naar geslacht en seksuele voorkeur (N, %) MSM Vrouw Heteroman Andere soa pos. test % pos pos. tests % pos Pos. tests %pos Chlamydia 19 16,8 70 7,0 25 4,8 HIV 4 36,4 0 0,0 0 0,0 Hepatitis B 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Syfilis 3 16,7 1 7,7 0 0,0 De risicofactoren voor gonorroe die geanalyseerd zijn, betreffen dezelfde risicofactoren als voor chlamydia, in de volgende hoofdstukken wordt steeds naar dezelfde risicofactoren gekeken. Aantal sekspartners Het percentage gonorroe onder MSM is min of meer gelijk voor MSM die minder dan drie, of drie of meer sekspartners hebben (8,2% versus 8,1%). Voor vrouwen is sprake van een significante relatie tussen aantal sekspartners en gonorroe (p=<0,001), zo hebben vrouwen die minder dan drie sekspartners hebben 1,0% (N=29) kans op gonorroe en vrouwen die drie of meer sekspartners hebben 4,0% (N=76). Ook voor heteromannen is een significante relatie gevonden (p=0,010), de kans op gonorroe is respectievelijk 1,1% (N=19) wanneer zij minder dan drie sekspartners hebben ten opzichte van 2,3% (N=24) wanneer zij drie of meer sekspartners hebben. Condoom gebruik Het percentage gonorroe is onder MSM, vrouwen en heteromannen die wel of geen condoom gebruikten ongeveer gelijk. Soa in Noord-Holland Noord 28