VALIDATIERAPPORT Analysemethode Techniek Water Kwantitatieve bepaling van anionen in drinkwater met ionchromatografie (FLVVG-I-MET-217) Ionchromatograaf Matrix / matrixgroep Voor menselijke consumptie bestemd water zoals beschreven in artikels 1 en 2 van het KB van 14 januari 2002 betreffende de kwaliteit van voor menselijke consumptie bestemd water dat in de voedingsmiddeleninrichtingen verpakt wordt of dat voor de fabricage en/of het in de handel brengen van voedingsmiddelen wordt gebruikt. Datum laatste aanpassing 6-6-2017 Validatierapport_AnionenWaterICv03_U herberekend juni2017.doc pagina 1/13
Inlichting: Vereisten van in het KB van 14 januari 2002 opgenomen validatieparameters (aantoonbaarheidsgrens, juistheid en precisie): KB 14.01.2002 Norm (=parameterwaarde) Precisie in % van de parameterwaarde Juistheid in % van de parameterwaarde Aantoonbaarheidsgrens in % van de parameterwaarde Aantoonbaarheidsgrens Chemische parameters Fluoride 1,5 10 10 10 0,15 Bromaat 0,010 25 25 25 0,0025 Chloride 250 10 10 10 25 Nitriet 0,50 10 10 10 0,05 Nitraat 50 10 10 10 5 Sulfaat 250 10 10 10 25 De aantoonbaarheidsgrens, de juistheid en de precisie worden volgens onderstaande formules bepaald: Aantoonbaarheidsgrens = 3 x de (relatieve) standaardafwijking binnen een groep waarnemingen op een origineel drinkwatermonster met een lage concentratie van de parameter ; LOD = AG = 3.sbl.m. Bepaalbaarheidsdgrens = 2 x aantoonbaarheidsgrens (BG = 2.AG = LOQ) Precisie = 2 x de (relatieve) standaardafwijking van een groep waarnemingen op een monster met meetbaar gehalte. In praktijk wordt precisie bepaald via een herhaalbaarheidstest rond de norm waarde. Precisie = 2.sr,ref.100% / Cref Juistheid = de systematische fout = het verschil tussen de via een groot aantal metingen vastgestelde gemiddelde waarde en de werkelijke waarde = (Cexp Cref).100% / Cref Opmerking: alternatieve berekening voor de AG = 5 x de (relatieve) standaardafwijking binnen een groep waarnemingen op een blanco monster AG = 5.sbl Validatierapport_AnionenWaterICv03_U herberekend juni2017.doc pagina 2/13
VALIDATIERAPPORT Analysemethode Techniek Water Kwantitatieve bepaling van anionen in drinkwater met ionchromatografie (FLVVG-I-MET-217) Ionchromatografie (IC) Matrix / matrixgroep Type validatie Voor menselijke consumptie bestemd water zoals beschreven in artikels 1 en 2 van het KB van 14 januari 2002 betreffende de kwaliteit van voor menselijke consumptie bestemd water dat in de voedingsmiddeleninrichtingen verpakt wordt of dat voor de fabricage en/of het in de handel brengen van voedingsmiddelen wordt gebruikt. - waters die aan voedingsmiddelenbedrijven via een leidingnet worden verdeeld voordat elke eventuele verwerking of behandeling in het bedrijf plaatsvindt; - natuurlijke mineraalwater dat als zodanig is erkend overeenkomstig het koninklijk besluit van 8 februari 1999 betreffende natuurlijk mineraal water en bronwater; water dat een geneesmiddel is. Totaalvalidatie (conform wetgeving) Verantwoordelijke (Naam en functie) ir. Inge Van Hauteghem, sectieverantwoordelijke AC Opgesteld door ir. Inge Van Hauteghem Functie: sectieverantwoordelijke AC Datum: 24-12-2013 Aanvulling: 6-6-2017 Handtekeningen : Get. Medewerkers (Naam en functie) Periode van validatie Ing. Vanessa Schotte (ingenieur AC), Annemie Boone (laborante AC), Rik Baes (laborante AC) Start: April 2013 (Nitriet: januari 2013); Einde: November 2013 ; aanvulling intermediaire reproduceerbaarheid: 2016-2017 Methode goedgekeurd en geschikt bevonden door ir. Inge Van Hauteghem Functie: sectieverantwoordelijke AC Datum: 24-12-2013 Bevestigd: 6-6-2017 Handtekeningen : Get. Validatierapport_AnionenWaterICv03_U herberekend juni2017.doc pagina 3/13
INHOUDSTABEL SAMENVATTING VALIDATIEGEGEVENS... 5 1. PRECISIE EN JUISTHEID... 8 2. LINEARITEIT... 10 3. SELECTIVITEIT... 10 4. ROBUUSTHEID... 11 5. RESOLUTIE... 11 6. TRENDANALYSE... 11 Validatierapport_AnionenWaterICv03_U herberekend juni2017.doc pagina 4/13
Samenvatting validatiegegevens Validatieparameter Aanvaardingscriteria Evaluatie / samenvatting Aantoonbaarheidsgrens Wetgeving / ISO-methode LOQ = zie overzicht in 1 Conform wetgeving voor de 6 anionen opgenomen in KB 14.01.2002 Precisie - herhaalbaarheid Precisie intermediaire reproduceerbaarheid Wetgeving Horrat waarde < 2 ; Wetgeving Conform wetgeving voor de 6 anionen in KB 14.01.2002 Horrat: ok Conform wetgeving voor de 6 anionen in KB 14.01.2002 Lineariteit Afwijking t.o.v. lineair model max 15 % Voldaan aan interne eis lineair model Werkgebied: LOQ bovengrens (=f (anion)) Selectiviteit Correcte identificatie chromatogram Voldaan Juistheid Wetgeving / eisen ringtest Conform wetgeving voor de 6 anionen in KB 14.01.2002 Validatierapport_AnionenWaterICv03_U herberekend juni2017.doc pagina 5/13
Samenvatting meetonzekerheid Model: 2014/871/LAB Element Meetonzekerheid U (%) U gebaseerd op Besluit U % Bromaat x x x 20 Bromide x x x 25 Chloride x x x 16 Fluoride x x x 16 Fosfaat x x x 15 Nitraat x x x 14 Nitriet x x x 18 Sulfaat x x x 15 Buiten accreditatie: Element Meetonzekerheid U (%) U gebaseerd op Ringtesten Ringtesten Controlekaart Validatie Controlekaart Validatie Besluit U % Chloraat x x x 30 Chloriet x - x 20 * * geen intermediaire reproduceerbaarheid Validatierapport_AnionenWaterICv03_U herberekend juni2017.doc pagina 6/13
Aantoonbaarheidsgrens en bepaalbaarheidsgrens Ter bepaling van de aantoonbaarheidsgrens en bepaalbaarheidsgrens werden waterstalen met een laag meetbaar gehalte geanalyseerd in herhaalbaarheidsomstandigheden met n = 6 tot 10. Hiervoor werden reële monsters gebruikt met een laag gehalte en waterstalen met een spike rond de verwachte LOQ. De RSDr en voor de spike testen de RSDr en de bias, werden getoetst t.o.v. het wettelijk criterium: < 10 % (uitgez. < 25 % voor Bromaat) om tot een besluit te komen voor de LOQ. Voor de anionen niet opgenomen in het KB werd gewerkt t.o.v. een relevant concentratieniveau als LOQ. KB 14.01.2002 ISO 10304-1: 2009 FLVVG LOD LOQ LOQ Experimentele LOQ Conform KB? Vergelijking met ISO Fluoride 0,15 0,30 0,1 0,25 OK > ISO Chloriet / / / 0,025 / / Bromaat 0,0025 0,0050 / 0,0025 OK / Chloride 25 50 0,1 2,5 OK > ISO Nitriet 0,05 0,10 0,05 0,01 OK < ISO Bromide / / 0,05 0,005 / < ISO Chloraat / / / 0,005 / / Nitraat 5 10 0,1 2,5 OK > ISO Orthofosfaat / / 0,1 0,05 / / Sulfaat 25 50 0,1 2,5 OK > ISO Voor de anionen opgenomen in KB 14.01.2002 is voldaan aan het wettelijk criterium voor de bepaalbaarheidsgrens. Voor de anionen niet opgenomen in het KB werd ook voldaan aan de criteria < 10 % voor de RSDr en de bias. Bijkomende indicatieve informatie over de LOQ voor Bromide en Orthofosfaat werd gehaald uit precisietesten (controlekaart) op een ringteststaal 13DW2: - RSDRw van 3,4 % voor 0,025 mg/l Br - : de LOQ is duidelijk lager dan deze concentratie. - RSDRw van 14,7 % voor 0,14 mg/l PO4 3- : de LOQ is lager dan deze concentratie. In de loop van 2014-2017 is gebleken dat de toestand van het toestel kritisch is voor de haalbaarheid van de LOQ voor bromaat. Overzicht rapporteringsgrenzen voor de methode I-MET-117: Anion Rapporteergrens Anion Rapporteergrens Bromaat 0,0025 Fluoride 0,25 Bromide 0,005 Fosfaat 0,05 Chloraat 0,005 Nitraat 2,5 Chloride 2,5 Nitriet 0,01 Chloriet 0,025 Sulfaat 2,5 Validatierapport_AnionenWaterICv03_U herberekend juni2017.doc pagina 7/13
1. Precisie en Juistheid 1.1 Precisie en juistheid uit herhaalbaarheid Blanco waterstalen waaraan een gekend gehalte werd toegevoegd op verschillende concentratieniveaus werden in herhaalbaarheidsomstandigheden (n = 10) gemeten. Voor de 6 anionen waarvoor een normwaarde is vastgelegd in het KB, werd gespiked rond de normwaarde (1/2 norm norm 3/2 norm). Voor de overige anionen werd gewerkt rond een relevant concentratieniveau: Chloriet, Bromide, Chloraat 0,5 mg/l Orthofosfaat 1,5 mg/l (bron: methode ontvangen van leverancier, ijklijn geeft indicaties van concentratieniveau per anion) Als spike oplossing werd een tussenoplossing gebruikt die gemaakt was vanuit de stockoplossing die gebruikt wordt voor maken van de ijklijn. De ijklijn zelf werd gemaakt met oplossingen vanuit een andere tussenoplossing. Ruwe data: zie validatiedossier. Samenvatting resultaten van de spike testen: Norm niveau Cref Precisie = 2.sr.100/Cref (%) Besluit precisie Gekozen Conform KB? Vergelijking Norm uit Norm Niveau Niveau Niveau met ISO Anion KB 14.01.2002 ½ Norm Norm 3 /2 Norm 2.CVr Fluoride 1,5 0,5 0,4 0,7 < 18,2 % Chloriet 0,5 6,2 2,5 2,0 Bromaat 0,01 10,1 7,4 7,3 < 25 % : OK Chloride 250 0,7 0,3 1,5 < 3,0 % Nitriet 0,50 5,2 3,6 3,8 < 7,0 % Bromide 0,5 1,5 0,7 1,3 ( ¼ ) 0,8 ( 3 /4) 0,5 < 11,4 % Chloraat 0,5 0,9 0,8 1,3 Nitraat 50 0,6 0,5 0,2 < 5,6 % Orthofosfaat 1,5 1,2 1,2 0,6 < 21,6 % Sulfaat 250 1,7 0,7 0,8 < 3,2 % Uit deze spike testen kan worden afgeleid dat: - De criteria voor de anionen opgenomen in het KB voor juistheid en precisie werden gehaald voor de drie concentratieniveaus. - Bij toepassing van de criteria van het KB voor juistheid en precisie op de anionen niet opgenomen in het KB, werden gehaald voor de drie vooraf gekozen concentratieniveaus. - Bij vergelijking met de RSDr (= CVr) uit de ISO methode, wordt voor alle anionen een lagere waarde voor de precisie (2.RSDr) gevonden t.o.v. de 2.CVr in de ISO methode. Bijkomende gegevens over precisie en juistheid werden bekomen uit metingen in herhaalbaarheidsomstandigheden van het ringteststaal 13DW2 van Quality Consult, matrix drinkwater voor volgende anionen: Validatierapport_AnionenWaterICv03_U herberekend juni2017.doc pagina 8/13
Anion Ringtest resultaat Experimentele waarde n Bias (%) Juistheid (%) RSDr (%) Precisie (2.RSDr) (%) Fluoride 2,13 2,138 10-0,37 < 10 % 99,6 0,23 0,46 < 10 % Chloride 2,24 2,15 10-4,4 < 10 % 95,6 0,09 0,18 < 10 % Nitriet 1,94 1,90 10-2,22 < 10 % 97,8 0,77 1,54 < 10 % Bromide 2,14 10 0,23 0,46 < 10 % Nitraat 4,26 3,87 10-10,1 > 10 % 89,9 0,11 0,23 < 10 % Orthofosfaat 0,13 10 4,3 8,6 < 10 % Sulfaat 7,38 7,20 10-2,53 < 10 % 97,5 0,16 0,32 < 10 % Uit de meting op het ringteststaal 13DW2 blijkt dat de criteria opgenomen in het KB voor juistheid en precisie toegepast op alle anionen gemeten voor de ringtest werden gehaald met enkel een randgeval voor juistheid van Nitraat (afgerond bias 10% en juistheid 110 % voldoet net). Opmerking: resultaten van ringtesten maken deel uit van het intern onderzoek van de performantie van de methode. Ringtestresultaten leveren zeer veel informatie naar juistheid, specificiteit en selectiviteit van een methode en zullen daarom ook worden opgenomen in het validatiedossier. Bijkomende info voor juistheid uit een interlaboratoriumvergelijking tussen ECCA en FLVVG : Monster 13031431: de resultaten van FLVVG komen overeen met de resultaten van ECCA. Anion Resultaat ECCA Resultaat FLVVG Fluoride < 0,50 0,13 ± 0,013 Chloride 66,6 70,0 ± 10,5 Bromaat < 0,001 < 0,0025 Nitriet (0,028 mg N/l =) 0,0935 0,0935 ± 0,019 Nitraat (7,2 mg N/l =) 31,9 32,4 ± 6,4 Sulfaat 100 104,1 ± 10,4 1.2 Precisie en juistheid uit intermediaire reproduceerbaarheid Voor de bepaling van de precisie uit intermediaire reproduceerbaarheid werden controlekaarten opgestart voor 9 ionen. Voor chloriet bleek het praktisch niet uitvoerbaar om een gecertificeerde oplossing met relevante concentratie te bekomen o.w.v. de instabiliteit van chloriet. Gezien chloriet niet tot de scope behoort, werd hiervoor geen extra test opgezet. Chloraat dat evenmin tot de scope behoort, werd wel mee genomen. Chloraat is niet in de scope o.w.v. de zeldzame vraag naar chloraat, niet om praktische redenen of performantie problemen. Vaststellingen uit de controlekaarten van ACCU Spec Anionen: Validatierapport_AnionenWaterICv03_U herberekend juni2017.doc pagina 9/13
Anion Gehalte Evaluatie Horrat Evaluatie precisie RSDRw (%) n Horrat t.o.v. KB Fluoride 1 2,5 23 0,2 < 2 : OK Max 10% voldaan Bromaat 0,01 6,9 25 0,3 < 2 : OK Max 25% voldaan Chloride 10 1,5 22 0,1 < 2 : OK Max 10% voldaan Nitriet 0,1 6,2 25 0,3 < 2 : OK Max 10% voldaan Bromide 0,1 5 5 0,2 < 2 : OK nvt Chloraat 0,1 4,2 5 0,2 < 2 : OK nvt Nitraat 10 1,4 23 0,1 < 2 : OK Max 10% voldaan Orthofosfaat 1 9,0 2 0,6 < 2 : OK nvt Sulfaat 10 2,4 20 0,2 < 2 : OK Max 10% voldaan Anion Gehalte Evaluatie bias Evaluatie juistheid Bias (%) n Juistheid (%) t.o.v. KB Fluoride 1 0,5 23 100,5 Max 10% voldaan Bromaat 0,01-1,3 25 98,7 Max 25% voldaan Chloride 10-0,2 22 99,8 Max 10% voldaan Nitriet 0,1 1,9 25 101,9 Max 10% voldaan Bromide 0,1-0,1 5 99,9 nvt Chloraat 0,1-4,0 5 96,0 nvt Nitraat 10 1,2 23 101,2 Max 10% voldaan Orthofosfaat 1 2,3 2 102,3 nvt Sulfaat 10-0,6 20 99,4 Max 10% voldaan Besluit: de methode is beheerst op vlak van precisie en juistheid voor de 9 anionen. 2. Lineariteit Ruwe data en samenvatting resultaten: zie validatiedossier. Uit de residu analyse volgt dat de methode lineair is in het werkgebied gaande vanaf de LOQ tot de bovengrens (hoogste standaard van de ijklijn). 3. Selectiviteit Uit de spike testen (zie samenvattende tabel in 2) wordt ook informatie gehaald betreffende de selectiviteit van de methode. Immers, de toegevoegde anionen werden als dusdanig geïdentificeerd en vervolgens gekwantificeerd. Alle pieken werden correct geïdentificeerd op basis van de retentietijden vastgelegd in de kalibratielijn. De voorziene tolerantie op de retentietijden, namelijk 5 %, is voldoende strikt om tot een correcte identificatie te komen. Validatierapport_AnionenWaterICv03_U herberekend juni2017.doc pagina 10/13
4. Robuustheid Routine waterstalen moeten zo snel mogelijk geanalyseerd worden. Indien niet direct kan gestart worden met de analyse, worden de stalen koel bewaard (< 10 C). Om na te gaan of er bij bewaring verandering optreedt in het gehalte anionen, werd een ringtest staal drinkwater (Quality Consult 13DW2) gedurende enkele weken bewaard in de koele kamer bij < 10 C. Het gehalte aan Fluoride, Chloride, Nitriet, Bromide, Nitraat, Orthofosfaat en Sulfaat werd gemeten over een periode van 16/04/2013 tot 30/05/2013. Besluit: Het gehalte aan deze 7 anionen bleef gedurende de bewaring stabiel. Specifiek voor nitriet, een analyse die in routine frequenter wordt gevraagd dan de overige anionen, werd de bewaartermijn van de standaarden gebruikt voor constructie van de ijklijn van nitriet getest door dezelfde oplossingen in een periode van 3 weken (26/7/2013 13/8/2013) te hergebruiken. Uit de vergelijking van de resultaten bekomen met de bewaarde standaardoplossingen t.o.v. vers gemaakte standaarden kwam naar voor dat de standaardoplossingen minstens 10 dagen bewaard kunnen worden in de koele kamer (< 10 C). Een nieuwe test voor bewaartermijn van de standaardreeks voor alle 10 de anionen werd ingezet 22/11/2013 met als doel heranalyse uit te voeren op meerdere dagen tot na 10 dagen bewaring. Ruwe data hiervan worden bijgevoegd bij het validatiedossier. Met het resultaat van deze test zal rekening gehouden worden in de methode (momenteel: 10 dagen bewaring voor alle anionen in methode vooropgesteld op basis van de resultaten van de 7 anionen). In de loop van 2016 is gebleken dat de conditie van de IC kritisch is voor de meting van bromaat. Een herstelling was toen nodig om terug de vereiste LOQ te halen. 5. Resolutie De resolutie R van de piek voor de 10 anionen in het chromatogram werd bekeken zoals omschreven in de ISO methode. Hiervoor werd de ijklijn met alle anionen bekeken. Het criterium voor de scheiding/resolutie tussen een piek en de dichtstbijzijnde piek ( 1,3) werd voor alle anionen voor de verschillende concentratieniveaus in het werkgebied ruimschoots gehaald. 6. Trendanalyse Alle ringtestresultaten worden opgenomen in de module PT. Uit PT worden BO-rapporten met z-score en zeta-scores gehaald evenals trendanalyse per ion. Validatierapport_AnionenWaterICv03_U herberekend juni2017.doc pagina 11/13
FAVV BESTUUR LABORATORIA Bijlage: foto s procedure Eluent voor analyse van anionen met ionchromatografie met isocratische methode: 3,2 mm Na2CO3 1,0 mm NaHCO3 Autosampler van de ionchromatograaf gevuld met water stalen: Validatierapport_AnionenWaterICv03_U herberekend juni2017.doc pagina 12/13
FAVV BESTUUR LABORATORIA Meten met de ionchromatograaf: Interpreteren van het chromatogram: Het validatiedossier is beschikbaar in het laboratorium. Validatierapport_AnionenWaterICv03_U herberekend juni2017.doc pagina 13/13