CO 2 emesting lelie Csper Slootweg, Hns Kok en Hns vn Anholt Prktijkonderzoek Plnt & Omgeving, onderdeel vn Wgeningen UR PPO - Bloemollen, Boomkwekerij & Fruit PPO nr. 32 360979 00/ PT 13812 Novemer 2010
2010 Wgeningen, Stichting Dienst Lndouwkundig Onderzoek (DLO) Alle intellectuele eigendomsrechten en uteursrechten op de inhoud vn dit document ehoren uitsluitend toe n de Stichting Dienst Lndouwkundig Onderzoek (DLO). Elke openrmking, reproductie, verspreiding en/of ongeoorloofd geruik vn de informtie eschreven in dit document is niet toegestn zonder voorfgnde schriftelijke toestemming vn DLO. Voor ndere informtie gelieve contct op te nemen met: DLO in het ijzonder onderzoeksinstituut Prktijkonderzoek Plnt & Omgeving, Bloemollen, Boomkwekerij & Fruit DLO is niet nsprkelijk voor eventuele schdelijke gevolgen die kunnen ontstn ij geruik vn gegevens uit deze uitgve. Dit onderzoek is gefinncierd door het Productschp Tuinouw Projectnummer PT: 13812 Projectnummer PPO: 32 360 979 00 Prktijkonderzoek Plnt & Omgeving, onderdeel vn Wgeningen UR Business Unit Bloemollen, Boomkwekerij & Fruit Addres : Postus 85, 2160 AB Lisse : Prof. Vn Slogterenweg 2, 2161 DW Lisse Tel. : +31 252 462121 Fx : +31 252 462100 E-mil : infoollen.ppo@wur.nl Internet : www.ppo.wur.nl Prktijkonderzoek Plnt & Omgeving 2
Inhoudsopgve pgin SAMENVATTING... 5 INLEIDING... 7 1 MATERIAAL EN METHODE... 9 2 RESULTATEN... 11 2.1 Klimt en CO 2... 11 2.2 Trekduur... 12 2.3 Tkkwliteit... 13 2.4 Vsleven... 15 2.5 Gewsmetingen... 16 2.5.1 Tussenmetingen... 16 2.5.2 Oogstrijpe tkken... 17 3 CONCLUSIE EN DISCUSSIE... 19 Prktijkonderzoek Plnt & Omgeving 3
Prktijkonderzoek Plnt & Omgeving 4
Smenvtting Twlf leliecultivrs uit verschillende groepen zijn in loei getrokken onder ijelichting met en zonder CO 2 dosering. De lelies zijn geplnt in decemer 2009. De gereliseerde CO 2 concentrtie gedurende de lichtperiode ws 860 tot 880 ppm CO 2 in de ksfdelingen wrin gedoseerd werd en een concentrtie vn rond 440 ppm in de controlekssen. Bij geen vn de geteste leliecultivrs is een etrouwr verschil in teeltduur onder invloed vn de CO 2 dosering gevonden. Bij toetsing vn lle Aziten en LA hyriden smen is er een kleine verkorting vn de teeltduur vn 1 dg op de 70 dgen gevonden. De meeste Aziten en LA hyriden gven onder invloed vn CO 2 dosering een iets zwrdere tk. De verschillen wren ongeveer 10%. Bij de Oriëntls ws er geen verschil in tkgewicht. Een cultivr gf zelfs iets lichtere tkken onder invloed vn CO 2 dosering. Drie cultivrs gven een iets lngere tk onder invloed vn CO 2 dosering. Het erekende gewicht per centimeter volgde hetzelfde ptroon ls het solute tkgewicht. Bij de Aziten en de LA hyriden ws het gewicht per centimeter in een ntl gevllen iets hoger onder invloed vn CO 2 dosering, ij de Oriëntls en de LOO hyride in enkele gevllen wt lger, mr de verschillen wren erg klein. Er is geen verschil in ntl knoppen en vrijwel geen verschil in knoplengte gevonden. De gevonden verschillen in tkgewicht vn 10% stemmen overeen met de oprengstverhoging vn 10% die ij veel ndere gewssen gevonden wordt. Er wordt echter ook een verhoogd ntl tkken per m 2 gevonden; dit is ij lelies niet n de orde omdt elke ol één tk geeft. Het vsleven werd niet door CO 2 dosering eïnvloed. Gewsmetingen ij de oogst vn oogstrijpe tkken lieten ij twee cultivrs verschillen in groei zien. Het versen drooggewicht vn het ld en vn de steel vn ws in de CO 2 ehndeling hoger dn in de controle. Ook het vers- en drooggewicht vn de ol ws in de CO 2 ehndeling ij twee cultivrs hoger. Het leek dt ls er effect ws vn CO 2 doseren op de hoeveelheid iomss, dit zowel ovengronds ls ondergronds werd gevonden. Het ws dus niet zo dt ls een verhoging vn de CO 2 concentrtie niet leidde tot meer ovengrondse groei, de extr productie vn ssimilten in de ol werd opgeslgen. Er mg worden ngenomen dt ook in deze proef het doseren vn CO 2 heeft geleid tot verhoging vn de fotosynthese, zols die in het verleden ij een groot ntl leliecultivrs is vstgesteld. Dit heeft echter ij veel cultivrs niet geleid tot ntoonre kwliteitsveretering of een toenme vn iomss. De kleine kns op kwliteitsveretering rechtvrdigt de hoge investeringskosten vn een CO 2 emestingssysteem niet. Prktijkonderzoek Plnt & Omgeving 5
Prktijkonderzoek Plnt & Omgeving 6
1 Inleiding Over het lgemeen leidt CO 2 dosering in ksteelten tot een snellere groei en etere kwliteit vn de gewssen. In 1998 is een experiment gedn, wrij een groot ntl leliecultivrs met en zonder CO 2 emesting in loei is getrokken. De proef vond plts in oktoer met geruik vn ijelichting. Er zijn Oriëntls, Aziten, Longiflorums en LA-hyriden getest. In deze proef is ij geen vn de 9 onderzochte Oriëntls een effect vn de CO 2 emesting op de gemeten kwliteitskenmerken is gevonden. Bij een groot deel vn de Aziten (7 vn de 8 cultivrs) is geen rectie op de gemeten wrden gezien. Bij twee vn de drie Longiflorums en ij drie vn de vier LA-hyriden werd een veretering vn de kwliteit (tklengte, tkgewicht, ntl knoppen en knoplengte) gevonden. Het gereliseerde verschil in CO 2 concentrtie tussen de ehndelingen ws met 270 ppm in deze proef echter niet groot (controle: 453 ppm, met CO 2 emesting: 721 ppm). In de glstuinouw is uit veel onderzoek ekend dt wrden tussen 800 en 1000 ppm het meest gunstig zijn, hetgeen onlngs ook ij Cymidium gevonden is (Vkld voor de Bloemisterij, pril 2009). In de winter vn 2007/2008 is door Plnt Dynmics het effect vn de CO 2 concentrtie op de fotosynthese vn Oriëntls, Aziten, Longiflorums en LA-hyriden onderzocht. Hieruit leek dt de fotosynthese vn lle geteste lelies positief op CO 2 dosering regeerde (Rpport PT 12888). Er mg vn worden uitgegn dt de plnten in de proef in 1998 ls gevolg vn de CO 2 emesting ook een hogere fotosynthese heen gehd. Het is mogelijk dt het reltief kleine verschil in CO 2 concentrtie tussen de ehndelingen met en zonder CO 2 emesting zulke kleine verschillen in de gemeten prmeters heeft opgeleverd, dt die in de sttistische nlyse niet ntoonr wren. Bij het plnten vn lelieollen is de tk l vrijwel uitontwikkeld in de ol nwezig, zodt een hogere fotosynthese vermoedelijk niet direct leidt tot meer lderen of knoppen, omdt die l ngelegd of geïnduceerd zijn. Wel is het mogelijk dt er minder knoppen in een zeer vroeg stdium verdrogen, wrdoor er meer knoppen n de oogstre tk zitten. Drnst kn CO 2 emesting lle orgnen zwrder mken en zo de kwliteit vereteren. Een elngrijke vrg is of lelies het product vn een hogere fotosynthese ook opsln in de ol en in welke mte. N de roei is de ol niet meer vn elng en wordt weggegooid, zodt het opsln vn fotosynthese producten in de ol voor de roeier verspilde energie is. In 1978 (Durieux) is ngetoond dt het doseren vn CO 2 tijdens de roei vn de Azit Enchntment tot minder knopvl leidde. Het doel vn het hieronder eschreven project ws vst te stellen of CO 2 emesting ij verschillende groepen lelies tijdens de roei de groeisnelheid en/of kwliteit vn het geoogst product kn verhogen en, zo j, of dit economisch rendel is. Drnst worden er gegevens verzmeld, die ls input in een groeimodel te geruiken zijn. Prktijkonderzoek Plnt & Omgeving 7
Prktijkonderzoek Plnt & Omgeving 8
2 Mteril en methode Voor dit onderzoek zijn twlf leliecultivrs in loei getrokken onder ijelichting in vier ksfdelingen: twee ksfdelingen met en twee ksfdelingen zonder CO 2 dosering. In één controlefdeling en één fdeling met CO 2 dosering zijn Oriëntls in kken in hergeruikt kokossustrt vn een prktijkedrijf in loei getrokken. De Longiflorums zijn in de volle grond geplnt. In de ndere fdelingen stonden de Aziten en LA-hyriden in de volle grond. De streefconcentrtie vn CO 2 in de CO 2 ehndelingen ws 900 ppm. Er is lleen tijdens de lichtperiode vn dglicht en ijelichting CO 2 gedoseerd. De teelt is uitgevoerd in het njr/de winter. De plntdtum ws 18 decemer 2009. De lelies die op kisten werden geplnt zijn niet voorgetrokken. De proef is uitgevoerd met 3 veldjes per ehndeling (herhlingen) die rndom in de ksfdelingen lgen. Leliegroep Cultivr zift ntl ollen/netto m² of kist (40 x 60 cm) Aziten: Tresor 16-18 50/m² Nvon 16-18 50/m² LA-hyriden Brindisi 16-18 50/m² Advntge 16-18 50/m² Eyeliner 16-18 50/m² Slmon Clssic 14-16 50/m² Longiflorum White Heven 16-18 50/m² LOO hyride White Triumph 14-16 40/m² Orientl Soronne 16-18 10/kist Roin 18-20 10/kist Helveti 16-18 10/kist Sntnder 16-18 10/kist De LA en Az wren in Hollnd geteelde lelies (oogst 2009). Helveti en Roin wren Chileense ollen (oogst 2010). Soronne en Sntnder wren Hollndse ollen (oogst 2009). Prktijkonderzoek Plnt & Omgeving 9
De volle grond is doorgespoeld voor geruik. Drn is tuinturf, ± 7 cm per m², ingespit. De Az en LAhyriden kregen n plnten 3,5 kg/m² MgO (15% MgO). De klimtinstellingen wren ls volgt: Kstempertuur: in lle kssen is een etmltempertuur vn 16 C ngestreefd. Stoken op 15 C, luchten op 17 C. Klimt- en CO 2 -gegevens werden elke 5 minuten gemeten en opgeslgen. An de hnd vn de metingen werd, indien nodig de klimtinstelling licht gewijzigd, om in lle ksfdelingen dezelfde etmltemperturen te hndhven. Assimiltieelichting met SON/T lmpen: 6000 lux, 85 µmol/m 2.sec. Belichtingsperiode Oriëntls en Longiflorums: 12 uur ijelichten, vn 02.00 tot 14.00 uur (8 uur donkerperiode). Belichtingsperiode Aziten en LA-hyriden: 20 uur ijelichten vn 24.00 tot 20.00 uur. Vn 12 oogstrijpe tkken per herhling (36 tkken per ehndeling) is de kwliteit (tklengte, tkgewicht, ntl knoppen, knopgrootte, knopverdroging) epld. Vn 5 tkken per herhling (15 tkken per ehndeling) is de houdrheid epld, wrij de tkken n de oogst enkele uren werden voorgewterd, wrn ze in de vs met leidingwter in de uitloeiruimte zijn gepltst. Voor epling vn de distriutie vn de fotosyntheseoprengst is het vers- en drooggewicht vn ol, steel, ld en knoppen vn 15 oogstrijpe tkken per ehndeling (5 per herhling) fzonderlijk epld. Op het moment dt de knoppen zichtr werden is n 12 tkken per ehndeling (4 per herhling) een tussenmeting gedn, t..v. een eventueel te ontwikkelen groeimodel (in comintie met de verzmelde klimtgegevens). Alle resultten zijn sttistisch verwerkt met de ANOVA methode en prsgewijze vergelijking met Genstt. Prktijkonderzoek Plnt & Omgeving 10
3 Resultten 3.1 Klimt en CO 2 De gereliseerde kstempertuur, RV en CO 2 concentrtie, gemiddeld over de gehele teeltduur stt in tel 1. Tel 1. Gereliseerde tempertuur, RV en CO 2 concentrtie in de lichtperiode en gedurende het hele etml ls gemiddelden over gehele teeltduur. Ksnr. Geplnt Beh 22 23 25 26 Oriëntls Longiflorums Aziten LA hyr Aziten LA hyr Oriëntls Longiflorums Gem temp Gem RV CO 2 conc lichtperiode CO 2 conc etml met CO 2 18.7 61.4 857 745 met CO 2 18.5 65.1 875 824 zonder CO 2 18.2 64.6 442 451 zonder CO 2 18.3 67.0 435 454 Uit ovenstnde tel lijkt dt de kstempertuur in de fdelingen met en zonder CO 2 dosering vrijwel gelijk wren (mximl 0.4 grden verschil met controlefdeling) zodt een vergelijking vn trekduur en kwliteit zonder voorehoud mogelijk is. De verschillen in RV wren reltief klein. De gemiddelde CO 2 concentrtie tijdens de doseer-(licht)periode ws in de ksfdelingen met dosering 857 ppm ij de Oriëntls en Longiflorums en 875 ppm ij de Aziten en de LA hyriden. Gedurende de teeltperiode ws er slechts een eperkt ntl dgen wrop de CO 2 concentrtie wegzkte omdt er gelucht moest worden om de tempertuur te hndhven; drom ligt de gemiddelde concentrtie dicht ij de ingestelde 900 ppm. De CO 2 concentrtie in de controlekssen lg rond de 440 ppm; hoger dn de uitenlucht, mr dt is verklrr door de CO 2 die ltijd vrijkomt uit ksgrond en sustrt. Foto 1. Doorkijk in de vershillende ksfdelingen. Prktijkonderzoek Plnt & Omgeving 11
3.2 Trekduur De trekduur vn lle cultivrs stt in figuur 1. Trekduur Trekduur (dgen) 100 90 80 70 contr CO2 60 50 Az Nvon Az Tresor LA Advntge LA Brindisi LA Eyeliner LA Slmon Cl LO White H LOO White Tr Or Helveti Or Roin Or Sntnder Or Soronne Az + LA lle cv's Figuur 1. Trekduur in dgen vn lle cultivrs, met en zonder CO 2 dosering. Verschillende letters oven de kolommen geven etrouwre (p=0.05) verschillen n. Uit ovenstnde figuur lijkt dt er per cultivr geen verschillen in trekduur onder invloed vn CO 2 dosering ntoonr zijn. Als lle Aziten en LA hyriden smen genlyseerd worden (met een lokstructuur, met de cultivrs ls lokken) lijkt dt CO 2 dosering ij deze groep een iets kortere trekduur opleverde. Prktijkonderzoek Plnt & Omgeving 12
3.3 Tkkwliteit De tklengte vn de oogstrijpe tkken stt in figuur 2. 1500 Tklengte (mm) 1300 1100 900 contr CO2 700 500 Az Nvon Az Tresor LA Advntge LA Brindisi LA Eyeliner LA Slmon Cl LO White H LOO White Tr Or Helveti Or Roin Or Sntnder Or Soronne Figuur 2. Tklengte vn de oogstrijpe tkken in centimeter, met en zonder CO 2 dosering. Verschillende letters oven de kolommen geven etrouwre (p=0.05) verschillen n. Uit figuur 2 lijken de cultivrs Tresor, Advntge, Eyeliner en Helveti een iets lngere tk te geven onder invloed vn CO 2 dosering. Bij de ndere cultivrs ws er geen verschil. Het tkgewicht vn de oogstrijpe tkken stt in figuur 3. 250 Tkgewicht (g) 200 150 100 contr CO2 50 0 Az Nvon Az Tresor LA Advntge LA Brindisi LA Eyeliner LA Slmon Cl LO White H LOO White Tr Or Helveti Or Roin Or Sntnder Or Soronne Figuur 3. Tkgewicht vn de oogstrijpe tkken in centimeter, met en zonder CO 2 dosering. Verschillende letters oven de kolommen geven etrouwre (p=0.05) verschillen n. Prktijkonderzoek Plnt & Omgeving 13
Uit figuur 3 lijkt dt de meeste Aziten en LA hyriden onder invloed vn CO 2 dosering een iets zwrdere tk gven; het verschil ws ongeveer 10%. Bij de Oriëntls ws er geen verschil in tkgewicht. De cultivr White Triumph gf iets lichtere tkken onder invloed vn CO 2 dosering. Uit lengte en tkgewicht is het gewicht per centimeter te erekenen, wt een mt voor de stevigheid is. Deze erekende wrden stn in figuur 4. gewicht per centimeter (g/cm) 1.8 1.6 1.4 1.2 1 0.8 0.6 0.4 0.2 contr CO2 0 Az Nvon Az Tresor LA Advntge LA Brindisi LA Eyeliner LA Slmon Cl LO White H LOO White Tr Or Helveti Or Roin Or Sntnder Or Soronne Figuur 4. Het erekende gewicht per centimeter vn de oogstrijpe tkken in centimeter, met en zonder CO 2 dosering. Verschillende letters oven de kolommen geven etrouwre (p=0.05) verschillen n. Uit figuur 4 lijkt dt het erekende gewicht per centimeter hetzelfde ptroon volgt ls het solute tkgewicht. Bij de Aziten en de LA hyriden ws het gewicht per centimeter in een ntl gevllen iets hoger onder invloed vn CO 2 dosering, ij de Oriëntls en de LOO hyride in enkele gevllen wt lger, mr de verschillen zijn erg klein. De knoplengte vn de grootste knop vn tkken in het oogstrijpe stdium stt in figuur 5. 150 140 Knoplengte (mm) 130 120 110 100 90 80 contr CO2 70 60 50 Az Nvon Az Tresor LA Advntge LA Brindisi LA Eyeliner LA Slmon Cl LO White H LOO White Tr Or Helveti Or Roin Or Sntnder Or Soronne Figuur 5. De knoplengte vn de grootste knop vn de oogstrijpe tkken in centimeter, met en zonder CO 2 dosering. Prktijkonderzoek Plnt & Omgeving 14
Verschillende letters oven de kolommen geven etrouwre (p=0.05) verschillen n. Uit figuur 5 lijkt dt er vrijwel geen verschillen in knoplengte onder invloed vn CO 2 dosering zijn gevonden. Slechts 2 cultivrs ( Eyeliner en Soronne ) hdden iets grotere knoppen ls gevolg vn CO 2 dosering. Er zijn geen verschillen in ntl knoppen per tk en ntl misvormde of verdroogde knoppen gevonden. 3.4 Vsleven Er zijn geen verschillen in vsleven onder invloed vn CO 2 dosering gevonden. Het vsleven vn de verschillende cultivrs (zonder trnsportsimultie) stt in figuur 6. Vsleven (dgen) 22 20 18 16 14 12 10 8 6 4 2 0 Az Nvon Az Tresor LA Advntge LA Brindisi LA Eyeliner LA Slmon Cl LO White H LOO White Tr Or Helveti Or Roin Or Sntnder Or Soronne contr CO2 Figuur 6. Het vsleven in dgen vn tkken met en zonder CO 2 dosering. Verschillende letters oven de kolommen geven etrouwre (p=0.05) verschillen n. Prktijkonderzoek Plnt & Omgeving 15
3.5 Gewsmetingen 3.5.1 Tussenmetingen De resultten vn de gewsmetingen hlverwege de teelt stn in tel 2 en 3. Bij de meeste cultivrs zijn er geen verschillen gevonden in vers- en drooggewicht vn ld, steel en ol en ntl lderen. Bij Soronne ws het drooggewicht vn ld en steel in de controle hoger in vn de CO 2 ehndeling. Het ntl lderen vn Brindisi ws iets groter onder invloed vn de CO 2 emesting. Tel 2. Vers- en drooggewicht vn ld en steel, vn de controle- en CO 2 ehndeling ij de tussenmeting hlverwege de teelt. Verschillende letters chter de getllen geven etrouwre (p=0.05) verschillen tussen controle en CO 2 n. versgewicht ld drooggewicht ld versgewicht steel drooggewicht steel controle CO 2 controle CO 2 controle CO 2 controle CO 2 Az Nvon 25.7 30.4 2.9 3.4 36.4 41.7 4.6 5.4 LA Brindisi 41.1 42.7 4.1 4.5 44.2 47.7 4.8 5.4 LA Eyeliner 32.9 35.2 3.3 3.6 53.5 57.3 5.4 5.8 LO White H 26.9 23.3 2.7 2.5 37.9 34.6 3.4 3.2 LOO White Tr 27.9 25.9 2.8 2.6 34.2 34.9 3.3 3.3 Or Soronne 32.3 29.1 4.6 3.9 33.5 30.5 5.2 4.5 Tel 3. Antl lderen, vers- en drooggewicht vn ld en steel, vn de controle- en CO 2 ehndeling ij de tussenmeting hlverwege de teelt. Verschillende letters chter de getllen geven etrouwre (p=0.05) verschillen tussen controle en CO 2 n. ntl lderen versgewicht ol drooggewicht ol controle CO 2 controle CO 2 controle CO 2 Az Nvon 107 107 34.2 38.0 8.5 9.0 LA Brindisi 55 62 29.2 32.0 6.5 7.3 LA Eyeliner 78 78 38.6 38.5 8.0 8.0 LO White H 38 41 39.3 43.2 8.4 9.4 LOO White Tr 38 40 24.2 25.4 5.1 5.2 Or Soronne 41 40 35.6 35.6 9.2 9.3 Prktijkonderzoek Plnt & Omgeving 16
3.5.2 Oogstrijpe tkken De resultten vn de gewsmetingen n de oogstrijpe tkken stn in tel 4 en 5. Bij de oogst zijn verschillen gevonden in vers- en drooggewicht vn ld, steel en ol onder invloed vn CO 2 emesting. Bij Nvon en Brindisi ws het vers- en drooggewicht vn het ld in de CO 2 ehndeling hoger dn in de controle. Bij Brindisi ws het vers- en drooggewicht vn de steel in de CO 2 ehndeling hoger dn in de controle, ij Nvon ws lleen het drooggewicht hoger. Bij Brindisi ws het vers- en drooggewicht vn de ol in de CO 2 ehndeling hoger dn in de controle, ij Nvon ws lleen het drooggewicht vn de ol hoger onder invloed vn CO 2 emesting. Tel 4. Vers- en drooggewicht vn ld en steel vn de oogstrijpe tkken, vn de controle- en CO 2 ehndeling. Verschillende letters chter de getllen geven etrouwre (p=0.05) verschillen tussen controle en CO 2 n. versgewicht ld drooggewicht ld versgewicht steel drooggewicht steel controle CO 2 controle CO 2 controle CO 2 controle CO 2 Az Nvon 10.0 11.8 3.7 4.5 23.1 25.9 10.0 11.8 LA Brindisi 9.8 11.4 5.2 5.9 15.9 19.3 9.8 11.4 LA Eyeliner 11.2 12.5 4.3 4.4 22.6 24.0 11.2 12.5 LO White H 8.5 8.6 4.0 4.3 29.2 31.1 8.5 8.6 LOO White Tr 7.4 8.5 3.8 3.8 15.3 17.0 7.4 8.5 Or Soronne 11.3 10.9 5.3 5.4 33.2 32.0 11.3 10.9 Tel 4. Vers- en drooggewicht vn de ol vn de oogstrijpe tkken, vn de controle- en CO 2 ehndeling. Verschillende letters chter de getllen geven etrouwre (p=0.05) verschillen tussen controle en CO 2 n. versgewicht ol drooggewicht ol controle CO 2 controle CO 2 Az Nvon 23.1 25.9 5.5 6.6 LA Brindisi 15.9 19.3 3.9 4.9 LA Eyeliner 22.6 24.0 5.0 4.9 LO White H 29.2 31.1 6.7 6.9 LOO White Tr 15.3 17.0 3.7 4.1 Or Soronne 33.2 32.0 9.7 9.6 Prktijkonderzoek Plnt & Omgeving 17
Prktijkonderzoek Plnt & Omgeving 18
4 Conclusie en discussie Het doseren vn CO 2 tijdens de loementeelt vn lelies heeft in dit onderzoek geleid tot een CO 2 concentrtie gedurende de lichtperiode vn 860 tot 880 ppm CO 2 in de ksfdelingen wrin gedoseerd werd en een concentrtie vn rond 440 ppm in de controlekssen. Deze wrden lgen dicht ij de ingestelde concentrtie vn 900 ppm in de gedoseerde fdelingen. Dit zijn wrden die ij ndere tuinouwgewssen een goed effect vn CO 2 doseren op groei en kwliteit lten zien. Bij geen vn de geteste leliecultivrs is een etrouwr verschil in teeltduur onder invloed vn de CO 2 dosering gevonden. Bij toetsing vn lle Aziten en LA hyriden smen is er een kleine verkorting vn de teeltduur vn 1 dg op de 70 dgen gevonden. De meeste Aziten en LA hyriden gven onder invloed vn CO 2 dosering een iets zwrdere tk. De verschillen wren ongeveer 10%. Bij de Oriëntls ws er geen verschil in tkgewicht. De cultivr White Triumph gf zelfs iets lichtere tkken onder invloed vn CO 2 dosering. Ook in tklengte zijn er kleine verschillen gevonden: De Azit Tresor, de LA hyride Eyeliner en de Oriëntl Helveti gven een iets lngere tk onder invloed vn CO 2 dosering. Bij de ndere cultivrs ws geen verschil. Het erekende gewicht per centimeter volgde hetzelfde ptroon ls het solute tkgewicht. Bij de Aziten en de LA hyriden ws het gewicht per centimeter in een ntl gevllen iets hoger onder invloed vn CO 2 dosering, ij de Oriëntls en de LOO hyride in enkele gevllen wt lger, mr de verschillen wren erg klein. Er is geen verschil in ntl knoppen en vrijwel geen verschil in knoplengte gevonden. De gevonden verschillen in tkgewicht vn 10% stemmen overeen met de oprengstverhoging vn 10% die ij Alstroemeri en roos is gevonden (v. Noort, 2004; Grcí, 2002). Bij deze gewssen werd echter ook een verhoogd ntl tkken per m 2 gevonden; dit is ij lelies niet n de orde omdt elke ol één tk geeft. In de proef in 1998 is ij geen vn de onderzochte Oriëntls een effect vn de CO 2 emesting op de gemeten kwliteitskenmerken is gevonden. Ook ij een groot deel vn de Aziten (7 vn de 8 cultivrs) is geen rectie op de gemeten wrden gezien. Nu lt één vn de twee Aziten wel een effect zien. Bij twee vn de drie Longiflorums en ij drie vn de vier LA-hyriden werd in 1998 een veretering vn de kwliteit (tklengte, tkgewicht, ntl knoppen en knoplengte) gevonden. Ook nu is ij de LA hyriden een effect vn CO 2 doseren gevonden, mr ij de Longiflorum niet. In deze proef is geen knopvl opgetreden, zodt het effect vn CO 2 drop niet kon worden vstgesteld. Het vsleven werd niet door CO 2 dosering eïnvloed. De tussentijdse gewsmetingen op het moment dt de knoppen net zichtr werden lieten vrijwel geen verschil zien tussen wel of niet CO 2 doseren. Slechts ij 2 cultivrs is een eperkt effect gevonden: Bij Soronne ws het drooggewicht vn ld en steel vn de controle hoger dn vn de CO 2 ehndeling. Het ntl lderen vn Brindisi ws iets groter onder invloed vn de CO 2 emesting. De gewsmetingen ij de oogst vn oogstrijpe tkken lieten wt meer verschillen zien. Bij Nvon en Brindisi ws het vers- en drooggewicht vn het ld vn de CO 2 ehndeling hoger dn vn de controle. Bij Brindisi ws het vers- en drooggewicht vn de steel vn de CO 2 ehndeling hoger dn vn de controle, ij Nvon ws lleen het drooggewicht hoger. Bij Brindisi ws het vers- en drooggewicht vn de ol vn de CO 2 ehndeling hoger dn vn de controle, ij Nvon ws lleen het drooggewicht vn de ol hoger onder invloed vn CO 2 emesting. Het lijkt dt ls er effect is vn CO 2 doseren op de hoeveelheid iomss, dit zowel ovengronds ls ondergronds werd gevonden. Het is dus niet zo dt ls een verhoging vn de CO 2 concentrtie niet leidde tot meer ovengrondse groei, de extr productie vn ssimilten in de ol werden opgeslgen. Er mg worden ngenomen dt ook in deze proef het doseren vn CO 2 heeft geleid tot verhoging vn de fotosynthese, zols die in het verleden ij een groot ntl leliecultivrs is vstgesteld. Dit heeft echter ij veel cultivrs niet geleid tot ntoonre kwliteitsveretering, of een toenme vn iomss. Het effect vn CO 2 verhoging is echter ook fhnkelijk vn de hoeveelheid licht; onder donkere omstndigheden (zols in dit onderzoek) werd steeds minder effect gevonden dn onder veel licht (v. Noort, 2004; Grcí, 2002). Prktijkonderzoek Plnt & Omgeving 19
De jrkosten vn een instlltie voor het doseren vn CO 2 uit rookgssen komen voor een edrijf vn twee hectre op 4400,- (KWIN, prijspeil eind 2007). Er kn dn echter lleen CO 2 gedoseerd worden ij wrmtevrg, zodt het effect hiervn nog kleiner zl zijn dn in het hier uitgevoerde onderzoek wrin gedurende de hele lichtperiode gedoseerd is. Omdt de gemeten kwliteitsveretering in dit onderzoek l erg eperkt ws, is er geen uitgereide economische nlyse uitgevoerd. Prktijkonderzoek Plnt & Omgeving 20
Litertuur Kok, B.J., Schouten, E.T.J., Anholt. J.T.M. vn. 1999, Belichte teelt vn lelie. Slechts enkele cultivrs regeren op CO 2 emesting. Vkwerk 73(36): 37 Plnt Dynmics. 2008. Fotosynthese onderzoek ij lelie in reltie tot CO 2 en licht. PT project 12888. 27pp Grcí, N., Telgen, H.J. vn, Kern, T., Mourik, N. vn, Klp, J., Leeuwen, F. vn, Akse, F. 2002. CO 2 - dosering ij roos onder verschillende temperturen en elichtingsniveus. PPO sector Glstuinouw, pulictienr 532, 27pp Hoog, J. de, Mourik, N.M. vn, Rijsdijk, A.A., Wrmenhoven, M.G., Meijvogel, J. 2000. CO 2 ij roos. Proefsttion voor Bloemisterij en Glsgroente, rpport 239, 18pp Blcquière, Tj., Stpel-Cuijpers, L.H.M. 1996. Invloed vn CO 2 op de productie en kwliteit vn potplnten en snijloemen. Proefsttion voor Bloemisterij en Glsgroente, rpport 47, 49pp Noort, F. vn. 2004. Invloed vn CO 2 -doseren op de productie en kwliteit ij Alstroemeri. Prktijkonderzoek Plnt & Omgeving, rpport 411724, 17pp Durieux, A.J.B. 1978. CO 2 tegen knopvl ij teelt Enchntment met ijelichting. Vkld voor de Bloemisterij 17:24-25 Mortensen, L.M., Ulsker, R. 1985. Effect of CO 2 concentrtion nd light levels on growth, flowering nd photosynthesis of Begoni x hiemlis Fotsch. Scienti Horticulture 27:133-141 Mortensen, L.M., Moe, R. 1983. Growth responses of some greenhouse plnts to environment. VI. Effect of CO 2 nd rtificil light on growth of chrysnthemum morifolium Rmt. Scienti Horticulture 19:141-147 Prktijkonderzoek Plnt & Omgeving 21