SCHOOLTEAMVRAGENLIJST 2016 De rol van de leerkracht en het team in het optimaliseren van professionele ontwikkeling en bevlogenheid binnen vakgroepen Katrien Vangrieken
Onderzoeksrationale Geëngageerde leraars = beste leraars Onderlinge samenwerking = noodzaak Geëngageerde samenwerkers Hoe het beste halen uit deze dynamieken? Inzicht verwerven in engagement van leraren in een team context 19/09/2017 2
Negatief beeld in de media 19/09/2017 3
Engagement! Positieve focus: leraren in hun element Geëngageerde leraren = Cruciale bouwstenen voor school-success Essentieel voor leren & ontwikkeling van leerlingen EN leraren Bevorderd door hulpbronnen Voorzien leraren van energie Kenmerken van de individuele leraar Kenmerken van de omgeving 19/09/2017 4
Samen werken & samenwerken Nood aan samenwerken & samen leren Voordelen voor: Leraren: bv. welzijn, verbeterde onderwijspraktijk Leerlingen: bv. verbeterde prestaties & leren School: bv. innovatie Belang van balans individueel werk & samenwerking 19/09/2017 5
INDIVIDU OF? EN! SAMEN -WERKING 19/09/2017 6
Kernvraag Hoofddoel: Inzicht verwerven in engagement & samenwerking van leraren in vakgroepen Invloed van: Individuele jobkenmerken Kenmerken van de vakgroep 19/09/2017 7
Variabelen: Individuele jobkenmerken Autonomie Pedagogisch-didactisch: Onderwijsmethoden en strategieën, vormgeven van lessen, planning en klasmanagement Curriculum: Lesinhouden bepalen, leerplannen flexibel toepassen, doelstellingen voor lesgeven opstellen Openheid t.a.v. samenwerking Doelmatigheidsbeleving Instructie: In staat achten om kwaliteitsvol onderwijs en instructie aan te bieden Betrokkenheid lln: In staat achten om lln (ook de moeilijke) te motiveren en betrokken te houden Klasmanagement: In staat achten tot effectief klasmanagement 19/09/2017 8 (Vangrieken et al., 2016; Tschannen-Moran & Woolfolk Hoy, 2001)
Variabelen: Kenmerken vakgroep Team entitativity teamgevoel Gedeelde doelen & cohesie Taakinterdependentie: Ervaren belang van samenwerking + gevoel elkaar nodig te hebben Uitkomstinterdependentie: Als team beoordeeld worden op prestaties + belang van prestaties vakgroep voor prestaties/beoordeling leden Psychologische veiligheid Veilig voelen om (afwijkende) mening te uiten, fouten te maken, om hulp te vragen 19/09/2017 (Vangrieken et al., 2016; Edmondson, 1999) 9
Variabelen: Samenwerking & professionele ontwikkeling 3 aspecten: Uitwisselingsactiviteiten: Praten over moeilijkheden bij het lesgeven; ideeën, materialen, leerervaringen en de eigen klaspraktijk delen met collega s Professionele samenwerking: Samenwerken bij het ontwikkelen en uitwerken van lesmaterialen, toetsen, lesvoorbereidingen en - aanpakken Constructieve discussies: Professionele meningsverschillen openlijk op een constructieve manier met elkaar bespreken 19/09/2017 (de Vries, Jansen, & Van de Grift, 2013) 10
Variabelen: Bevlogenheid 3 aspecten: Vitaliteit: Bruisen van energie, zich fit voelen, grote mentale veerkracht en doorzettingsvermogen Toewijding: Sterke betrokkenheid tot het werk, werk zien als nuttig, zinvol, inspirerend en uitdagend. Gevoelens van trots en enthousiasme. Absorptie: Helemaal opgaan in het werk, tijd vliegt als men aan het werk is. 19/09/2017 (Schaufeli, Salanova, González-Romá, & Bakker, 2002) 11
Variabelen: Teambevlogenheid 3 aspecten: Team-vitaliteit: Vakgroep bruist van energie en beschikt over een sterk doorzettingsvermogen Team-toewijding: Betrokkenheid van de vakgroep tot het werk, motivatie en enthousiasme om werk goed te doen. Team-absorptie: Helemaal opgaan in het werk, tijd vliegt als leden samen aan het werk zijn 19/09/2017 (Torrente, Salanova, Llorens & Schaufeli, 2012) 12
Theoretisch model Autonomie Openheid t.a.v. samenwerking Doelmatigheidsbeleving Team entitativity Samenwerking & professionele ontwikkeling Individueel engagement Team engagement Psychologische veiligheid 19/09/2017 13
Steekproefkenmerken Totaal uitgenodigd: 1997 leerkrachten (22 scholen) Totaal deelgenomen: 1390 Minimale participatie per vakgroep (60/50%) 954 leerkrachten 170 vakgroepen 22 scholen 19/09/2017 14
Steekproefkenmerken Gemiddelde Minimum Maximum Standaardafwijking Leeftijd 40.75 22 62 10.29 Ervaring op school Ervaring in het onderwijs 12.86 0 41 9.43 15.21 0 41 10.28 19/09/2017 15
Gebruikte schalen Autonomie & openheid t.a.v. Samenwerking: Vangrieken et al. (2016) Doelmatigheidsbeleving: Tschannen-Moran en Woolfolk Hoy (2001) Team entitativity: Vangrieken et al. (2016) Psychologische veiligheid: Edmondson (1999) Samenwerking & professionele ontwikkeling: gebaseerd op de Vries, Jansen, & Van de Grift (2013) Bevlogenheid Utrechtse Bevlogenheidsschaal (Schaufeli & Bakker, 2003) Utrechtse Bevlogenheidsschaal voor teams (Torrente, Salanova, Llorens, & Schaufeli, 2012) 19/09/2017 17
Analyses Nagaan psychometrische kwaliteit vragenlijst Confirmatorische factoranalyse Interne consistentie (Cronbach s Alpha) Testen theoretisch model: Multilevel padanalyses (vakgroep) 19/09/2017 18
Hulpbronnen Samenwerking & professionele ontwikkeling Doelmatigheidsbeleving - Instructie Doelmatigheidsbeleving Betrokkenheid lln. Doelmatigheidsbeleving Klasmanagement Uitwisselingsactiviteiten Pedagogisch-didactische autonomie Curriculum autonomie Openheid t.a.v. samenwerking Professionele samenwerking Constructieve discussies Gedeelde doelen en cohesie Taakinterdependentie Uitkomstinterdependentie Psychologische veiligheid 19/09/2017 21
Hulpbronnen Samenwerking & professionele ontwikkeling Uitwisselingsactiviteiten: Vakgroepkenmerken + openheid t.a.v. samenwerking Professionele samenwerking: Vakgroepkenmerken (teamgevoel) + openheid t.a.v. samenwerking Constructieve discussies: Psychologische veiligheid! Doelmatigheidsbeleving - Klasmanagement 19/09/2017 22
Hulpbronnen - Bevlogenheid Doelmatigheidsbeleving - Instructie Doelmatigheidsbeleving Betrokkenheid lln. Doelmatigheidsbeleving Klasmanagement Bevlogenheid - Vitaliteit Pedagogisch-didactische autonomie Curriculum autonomie Openheid t.a.v. samenwerking Bevlogenheid - Toewijding Gedeelde doelen en cohesie Bevlogenheid - Absorptie Taakinterdependentie Uitkomstinterdependentie Psychologische veiligheid 19/09/2017 23
Hulpbronnen - Bevlogenheid Over de hele lijn positief effect van: Doelmatigheidsbeleving - instructie Doelmatigheidsbeleving - betrokkenheid lln Pedagogisch-didactische autonomie Gedeelde doelen en cohesie (vakgroep) Positief effect op toewijding en absorptie: Openheid t.a.v. samenwerking 19/09/2017 24
Hulpbronnen - Teambevlogenheid Doelmatigheidsbeleving - Instructie Doelmatigheidsbeleving Betrokkenheid lln. Doelmatigheidsbeleving Klasmanagement Teambevlogenheid - Vitaliteit Pedagogisch-didactische autonomie Curriculum autonomie Teambevlogenheid - Toewijding Openheid t.a.v. samenwerking Gedeelde doelen en cohesie Teambevlogenheid - Absorptie Taakinterdependentie Uitkomstinterdependentie Psychologische veiligheid 19/09/2017 25
Hulpbronnen - Teambevlogenheid Over de hele lijn positief effect: Gedeelde doelen en cohesie (!) Psychologische veiligheid 19/09/2017 26
Samenwerking & professionele ontwikkeling - Bevlogenheid Bevlogenheid - Vitaliteit Uitwisselingsactiviteiten Professionele samenwerking - Bevlogenheid - Toewijding Bevlogenheid - Absorptie Constructieve discussies - Teambevlogenheid - Vitaliteit Teambevlogenheid - Toewijding Teambevlogenheid - Absorptie 19/09/2017 27
Samenwerking & professionele ontwikkeling - Bevlogenheid Vnl. effecten op teambevlogenheid Sterkste effecten van uitwisselingsactiviteiten 19/09/2017 28
Conclusies Een team zijn doet ertoe Streef naar een optimale balans tussen individu en vakgroep Bevlogen leerkrachten hebben vertrouwen in hun kunnen, zijn autonoom én staan open voor samenwerking Bevlogen vakgroepen zijn samenhangende teams met gedeelde doelen, waarin leerkrachten samenwerken en zich veilig voelen om hun (kritische) mening te delen Vakgroepen met veel samenwerking en professionele ontwikkeling zijn samenhangende teams met gedeelde doelen en verantwoordelijkheden, waarin leerkrachten elkaar nodig hebben, zich veilig voelen en het gevoel hebben dat vakgroepwerking ertoe doet 19/09/2017 29