INFORMATIE VOOR DE LEERKRACHT HET VERDWENEN VERHAAL Leerlijn Interdisciplinair Thema Verhalen Groep 7 en 8 26 april 2017
Cultuuronderwijs op zijn Haags Leerlijn Interdisciplinair Thema Verhalen Groep 7 en 8 26 april 2017 Dit document wordt regelmatig geactualiseerd. Kijk voordat u ermee aan de slag gaat op www.cultuurschakel.nl/coh voor de nieuwste versie. Informatie voor de leerkracht is opgesteld ter verduidelijking van en aanvulling op de bijbehorende projectbeschrijving. Met beide documenten kunt u zelf uw lessen voorbereiden. Het project kan worden uitgevoerd in maximaal 68 lesuren van 45 minuten. Leerdoelen In hoofdstuk 3 vindt u de leerdoelen. Gezien de vakoverstijgende opzet van dit project, kunt u een aantal van deze doelen ook gebruiken bij het registreren van doelen bij andere leergebieden. Elementen binnen dit project die in andere leergebieden aan de orde komen, kunt u ook terugvinden in hoofdstuk 10 (Nederlandse taal) en in hoofdstuk 11 (Gerelateerde leergebieden). Benodigdheden In hoofdstuk 5 vindt u een lijst met benodigdheden die u kunt gebruiken bij het uitvoeren van dit project. In deze lijst kunt u materialen tegenkomen die niet in de projectbeschrijving staan. Deze extra materialen zijn opgenomen zodat u een keuze kunt maken uit meerdere mogelijkheden. Naast de lijst met benodigdheden vindt u een lijst met bronnen die overeenkomen met de genoemde bronnen in de projectbeschrijving. Didactische werkvormen Bij de beschrijvingen van de didactische werkvormen in hoofdstuk 6 kunt u werkvormen tegenkomen die niet letterlijk terug te vinden zijn in de projectbeschrijving. Ook hier zijn deze extra werkvormen opgenomen zodat u een keuze kunt maken voor de uitvoering van uw lessen. 2
Inhoudsopgave 1. Korte beschrijving van het project... 4 2. Leerinhouden... 5 3. Leerdoelen... 5 4. 21 ste eeuwse competenties... 5 5. Benodigdheden... 6 6. Didactische werkvormen... 6 7. Projectplanning... 7 8. Bezoek culturele activiteit / culturele activiteit in de school... 7 9. Kunstenaar in de klas... 7 10. Nederlandse taal in het project... 7 11. Gerelateerde leergebieden... 7 12. Bronnen... 7 13. Tijdlijn... 8 14. Beoordelen... 8 15. Promotie... 8 16. Van de Haagse collega s... 9 17. Ouderbetrokkenheid... 9 18. Bijlagen... 9 3
1. Korte beschrijving van het project Het project Verhalen kan schoolbreed ingezet worden of als individueel project per klas. De projecten hebben als uitgangspunt dat verhalen overal te vinden zijn. Maar hoe vind je ze? Door je fantasie te gebruiken, door je te laten inspireren door andere verhalen, kunstenaars, je eigen verhaal en dat van de ander. Als het project schoolbreed ingezet wordt, is uitwisseling mogelijk tussen de leerjaren. De opdrachten voor de verschillende leerjaren kunnen dan met elkaar verbonden worden. De titels van de opdrachten zijn daarom ook voor een deel herkenbaar. Groep 7 kan ook een opdracht doen die beschreven staat bij groep 5. Het subthema is Het verdwenen Verhaal. De vragen waarop antwoorden gezocht worden in de onderzoeksfase zijn o.a.: Wat zijn verhalen? Waar ontstaan verhalen of waar vind je verhalen? Verhalen vind je in voorwerpen, in vorm en beeld, muziek en dans, in andere kunstuitingen. Verhalen komen vanuit taal en schrift: letters, woorden, zinnen, nieuwe communicatievormen, nep of geheimtaal. Er zijn persoonlijke verhalen, eigen en familieverhalen, wereldverhalen. Verhalen over jezelf in de wereld. Het beeld herscheppen van het zelf en de wereld om je heen. Bestaande verhalen herscheppen. Voor de uitvoering wordt gewerkt vanuit het vertellen van verhalen in een vorm of expressie: beeld, beweging en geluid. Hoe breng je een verhaal over in taal, muziek, dans, beeld en met emoties. Het inspiratie deel zoals de oriëntatieopdracht, de gebruikte boeken, filmpjes en kunstuitingen, is gericht op de ontwikkeling van fantasie en nieuwsgierigheid. Praktische aanbevelingen: Tijdens dit project kan de zoektocht spannender gemaakt worden door de leerlingen naast de opdrachten ook hints of aanwijzingen te geven. De eerste hint ligt direct na de introductie al in de klas. In iedere klas zijn twee vormen op de grond gelegd, twee V s. In ieder klas liggen de V s anders. (zie bijlages) Voor de start van onderzoeksopdrachten kan er bv. een hint op de verzamelmuur staan zoals: Wie, wat, waar, wanneer, waarom? Om een eerste aanzet tot een verhaal te maken kun je werken vanuit de 5 w s. Vijf vragen die je kunt stellen om ingrediënten te verzamelen voor het verzinnen van een verhaal. Tijdens de verschillende fases in dit project komt bv. de directeur even langs in de klas/stuurt een filmpje/legt een briefje neer of iets anders, met een vraag, opdracht, aanwijzing of verhaaltje. De Muur van Bevindingen, de Verzamelmuur, is een muur die je in de school aanwijst om oplossingen en inhouden op ten toon te stellen. In de weken dat er aan dit project wordt gewerkt zal deze muur groeien met verschillend werk van de leerlingen van alle leerjaren die meedoen, ter inspiratie voor de andere klassen. De ene groep verrast de andere groep met een boodschap of verhaal. NB. Er kan ook gewerkt worden met het lege boek waarin de bevindingen en werk van de leerlingen bewaard worden. Maak in de klas een verhalen vertelplek. Dit kan in de vorm van een zelfgemaakt kampvuurtje waar omheen gezeten wordt bij het vertellen van verhalen om zo een intieme sfeer te creëren. Andere mogelijkheden zijn een vertelstoel, een hoek met kussens, of een ander object waar je omheen kan zitten met de leerlingen. 4
2. Leerinhouden Leerlingen leren over verhalen en met verhalen. Verhalen zijn overal en nergens. Ze gaan op zoek naar hun eigen verhaal en dat van anderen met als invalshoek taal, beeld, beweging en geluid. 3. Leerdoelen Kennisdoelen De leerling: leert dat alles een verhaal in zich heeft. leert verhalen omzetten in beelden leert emoties omzetten in beeldtaal. leert over beeldvorming en vooroordelen leert over verhalen in andere tijden en culturen Vaardigheidsdoelen De leerling: kan verhalen vertalen in beeld en geluid Kan emoties gebruiken in een verhaal kan verhalen en emoties herkennen in muziek en omzetten in dans en spel. kan eigen vooroordelen en beeldvorming bespreekbaar maken kan fantasievol met de werkelijkheid omgaan kan verhalen uitspelen Houdingsdoelen De leerling: durft te experimenteren is nieuwsgierig kijkt/luistert open naar de verhalen van anderen is bereid eigen vooroordelen en beeldvorming kritisch te bekijken wordt zich bewust van de hoeveelheid spullen die we verzamelen. 4. 21 ste eeuwse competenties Creatief denken denken buiten de gebaande paden verhalen verzinnen Samenwerken in kleine en grote groepjes een proces doormaken Communiceren reflecteren op wat geleerd en beleefd is samen verhalen vertellen Sociale en culturele vaardigheden verhalen in een sociale en culturele context kunnen plaatsen Informatievaardigheden onderzoek doen Kritisch denken kritisch kijken naar eigen werk en vaardigheden 5
5. Benodigdheden De boeken die gebruikt kunnen worden in het project zijn ook schoolbreed in te zetten, want voor alle leerjaren te gebruiken. Mooi boek. Joke van Leeuwen. (Em. Querido s Kinderboeken Uitgeverij 2016. Bekroond met de Zilveren Griffel 2016). Lettersoep. Harriet van Reek. (Em. Querido s Kinderboeken Uitgeverij 2016. Eerste druk 2015. Bekroond met het Zilveren Penseel 2016). Rond vierkant vierkant rond de beeldsonnetten. Ted van Lieshout. (Uitgeverij Leopold 2015 Bekroond met de Zilveren Griffel 2016). Mijn huis, de rest van de wereld en daarbuiten. Judith nab. ( Hoogland & van Klaveren, Uitgeverij 2014) Mijn letter vrienden. Annabel Keijzer (Uitgever: studio ANNABEL.nl 2016). Materialen: smartboard Uitgeprinte emoticons Papier in verschillende soorten en maten Computer Voorwerpen van thuis Wereldkaart Punaises of gekleurde stikkertjes Eigen telefoon of telefoon van de leerkracht stokjes Kopie portretfoto Tekenmateriaal tijdschriften (persoonlijke) spullen Een sfeervolle vertelplek, zoals een zelfgemaakte kampvuur. 6. Didactische werkvormen Instructie introduceren van leerstof Interactie Bespreken van het bronnenmateriaal Bespreken van en vertellen over het gemaakte werk Bespreken van resultaten uit onderzoek Samen praten over. Opdrachtsvormen Onderzoeksopdrachten Individuelen opdrachten Groepsopdrachten Spelopdrachten Samenwerkingsvormen Groepswerk in kleine en grote groepen Spelvormen Inleven in personen en objecten Uitspelen van verhalen 6
7. Projectplanning Introductie project: 1545 minuten Oriëntatie: 30 60 minuten verdeeld over 2 opdrachten. U kunt in het stroomdiagram zelf of met de groep een route naar een uitkomst plannen. Wij adviseren om minimaal 2 onderzoeks en 2 maakopdrachten te doen. De lengte van de onderzoeks en maakopdrachten varieert van 30 60 minuten 8. Bezoek culturele activiteit / culturele activiteit in de school Bij de uitvoering van het project is een bezoek aan een voorstelling, tentoonstelling of vaste collectie in een Haagse culturele instelling van grote meerwaarde. Bij elk project is een wisselend aanbod van culturele activiteiten beschikbaar. Raadpleeg de website van CultuurSchakel voor het actuele aanbod of laat u informeren door de culturele instellingen. 9. Kunstenaar in de klas Bij de uitvoering van het project kan een kunstenaar of andere ervaringsdeskundige betrokken worden. Raadpleeg hiervoor de website van CultuurSchakel. 10. Nederlandse taal in het project Vaktaal/begrippenlijst Reframen DNA collage Nederlandse taal Reframen Imago Beeldvorming Vooroordeel DNA Collage 11. Gerelateerde leergebieden Wereldoriëntatie Het thema kan aansluiten bij: Oriëntatie op jezelf en je omgeving Geschiedenis Aardrijkskunde Sociaalemotionele vorming Nederlandse Taal Woordenschatontwikkeling Stellen Drama Presenteren 12. Bronnen Introductie Orientatie Onderzoek http://thecreatorsproject.vice.com/nl/blog/authortranslatesallofpeterpanintoemojis 7
Achtergrondinformatie over de ontwerper voor de leerkracht: Kunstenaar Joe Hale: Neverland Emoji: Het 47.000 woorden tellende verhaal van Wendy, John en Michaels reis in Peter Pan naar Neverland komt uiteindelijk neer op zo'n 44.000 emojis, geïnspireerd door onder andere het gebruik van hiërogliefen als beeldtaal. Neverland lijkt te gaan over ons moderne verlangen om liever in een virtuele wereld te leven dan in de echte, een plek waar we altijd jong kunnen blijven en nooit op hoeven te groeien." Trailer Peter Pan: https://www.youtube.com/watch?v=zyhde0scroc Filmpje waarin het verhaal van Peter Pan voorgelezen: https://www.youtube.com/watch?v=9yyk7rrmtcw Straatfantast van kunstenaar Bert Hana. Start bij 0:10 minuten en eindig op 1:05 minuten: https://www.youtube.com/watch?time_continue=52&v=dertugzlvfe Project van het reclameduo MarieLouise Diekema en Tim Olland http://thecreatorsproject.vice.com/nl/blog/hetfotoplatformreframerefugeelaatvluchtelingenhuneigenbeeldvormingbepalen Project van Mormondo The DNA Journey: http://www.froot.nl/posttype/froot/zehaddenallemaalvooroordelenanderelandentotzezelfeendnatestdeden/ Uitvoeren Voorbeeld van vlogger Joy BeautyNezz; https://www.youtube.com/user/joybeautynezz. Kunstenaar Raoul Deleo; https://raouldeleo.com/project/terraultima/ Interieur foto s van Thijs Wolzak; http://thijswolzak.nl/fotos/jaar2015/andreklukhuhn Firma Mes een Haags theatergezelschap; voorstelling Troep: http://www.firmames.nl/projecten/troep/ Wereldverhalen in Nederland ; http://www.stichtingvoorbeeldprojecten.nl/grootouderslezenvoor/ http://www.youblisher.com/p/1063442wereldverhaleninamsterdamzuidoost/ Engelstalige site; http://www.worldstories.org.uk/. Op deze site worden bekende traditionele en nieuwe verhalen van over de hele wereld verzameld. Op de website www.haagsekunstenaars.nl vindt u een schat aan informatie over Haagse kunstenaars. Er kan gezocht worden op naam, materiaal, technieken ed. 13. Tijdlijn Prehistorie 50 v. C 3000 v. C. 500 na C. 500 1000 1000 1500 1500 1600 1600 1700 1700 1800 1800 1900 1900 1950 1950 nu 14. Beoordelen Voor het beoordelen van de leerlingprestaties kunt u gebruik maken van het beoordelingsformulier voor leerkracht en leerling. De vier beoordelingscriteria zijn afgestemd op de kerndoelen kunstzinnige oriëntatie en de uitgangspunten van COH. De leerlingprestaties in het gehele project worden meegenomen in de beoordeling. Voor het gebruiken van de formulieren is een korte toelichting beschikbaar. De formulieren en toelichting vindt u als afsluiting in de projectbeschrijving. 15. Promotie Er zijn verschillende mogelijkheden om het project onder de aandacht van ouders en de omgeving van de school te brengen. 8
Foto s / filmpjes van het proces en de werkstukken op de website van de school. Ouders uitnodigen bij de presentatie van de uitkomst. Verslag van het project in de wijkkrant. 16. Van de Haagse collega s Informatie volgt later 17. Ouderbetrokkenheid Ouders kunnen ingeschakeld worden bij: de activiteiten die buiten de school plaatsvinden de verslaglegging in foto s en filmpjes extra handen in de klas bij de maakopdrachten 18. Bijlage 1 Vvormen Bijlagen Het beoordelingsformulier voor de leerkracht en leerling en de toelichting op het beoordelingsmodel vindt u op de volgende pagina s. 9
Beoordelingsmodel docent In te vullen door de leerkracht Naam leerling:...................................... Groep:............ School:............................................ Datum:........... Discipline:......................................... Project:............................................ ++ + ± nvt 1. Samenhang Oriëntatie, Onderzoek en Resultaat de samenhang tussen de verschillende fases in het creatief proces Toelichting:.................................................................... 2. Zeggingskracht Resultaat en Presentatie de zeggingskracht van het werk en de wijze van presenteren Toelichting:.................................................................... 3. Reflectie zinvol mondeling/schriftelijk reflecteren op Oriëntatie, Onderzoek, Resultaat & Presentatie Toelichting:.................................................................... 4. Attitude concentratie, doorzettingsvermogen, inzet, nieuwsgierigheid en samenwerking Toelichting:.................................................................... 5.. Tops Het volgende is echt goed gegaan: 1.................................................................... 2.................................................................... 6 Tip Wat zou kunnen verbeteren:................................................................... 10
Beoordelingsmodel leerling In te vullen door de leerling Naam leerling:...................................... Groep:............ School:............................................ Datum:........... Discipline:......................................... Project:............................................ 1. Resultaat en Presentatie Hoe vind je het resultaat en hoe vind je je presentatie ervan? nvt Toelichting: Ik vind het resultaat................... omdat.................................... en de presentatie vind ik............... omdat.................................... 2. Onderzoeken Hoe heb jij je onderzoek aangepakt en in hoeverre is je dat gelukt? nvt Toelichting: Ik heb gekozen voor............................................................ omdat....................................................................... 3. Reflectie Hoe waren je antwoorden op de reflectievragen? nvt Toelichting:.................................................................... 4. Werkhouding Hoe ging het werken aan je opdracht? nvt Toelichting:.................................................................... 5. Tops en Tips Wat ging erg goed en wat kan beter? Tops:........................................................................ Tips:......................................................................... 6. Extra Is er nog iets wat je wilt opmerken?.............................................................................. Wat betekenen de smileys? goed of uitstekend ruim voldoende voldoende nog geen voldoende 11
Toelichting op het beoordelingsmodel 1. Samenhang Oriëntatie, Onderzoek en Resultaat Hier beoordeelt u de samenhang tussen de verschillende stappen uit het creatief proces. De leerling heeft zich met de groep georiënteerd op het project, o.a. door deelname aan het filosofisch gesprek. De leerling heeft in totaal drie onderzoekjes uitgevoerd. De leerling heeft een product gemaakt of resultaat bereikt. 2. Zeggingskracht Resultaat en Presentatie Hier beoordeelt u de zeggingskracht van het gemaakte product of het bereikte resultaat. De zeggingskracht wordt bepaald door de combinatie van de keuze en toepassing van de: 1. Betekenis: datgene wat het product uitdrukt, dat wat het betekent: het verhaal/de voorstelling. Het gaat om de betekenis die de leerling wil uitdrukken, maar ook om de betekenis die de beschouwer aan het beeld geeft. 2. Vorm: de vormgevingselementen die het resultaat bepalen: ruimte, kleur, textuur, compositie, vorm(soorten), herhaling, contrast, frasering, articulatie, etc. 3. Materiaal en techniek: het gebruik van de materialen, technieken, apparatuur, voorwerpen, attributen, belichting, geluid, kostuums, grime, decorstukken, instrumenten, etc. 3. Reflectie Bij elke stap van het creatief proces komt reflectie aan bod. Dat kan in de vorm van vragen die de leerling mondeling beantwoordt, een gesprekje of een schriftelijk verslag. Ook de zelfbeoordeling van de leerling kunt u hierin meenemen. 4. Attitude Hier beoordeelt u de verschillende aspecten van de werkhouding van de leerling: de concentratie, het doorzettingsvermogen, de inzet, de nieuwsgierigheid en de mate van samenwerking. 5. Tops Er zijn altijd positieve opmerkingen te plaatsen. Noem er twee. 6. Tip Noteer hier een aandachts of verbeterpunt. Dat kan over alle bovenstaande beoordelingspunten gaan. 12