Strategie voor de Afvalwaterketen Waterschap Vallei en Veluwe Waterschap Vallei en Veluwe augustus 201 Versie Algemeen Bestuur A company of Royal HaskoningDHV
HASKONINGDHV NEDERLAND B.V. WATER TECHNOLOGY Barbarossastraat 35 Postbus 151 6500 AD Nijmegen +31 24 328 42 84 Telefoon +31 (0)24 323 29 18 Fax info@nijmegen.royalhaskoning.com E-mail www.royalhaskoningdhv.com Internet Amersfoort 56515154 KvK Documenttitel Strategie voor de Afvalwaterketen Waterschap Vallei en Veluwe Status Versie Algemeen Bestuur Datum augustus 2014 Projectnaam Projectnummer Opdrachtgever Waterschap Vallei en Veluwe Referentie Auteur(s) Collegiale toets Maarten Schaafsma Janine Leeuwis-Tolboom Datum/paraaf.. Vrijgegeven door Paul Roeleveld Datum/paraaf..
INHOUDSOPGAVE Blz. 1 VISIE EN AMBITIE 2030 1 1.1 Onze omgeving 1 1.2 Onze visie 1 1.3 Onze ambities 2 2 STRATEGIE 2020 3 2.1 Waterpartnerschap 4 2.2 Waardecreatie 6 2.3 Beheersbaarheid 8 2.4 Flexibiliteit 10 2.5 Schoon water 12 VOORWOORD Sinds de fusie tussen de waterschappen Veluwe en Vallei en Eem heeft er binnen het programma afvalwaterketen afstemming plaatsgevonden over de vraag wat we willen bereiken en hoe we dat willen bereiken. Daarvoor is gewerkt aan het opzetten van een visie en strategie voor de afvalwaterketen met inbreng van bestuurders, externe stakeholders en medewerkers. Een belangrijk proces om te komen tot een gezamenlijke koers. In samenspraak met de collega s van het watersysteem is het visie deel opgenomen in een integrale visie, welke op 24 april 2014 is vastgesteld in het Algemeen Bestuur als de Lange Termijn Visie (LTV) Toekomstbeelden van ons Waterschap. In onderhavig document is het strategische deel weergegeven met als doel een verdiepingsslag te maken richting het Waterbeheerprogramma (WBP), waarin het zal worden vertaald in doelen en maatregelen. gevonden.9x3914/r/905268/nijm Conceptrapport augustus 201 Fout! Verwijzingsbron niet
1 VISIE EN AMBITIE 2030 1.1 Onze omgeving Als waterschap opereren we in een veranderende omgeving met een toenemende complexiteit. Naast een steeds sterkere focus op de doelmatige uitvoering van onze maatschappelijk opgaven spelen ook ontwikkelingen als schaarser wordende grondstoffen, klimaatverandering, complexere (micro)verontreinigingen, sociale en demografische ontwikkelingen een steeds prominentere rol. Indirect leidt dit ertoe dat de afhankelijkheid van onze omgeving voor het bereiken van de gestelde doelen steeds verder toeneemt. Samenwerking wordt gezien als het middel om op doelmatige wijze aan deze opgaven te werken. Naast de complexiteit neemt ook het ambitieniveau van de sector steeds verder toe. Door vanuit de kerntaken bredere initiatieven op te pakken zijn de waterschappen in staat een belangrijke bijdrage aan maatschappelijke opgaven te leveren. Ambities, bijvoorbeeld op het gebied van duurzaamheid, zijn vastgelegd in overeenkomsten als het Klimaatakkoord, het Fosfaatakkoord en de Green Deals. Ook voor het bereiken van deze en vele andere ambities zijn we in hoge mate afhankelijk van onze directe omgeving. 1.2 Onze visie Onze kerntaken vormen blijvend de basis voor ons handelen. Als maatschappelijke organisatie vinden we het belangrijk om extra waarde aan onze omgeving toe te voegen en onze taken zo doelmatig mogelijk uit te voeren. In sommige gevallen kunnen we de taken anders invullen dan voorheen. Vanuit onze bestuurlijke lange termijn visie ( toekomstbeelden van ons waterschap ) zien we daarvoor de volgende belangrijke ontwikkelrichtingen: - we sturen de waterhuishouding aan als één systeem om daarmee de waterketen zoveel mogelijk te optimaliseren met betrekking tot kosten, kwaliteit en kwetsbaarheid. - we winnen duurzame energie en grondstoffen om daarmee een bijdrage te leveren aan de circulaire economie en de kosten van de waterketen voor de toekomst beheersbaar te houden. - we scheiden schone en vuile waterstromen zoveel mogelijk aan de bron om de kostbare uitbreiding van onze rioolwaterzuiveringen te voorkomen, de kosten van de toekomstige opgaven voor de verwijdering van nieuwe stoffen zoveel mogelijk te beperken en de winning van grondstoffen uit afvalwater mogelijk te maken. Onze maatschappelijke doelen kunnen we niet in ons eentje bereiken, dit vraagt om een intensieve samenwerking tussen het bedrijfsleven, burgers, kennisinstellingen, maatschappelijke organisaties en overheden. Daarom werken we vanuit partnerschappen aan vastgestelde gezamenlijke doelen. Waterschap Vallei en Veluwe vervult daarbij de rol van trekker voor opgaven in de afvalwaterketen. Dit doen we door vanuit onze gedegen kennis van de omgeving, vraag en aanbod bij elkaar te brengen. Initiatieven worden ingevuld vanuit strategische partnerschappen, die we bewust kiezen in relatie tot onze doelen. Afhankelijk van het initiatief loopt onze rol sterk uiteen, van volgend en dienend tot initiërend en sturend. Een doelmatige uitvoering van onze taken vraagt om een optimale beheersbaarheid en flexibiliteit. De afvalwaterketen beheersen we vanuit betrouwbare gegevens en sturing Versie Algemeen Bestuur - 1 - augustus 201
op ontwikkelingen in de keten. Vaak kunnen we ontwikkelingen slechts beperkt beïnvloeden. Onze ondernemende houding en de realisatie van infrastructuur op maat borgt de benodigde flexibiliteitt in de afvalwaterketen. Samengevat leidt onze visie tot het volgende motto: 1.3 Onze ambities In onze visie zijn grofweg vijf thema s te onderscheiden, die gezamenlijk de trends en ontwikkelingen in de omgevingg dekken. Aan elk van de vijf thema s is een centrale ambitie gekoppeld: Waterpartnerschap: We sluiten de afvalwaterketen en creëren meerwaarde door als waterpartner samen te werken met bedrijven, kennisinstellingen en overheden. Beheersbaarheid: We hebben grip op elke soort druppel, zowel in het systeem als in de keten en we beheersen de kosten en risico s. Flexibiliteit: We leveren maatwerk door de infrastructuur continu af te stemmen op vraag en aanbod in de omgeving. Waardecreatie: We benutten de waarde van water door doelgericht om te gaan met stromen van de gemeenschap. Schoon water: We zetten het effluent nuttig in door de kwaliteit en kwantiteit te leveren die past bij de vraag vanuit de omgeving. In het hoofdstuk strategie (zie hoofdstuk 2) zijn de bovenstaande thema s uitgewerkt en zijn concrete doelen en kaders opgenomen waarmee we invulling geven aan de ambities. augustus 201 Algemeen Bestuur - 2 - Versie
2 STRATEGIE 2020 Onze visie vraagt om een ondernemende organisatie die midden in haar omgeving staat. Vanuit deze positie krijgen we grip op veranderingen en kunnenn we samen met partners invulling geven aan de maatschappelijke opgaven. Mede vanwege de ondernemende houding is invulling aan de strategie gegeven vanuit een veel toegepast concept in de commerciële sector, namelijk het concept van Treacy & Wiersema. Hierbij wordt onderscheid gemaakt in drie waardeprofielen: Operational excellence: het leveren van de beste prestaties. Product leadership: het leveren van de beste producten. Customer intimacy: het leveren van de beste dienstverlening. Het waterschap is een maatschappelijke organisatie die, vanuit samenwerking met partners in de omgevingg ( customer intimacy ), werkt aan een efficiënte realisatie van de opgaven. Onderdelen van product leadership en operational excellence zijn nodig om hieraan invulling te geven. Immers, zonder goede prestaties (o.a. betrouwbaarheid) en producten (grondstoffenn en schoon water) geen tevreden burgers en partners. In figuur 2.1 zijn de vijf centrale thema s gekoppeld aan de drie waardeprofielen. Figuur 2.1 Koppeling van de centrale thema s aan de waardeprofielen van Treacy & Wiersema. Versie Algemeen Bestuur - 3 - augustus 201
2.1 Waterpartnerschap Met waterpartnerschap streven wij ernaar onze doelen samen met partners effectief en efficiënt te bereiken. Onze omgeving De complexiteit van de uitdagingen waarvoor we staan wordt groter en de dynamiek van de omgevingg waarin we opereren neemt steeds verder toe. Het belang van samenwerking wordt onderkend als het middel om nieuwe oplossingen of technieken te ontwikkelen, door kennis bij elkaar te brengen. Ook wordt het belang onderstreept t in het kader van doelmatigheid, bijvoorbeeld in het Bestuursakkoord Water (2011). Vanuit het topsectorenbeleid wordt gezocht naar samenwerking in de gouden driehoek; de samenwerking tussen kennisinstellingen, bedrijven en overheden. Ook de maatschappelijke omgeving verandert. De samenleving verwacht een hoge mate van transparantie, men wil weten waar het geld naar toe gaat. Dit vraagt iets van de wijze waarop met de omgeving wordt gecommuniceerd. Mogelijkheden om te communiceren zijn de afgelopen jaren overigens sterk toegenomen, mede door de komst van sociale media. Een open en transparante houding wordt ook verwacht in het kader van samenwerking. Bij gesloten agenda s zal geen samenwerkingsverband op basis van wederzijds vertrouwen ontstaan. Onze doelen Samenwerking is voor Vallei en Veluwe het Onze speerpunten: middel om een groot scala aan doelen op een Kennis van behoeften in de nog efficiëntere wijze te bereiken. De omgeving samenwerking met gemeentenn is en blijft Samenwerking in het gouden belangrijk om de keten te optimaliseren. vierkant Samenwerking met bedrijven en Gezamenlijke proeftuin voor kennisinstellingen krijgt steedss meer aandacht, om de keten verder te optimaliseren en tot pilotprojecten nieuwe oplossingen te komen. Samenwerking met maatschappelijke organisaties en burgers helpt om benodigde maatregelen in de publieke en private ruimte effectief ectief en efficiënt te kunnen invoeren en daarvoor draagvlak te krijgen. Doel is een netwerk van overheden, bedrijven en kennisinstellingen en maatschappelijke organisaties op te zetten vanuit een gezamenlijke open agenda, als basis voor het waterpartnerschap. Daarom spreken wij voortaan over samenwerking in het gouden vierkant. De komende periode investeert ert Vallei en Veluwe in het helder krijgen wat de doelgroep (burger en bedrijfsleven) interessant en belangrijk vindt. Voor zover dit past bij onze eigen doelstellingen vormt dit de basis voor de beoogde strategische allianties en partnerschappen, inclusief een proeftuin voor pilotprojecten. Het complete beeld van de omgeving en wat zij belangrijk vindt helpt ons ook bij het communiceren van de meerwaarde die onze initiatieven opleveren ten aanzien van de maatschappelijke augustus 201 Algemeen Bestuur - 4 - Versie
opgaven. Het uiteindelijke doel is dat het beeld dat de omgeving heeft matcht met hoe wij als waterschap gezien willen worden, als onderdeel van de keten. Onze kaders Voor de doelen en focuspunten binnen dit thema gelden de volgende kaders: We zijn een maatschappelijke organisatie die zicht richt op de maatschappelijke meerwaarde. We gaan verder dan de eigen kerntaken, maar laten deze niet los. Initiatieven dienen een relatie te hebben met of bij te dragen aan de kerntaken. We moeten in een dynamische omgeving onze rol bepalen. Dit vraagt aanpassend vermogen. Afhankelijk van de situatie kunnen we een leidende, volgende, sturende of dienende rol innemen. We gaan bewust om met de risico s die hierbij horen. Hoeveel risico en welk risico kan worden genomen en verantwoord is, hangt af van de situatie. Voorbeeld uit de praktijk: Op 8 mei 2012 heeft Zijne Koninklijke Hoogheid de Prins van Oranje in Epe 's werelds eerste rioolwaterzuivering met Nereda-technologie geopend. Vallei een Veluwe was de launching customer van een technologie ontwikkeld vanuit de gouden driehoek door de Stowa, TU Delft, Royal HaskoningDHV en zes waterschappen. Versie Algemeen Bestuur - 5 - augustus 201
2.2 Waardecreatie We lopen voorop (product leader) op het gebied van winnen van waardevolle grondstoffen. Onze omgeving Al vele decennia zuiveren we afvalwater, om een goede volksgezondheid en schoon oppervlaktewater te garanderen. Afvalwater is echter ook een bron van waardevolle grondstoffen die we terug kunnen winnen. Denk hierbij o.a. aan fosfaat, vezels, alginaat, energie en water. De terugwinning van grondstoffenn wordt beschreven als centrale ontwikkeling in toekomstvisies als de Routekaart 2030 en RWZI 2030. Om deze ontwikkeling te stimuleren zijn diverse overeenkomsten enkomsten gesloten, zoals het Klimaatakkoord, de Green Deals en het Fosfaatakkoord. Ook binnen het thema waardecreatie geldt dat samenwerking met regionale partners en een vroege betrokkenheid bij ruimtelijke ordening van groot belang kan zijn om tot succes te komen (zie kaders in deze paragraaf). Onze doelen Fossiele brandstoffen worden schaarser, de voorraad fosfaaterts neemt af en de effecten van de klimaatverandering merken we steeds vaker. Vallei en Veluwe hecht er veel waarde aan een bijdrage te leveren aan oplossingen. Immers, door ons afvalwater iets anders te zuiveren kunnen n we groene energie produceren en grondstoffen leveren. Als waterpartner benadert Vallei en Veluwe de keten integraal. Samen met onze partners gaan we op zoek naar ar de maatschappelijk meest aantrekkelijke oplossing. Door stromen zoveel mogelijk bij de bron te scheiden wordt waardecreatie eenvoudiger, kunnen we meer water in het gebied vasthouden en ontstaan kortere cycli. Bij het zuiveren van afvalwater blijven we zorgen dat het effluent voldoet aan de wettelijk vereiste kwaliteit. Als het gaat om waardecreatie hanteren we de volgende focus: we winnen zoveel mogelijk grondstoffen en energie uit afvalwater en streven daarbij naar de hoogste toegevoegde waarde volgens de waarde piramide, ook het effluent zal zo nuttig mogelijk worden ingezet (zie paragraaf 2.5). Naast de maatschappelijkee bijdrage streven we met de terugwinning van grondstoffen naar een significante kostenverlaging voor de Onze speerpunten: uitvoering van onze primaire Scheiden van stromen bij de bron taken. Waardecreatie via maatwerk in de keten Kennis van vraag en aanbod Voor een succesvolle invulling van onze ambities is kennis nodig van vraag en aanbod in de omgeving. Op basis van deze kennis kunnen partners worden benaderd en samenwerkingstrajecten gestart. Tevens valt of staat het traject bij draagvlak agvlak in de omgeving. Het is belangrijk op een juiste wijze de meerwaarde van de initiatieven richting de omgeving te communiceren en de omgeving te betrekken. De komende jaren zal hieraan veel aandacht worden besteed (zie ook paragraaf 2.1). augustus 201 Algemeen Bestuur - 6 - Versie
Onze kaders Samenwerking in de keten en terugwinning van grondstoffen zijn onderwerpen waaraan op verschillende wijzen invulling kan worden gegeven. Vanuit een proactieve houding richt Vallei en Veluwe zich op de terugwinning en levering van grondstoffen aanwezig in het binnenkomende afvalwater. Het produceren van eindproducten of het aanvoeren van externe stromen om alternatieve grondstoffen terug te winnen past niet bij onze kerntaken. Vanuit ons waterpartnerschap staan we wel open voor de verwerking van externe stromen passend bij onze maatschappelijk opgaven, met als doel de keten als geheel te optimaliseren. Duurzaamheid is goed voor het milieu, voor de mensen, maar ook voor de kostenontwikkeling. Dit kan een kostenbesparing voor ons zijn op de korte of de langere termijn, maar ook een kostenbesparing elders in de keten of een betere kwaliteit van de omgeving. Om investeringen af te wegen werken we daarom met een duurzaamheidstoets, zoals een maatschappelijk kosten baten analyse (MKBA). Uiteindelijk gaat het er immers om dat de kosten voor de burger op de lange termijn lager zijn. In geval van partnerschappen is het belangrijk verantwoordelijkheden en kosten vooraf goed uit te onderhandelen, zodat een win/win situatie ontstaat. Voorbeeld uit de praktijk In samenwerking met de gemeente Apeldoorn en Essent is een warmtenet gerealiseerd voor de levering van energie aan de nieuwbouwwijk Zuidbroek Versie Algemeen Bestuur - 7 - augustus 201
2.3 Beheersbaarheid Onze operatie excelleert door grip te hebben op alle stromen, zowel in het systeem als in de keten. Onze omgeving De omgeving verandert. De complexiteit en dynamiek neemt toe. Een doelmatige uitvoering van taken vraagt daarentegen juist om een hoge mate van beheersbaarheid. Een onderwerp dat een sterkee ontwikkeling doormaakt is asset management. Door je als organisatie bewust te zijn van (de verhouding tussen) kosten, kwaliteit en risico s, kan je sturing in het systeem aanbrengen. Een andere ontwikkeling is kennismanagement. Het kunnen nen mobiliseren van de benodigde kennis, binnen en buiten de eigen organisatie, wordt steeds belangrijker om snel op veranderingen in te kunnen spelen. Ook het vastleggen van vitale kennis is met het oog op doelmatigheid en vergrijzing zeer actueel. Een omgeving die sterk verandert, heeft ook zijn weerslag op de wijze waarop projecten in de markt worden gezet. Steeds vaker zit meer kennis van de actuele stand der techniek buiten de eigen organisatie, soms zelfs op heel onverwachte plekken. Nieuwe aanbestedings- en samenwerkingsvormen spelen in op deze trend. Vaker worden projecten oplossingsvrij in de markt gezet, of uitdagingen via een strategisch partnerschap opgepakt. De afgelopen decennia is de bevolking in Nederland sterk gegroeid. De komende jaren vlakt deze groei echter verder af, met een duidelijke krimp in een aantal regio s. Deze ontwikkeling heeft een sterke invloed op de afvalwaterketen. De infrastructuur staat, waarmee de primaire focus verschuift van bouwen van naar optimaliseren, beheren en onderhouden van. Onze doelen Het centrale doel binnen dit thema is het beheersen van de afvalwaterketen, met andere woorden grip op elke druppel. Intensieve samenwerking met onze natuurlijke partner in de keten, de gemeenten, is hierbij onontbeerlijk. Vallei en Veluwe heeft de ambitie met de gemeenten een dynamische club te organiseren, van waaruit de afvalwaterketen wordt aangestuurd als ware het één systeem. Centraal en op afstand besturen van assets, op basis van actuele informatie is hierin een belangrijke voorwaarde. Onze speerpunten: Alle stromen in de afvalwaterketen in kaart Sturen op de samenstelling van stromen Aansturing van de afvalwaterketen als ware het één systeem augustus 201 Algemeen Bestuur - 8 - Versie
Het succes van asset management is afhankelijk van de kwaliteit van de informatiebronnen. Om het gegevensbeheer verder te optimaliseren wordt ingezet op: Meten en monitoren in de afvalwaterketen en het watersysteem. Kennisontwikkeling over neerslag en klimaattrends. Inzicht in de herkomst en samenstelling van stromen: geen discrepantie. Een sterk gegevensbeheer, onze samenwerking met de omgeving (zie paragraaf 2.1) en de focus op het scheiden stromen (zie paragraaf 2.2) biedt kansen voor sturing in de samenstelling van stromen. Via sturing van stromen komen we tot grip op elke druppel. Vanuit asset management wordt gezocht naar de beste verhouding tussen kosten, kwaliteit en risico s. Bedrijfszekerheid is bij de uitvoering van onze kerntaken een cruciale voorwaarde. Veel aandacht besteden we daarom aan het voorspellen en beheersen van risico s. Voorbeeld uit de praktijk: Vanuit het Platform Water Vallei en Eem hebben zestien gemeenten en het waterschap een regionaal meetprogramma opgesteld voor de afvalwaterketen. Doel is in kaart te brengen hoe de gezamenlijke afvalwaterketen exact functioneert, zodat kan worden bepaald welke investeringen echt nodig zijn. Onze kaders De meeste winst valt te behalen door op het niveau van de keten te gaan zitten. Immers, verbetering puur gericht op de eigen organisatie leidt tot suboptimalisatie. De keten reikt verder dan alleen de sector afvalwater van het waterschap en de gemeenten. Ook het bedrijfsleven, kennisinstellingen, andere overheden en de sector watersysteem zijn partners in de keten die we nodig hebben gericht op onze maatschappelijke opgaven. Samen met de gemeenten wil Vallei en Veluwe een samenwerkingsverband opzetten met als doel de beheersbaarheid te vergroten. Versie Algemeen Bestuur - 9 - augustus 201
2.4 Flexibiliteit Onze operatie excelleert door flexibel om te gaan met onze infrastructuur. Onze omgeving Waar ons sturend vermogen centraal staat binnen het thema beheersbaarheid, staat ons aanpassend vermogen centraal binnen het thema flexibiliteit. Op veel ontwikkelingen heeft een waterschap geen of slechts een beperkte invloed. Denk bijvoorbeeld aan demografische ontwikkelingenn en nieuwe wet- en regelgeving, zoals een mogelijke uitbreiding van de lijst prioritaire stoffen in de Kaderrichtlijn Water (KRW). Een ander voorbeeld is het openen of sluiten van industriële locaties en zorginstellingen. Naarmate de onzekerheden in de omgeving groter worden, neemt de behoefte aan een flexibele infrastructuur toe. In de praktijk loopt deze behoefte sterk uiteen. Anderzijds kan de economische situatie of de wet- en regelgeving van invloed zijn op ons investeringsbudget. Een actueel voorbeeld is de wet op de houdbare overheidsfinanciën (wet-hof). Alternatieve financieringsvormen of afschrijvingsmethoden kunnen in deze situaties verhoogde flexibiliteit bieden. Behoeften van partners in de omgeving kunnen veranderen. Onverwachte kansen kunnen voorbij komen, waarbij snelle besluitvorming noodzakelijk is. In een dynamische omgeving zal dit geregeld voorkomen. orkomen. Iets wat vraagt om een ondernemende innovatieve organisatie. atie. Innovatief, zodat snel nieuwe kansen worden geïdentificeerd en men er daadwerkelijk mee aan de slag gaat. Ondernemend, zodat snel een besluit wordt genomen. Onze doelen Waterschap Vallei en Veluwe streeft naar maatwerk. Dit betekent dat de infrastructuur en flexibiliteit wordt afgestemd op de lokale situatie en bijbehorende schaalgrootte. Vanuit het waterpartnerschap streven we naar een vroege betrokkenheid bij de ruimtelijke ordening, waarmee e vroegtijdig kennis wordt verkregen van de omgeving, de aanwezige onzekerheden en benodigde flexibiliteit. Om daar waar nodig de flexibiliteit iliteit te kunnen waarborgen wordt aandacht besteed aan de mogelijkheden voor strategisch afschrijven en het opbouwen van financiële reserves. Hiermee wordt ruimte gecreëerd voor eventueel benodigde verbouwingen, Onze speerpunten: optimalisaties en het doorvoeren van Infrastructuur op maat innovaties. Financiële ruimte Innovatie en ondernemerschap Innovatie en ondernemerschap zijn bepalende aspecten voor onze flexibiliteit. Het bepaalt immers hoe snel we kunnen inspelen op veranderingen. Beide aspecten worden sterk beïnvloed door de organisatiecultuur en de kennis en competenties van medewerkers. Hoe beter we onze behoeften in beeld hebben en hier onder meer vanuit HRM beleid op sturen, des te succesvoller we zullen zijn. Denk bijvoorbeeld aan de competenties die augustus 201 Algemeen Bestuur - 10 - Versie
we als (onderhandelings)partner nodig hebben voor de afzet van energie en grondstoffen. Onze kaders Waterschap Vallei en Veluwe wil te allen tijde de installaties die nodig zijn voor de uitvoering van onze kerntaken in eigendom hebben. Vanuit de beoogde financiële ruimte biedt dit meer flexibiliteit dan langlopende lease contracten. Tevens draagt het eigenaarschap bij aan kennisontwikkeling van onze eigen medewerkers. Lease van deelinstallaties, zoals gasmotoren, is eventueel wel mogelijk. Voorbeeld uit de praktijk: Om zuivering op maat mogelijk te maken en flexibel in te spelen op veranderende omgevingsfactoren heeft Waterschapsbedrijf Limburg het concept van de modulaire duurzame rwzi (MDR) ontwikkeld. Versie Algemeen Bestuur - 11 - augustus 201
2.5 Schoon water Het leveren van schoon water is een kerntaak van het waterschap (product leader). Onze omgeving Kerntaak van de waterschappen is het zuiveren van afvalwater, zodat wordt voldaan aan de eisen voor de volksgezondheid en het ontvangende oppervlaktewater. De klimaatverandering heeft invloed op de waterkwantiteit en -kwaliteit. Buien met een hoge neerslagintensiteit zullen vaker voorkomen, met kans op overstort van het riool, water op straat en negatieve first flush effecten op de zuiveringen. Anderzijds zullen lange droge perioden vaker voorkomen. Hierdoor kunnen vooral op de hoge zandgronden, in verstedelijkte gebieden en in kustgebieden, tekorten aan schoon zoet water ontstaan en/of problemen door hittestress. Effluent kan dienen als bron voor schoon zoet water. Voorbeeld uit de praktijk Het schone effluent van deze rwzi s kan worden ingezet om de oppervlaktewaterkwaliteit te verbeteren. Dit gebeurt bijvoorbeeld in de oude Lunterse Beek met effluent van de rwzi Woudenberg en in de stadswateren van Wageningen met effluent van de rwzi Bennekom. Ander groeiend probleem is de toenemende aanwezigheid van organische microverontreinigingen, zoals medicijnresten en hormoonverstorende stoffen in het afvalwater. Diverse studies tonen negatieve effecten aan van deze stoffen in het milieu. De conventionele zuivering is niet in staat alle organische microverontreinigingen effectief uit het afvalwater te verwijderen, waardoor een deel in het oppervlaktewater terecht komt. Het bevoegd gezag bepaalt de minimale kwaliteit van het effluent. Waar de wet- en regelgeving vroeger sturend was, fungeert het nu meer als stok achter de deur. Ruimte is ontstaan om doelen en eisen in overleg af te stemmen op de functie. Onze doelen Afvalwater is een bron van schoon water (zie thema waardecreatie in paragraaf 2.2). Om deze waarde optimaal te kunnen benutten zet Vallei en Veluwe in op het scheiden van stromen en aanpak bij de bron. Organische microverontreinigingen kunnen door de vaak hoge concentraties beter bij de bron worden behandeld dan centraal op de zuivering. Scheiden van stromen zorgt er daarnaast voor dat schoon hemelwater niet mengt met het huishoudelijk afvalwater. Enerzijds kunnen we het huishoudelijk afvalwater hierdoor efficiënter zuiveren en de grondstoffen terugwinnen. Anderzijds voorkomen we overstort van het riool op het oppervlaktewater tijdens hevige regenbuien, doordat het water niet in het riool terecht komt. augustus 201 Algemeen Bestuur - 12 - Versie
Om de aanwezige hoeveelheid organische microverontreinigingen terug te dringen wordt tevens ingezet op communicatie en bewustwording, bijvoorbeeld gericht op het voorkomen dat overtollige medicijnen door het toilet worden gespoeld. Schoon zoet water wordt een duurzaam en waardevol goed. Vallei en Veluwe streeft daarom naar de nuttige inzet van effluent, bijvoorbeeld voor irrigatie, recreatie, industrie en natuur. Door de kwaliteit af te stemmen op de functie, vormt de rwzi geen ballast meer voor het systeem. Dit kan ook betekenen dat in verschillende seizoenen gestuurd wordt op een andere waterkwaliteit. Om de vraag naar en het aanbod van water (kwalitatief en kwantitatief) in beeld te krijgen en op elkaar af te kunnen stemmen, wordt een omgevingsanalyse uitgevoerd in samenwerking met de sector watersysteem en externe partners. Onze speerpunten: Bronaanpak via gescheiden stromen Kennis van langetermijnontwikkelingen als de klimaatverandering Nuttige inzet van effluent Onze kaders Waterschap Vallei en Veluwe opereert als waterpartner. Dit betekent dat we samen met onze omgeving de gewenste kwaliteit bepalen, zodat een maximale bijdrage aan de omgeving wordt geleverd. Een afweging vindt plaatst op basis van een MKBA (maatschappelijke kosten baten analyse). De rol die we hierbij als waterschap innemen zal sterk situatie afhankelijk zijn. Gevolg kan wel zijn dat in de praktijk vaker tot een hogere kwaliteit wordt gezuiverd dan de wettelijke eis. Indien geen andere vraag aanwezig is naar het effluent, wordt het terug gegeven aan de natuur. In dit geval stemmen we met het bevoegd gezag de vereiste kwaliteit af. Uitgangspunt is dat deze wordt bepaald op basis van de invloed van de zuivering op het systeem. =o=o=o= Versie Algemeen Bestuur - 13 - augustus 201