Onderwerp Discussienotitie om te komen tot een nieuwe Winkeltijdenverordening Boxtel Status Oordeelvormend Voorstel Een oordeel te vormen over de voorgestelde keuze(s) Inleiding Op 1 juli 2013 is de gewijzigde Winkeltijdenwet van kracht gegaan. Dit betekent dat de oude Winkeltijdenwet is komen te vervallen. De gewijzigde Winkeltijdenwet maakt het mogelijk dat gemeenten (of beter gezegd de Raden) hedendaags zelf bepalen wat de omvang is van de openstelling van winkels. Het verbod van artikel 2 van de wet blijft van kracht (gesloten op zonen feestdagen), maar de gemeenteraad krijgt de bevoegdheid om hiervoor vrijstellingen (collectief) of ontheffingen (per individu) op te nemen in een verordening. Voorheen waren dit soort vrijstellingen aan strenge regimes verbonden (bijvoorbeeld toerismebepaling of bijzondere aangelegenheid ). Bij de nieuwe wet is hier geen sprake van. Kort gezegd: complete vrijheid voor de Raad om het kader zelf te bepalen. Het is daarom vooral belangrijk om tot een voorstel / verordening te komen die draagkracht heeft bij de Raad, of een voorstel waarmee de Raad naar zijn mening in de lokale behoefte kan voorzien. Belangrijke vragen zijn dan: 1. Wat is de lokale behoefte bij ondernemers en burgers? 2. Welke systemen zijn er mogelijk om hierin te voorzien? De gemeente Boxtel heeft de afgelopen maanden onderzoek verricht ter beantwoording van de eerste vraag (dit is tevens gebeurd omdat dit een belofte was aan de politiek). Dit betreft een enquêteonderzoek onder de burgers (zie bijlage 1 en 2) en een informerend onderzoek bij de lokale ondernemersverenigingen (zie bijlage 3 en 4). Wel dient direct te worden opgemerkt dat bepaalde ontvangen informatie voor algemene beeldvorming gebruikt kan worden, maar dat de respons dusdanig laag was dat valide conclusies niet mogelijk zijn (hierover later meer). De ontvangen informatie is in deze oordeelvormende notitie uitgewerkt en (zover mogelijk) gekwalificeerd. Dit alles om te komen tot de beantwoording van vraag twee. Ter afronding zal de commissie worden voorgelegd welk systeem de voorkeur heeft en daarmee wordt een oordeel gevormd om te komen tot een nieuwe Winkeltijdenverordening. 1
Beoogd effect Het belangrijkste beoogde effect is te komen tot een Winkeltijdenverordening die voorziet in de lokale behoefte van ondernemers en burgers. Dit laatste is tweeledig. De burger is namelijk consument (winkelbehoefte) en bewoner (wat merkt de burger van een ruimere openstelling van winkels). Belangrijke beoogde (neven)effecten zijn dan ook: 1. Een systeem wat geen verstoring van de zondagsrust veroorzaakt; 2. Een systeem wat geen verstoring van het woon- en leefklimaat veroorzaakt; 3. Een systeem wat geen oneerlijke concurrentie veroorzaakt. Het uitgevoerde onderzoek was ook gericht om inzicht te krijgen in het bovenstaande. Het wordt namelijk beoogd dat er een systeem komt waarbij bovenstaande effecten zijn gewaarborgd. Alleen dan kan er gesproken worden over een succesvol systeem wat invulling geeft aan de wensen van de maatschappij. Argumenten Het is belangrijk om allereerst inzichtelijk te maken welke belangen moeten worden bezien om tot een oordeel te komen. Dit betreffen de volgende belangen: 1. Economische belangen ondernemers (lokale behoefte); 2. Belangen van de consument (winkelbehoefte); 3. Belangen van burgers (woon- en leefklimaat); 4. Religieuze belangen (zondagsrust); 5. Belangen van of voor de maatschappij (effecten op de maatschappij); 6. Belangen van de werknemers in Boxtel (wel of niet werken op zon- en feestdagen). Voordat er inhoudelijk wordt ingegaan op bovenstaande belangen, dient het volgende te worden opgemerkt. Twee belangrijke componenten van deze notitie zijn de meningen van burgers en de meningen van ondernemers. Middels een enquêtes onder 500 burgers heeft de gemeente Boxtel gepoogd om een beeld van te krijgen van wat de burger wenst. Er is bewust gekozen voor een enquête via internet om de drempel voor burgers zo laag mogelijk te houden. Er is echter gebleken dat maar 110 van de 500 geënquêteerden gereageerd hebben. Dit is een zeer lage respons. Men kan stellen dat hieruit blijkt dat het niet echt leeft onder de Boxtelse burger. Het is daarom aanbevolen om de ontvangen respons van burgers vooral als algemene beeldvorming te beschouwen en niet zozeer als een valide onderzoeksresultaat. Toch, uit de ontvangen resultaten kan men weldegelijk een algemene tendens onder de burgers opmaken die een bepaald beeld bevestigd. Op deze wijze is de informatie ook gebruikt in deze notitie. Wat betreft de meningen van ondernemers ligt dit anders. Deze ontvangen informatie kan wel gebruikt worden om concrete conclusies te trekken. Ook al is en blijft het een representatie, deze informatie is wel als dusdanig gebruikt. 2
1. Economische belangen ondernemers Uit het onderzoek (zie bijlage 4) blijkt dat de meeste ondernemers in Boxtel voor een algehele zondagopenstelling zijn. De meeste ondernemers zijn voorstander van een systeem waarbij de ondernemer zelf uitmaakt of deze wel of niet op zon- en feestdagen wil opengaan. Dit betekent een voorkeur voor een vrijstellingsysteem. Toch, ook spreken de meeste ondernemers uit dat er ook een mogelijkheid tot maatwerk moet zijn. Dit betekent dus eveneens een voorkeur voor een systeem met een ontheffingsmogelijkheid. Er kan geconcludeerd worden dat de meeste ondernemers in Boxtel voorstander zijn van een algehele vrijstelling, met een gesteld kader tussen 12.00 uur en 18.00 uur, en daarnaast aanvullend een mogelijkheid tot ontheffing voor bijvoorbeeld de een bakker of autohandelaar om voor of na de gestelde tijden open te zijn. Uit de contacten met de ondernemers blijkt ook dat de meeste ondernemers tevreden zijn met de huidige situatie en enkel sommigen (bijvoorbeeld een bakker of autohandelaar) nog wat kleine wijzigingen wensen. 2. Belangen van de consument De algemene beeldvorming is dat een groot deel van de burgers het fijn vindt om op zondag te kunnen winkelen, maar ook dat een groot deel er geen behoefte aan heeft en/of het niet zoveel uitmaakt. Hiernaast dient direct te worden opgemerkt dat ook veel mensen van buitenaf op zon- en feestdagen in Boxtel komen winkelen (dit bleek uit eerder onderzoek van de A.H.). De algemene beeldvorming is eveneens dat de meeste burgers, die voor een openstelling op zonen feestdagen zijn, voorstander zijn van een algehele zondagopenstelling met een gesteld kader tussen 12.00 uur en 18.00 uur. Dit blijkt ook uit de ervaringen met de huidige situatie (de afgelopen maanden). Burgers vinden het niet nodig om op zondag om 09.00 uur al in de winkel te staan. De gemeente ontvangt enkel positieve signalen uit de maatschappij over de huidige regeling. 3. Belangen van de burgers De algemene beeldvorming is dat burgers een ruimere openstelling van winkels geen verstoring van het woon- en leefklimaat achten. Veel burgers vinden het vermoedelijk wel belangrijk dat er sprake is van een gesteld kader tussen 12.00 uur en 18.00 uur, dit om mogelijke overlast zoveel mogelijk te beperken. In de afgelopen maanden zijn er bij de gemeente, of de politie, geen klachten binnengekomen in relatie tot de huidige openstelling van winkels op zon- en feestdagen. Het huidige systeem wordt, gelet hierop, dus in dit kader als positief/acceptabel ervaren. Men kan zich bijvoorbeeld wel voorstellen dat het niet wenselijk is dat een supermarkt in een woonwijk om 09.00 uur opengaat en om 08.00 uur al met laden en lossen begint (even los van het feit of de supermarkt dit zelf wil) Het gestelde kader is mogelijk dus ook een reden geweest voor dit succes. 4. Religieuze belangen De algemene beeldvorming is dat ook de meeste burgers een ruimere openstelling van winkels geen verstoring van de zondagsrust achten. Dit vermoedelijk met dezelfde motivatie als in punt 3 belangen van de burgers. Het gestelde kader speelt hierbij dus een belangrijke rol. Men acht het wenselijk dat er toch nog enige bescherming is van deze belangen, maar niet dat het bepalend is (bijvoorbeeld geen winkels op zondag open). 3
5. Belangen van of voor de maatschappij De algemene beeldvorming is dat de meeste burgers voorstander zijn van een ruimere winkelopenstelling, vooral omdat ook Boxtel mee moet met de tijd. Het wordt dus niet gezien als een zeer ongewenste en/of onnoodzakelijke maatregel. De meeste burgers begrijpen namelijk dat Boxtel niet achter kan blijven, even los van de vraag of ze zelf wel of niet op zondag willen winkelen. Tevens, dit gevoel overheerst bij de respons op het onderzoek, verwachten de meeste burgers niet dat ze er last van zullen hebben. Dit is ook wel te verklaren, want feitelijk is er weinig veranderd. Het aantal koopzondagen is gelijk gebleven en er zijn wat extra supermarkten, een tuincentrum en een autohandelaar op zondag opengegaan. De effecten zijn (vooralsnog) heel beperkt voor Boxtel en het ligt niet in de lijn verwachting dat dit ineens 180 graden zal omslaan. 6. Belangen van de werknemers in Boxtel De belangen van het personeel zijn bewust niet onderzocht. Deze belangen worden namelijk al gewaarborgd door de betreffende C.A.O. s van werknemers. Een werknemer persoonlijk vragen of hij wel of niet op zondag wil werken, om daar mogelijk conclusies op te baseren, gaat heel ver en brengt de lokale overheid in een aparte positie (C.A.O. regeling landelijk en vervolgens lokale discussie). Algemene conclusie onderzoek: Uit het vorenstaande kan het volgende worden geconcludeerd: 1. Er is een duidelijke wens om een algehele openstelling in te stellen waarbij de ondernemer zelf bepaalt of deze wel of niet op zon- en feestdagen opengaat; 2. Er zijn geen concrete signalen dat er met een gesteld kader tussen 12.00 uur en 18.00 nadelige gevolgen zijn voor de zondagsrust, dan wel het woon- en leefklimaat; 3. De ondernemers achten het wenselijk dat er een mogelijkheid tot ontheffing bestaat (dus dat ook winkels voor 12.00 uur en na 18.00 uur open kunnen zijn); 4. In het algemeen zijn alle belanghebbenden voor een verruiming van de openingstijden; 5. Er kan worden geconcludeerd dat de huidige regeling (weliswaar een gedoogregeling) al goed functioneert en dat de meeste burgers en ondernemers vinden dat het zo moet worden vastgelegd in regelgeving; 6. Er is dus een kleine groep (wat specifieke winkels, dan wel branches) die een uitzondering willen vormen op de huidige regeling. Voorgestelde systemen: De algemene beeldvorming is dat een ruimere zondagopenstelling als wenselijk wordt ervaren. Dit wordt in deze daarom als uitgangspunt genomen. Tevens blijkt dat er een wens is om te komen tot een algehele openstelling. Dit kan vertaald worden naar de volgende opties/systemen, met daarbij toegelicht de voor- en nadelen: 4
1. Een verordening met een algeheel vrijstellingsysteem, zonder individuele ontheffingen waarbij er geen beperkend gesteld kader is: Voordeel is bij dit systeem dat de overheid zich helemaal terugtrekt. De ondernemers zijn geheel vrij om te bepalen wanneer ze open willen gaan op zon- en feestdagen. Ondernemers ondervinden dan geen beperkingen van regels meer in dit kader. Het nadeel kan zijn dat wanneer er toch problemen blijken te ontstaan bij bepaalde winkels in de vroege uren of late uren, dat de gemeente zich daar dan niet formeel in kan mengen. Dit is dan juridisch/bestuurlijk vrijgegeven. Het enige wat dan kan is via een nieuw raadsbesluit de verordening wijzigen en dan optreden tegen het probleem. Dit is wel hypothetisch, want op zich worden deze problemen niet verwacht. Er moet in deze bijvoorbeeld gedacht worden aan openingstijden op zon- en feestdagen tussen 09.00 uur en 22.00 uur. 2. Een verordening met een algeheel vrijstellingsysteem, zonder ontheffingen individuele ontheffingen, maar wel met een gesteld kader tussen 12.00 uur en 18.00 uur: Het voordeel van dit systeem is dat je een groot deel vrijgeeft en tevens een bepaald deel blijft beschermen (vooral in het kader van de belangen van de zondagsrust, dan wel het woon- en leefklimaat). Dit is eigenlijk hoe het de afgelopen maanden geregeld is geweest. Het nadeel is dan weer dat het maatwerk voor sommige ondernemers niet mogelijk is (om voor 12.00 uur en na 18.00 uur open te zijn). Dit is dan inherent aan de algemene bescherming van bepaalde belangen. Een koopzondag voor 12.00 uur beginnen is dan niet ook niet mogelijk. 3. Een verordening met een algeheel vrijstellingsysteem, met individuele ontheffingen en tevens met een gesteld kader tussen 12.00 uur en 18.00 uur: Het voordeel van dit systeem is dat je maatwerk kan leveren voor de wensen van de maatschappij en tevens bepaalde belangen specifiek kan blijven beschermen. Het grootste gedeelte van de ondernemers kan vooruit met de vrijstelling en sommige ondernemers kunnen met een ontheffing voor 12.00 uur en na 18.00 uur open zijn. Als een openstelling van een bepaalde winkel, op een bepaalde plek, voor of na het gestelde kader, een probleem vormt dan kan dit worden voorkomen. Nadeel van dit systeem is dat de overheid een duidelijke rol blijft vervullen in het kader van de ontheffingen. Hier moet een kader voor worden gesteld, bijvoorbeeld in relatie tot de openbare orde en/of het woon- en leefklimaat, wat vervolgens door het college voor iedere specifieke situatie moet worden afgewogen. Wel kunnen deze ontheffingen dan voor onbepaalde tijd worden verleend. Een ander groot nadeel is dat wanneer de collectieve behoefte veranderd er heel veel aanvragen om ontheffingen kunnen komen. Toch, dit kan dan weer worden afgevangen door de verordening/vrijstelling alsnog te wijzigen. Conclusie en aanbeveling oordeelvorming: Bovenstaande systemen hebben alle drie bepaalde voor- en nadelen. Het volgende kan wel geconcludeerd worden. Als men de algemene beeldvorming beziet (op sommige onderdelen ook bevestigd door het onderzoek), komt daar overduidelijk uit dat de burgers, dan wel ondernemers, voorstander zijn van optie drie. De boel meteen geheel vrijgeven gaat de meeste burgers waarschijnlijk te ver, helemaal als eerste stap. Het is dan wel weer de vraag of dit niet een onterechte angst is. Feitelijk gezien is het verschil tussen optie twee en drie waarschijnlijk een handjevol ondernemers. 5
Het ligt niet in de lijn der verwachting dat deze ondernemers apart, dan wel samen, een probleem vormen voor de zondagsrust en/of het woon- en leefklimaat voor Boxtel. De ondernemers die de ontheffing aanvragen, zullen deze waarschijnlijk ook wel krijgen (er kan dan wel maatwerk geleverd worden, door bepaalde voorwaarden aan de ontheffing te verbinden). Toch, het risico blijft bestaan dat gehele vrijgave wel op den duur problemen veroorzaakt en bijsturen is dan lastig, dan wel onmogelijk. Er wordt geadviseerd om de wensen van de ondernemers en burgers in deze samen te brengen en te volgen. Kortom, de volgende vraag wordt u voorgelegd: Is de Commissie / Raad van mening dat optie drie, gezien de belangenafweging en mogelijkheden, de beste optie voor Boxtel is en dat deze moet worden uitgewerkt in een Verordening? Kanttekeningen Speciale feestdagen Er kan overwogen worden om bepaalde feestdagen (bijvoorbeeld Pasen en Kerstmis) uit te sluiten bij de vrijstelling. Dit kan worden gedaan omdat het vanuit een religieus kader als onwenselijk wordt ervaren, dan wel dat het sociaal/maatschappelijk onwenselijk is. Toch, uit de praktijk blijkt dat de meeste winkels sowieso niet op dit soort dagen willen opengaan. Het is daarom niet aanbevolen om dit als dusdanig uit te sluiten. Vrijstellingenbesluit Voorheen bestond er een zogenaamd Vrijstellingenbesluit Winkeltijdenwet. Dit vrijstellingenbesluit zorgde ervoor dat bepaalde winkels, onder speciale omstandigheden, op zondag open mochten zijn. Hierbij kan gedacht worden aan een winkel met Ramadan producten tijdens de Ramadan, een carnavalswinkel tijdens carnaval, een winkel bij of op een vliegveld, dan wel dat een friettent op zondag blikjes en dergelijke mag verkopen (wordt als detailhandel gezien). Vrijwel allemaal logische uitzonderingen die mogelijk moeten kunnen worden gemaakt. Doordat de oude wet is komen te vervallen, vervalt ook het vrijstellingenbesluit. Toch, in de nieuwe wet blijft het oude verbod van kracht, maar nu kunnen de gemeenten bepalen hoe het geregeld is. Het is in deze aanbevolen om de bepalingen van het vrijstellingenbesluit één op één over te nemen in de nieuwe verordening. Uitvoering en planning Nadat de Commissie BZ een oordeel heeft gevormd, zal deze keuze verder worden uitgewerkt in een verordening. De nieuwe verordening zal in januari 2014 in de Raad worden gebracht, zodat deze naar verwachting op 1 februari 2014 van kracht kan gaan. Communicatie N.v.t. 6
Financiën N.v.t. Inbreng adviesorganen De ondernemingsverenigingen van alle deelgebieden zijn geraadpleegd. Hun inbreng is verwerkt in het voorstel. Duurzaamheid N.v.t. Werkgelegenheid De gevolgen zijn vooraf niet in te schatten, maar het zal weldegelijk effecten hebben voor de werkgelegenheid. Boxtel, 22-10-13 Burgemeester en wethouders van Boxtel, de secretaris, de burgemeester, drs. J.K. Fraanje M. Buijs Bijlagen 1. De enquête die onder de burgers is verspreid 2. Resultaten enquêteonderzoek 3. De brief aan de ondernemingsverenigingen met de onderzoeksvragen 4. Resultaten onderzoek van ondernemers 5. Vrijstellingenbesluit oude Winkeltijdenwet Ter inzage 1. N.v.t. 7
Contactpersoon Afdeling Concern & Dienstverlening, Luc Beekx,, lbe@boxtel.nl, 0411 655911 8
Besluit / advies commissie 9