Bestuursopdracht snorfiets naar de rijbaan met helmplicht (SNOR) Algemeen Project Bestuursopdracht snorfiets naar de rijbaan met helmplicht Project SNOR Datum 31 januari 2017 Bestuurlijk opdrachtgever Ambtelijk opdrachtgever Opsteller Pieter Litjens Jan Willem Sluyters Marc van Gemert Startdatum 1 november 2016 Einddatum Onder voorbehoud: 1 mei 2018 (inclusief termijn voor nazorg en overdracht aan de lijnorganisatie). Versie 2.0 Status Gevraagd besluit Vraag Achtergrond Bestuurlijk concept/ Akkoord gaan met vaststellen bestuursopdracht snorfiets naar de rijbaan met helmplicht Project SNOR. Zorg dat vooruitlopend op en zo spoedig mogelijk na inwerkingtreding van de nieuwe landelijke regelgeving inzake de snorfiets, de weggebruiker in Amsterdam weet waar de snorfietser verplicht wordt gebruik te maken van de rijbaan - inclusief helmplicht - en waar niet, de openbare ruimte hierop is ingericht en de handhaving is toegerust. In het centrumgebied en binnen de ring van Amsterdam wordt veel prioriteit gegeven aan de fietser en voetganger. In Amsterdam als fietsstad wordt veel geïnvesteerd. Het aantal snorfietsers is de afgelopen jaren gegroeid van 8.000 in 2007 naar 35.000 in 2016. Uit onderzoek over de afgelopen 5 jaar is gebleken dat circa 80% van de snorfietsers te hard rijdt (laatste meting in 2016: zelfs 87%). Andere weggebruikers ondervinden veel overlast: stank, hinder en gevaarzetting door snorfietsers. Voor snorfietsers zelf vormen vooral ongeregelde kruispunten een gevaar. Op die locaties is het zicht van automobilisten op het fietspad soms beperkt en in combinatie met de hoge snelheid van snorfietsers leidt dit regelmatig tot ongevallen. Doordat zij onbeschermd deelnemen aan het verkeer, hebben ongevallen voor snorfietsers vaak ernstige gevolgen. Het aantal snor- en bromfietsers onder de ernstige verkeersgewonden is in absolute zin, maar vooral ook in relatieve zin, zeer hoog. Het is na de fietser de grootste groep onder de ernstig verkeersgewonden, terwijl maar 1 á 2 % van de verplaatsingen in Amsterdam met een snor- en bromfiets wordt gemaakt. Amsterdam is voornemens om de snorfiets waar dat mogelijk is te verplaatsen van het fietspad naar de rijbaan. Op verzoek van Amsterdam wordt de landelijke regelgeving aangepast, zodat wegbeheerders de mogelijkheid krijgen bij verkeersbesluit snorfietsers naar de rijbaan te verplaatsen en daarbij het dragen van een helm te verplichten, zodat de snorfietser zelf beter wordt 1
beschermd. In het Coalitieakkoord 2014-2018 is opgenomen: Er is een verschil in snelheid tussen snorscooters en het overige verkeer op de rijbaan. Daarom voeren we een helmplicht in voor deze categorie. Bij AMvB (verwachte inwerkingtreding 1 januari 2018) zal geregeld worden dat het verplaatsen van snorfietsers van het fietspad naar de rijbaan (met helmplicht) alleen kan op plekken met vrijliggende, verplichte fietspaden. Indien er om medische redenen geen helm kan worden gedragen, kan ontheffing worden verleend. Probleemstelling Doelen Resultaat Afbakening Geld Op dit moment ondervinden weggebruikers veel hinder en overlast van de snorfietser, vooral fietsers op het fietspad. Daarnaast zijn snorfietsers zelf oververtegenwoordigd in de ongevallencijfers. Amsterdam heeft een lang gekoesterde wens om hierop als stad maatregelen te kunnen treffen. De wetgever maakt dat nu mogelijk. Niet volledig naar de wens van Amsterdam (Amsterdam wilde graag de mogelijkheid tot zonering), maar ruim voldoende om de huidige problemen in te perken. Het doel van het project is door uitvoering te geven aan de nieuwe landelijke regelgeving een bijdrage te leveren aan het verbeteren van de verkeersveiligheid van vooral fietsers en snorfietsers en het bereikbaar houden van de stad voor vooral fietsers, met name het gebied binnen de ring A10. Het belangrijkste resultaat van het project is een verbetering van de verkeersveiligheid en afname van de hinder doordat de weggebruikers in de stad weten wat de nieuwe regelgeving inhoudt en zich daarnaar gedragen. Ze worden daarbij geholpen met voorlichting en educatie, inrichting van de openbare ruimte en met handhaving. Geen onderdeel van het project: Een bijdrage leveren aan het verbeteren van de luchtkwaliteit en duurzaamheidsdoelstellingen van de stad. Dit is onderdeel van de invoering van de milieuzone voor snor/bromfietsen per 1 januari 2018. Beide projecten zullen samen optrekken als het gaat om communicatie en handhaving. De discussie over de maatregel en de uitvoering van het project zal de vraag oproepen naar de toekomstige inrichting van de openbare ruimte gelet op de drukte in de stad, nieuwe (technologische) ontwikkelingen op het gebied van mobiliteit en nieuwe vervoersmiddelen. Waar mogelijk zal anticiperend op toekomstige ontwikkelingen hiermee rekening worden gehouden, maar het project heeft zijn zelfstandige termijnplanning en die is leidend. Het areaal waarop de focus van de maatregel betrekking heeft is in eerste instantie het gebied binnen de ring A10. Omdat de rit van de snorfietser in veel gevallen buiten de ring start en met het oog op consistentie, wordt daarnaast gekeken naar de belangrijkste routes vanuit de stadsdelen Nieuw-West, Oost en Zuidoost. Indien nuttig zal met het oog hierop het gesprek worden aangegaan met omliggende gemeenten (Zaanstad, Landsmeer, Diemen, Amstelveen en Haarlemmermeer). Planning en gemeentegrens zijn echter leidend in de afbakening van het project. Voor 2017 is 1.755.000 gereserveerd voor SNOR vanuit het SMF. Bij de komende Voorjaarsnota wordt een extra reservering van 4.000.000 voor 2017 en 1.300.000 voor 2018 aangevraagd in het SMF. Er is gesproken over een stimuleringsmaatregel om de eigenaren van snorfietsen te bewegen hun voertuig te laten ombouwen tot bromfiets (van blauw naar geel kenteken). Over nut, voor- en nadelen en financiële gevolgen en risico s daarvan zal apart een bestuurlijk besluit worden voorgelegd, dat samen met het project milieuzone wordt opgesteld. 2
Organisatie Bestuurlijk opdrachtgever: Wethouder Pieter Litjens Ambtelijk opdrachtgever: Jan Willem Sluyters Projectmanager: Marc van Gemert Het project bestaat uit de volgende onderdelen: - beleid & strategie - communicatie, educatie, voorlichting & campagne - juridische advisering en producten - planning & structurering - inrichting openbare ruimte - handhaving - monitoring - business control - stimuleringsmaatregelen: onder voorbehoud nadere uitwerking en besluitvorming - projectondersteuning De projectorganisatie wordt zo lean mogelijk ingericht met ervaren projectleiders en de belangrijkste adviseurs, zodat het project ook zo wendbaar mogelijk is en kan inspelen op exogene ontwikkelingen en onontkoombare procesinterventies. De afzonderlijke (deel)projectleiders organiseren hun eigen team en benutten daarbij zoveel mogelijk de (gebieds)teams van de rve s en stadsdelen. De belangrijkste stakeholders zijn de bezitters en gebruikers van een snorfiets, de fietsers en alle andere weggebruikers. Andere belangrijke externe stakeholders zijn: Fietsersbond, Scooterbelang Amsterdam, plaatselijke detailhandel, Longfonds, Milieudefensie, Cliëntenbelang Amsterdam, Ouderenbond ANBO, onderwijsinstellingen, ANWB, BOVAG, RAI, Politie, Openbaar Ministerie, RDW, ministeries I&M en V&J, en de Amsterdammers die hun mening kenbaar hebben gemaakt tijdens de inspraakperiode van de AMvB (op het moment van dit schrijven zijn circa 300 reacties binnengekomen, waarvan het overgrote merendeel uit Amsterdam afkomstig is). De belangrijkste interne stakeholders zijn: Verkeer & Openbare Ruimte, de stadsdelen, Ruimte & Duurzaamheid, Toezicht en Handhaving, Metro & Tram, het programma Gedragsbeïnvloeding, DataLab, Materiaalbureau en het Ingenieursbureau. Een stakeholderanalyse wordt uitgevoerd gericht zowel op de interne als externe stakeholders. Op basis daarvan zal ook bepaald worden wie, wanneer en hoe zal worden geïnformeerd of worden betrokken bij de voorgenomen besluitvorming. In samenwerking met het programma Gedragsbeïnvloeding, een andere manier van handhaven, wordt gekeken naar mogelijke toepassingen van de laatste gedragswetenschappelijke inzichten. Met het project gericht op de invoering van de milieuzone zal nauw worden samengewerkt op het gebied van communicatie/campagne en handhaving. De verwachting is dat met het verplaatsen van de snorfiets naar de rijbaan de hinder voor met name fietsers zal afnemen, maar ook het aantal snorfietsen zal afnemen, zeker in combinatie met de invoering van de milieuzone. De verwachting is ook dat de verkeersveiligheid zal toenemen. Daar is het ook om te doen. Vandaar dat de monitoring van belang is. De opzet voor de monitoring zal in februari 2017 gereed zijn, zodat in het 3 e kwartaal van 2017 de nulmeting beschikbaar is. De wetgever maakt het mogelijk dat de boa s van de gemeente de handhaving ter hand kunnen 3
nemen. In samenwerking met de rve Handhaving & Toezicht, de regie-unit Handhaving, de stadsdelen, politie en Openbaar Ministerie zal een plan worden opgesteld voor inrichting van de handhaving, de rol en taken van de boa s daarin en de kosten daarvan. Tijd Vooralsnog wordt de einddatum van het project gesteld op 15 december 2017 respectievelijk 1 mei 2018. Dit gaat er van uit dat de AMvB op 1 januari 2018 in werking treedt, zoals nu ook de verwachting is. Dat betekent dat uiterlijk 15 december 2017 de weggebruikers moeten weten wat er van hen verwacht wordt op welke wegen in de stad, dat de verkeersbesluiten zijn genomen, de openbare ruimte hiertoe is ingericht en dat de handhaving is georganiseerd. De periode tot uiterlijk 1 mei 2018 wordt in dit scenario gebruikt voor nazorg en overdracht en borging van de projectresultaten aan de lijnorganisatie. Mocht de datum van inwerkingtreding verschuiven, dan verschuift deze naar 1 juli 2018. De planning en fasering ziet er op dit moment als volgt uit: November voorbereidingen en samenstelling projectteam; December 2016 project start-up, eerste bespreking in BOSS en informeren leden raadscommissie per brief; Januari 2017 bestuurlijke vaststelling van deze bestuursopdracht; projectopdrachten deelprojecten gereed; Januari 2017: einde internetconsultatie (https://www.internetconsultatie.nl/snorfiets_oprijbaan/reacties) en analyse Amsterdamse reacties (de procedure voorhang bij de Tweede Kamer en advies Raad van State worden voortgezet). Januari/februari 2017 - besluit over omvang, locatie routes waarop de maatregelen van toepassing zijn en fasering van invoering; vaststellen mandaten; vaststellen ontwerp verkeersborden; Maart: onderzoeks/monitor-opzet gereed en selectie uitvoerende partij; 2017 - Q2/Q3: planningen en bestekken gereed voor inrichting openbare ruimte; aanbesteding uitvoerend werk; 2017 - Q2: voorlichting en campagne gereed voor uitvoering; 2017 - Q2: (anticiperend) handhavingsbeleid gereed, afspraken met politie en OM gereed; verkeersbesluiten genomen; 2017 - Q3/Q4: nulmeting gereed; start uitvoering inrichting openbare ruimte; Q1 2018: inrichting openbare ruimte gereed; voorlichting en campagne uitgevoerd. Informatie De bestuurlijk opdrachtgever, de ambtelijk opdrachtgever en de projectmanager informeren elkaar in een nog nader te bepalen frequentie. Voorstellen die bestuurlijke besluitvorming behoeven, worden in de regulieren staven besproken en voorbereid. Daarnaast spreken de bestuurlijke en ambtelijke opdrachtgevers en de projectmanager elkaar periodiek met het oog op nadere oordeelsvorming en afstemming. Het college en de gemeenteraad/raadscommissie wordt in overleg met de wethouder - eenmaal per 3 a 4 maanden geïnformeerd over de voortgang van het project. De vorm waarin wordt nog nader bepaald. De ambtelijk opdrachtgever en de projectmanager spreken elkaar eens in de 2 weken. Kwaliteit Het project hanteert een open en transparante stijl van opereren en communiceren. Om tunnelvisie te voorkomen worden risicosessies georganiseerd op het gehele project of op onderdelen. Rapportages over de risico s zijn als uitgangspunt openbaar. Criticasters van de maatregelen zullen actief worden bevraagd. 4
Communicatie/ participatie ICT De primaire (snorfietsers) en secundaire (alle weggebruikers) doelgroepen van het project zijn breed, divers en groot in omvang. Daarom zal de voortgang van het project te volgen zijn via het internet van de gemeente Amsterdam en zal actief en creatief gebruik gemaakt worden van een divers pallet aan communicatiemiddelen, waaronder social media, om de Amsterdammers goed te informeren. Er zal in voorlichting en communicatie gericht gekeken worden naar de type gebruikers en de communicatiemiddelen die hen het beste liggen en waarmee ze het beste worden bereikt. Speciale aandacht zal daarbij worden besteed aan de groeiende groep oudere weggebruikers, vooral zij die gebruik maken van een canta, scootmobiel en brommobiel, jongeren en schoolgaande jeugd. Of speciale inspraakavonden in de stadsdelen worden georganiseerd wordt nog nader bepaald. Speciale aandacht krijgen de handhavers in de stad en de samenwerking met de politie en het Openbaar Ministerie. Vanwege de mogelijkheid tot ontheffing om medische redenen zullen huisartsen en medische specialisten apart worden geïnformeerd. Of aanpassingen van bestaande ICT-systemen nodig is, is onderwerp van nader onderzoek. Risico s De maatregel kent tegenstanders, maar vooral veel voorstanders. Risico s liggen er met name op het gebied van de uitvoering. De uitvoering is op basis van de huidige AMvB-tekst complex en de boodschap aan de weggebruikers daarmee ook. Een snorfietser zal straks op zijn/haar route wisselende regimes kunnen tegenkomen. Daarnaast zijn er meerdere wegbeheerders (centrale stad en stadsdelen). Om die redenen wordt het college voorgesteld om project SNOR de status een grootschalig project dat een slagvaardige aanpak vergt te geven en de gedelegeerde taken en bevoegdheden (nemen van verkeersbesluiten en het plaatsen van verkeersborden op het onderliggende wegennet en hoofdnet OV, hoofdnet fiets en overige wegen) voor zover betrekking hebben op het project SNOR voor de duur van het project terug te nemen (Verordening op de Bestuurscommissies, met name artikelen 31 en 32). Vervolgens wordt het college voorgesteld deze bevoegdheden te mandateren aan de directeur V&OR met de mogelijkheid tot ondermandateren aan een verantwoordelijk afdelingsmanager. Het laten ombouwen van een snor- naar bromfiets kan momenteel alleen bij de Rijksdienst voor het wegverkeer (RDW) in Lelystad. Met de RDW zijn we in gesprek om dat ook op de andere RDW-keuringsstations in Nederland mogelijk te maken, waaronder het keuringsstation in Amsterdam-Westpoort. De voorbereidings- en uitvoeringstermijn is kort. De uitvoering kan getemporiseerd worden, dat heeft echter tot direct gevolg dat de voorlichting aan de weggebruikers complexer wordt. Daarom is de intentie om het nieuwe beleid op een zo groot mogelijk aantal wegen tegelijkertijd in werking te laten treden. De verwachting is dat de AMvB op 1 januari 2018 in werking treedt. Daarop is de uitvoeringsplanning inclusief de reservering van middelen en inzet van menskracht nu geënt. Mocht de datum van inwerkingtreding 1 juli 2018 worden, moet dat tijdig bekend zijn met het oog op start van de voorlichtingscampagne, bestellingen en inrichting van de openbare ruimte. Hierin zijn we afhankelijk van het Rijk. Voor het totale gebied binnen de A10 wordt vooralsnog ingeschat dat circa 1.000 verkeersbesluiten moeten worden genomen. Dit kost enorm veel tijd. Daarom zal het bestuur worden voorgesteld om deze besluiten in ambtelijk mandaat te laten nemen. Het is mogelijk om tegen verkeersbesluiten beroep in te stellen. Onduidelijk is welke impact dit kan hebben op de uitvoering. De maatregel vergt dat een nieuw bord wordt toegevoegd aan het toch al ruime assortiment in de openbare ruimte. Dat komt de over- en inzichtelijkheid niet ten goede. Naast het plaatsen van extra borden zullen wellicht ook andere fysieke ingrepen moeten plaatsvinden in de routes. De omvang hiervan 5
is nog niet bekend. Het is nog niet duidelijk of er sprake zal zijn van een functiewijziging in het kader van de wet lokaal spoor. De wetgever maakt het mogelijk dat de handhaving kan worden uitgevoerd door de boa s van de gemeente. Dit is nieuw. Onbekend is nog wat dit voor de boa s betekent en welke middelen hiermee zijn gemoeid. Op basis van een reëel maar zo groot mogelijke areaal voor implementatie wordt bij de voorjaarsnota een extra aanvraag gedaan van 4.000.000 voor 2017 en 1.300.000 voor 2018 aangevraagd in het SMF. Indien onvoldoende financiële middelen beschikbaar kunnen worden gesteld, zal ook slechts voor een gedeelte van het areaal de maatregel kunnen worden ingevoerd binnen de projecttermijn. Dat maakt het lastiger de weggebruiker duidelijk te maken waar en wanneer welk regime geldt. De verwachting is dat door de verplaatsing van snorfietsers naar de rijbaan en de milieuzone snor- en bromfiets o.a. de hinder en overlast op de fietspaden zal verminderen. De drukte en daarmee gepaard gaande overlast op de fietspaden zal na invoering van de maatregel echter niet verdwijnen. Akkoord opdrachtgever Handtekening Plaats Datum Jan Willem Sluyters Akkoord projectmanager Handtekening Plaats Datum Marc van Gemert 6