DE TEAMLIJN & DE GEZINSLIJN Verdieping sessie 3 7 februari 2017
Agenda Welkom! Vragen? Verwachtingen? De Teamlijn Coachend samenwerken Handelingsgericht samenwerken De Gezinslijn Samenwerken met gezin & netwerken
Banaba in het onderwijs: buitengewoon onderwijs zorgverbreding en remediërend leren opleidingsschema 2016-2017 Planmatig werken in onderwijs Reflectief ervaringsleren Handelingsplannen ontwerpen planlijn Planmatig zorg ontwikkelen Omgaan met specifieke onderwijsbehoeften Handelingsgericht omgaan met verschillen buitengewoon onderwijs kindlijn buitengewoon onderwijs Trajecten op maat realiseren gewoon onderwijs Coachend samenwerken buitengewoon onderwijs teamlijn Handelingsgericht samenwerken Handelingsgericht omgaan met verschillen gewoon onderwijs gezinslijn Coachend samenwerken gewoon onderwijs Professioneel zelfverstaan Samenwerken met gezin en netwerken Legende bij de versie in kleur Opleidingsonderdelen specifiek voor Buitengewoon onderwijs staan in blauw, Opleidingsonderdelen specifiek voor Zorgverbreding en remediërend leren staan in geel, Gezamenlijke opleidingsonderdelen staan in groen en oranje.
Themalijst sessie 3 Wat kan ons schoolteam, zorgteam succesvol maken? Teamrollen, teamvorming en mogelijke frustraties Groepsdynamiek: weerstanden, vaardigheden, feedback geven en ontvangen Hoe word ik een goede coach? Samenwerken met ouders: Hoe? Sterktes en uitdagingen? Samenwerken met netwerkpartners binnen de context van integrale jeugdhulp: Van DRM, OCJ, VK, A-doc, M- doc, OOOC, OBC, MFC, CLB, CAW tot poorten en modules Handelingsgericht samenwerken met ouders en netwerkpartners: Van overleg naar handelingsgericht planmatig samenwerken
2. Situering Handelingsgericht samenwerken
Werken in team waarom? de leraar als lid van het schoolteam = element van het algemeen beroepsprofiel van de leraar = basiscompetentie voor leraren samenwerken op de werkvloer = expliciete opdracht van de overheid (Zorg - GOK handelingsplanning )
Succesfactoren voor teamwerk (Karrenwiel)
Succesfactoren: Motiverende doelen formuleren SMART: specifiek, meetbaar, acceptabel, realistisch, tijdsgebonden; HOOFD, HART en HANDEN = 3 H s
Succesfactoren: Gedeelde verantwoordelijkheid - Iedereen heeft invloed en zeggenschap op het WAT (eindresultaat) en het HOE (beslissingen en werkwijze) - Je niet achter een ander verschuilen loyaliteit aan elkaar Verbinding Iets van elkaar overnemen Iets voor elkaar over hebben Elkaar actief steunen Zorg tonen over het resultaat
Succesfactoren: Open communicatie
Succesfactoren: Open communicatie
Succesfactoren: Open communicatie Het verbale 7% Het non-verbale 55% 38% Het para-verbale
Je bent niet verantwoordelijk voor het gezicht dat je kreeg, maar wel voor de smoel die je trekt. Bob Delbecque Tips: Het verbale: - Gebruik woorden die de ander begrijpt. - Vermijd vage of kwetsende boodschappen. Het non-verbale: - Kijk de ander aan als je met hem/haar spreekt of check of er verbinding is. - Gebruik gebaren en mimiek om je boodschap te ondersteunen. - Spiegel de lichaamstaal van de ander. Het para-verbale (manier waarop): - Pas je toonhoogte en volume aan aan het belang van je boodschap en varieer voldoende. - Vermijd een agressieve, cynische of klagende toon. - Laat voldoende stiltes om spanning op te bouwen en om de boodschap te laten doordringen.
Succesfactoren: oefening Open communicatie Twee kolommen feedback Links: alle directe feedback die je de laatste maanden van je teamgenoten hebt ontvangen. Rechts: alle indirecte aanwijzingen, reacties, suggesties, hints en vermoedelijke oordelen over jouw gedrag. Welke kolom is het meest gevuld? Hoe komt dat? Wat doe je daarmee?
Succesfactoren: Respect voor verschillen Ieders talenten en eigenschappen kennen Verschillende kwaliteiten aan bod laten komen Combinaties van talenten maken teams uniek Jouw model van de wereld is niet hoe de wereld is.
Succesfactoren: Respect voor verschillen: oefening Neem een kwartier de tijd om een of enkele dingen te bedenken waarvan je zeker weet dat je er uniek mee bent in de groep. Bedenk ook een of enkele kenmerken waarin iedereen in jouw team hetzelfde is. Wissel dit uit. Wat levert dat op?
Succesfactoren: Flexibel aanpassen (ontwikkeling) Streven naar verbetering en ontwikkeling Afstemming zoeken tussen team en omgeving Inspelen op veranderende omstandigheden Flexibiliteit bevorderen, maar ook stabiliteit borgen
Succesfactoren: Initiatief tonen: Waarom niet? Gebrek aan duidelijkheid Gebrek aan ruimte (te weinig bevoegdheid om initiatief te nemen) Gebrek aan betrokkenheid Gebrek aan waardering Gebrek aan durf Bevorderen van initiatief nemen best indirect!
De teamrollen van Belbin
Hoe een team samenstellen of bijsturen? Succesfactoren optimaliseren (Karrewiel) Evenwicht in de teamrollen
Groepsdynamiek wordt beïnvloed door: karakters van de teamleden en stijl van de leider; het aantal groepsleden en de duur van het groepsbestaan; onderlinge aantrekking en afstoting tussen de groepsleden; vertrouwen (of wantrouwen) in elkaars kunnen; de aard van de opdracht: aantrekkelijkheid of haalbaarheid; beschikbaarheid van de middelen; mogelijkheden tot communiceren en communicatiepatronen; het imago van de groep in de buitenwereld; afhankelijkheid van derden; druk op de groep, van een achterban of concurrenten.
Groepsontwikkeling Kritieke momenten?
Vijf fasen van Tuckman
Groepsontwikkeling: Schutz Ontwikkeling van een team eerder vanuit behoeften! 1. Inclusiefase: basisbehoefte: aftasten/hoor ik erbij; word ik opgemerkt? 2. Controlefase: basisbehoefte: verkennen hoeveel invloed ik heb, word ik gezien in mijn kunnen? 3. Affectiefase: basisbehoefte: word ik als sympathiek ervaren: hoe gaan we als groep met elkaar om?
Hoe herken je weerstand? Twee hoofdsignalen Vechtgedrag: = directe weerstand: open, directief en agressief karakter. Vluchtgedrag = indirecte weerstand: eerder bedekt, indirect, passief of soms regressief karakter. Welk signaal vind je het moeilijkste om om te buigen?
Voorbeelden van vechtgedrag Blijven doorvragen naar steeds meer details Overspoelen met details Onuitvoerbaar verklaren Niet verbaasd zijn Aanvallen De methodologische toer op gaan Aandringen op oplossingen Openlijke weerstand... = vechtgedrag
Voorbeelden van vluchtgedrag Tijdsargumenten gebruiken, uitstellen Verwarring, hulpeloosheid tonen Passief blijven, zwijgen Filosoferen, rond de pot draaien, afdwalen Moraliseren Meegaan Ontkennen, beweren dat het goed gaat = vluchtgedrag
Soorten weerstand Culturele weerstand bij ons is dat helemaal niet van toepassing Praktische weerstand is daar veel werk voor nodig? Psychologische weerstand ook wel pre-postweerstand genoemd. Pre-weerstand: geruchten en veronderstellingen. Weerstand nog vóór de boodschap gegeven is. Postweerstand: reactie op de gegeven boodschap (soort feedback)
Conclusies: A. Wat is weerstand? Weerstand is de vraag van de ander naar erkenning, naar rekening houden met zijn belangen. Het is dus een signaal, een vorm van feedback die de ander je geeft. Weerstand duidt op betrokkenheid. Weerstand moet naar boven gebracht worden.
Conclusies: B. Er zijn vier basisvormen van weerstand: TROTS Directe weerstand TERUGGE- TROKKEN AGRESSIE Indirecte weerstand ONDERDANIGHEID
Agressie Signalen Hoe ermee omgaan ØHarder gaan praten ØIn de verdediging gaan ØOverdrijven ØIn de rede vallen ØBeschuldigen
Agressie Signalen ØHarder gaan praten ØIn de verdediging gaan ØOverdrijven ØIn de rede vallen ØBeschuldigen Hoe ermee omgaan ØRuimte geven om stoom af te blazen: doorvragen op de inhoud ØJe niet uit je lood laten slaan door de (sterke) emotie van de ander
Trots Signalen Ø Goede inhoudelijke elementen niet serieus nemen. Ø Bluffen. Ø Zichzelf tegenspreken. Ø Kleineren. Ø Geen redelijke argumenten geven. De echte redenen worden niet verteld. Ø Bagatelliseren, dingen onbelangrijker maken dan ze zijn. Hoe ermee omgaan
Trots Signalen Ø Goede inhoudelijke elementen niet serieus nemen Ø Bluffen Ø Zichzelf tegenspreken Ø Kleineren Ø Geen redelijke argumenten geven. De echte redenen worden niet verteld. Ø Bagatelliseren, dingen onbelangrijker maken dan ze zijn Hoe ermee omgaan Ø Meegaan (door door te vragen) in plaats van zich af te zetten Ø Overeenkomsten en verschillen aangeven Ø Geen machtsstrijd aangaan
Teruggetrokken Signalen Hoe ermee omgaan ØKorte antwoorden geven op vragen of zwijgen. ØAarzelen. ØZachter gaan praten. ØHet vermijden van oogcontact. ØEen ongeïnteresseerde houding. ØVaag zijn.
Teruggetrokken Signalen ØKorte antwoorden geven op vragen of zwijgen. ØAarzelen. ØZachter gaan praten. ØHet vermijden van oogcontact. ØEen ongeïnteresseerde houding. ØVaag zijn. Hoe ermee omgaan ØRuimte geven en begrip tonen voor de ander. ØActief laten deelnemen aan het gesprek.
Onderdanigheid Signalen Hoe ermee omgaan Ø Meepraten met de ander. Ø Vluchtgedrag (ontwijkend antwoord geven, smoes verzinnen). Ø Veel over onbelangrijke dingen praten (afleiding zoeken). Ø Incongruentie (toestemmen met iets maar niet van harte).
Onderdanigheid Signalen Ø Meepraten met de ander. Ø Vluchtgedrag (ontwijkend antwoord geven, smoes verzinnen). Ø Veel over onbelangrijke dingen praten (afleiding zoeken). Ø Incongruentie (toestemmen met iets maar niet van harte). Hoe ermee omgaan Ø De ander confronteren met zijn incongruent gedrag. Ø Vragen op welke manier de ander het gegeven advies gaat uitvoeren. Ø De ander zelf oplossingen laten bedenken voor zijn probleem of stimuleren om initiatieven te nemen.
Mogelijke veranderingsprocessen bij het omgaan met weerstand. In staat zijn vast te stellen wanneer er sprake is van weerstand Weerstand zien als een natuurlijk proces en een teken dat je doel treft De ander steunen in het direct uiten van weerstand, de weerstand exploreren Uitingen van weerstand niet persoonlijk opvatten, of als een aanval op jezelf opvatten
Hoe voorkom je weerstand? Goede afspraken maken. Een duidelijke consequent gevolgde procedure vastleggen. Zelf niet meer en niet langer praten dan nodig. Op tijd beginnen. Zorgen voor een veilig klimaat. Aansluiten bij de behoeften van de leerkrachten Zorgen voor betrokkenheid (b.v. leerkrachten mee laten denken en zoeken i.f.v. een oplossing) Zelf eigen weerstanden en/of gevoelens uitspreken.
Interventies die weerstand kunnen verhogen 1. Bevelen, aanwijzingen geven, commanderen 2. Waarschuwen, vermanen, dreigen 3. Moraliseren, preken, smeken 4. Adviseren, suggesties of oplossingen aandragen 5. Met logische argumenten overreden, de les lezen, omver redeneren 6. Oordelen, bekritiseren, afkeuren, beschuldigen 7. Prijzen, goedkeuren, positief waarderen, vleien 8. Schelden, belachelijk maken, beschamen 9. Interpreteren, analyseren, diagnosticeren 10. Geruststellen, meeleven, troosten, steunen 11. Ondervragen, vragen, verhoren 12. Afleiden, er niet op ingaan, voor de gek houden Conclusie: forcerenhelptmeestalniet
Weerstand kan niet tegen belangstelling!
2.3. Luister! Exploreer weerstand. Als je weerstand ondervindt, exploreer dan de weerstand, onderzoek wat er onder die weerstand schuil gaat en bouw van daaruit je antwoord op. Stel vragen aan diegene die weerstand biedt Als je de weerstand de kans geeft om zich uit te drukken en verkend te worden, zal je vaak merken dat er snel meer bereidheid ontstaat om ook de andere kant van de medaille te zien en te zoeken naar een meer constructieve manier van aanpakken.
2.4. Geweldloze communicatie (Rosenberg) ik boodschap - verbinding
Geweldloze communicatie (Rosenberg) Waarnemen zonder te oordelen Gevoelens uiten Erkennen van behoeften Uiten van een verzoek
Kun je tegen kritiek? Ga eens na wanneer iemand je het afgelopen jaar echte, openhartige feedback heeft gegeven. Uit zichzelf. Hoe was dat? Kon je het verdragen? Waarom wel, waarom niet?
feedback krijgen?
Interpreteer feedback niet als een aanval op u als persoon Schiet niet onmiddellijk in de verdediging Vraag door naar wat de ander precies bedoelt en probeer de feedback te begrijpen Beoordeel de feedback Toon waardering voor de feedback Doe iets met de feedback
Kernkwadrant van Ofman
Kernkwadrant van Ofman Waar je allergisch aan bent bij een ander, is vaak een teveel van goed gedrag, waar je zelf behoefte aan hebt. Daniël Ofman 52
Conclusie Dankzij het kernkwadrant leer je meer over: Je eigen kwaliteiten Je valkuilen Je gevoeligheden bij anderen Je uitdagingen voor de toekomst
Kernkwadrant van Ofman http://www.competentiesvoorbeelden.nl/uitgewerkte-kernkwaliteiten
Kernkwadrant van Ofman Noteer op een kaartje waar je tegen aan loopt, wat voor jou een uitdaging is, wat keer op keer moeilijk is. Wat doet dit besef met jou?
Geraadpleegde literatuur
3. Situering Samenwerken met gezin & netwerken Samenwerken met gezin en netwerken De bachelor werkt handelingsgericht samen met gezin en netwerken in functie van leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften Minimaal Excelleren De bachelor geeft voorbeelden uit zijn eigen praktijkcontext van hoe hij inspanningen levert om constructief samen te werken met gezin en netwerken. De bachelor geeft voorbeelden uit zijn eigen praktijkcontext van hoe hij inspanningen levert om in te zetten op de afstemming en de wisselwerking met gezin en netwerken. De bachelor geeft voorbeelden uit zijn eigen praktijkcontext van hoe hij inspanningen levert om rekening te houden met de positieve kenmerken van gezin en netwerken. De bachelor geeft voorbeelden uit zijn eigen praktijkcontext van hoe hij inspanningen levert om doelgericht samen te werken met gezin en netwerken. De bachelor geeft voorbeelden uit zijn eigen praktijkcontext van hoe hij inspanningen levert om alle uitgangspunten van handelingsgericht werken te integreren in de samenwerking met gezin en netwerken. De bachelor geeft vernieuwende voorbeelden om in zijn eigen praktijkcontext meer handelingsgericht samen te werken met gezin en netwerken in functie van leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften. De bachelor geeft suggesties om in zijn eigen praktijkcontext in te spelen op de ondersteuningsbehoeften van gezin en netwerken. De bachelor geeft voorbeelden uit zijn eigen praktijkcontext van hoe hij inspanningen levert om systematisch en transparant samen te werken met gezin en netwerken. De bachelor geeft voorbeelden uit zijn eigen praktijkcontext van hoe hij inspanningen levert om de ondersteuningsbehoeften van gezin en netwerken te onderzoeken. De bachelor geeft voorbeelden uit zijn eigen praktijkcontext van hoe hij inspanningen levert om zijn aandeel als leerkracht in de samenwerking met gezin en netwerken te onderzoeken.
Visie Welke visie hebben wij op school omtrent samenwerking met ouders? Wat betekent samenwerking met ouders voor onze school/ voor mij? Op welke manier wordt reeds samengewerkt met ouders?
Samenwerking met gezin en netwerk Ouderparticipatie Ouderbetrokkenheid
Visie Welke visie hebben wij op school omtrent samenwerking met netwerkpartners? Wat betekent samenwerking met netwerkpartners voor onze school/ voor mij? Op welke manier wordt reeds samengewerkt met netwerkpartners? Wat zijn onze sterke punten, waar kunnen we nog aan werken?
Werkvormen SGN College & getuigenis 3 sessies communicatietraining Netwerkenmarkt
Praktijkopdracht SGN 1. Voer zelfstandig en handelingsgericht minstens één gesprek met een ouder over een leerling met een specifieke onderwijsbehoefte. Doe dit in overleg met je mentor (duaal) en/of kritische vriend (avond). Doorloop de cyclus van handelingsplanning om je gesprek voor te bereiden en te evalueren. Tips voor de mentor: Laat de student een oudercontact omtrent een leerling met specifieke onderwijsbehoeften observeren. Reflecteer samen met de student over het voorbije gesprek. Welke uitgangspunten van handelingsgericht werken kwamen hier aanbod? Waar ontdek je gemiste kansen in het gesprek. Kies een leerling met specifieke onderwijsbehoeften uit waar de student zelfstandig een oudergesprek mag voeren. Plan dit gesprek tijdig. Bereid het gesprek handelingsgericht en cyclisch voor. Als coach kan je het oudergesprek bijwonen om dan achteraf samen over het gesprek te reflecteren.
Praktijkopdracht SGN Stel jezelf één concreet leerdoel om handelingsgericht(er) samen te werken met gezin en netwerken in functie van de ondersteuning van een leerling met een specifieke onderwijsbehoefte. Bespreek dit leerdoel met je mentor (duaal) of kritische vriend (avond). Ga tijdens je praktijk actief aan de slag met je leerdoel. Tips voor de mentor: Verken samen met de student de visie en concrete uitwerking omtrent handelingsgericht samenwerken met ouders en hun netwerken op de praktijkschool.. Waar is de school sterk in en waar ontdek je nog groeikansen in het handelingsgericht samenwerken met ouders en hun netwerken. Vertrek vanuit deze groeikansen om samen met de student een leerdoel te bepalen. Waar zie je mogelijke acties om dit leerdoel verder vorm te geven. Zijn er kansen om deze acties binnen het zorgcontinuüm te borgen. Bekijk hoe en wanneer de uitwerking van deze acties planmatig kunnen uitgewerkt worden.
Beoordelingstaak SGN 1. Inhoud A. Rapporteer over hoe je zelfstandig en handelingsgericht een oudergesprek hebt gevoerd met een ouder over een leerling met een specifieke onderwijsbehoefte. Gebruik de cyclus van handelingsplanning en doorloop de hierna volgende fases. Fase 1: Beginsituatie bepalen Bepaal en omschrijf de beginsituatie van dit gesprek. (context ouder / vorig oudercontact ) Fase 2 : Doel selecteren Welk doel heeft dit gesprek? Wat wil je bespreken met deze ouder? Omschrijf je doel zo smart mogelijk. Fase 3 : Voorbereidingsfase Bereid het gesprek voor. Welk vragen wil je stellen Vertrek vanuit de 7 uitgangspunten van HGW
Beoordelingstaak SGN Fase 4: Uitvoeringsfase / het oudergesprek + analyse (verplichte bijlage) Het gesprek: schrijf een passage van het gesprek van ten minste 10 minuten letterlijk uit. Analyseer dit gesprek. Gebruik hiervoor de rechterkolom in het schema en voeg dit in een verplichte bijlage. Fase 4 : Het gesprek Analyse Mogelijke vragen om een gesprek te analyseren: - Waar heb ik handelingsgericht samengewerkt? - Waar zijn de uitgangspunten van HGW zichtbaar aanwezig? - Waar heb ik de ouders kunnen ondersteunen? - Welke soort vragen stel ik? - Welke vragen krijg ik? - Merk je betrokkenheid op in het gesprek? - Hoe is de non-verbale communicatie? - Wanneer zoek je naar verduidelijking? - Taalgebruik? Welke woorden gebruik ik vaak? Intonatie? Fase 5 : Evaluatiefase + Reflectie Evalueer en reflecteer over het vooropgesteld doel Ben je tevreden over dit gesprek? Hoe ga je hiermee verder aan de slag? Wat neem je mee naar de toekomst? Ontdek je gemiste kansen in dit gesprek? Welke vragen zou je eventueel nog kunnen stellen? 1. Hoe ga je dit gesprek verder opvolgen?
Beoordelingstaak SGN Rapporteer over hoe je in je praktijk concreet, cyclisch en handelingsgericht aan de slag bent gegaan met je leerdoel, dat je formuleerde in je praktijkopdracht in vraag 2. In deze rapportering willen we volgende zaken terugvinden: - Gebruik het cyclisch handelen om je leerdoel uit te werken in concrete acties. Vertrek en link met de uitgangspunten van handelingsgericht werken. - Formuleer concrete acties die je kan borgen in één van de fases van het zorgcontinuüm. - Onderbouw met inhouden uit de sessies en met één van de verplichte studiematerialen. Vul eventueel aan met extra bronnenmateriaal. Verwijs in je tekst telkens naar je bronnen.
Ouderbetrokkenheid evidence based Effecten (Marzano, Hattie, Mitchell): Hoger welbevinden, betere leerprestaties en minder gedragsproblemen van het kind op school Grotere tevredenheid ouders Minder verwijzingen naar het buitengewoon onderwijs Betere moraal bij de leerkrachten Ouderbetrokkenheid belangrijk kenmerk voor succesvol onderwijs: we hebben ouders nodig om het onderwijs passend te maken.
Ouderbetrokkenheid op school Ouderbetrokkenheid op school/ ouderparticipatie = activiteiten waarbij ouders contact hebben met de school: Deelnemen aan schoolactiviteiten (eetfestijn, schoolfeest, schoolreis, Oudercontacten (open klas, individuele oudercontacten Informele gesprekken met leraar Meewerken aan onderwijsactiviteiten (leesouder, begeleiden van lln bij toneel Deelname aan ouderraad, schoolraad,
Ouderbetrokkenheid thuis Ouderbetrokkenheid thuis ouders = voelen zich gedeeld verantwoordelijk voor de schoolse ontwikkeling van hun kinderen = Opvoedingspraktijken mbt schoolse, maar die plaatsvinden buiten de school Rechtstreeks met school te maken: ondersteuning bij huiswerk (rustige plek, overhoren van lessen, ), praten met je kind over school (wat heb je gedaan vandaag? Belang van zijn best doen op school) Onrechtstreeks: intellectuele stimulering (samen naar bib, museum, boeken lezen, films kijken)
Preventief en breed aan de slag Brede ouder zorg q School neemt initiatief! q Aandacht voor verschillende vormen van ouderschap in de klas. q Oudercontacten / oudercontacten op vraag q Schoolagenda q Film ter ondersteuning van schriftelijke communicatie q Brieven in kleuren q Invullen studietoelage q Huisbezoek q Huistaakwijzer q Talentgericht oudercontact q Openklasdag q Studieavond q ouderbevraging q Cultuur q
Verhoogde ondersteuningsbehoefte q q q q q Telefonisch contact Op huisbezoek Ouder naar school brengen Tolken
Uitbreiding ondersteuningsbehoefte q CLB q Netwerken rond ouderbegeleiding q
Bibliografie: - Rik Prenen, Maurits Wysmans. Praten met ouders. Lannoo Campus 2014 - W. Van Mulligen, P. Gieles, A. Nieuwenbroek. Tussen thuis en school. Over contextuele leerlingen begeleiding. Acco 2008 - Noëlle Pameijer Samen sterk. Ouders en school! Acco 2012