De Omgevingswet in zicht door Prof. dr. 1
Programma 20:00 20:15 uur: ontvangst en uitleg opzet avond 20:15 21:00 uur: presentatie door - achtergronden Omgevingswet - kerninstrumenten / transitie / raadswerk 21:00 21:15 uur: pauze en bijpraten 21:15 22:00 uur: discussie in groepen over vragen/stellingen 22:00 22.15 uur: terugkoppeling uit groepen en afronding 2
Omgevingswet Omgevingswet: een ambitieus wetgevingsproject De 4 e decentralisatie; nu in het fysieke domein Wil transitie naar een duurzame samenleving stimuleren Stelt vertrouwen tussen overheid en burgers centraal Beoogt meer vrijheid voor initiatiefnemers Wil bestuurlijke en ambtelijke cultuurverandering stimuleren: van 'nee, tenzij' (behalve als) naar 'ja, mits' (onder voorwaarden dat) 3
Omgevingswet: grote operatie Nieuwe Omgevingswet heeft behalve voor Rijk ook ingrijpende gevolgen voor decentrale overheden Gevolgen voor de organisatie van het werk op dit gebied Gevolgen voor de ambtelijke cultuur: andere manier van werken en omgaan met burgers en bedrijven: actief begeleiden en communiceren Gevolgen voor de bestuurlijke cultuur: integraal denken, meer initiatief aan 'de markt' laten Ook gevolgen voor marktpartijen en hun adviseurs In 2019 (1-1-2020?) zou de nieuwe wet er moeten zijn: vooruit lopen kan ook nu al (actie: "nu al eenvoudig beter") Gemeenten (sept. 2016): 43% bezig met oriëntatie, 49% bezig met formulering ambities, 5% bezig met realisatie 4
Doelen Omgevingswet Ruimte voor ontwikkeling Waarborgen voor kwaliteit Eén samenhangend stelsel planning, besluiten, procedures Met oog op duurzame ontwikkeling ( ) Bereiken en in stand houden veilige en gezonde fysieke leefomgeving en goede omgevingskwaliteit Doelmatig beheren en in stand houden, gebruiken en ontwikkelen leefomgeving
Verbeterdoelen Omgevingswet Vermindering complexiteit omgevingsrecht (bevordering inzichtelijkheid, voorspelbaarheid en gebruiksgemak omgevingsrecht) Versterking samenhang in beleid, besluitvorming en regelgeving Vergroting bestuurlijke afwegingsruimte decentraal bestuur door actieve en flexibele aanpak mogelijk te maken Versnelling en verbetering besluitvorming over projecten
Integratie van wetgeving en uitvoeringsbesluiten 26 wetten gaan op in één wet: de Omgevingswet Van ruim 5.000 wetsartikelen naar ca. 350 Van ca. 120 amvb's blijven er nog 4 over Van ca. 200 ministeriële regelingen blijven er een 10-tal over Van 50.000 (!) bestemmingsplannen blijven er op termijn nog 390 over (één integraal omgevingsplan per gemeente) Meer mogelijkheid voor lokaal en regionaal maatwerk o.m. door minder en meer open rijksregels (o.m. zorgplichten) 7
Omgevingswet: planning invoering 2014 2016: Omgevingswet (23 mrt. 2016) 2016 2017: Vier AMvB's 2017 2019: Invoeringswet 2017 2019: Invoeringsbesluit 2017 2019: Aanvullingswetten (bodem, grond, geluid, natuur) 2017 2019: Aanvullingsbesluiten 2020? : Implementatie (2015 - nu al eenvoudig beter) 8
Omgevingsvisie I Door de gemeenteraad vast te stellen (kaderstelling) Samenhangend strategisch beleid gemeente: wezenlijke keuzen vastleggen m.b.t. fysieke leefomgeving; integratie bestaande visies daarin mogelijk In visie het omgevingsbeleid voor de langere termijn bepalen en toch flexibiliteit inbouwen t.b.v. uitvoering Omgevingsvisie bevat fundamentele beleidskeuzen; laagdynamisch Is basis voor uitvoeringsplannen en -programma's, regelingen en andere besluiten; visie is kop op het omgevingsplan! 10
Omgevingsvisie II Zelfbinding gemeenteraad, (PS en regering) Geen planhiërarchie, geen directe doorwerking naar andere bestuurslagen Afstemming via overleg en afspraken over implementatie: betekent ook cultuuromslag! Regionale omgevingsvisie is mogelijk (wet regelt dat niet!) maar raad gaat slechts over een deel daarvan: de eigen gemeente Geen plichten voor burgers; indirecte doorwerking via regels vergunningen en projectbesluiten 11
Omgevingsvisie III Algemeen bestuur moet bereik omgevingsvisie bepalen Duurzaamheid centraal 12
(Gemeentelijk) Omgevingsplan I Bpl gaat op in gemeentelijk omgevingsplan (opl); van ca. 50.000 bestemmingsplannen (en beheersverordeningen) naar ca. 390 omgevingsplannen (één per gemeente) Mogelijk starten met regeling die gebiedsgewijs wordt uitgebreid Uit te breiden met regelingen m.b.t.: Monumenten Erfgoed Welstand Andere (autonome) onderwerpen (terrassen, ligplaatsen, reclame etc.) Alle locatie- en functiegebonden regels in omgevingsplan opnemen 13
Omgevingsplan II Meer flexibiliteit in te bouwen dan bij bestemmingsplan Norm: "evenwichtige toedeling van functies aan locaties" Bestemming niet meer in 10 jaar te verwezenlijken; wel afwijkingsvergunningen binnen vijf jaar in plan verwerken Kan kader vormen voor wijziging van 'toelatingsplanologie' naar 'uitnodigingsplanologie'; organische gebiedsontwikkeling mogelijk Raad bepaalt welke gebieden zich daarvoor lenen (afhankelijk van gebiedskenmerken): beheer of ontwikkeling? 14
Omgevingsplan III Algemene delegatiebevoegdheid voor delen van plan aan de dagelijkse besturen; dus door Raad aan B&W! B&W kunnen dus 'volwaardig' het plan aanpassen; wel uitgebreide procedure te volgen Omgevingsplan blijft daardoor een samenhangend geheel (geen deelplannen, of postzegelplannen) en bij wijziging een geheel Apart kaderbesluit tot delegatie door Raad te nemen met mogelijkheid van beleidsregels voor gebruik bevoegdheid B&W 15
Omgevingsplan IV Nieuwe regeling heeft gevolgen voor bevoegdheidsverdeling tussen Raad en B&W; meer expliciet appèl op raadsvertrouwen! Bedoeling van regeling is versterking kaderstellende taak van de gemeenteraad Erkenning van de gemeenteraad als 'wetgever van de gemeente', inclusief meer vrijheid voor invulling van die taak! Omgevingsplan: uitvoeringsinstrument van de omgevingsvisie Tevens binnen dat kader meer flexibiliteit voor B&W om in te springen op ontwikkelingen binnen raamwerk 16
Een model voor het nieuwe omgevingsbeleid en de rol van de raad
Vertrouwen, vrijheid, verantwoordelijkheid en verbinden Een metafoor: 18
Gevolgen voor het raadswerk Omgevingswet zonder meer van belang voor werk gemeenteraad Kans voor beleidsvernieuwing via nieuwe (strategische) omgevingsvisie en (operationeel) omgevingsplan Mogelijkheid om burgerparticipatie actief in praktijk te brengen, zowel bij visie als bij plan Indirecte democratie aanvullen via activering directe democratie / 'aanvullen', niet vervangen (SCP-studie) Daar spelen raadsleden een belangrijke rol bij! Van de achterkant naar de voorkant "Van de Staat naar de Straat"
Versterking directe democratie Steeds meer aandacht voor rol directe democratie Hoe kunnen raadsleden werking directe democratie versterken? Nieuwe uitdaging voor raadsleden! Actieve rol spelen bij burgerparticipatie: naast 'het volk vertegenwoordigen' burgers mobiliseren/burgerkracht versterken Ophalen maatschappelijke opvattingen via twee wegen: Politieke kanalen (indirecte democratie) Burgerfora (diverse vormen directe democratie) Opgehaalde opvattingen verwerken in oordeelsvorming en vervolgens in besluitvorming door gemeenteraad Hoe om te gaan met die spanning?
Versterking positie als lokale wetgever Noodzakelijke wederkerigheid in het systeem versterken: "Burger stellen zichzelf de wet" veronderstelt nabijheid bestuur-burger Als nabijheid burger t.o.v. bestuur ontbreekt dan is dat een probleem voor democratie en rechtsstaat (waarvan democratie onderdeel is) Is op gemeentelijk niveau beter mogelijk dan bij provincie en Rijk Wel het besef te versterken dat de raad als wetgever het hoogste orgaan is op gemeentelijk niveau Omgevingswet versterkt positie en rol gemeenteraad als lokale wetgever (uitbreiding te regelen mogelijkheden in omgevingsplan) Rijk (en provincie?) laat en geeft gemeente meer mogelijkheden; gemeenten moeten die ruimte ook gebruiken!
Raad: kader / B&W: invulling en uitvoering Versterking kaderstellende rol gemeenteraad bij gebiedsdekkende regeling in integraal omgevingsplan (afweging op hoofdlijnen) Uitdaging voor B&W om raad de rol van gemeentelijke kaderstellende 'wetgever' optimaal te laten vervullen; raad daarbij ondersteunen Plan kan stevig en duidelijk kader vormen voor flexibele invulling door B&W (planwijziging, vergunningverlening, programma's) Beleidsruimte B&W voor uitvoering (afwegingen op concreet niveau) vormt invulling vertrouwensbeginsel Goede afspraken maken over geregelde terugkoppeling door B&W aan raad over invulling beleidsruimte is daarbij essentieel
Dank voor uw aandacht!