RAPPORT VAN BEVINDINGEN NADERONDERZOEK IJburgcollege Plaats: Amsterdam BRIN-nummer:28DH-00 edocsnummer: 4258514 Onderzoek uitgevoerd op: 29 mei 2013 Conceptrapport verzonden op: 20 juni 2013 Rapport vastgesteld te Utrecht op: 8 juli 2013 Reproductie van het rapport zonder toestemming van de inspectie of de school/instelling vindt niet plaats anders dan in zijn volledige vorm.
1. INLEIDING De Inspectie van het Onderwijs heeft op 29 mei 2013 een nader onderzoek uitgevoerd op de havo en het vwo van het IJburgcollge naar de kwaliteit van het onderwijs. Het doel van dit onderzoek is om een verdiepend beeld te vormen van de kwaliteit van het onderwijs op deze afdelingen. Daarmee vormt dit onderzoek een vervolg op het onderzoek dat in november 2012 is verricht en op grond waarvan de afdeling Havo een aangepast arrangement zwak heeft gekregen en onder intensief toezicht is komen te staat. De bevindingen uit dit onderzoek worden gebruikt om te bezien of het nodig is om een toezichtplan op te stellen voor de school en zo ja uit welke afspraken die moet bestaan. Daarnaast is dit onderzoek gebruikt om te beoordelen of het nieuwe waarderingskader van de inspectie ruimte biedt om scholen met een innovatief onderwijsconcept zoals het IJburgcollege tot hun recht te laten komen in de beoordelingswijze van de inspectie. Onderzoeksopzet Het kwaliteitsonderzoek in november 2012 leidde tot de conclusie dat de opbrengsten van afdeling Havo onvoldoende zijn. Van de afdeling vwo zijn de opbrengsten niet vast te stellen omdat nog te weinig leerlingen examen hebben gedaan. De kwaliteitzorg en het onderwijsproces zijn wel voldoende op de school: met name het schoolklimaat waarin leerlingen veel individuele aandacht en stimulans krijgen bij hun leerproces viel positief op. Toch bleek ook dat leerlingen vaak te weinig betrokken waren bij de les en dat leraren tijdens de les beter zouden kunnen afstemmen op verschillende niveaus. Het IJburgcollege werkt vanuit een bijzondere visie: zij wil alle leerlingen zoveel mogelijk laten leren over zichzelf en de omgeving door met hen in leergemeenschappen te werken, leergemeenschappen die heterogeen zijn samengesteld naar niveau. De school wil leerlingen uitdagen op hun eigen niveau en hen stimuleren door hen zoveel mogelijk te laten leren van de echte werkelijkheid. Dit naderonderzoek dient ertoe om beter zicht te krijgen op de vraag hoe het komt dat juist op een school als het IJburgcollege de betrokkenheid van leerlingen laag is en de resultaten nog onvoldoende. Ook willen we weten of de sturing op kwaliteit doorwerkt in het handelen van de leraren. Bovendien willen we zicht krijgen op de vraag of de school de ambities uit haar visie waar maakt en leerlingen inderdaad een breed aanbod biedt. De onderzoeksvragen luiden als volgt: Brede vorming Maakt de school haar ambities voor brede vorming waar? Opbrengstgericht werken, hoge ambities Worden de specifieke elementen uit het IJburgconcept (rubrics, volgboekje) voldoende resultaat gericht ingezet door leraren en leerlingen? Professionele ruimte en sturing Zorgt de schoolleiding ervoor dat leraren zich ontwikkelen en werken conform de visie van de school? Werken de leraren voldoende binnen die visie van de school? Stuurt de schoolleiding voldoende bij op kwetsbare onderdelen van het onderwijs? Deze vragen zijn samen met de school opgesteld.
Om deze vraagstellingen te beantwoorden heeft de inspectie indicatoren uit haar waarderingskader geselecteerd die te maken hebben met de volgende onderwerpen: Professionele ruimte (aspect 14 en 15) Opbrengstgericht werken in de les (indicatoren 8.1, 8.2, 7.5) Brede vorming (indicator 3.7, 3.8, 5.1, 5.2, 5.5) Het onderzoek bestond uit de volgende activiteiten: - Onderzoek en analyse van documenten en gegevens over de school die bij de inspectie aanwezig zijn. - Analyse van documenten die betrekking hebben op zelfevaluatie-activiteiten van de school en van andere documenten die de school voorafgaand aan het schoolbezoek heeft toegestuurd en tijdens het schoolbezoek heeft overhandigd. - Schoolbezoek, waarbij in een aantal lessen de onderwijspraktijk is geobserveerd. Bovendien heeft de inspectie over de kwaliteit van de indicatoren gesprekken gevoerd met het management en het bestuur. - Op uw school is verder een gesprek gevoerd met leerlingen en docenten. - Aan het eind van het schoolbezoek heeft de inspectie de bevindingen van het onderzoek besproken met de directie. Toezichtkader De inspectie heeft zich bij haar onderzoek gebaseerd op het Toezichtkader voortgezet onderwijs 2013. Opbouw rapport In hoofdstuk 2 staat de conclusie van het onderzoek in de vorm van antwoorden op de vragen. In hoofdstuk 3 zijn de bevindingen uit het onderzoek naar de onderwijskwaliteit in de vorm van oordelen op de indicatoren. Dit wordt gevolgd door een paragraaf waarin het oordeel van de inspectie wordt toegelicht.
2. CONCLUSIE Het nader onderzoek leidt tot de conclusie dat de eigen sturing van de school voldoende is en dat het dus niet nodig is om het traject van geïntensiveerd toezicht in te vullen aan de hand van een toezichtplan met bindende afspraken. We gaan ervan uit dat het de school zal lukken om zodanig bij te sturen dat de kwaliteit van opbrengsten in de Havo in het najaar van 2012 weer van voldoende niveau is. Het oordeel op de onderzoeksvragen van dit naderonderzoek luidt als volgt: Brede vorming De school maakt haar ambities op het gebied van brede vorming zichtbaar waar. Opbrengstgericht werken in de les Binnen het concept zijn voldoende middelen aanwezig om heel resultaatgericht te werken (toetsen, rubrics, volgboekje). Op schoolniveau lukt dat ook, maar binnen de lessen weten leraren en leerlingen daar nog onvoldoende vorm aan te geven. Hierdoor is het ambitieniveau tijdens de lessen soms te laag en te weinig prikkelend. Dit heeft duidelijk invloed op de betrokkenheid van leerlingen. Professionele ruimte en sturing Binnen het team is groot draagvlak om te werken binnen de visie van de school. Door duidelijke sturing zorgt de schoolleiding ervoor dat leraren zich ontwikkelen en werken conform de visie van de school. Bovendien weet de school goede bijsturingsmaatregelen te treffen bij achterblijvende kwaliteit.
3. BEVINDINGEN 3.1 Kwaliteitsprofiel In onderstaande tabel staan de indicatoren die dit onderzoek zijn betrokken en tot welke bevindingen het onderzoek heeft geleid. De nummering in de tabellen verwijst naar het volledige waarderingskader voortgezet onderwijs. De bevindingen zijn weergegeven in de vorm van een score. De score geeft aan in welke mate de betreffende indicator gerealiseerd is. Legenda: 1. slecht 2. onvoldoende 3. voldoende 4. goed 5. niet te beoordelen Aanbod 1 2 3 4 3.7 De school heeft een specifiek aanbod om de sociale en maatschappelijk competenties van leerlingen te ontwikkelen passend bij de wettelijke voorschriften. 3.8 De school heeft een aanbod dat past bij haar eigen doelen. Schoolklimaat 5.1 De leraren bevorderen door hun handelen de verwerving van sociale en maatschappelijke competenties van leerlingen. 5.2 De school en haar omgeving vormen een gezamenlijke pedagogische gemeenschap. 5.5 De school kent een op ondersteuning en begeleiding gerichte cultuur. Didactisch handelen 7.5 De leraar stimuleert de leerlingen tot het leveren van hoge prestaties. 1 2 3 4 1 2 3 4 8.1 De leraren gebruiken bij de vormgeving van hun onderwijs de analyse van de prestaties van de leerlingen. 8.2 De leerlingen krijgen effectieve feedback op hun leerproces. Professionele ruimte/leraarschap 14.1 De schoolleiding zorgt dat de visie van de school op onderwijs vertaald is in concrete professionele normen voor leraren. 14.2 De schoolleiding zorgt voor draagvlak bij leraren voor de schooleigen visie en de daarvan afgeleide ambities en verbeterdoelen. 14.3 De schoolleiding stuurt via haar personeelsbeleid op het realiseren van de onderwijskundige doelen van de school. 14.4 De schoolleiding stuurt leraren(teams) aan om het onderwijsproces zelf vorm te geven passend bij de ambities van de school. 1 2 3 4 14.5 De schoolleiding verantwoordt zich intern over de gerealiseerde onderwijskwaliteit. 15.1 Leraren evalueren de kwaliteit van het onderwijs die zij bieden. 15.2 Leraren vullen het onderwijs in passend bij de onderwijsvisie van de school/afdeling.
15.3 Leraren werken doelgericht aan hun bekwaamheden en de benodigde competenties voor het realiseren van de visie van de school. 15.4 Lerarenteams verantwoorden zich over de bereikte resultaten van hun professionaliserings- en verbeteractiviteiten. 3.2 Toelichting bij kwaliteitsprofiel Brede vorming De school maakt haar ambities op het gebied van brede vorming zichtbaar waar. Leerlingen werken samen aan thema s die vakoverstijgend zijn ingericht. Tijdens deze opdrachten leren leerlingen samen te werken en zetten zij verschillende vaardigheden in. Opdrachten hebben tot doel om van de werkelijkheid te leren en zijn zeer maatschappelijk gericht. Daarnaast investeert de school veel in de reflectieve vaardigheden van leerlingen. Leerlingen spreken veelvuldig met hun mentoren hun persoonlijke ontwikkeling door waarbij leerlingen gestimuleerd worden hun eigen leerproces onder woorden te brengen. De gesprekken zijn mede bedoeld om leerlingen eigenaar te laten zijn van hun eigen leerproces en om hen te stimuleren daar zelf in te sturen. Leerlingen op het IJburg college krijgen dus veel aandacht en begeleiding in hun leerproces. Opbrengstgericht werken in de klas Het IJburgcollege heeft al grote stappen gezet om opbrengstgericht te werken. De school volgt de vorderingen van de leerlingen met landelijk genormeerde toetsen. Die toetsen worden geanalyseerd en hebben vervolgens gevolgen voor het aanbod dat leerlingen krijgen. Als bijvoorbeeld blijkt dat een leerlingen zwak zijn op woordenschat dan wordt daar extra aandacht aan besteed bij de zogenaamde 40minutenband uren. Toch zitten juist op dit gebied ook de verbeterpunten. De feedback die leerlingen krijgen is vooral gericht op aanpakstrategieën en te weinig inhoudelijk van aard. Bovendien is de feedback en de interactie te weinig intellectueel uitdagend. Dit is opmerkelijk want de gekozen inrichting van het onderwijs leent zich juist wel heel goed voor dergelijke opbrengstgerichte feedback. Die werkwijze is als volgt: Het IJburg werkt volgens eigen gemaakte leerlijnen. Deze leerlijnen worden per thema uitgewerkt in zogenaamde rubrics waarin leerlingen kunnen lezen wat zij moeten kunnen om voldoende of excellent te presteren op de verschillende niveaus. De feedback op het gemaakte werk kan dan worden gevoed door die vooraf geformuleerde ambitieniveaus. Hierdoor kan de leerling in principe weten wat hij al geleerd heeft en wat hij moet doen om op niveau of zelfs een hoger niveau te functioneren. In zijn volgboekje kan hij samen met de leraar daarvoor een persoonlijk plan maken waarin hij zijn doelen kan verwoorden. De invulling echter van deze werkwijze is zeer wisselend van niveau. Sommige leerlijnen zijn goed uitgewerkt en kunnen daarmee hun sturende functie vervullen voor de thema s. Er zijn echter ook leerlijnen die veel te globaal zijn om die functie te kunnen vervullen. Het zelfde geldt voor de rubrics: sommige bevatten een concrete uitwerking van doelstellingen die daarmee stimulerend zijn voor leerlingen, andere rubrics zijn eigenlijk niet meer dan opdrachtformuleringen en geven helemaal geen doel of niveau van beheersing aan. De feedback die vervolgens op de opdrachten wordt geleverd is te weinig inhoudelijk sturend voor leerlingen. De feedback gaat eerder over de inzet dan over de inhoudelijke vereisten. Ook het volgboekje zou een veel nadrukkelijker een rol kunnen spelen bij het opbrengstgericht werken. Leerlingen gebruiken het nu vooral om vorderingen in te noteren. De feedback die erin
staat gaat overwegend over het gedrag en de motivatie van leerlingen en bevat geen inhoudelijke feedback en zeker geen doelstellingen om tot hogere prestaties te komen. Al met al kunnen leerlingen meer intellectueel uitgedaagd worden door meer inhoudelijke feedback, door scherpere inhoudelijke doelstellingen en door een uitdagender interactie in de klas over die inhouden. Ook kan het team de kwaliteit van de lessen verhogen door de doelstellingen en opbouw van de lessen nadrukkelijk te communiceren tijdens de les. Het staat weliswaar netjes in de studiewijzer, maar tijdens de les weten leerlingen te vaak niet waar ze mee bezig zijn en waarom. Professionele ruimte en sturing Het IJburgcollege werkt vanuit een onderwijsconcept dat hoge eisen stelt aan het team. Leraren geven les aan heterogeen samengestelde groepen. Zij werken vanuit eigen opgestelde leerlijnen met eigen gemaakte leermiddelen. De school stelt zich tot doel leerlingen zoveel mogelijk te laten leren over zichzelf en de wereld om hen heen door themagericht in leergemeenschappen te werken. Om dat te bereiken moeten leraren in voortdurend overleg en afstemming samen de thema s uitwerken en zorgen voor een intensieve begeleiding van leerlingen. Een kwetsbaar punt daarbij zou kunnen zijn dat de schoolleiding een dit ideaal voor ogen heeft zonder dat het lukt om het team daadwerkelijk volgens die visie te laten werken. Op het IJburgcollege is dat niet het geval. De leraren geven er blijk van de visie van de school niet alleen te dragen maar er ook naar te handelen. Teamleden functioneren via de deelscholen zelf ook als een leergemeenschap waarin zij gezamenlijk het aanbod uitwerken en zorgen voor de begeleiding van leerlingen. Leraren geven aan dat zij inderdaad hard moeten werken om naast het lesgeven ook de principes rond leerlingbegeleiding én de principes van realistische opdrachten uit te werken, maar dat het meer dan de moeite waard is omdat zij dagelijks van elkaar en de leerlingen leren. Zij geloven in het concept van de school. Het team gedraagt zich daarbij als een lerend team, men staat open voor kritiek en men zoekt gezamenlijk naar manieren om het concept beter neer te zetten. Het lukt de schoolleiding om dit draagvlak te creëren doordat zij heel zorgvuldig is in haar aannamebeleid, alleen leraren die gemotiveerd zijn om te werken volgens de principes van een leergemeenschap worden aangenomen. Bovendien geeft zij steeds helder aan wat de kaders zijn waarbinnen gewerkt moet worden. Leraren worden daar ook toe opgeleid en aangesproken. Daarnaast is de schoolleiding zich goed bewust van kwetsbare plekken van haar concept en monitort zij strak (o.a. met toetsen en onderzoeksgegevens) of de kwaliteit op niveau blijft. Vernieuwingsonderwerpen worden projectmatig en helder aangestuurd waarbij leraren steeds weten wat van hen verwacht wordt. Onderwerpen die benoemd staan in de projectplannen zie je daadwerkelijk terugkomen bij de leraren in de klas. De directie komt ook zelf regelmatig in de les. Hierdoor had zij ook zelf al inzicht in de verbeterpunten die hiervoor genoemd zijn. De directie is zich ervan bewust dat kwaliteitsverbetering bereikt wordt door voortdurende aandacht en begeleiding van wat leraren in de leergemeenschappen doen.