Regeerakkoord en de GGZ: Samenwerken,fuseren of concurreren? 21 maart 2013 Dineke Moerman Hoofd Financiering & Arbeidszaken GGZ Nederland
GGZ Nederland Brancheorganisatie voor GGZ en verslavingszorg: 100+ leden Kerntaken: Belangenbehartiging: nieuwe wet- en regelgeving, CAO Sectorontwikkeling: kennisoverdracht en ontwikkeling in relatie tot economische, sociale en maatschappelijke vraagstukken Dienstverlening aan leden
De GGZ
Kerncijfers GGZ en verslavingszorg Groei sinds 2001 10% per jaar 43% van de Nederlanders heeft ooit te maken gehad met een psychische stoornis 18% heeft het afgelopen jaar een beperking gehad 50% hulp gezocht: 29% in eerste lijn, 21% in tweede lijn Zelfdoding belangrijkste doodsoorzaak onder 15-44 jarigen, 90% door depressiviteit >1 miljoen mensen in behandeling: 28% jeugd, 56% volwassenen, 8% ouderen, 3% begeleid wonen, 8% verslavingszorg Bron: GGZ Nederland, 2010
Maatschappelijke kosten 1/3 arbeidsongeschikten door een psychische stoornis 1/3 ziekteverzuim door werkdruk en stress Vermindering arbeidsproductiviteit door psychische stoornissen: 22% werknemers is mentaal vermoeid, 10% burned out) 30% gezondheidsgerelateerde kosten hangen samen met geestelijke gezondheid Top 10 verlies kwaliteit van leven 1. Angststoornissen 10,3% 2. Coronaire hartziekten 9,5% 3. Depressie 8,6% 4. Diabetes mellitus 6,7% 5. Beroerte 6,3% Artrose 6,3% 6. COPD 4,4% 7. Ongevalsletsel privé 3,9% 8. Dementie 2,9% 9. Longkanker 0,5%
Totale uitgaven zorg in 2011: 90 miljard euro 90 miljard euro Bron: RIVM 2012
Financiering ggz (x miljard) 2012 2013 2014 Geneeskundige ggz (ZvW) 4,04 4,15 4,24 Langdurige ggz (AWBZ) 1,51 1,47 1,49 Forensische zorg (Justitie) 0,55 0,54 0,53 Totaal 6,10 6,61 6,26 Daarnaast nog beperkte financiering o.b.v. gemeenten/wmo. N.B. Transities zitten nog niet in deze cijfers. Bron: Rijksbegroting 2012
Trends en ontwikkelingen Bestuurlijk akkoord GGZ Regeerakkoord
Trends en ontwikkelingen Economische crisis Ontgroenng en vergrijzing Groeiende zorgkosten Decentralisatie Liberalisatie: Introductie marktwerking, prestatiebekostiging, client bepaalt Herstructurering zorglandschap Bestuurlijk akkoord over de mn. curatieve GGZ Scheiden, wonen en zorg in de AWBZ Begeleiding over naar de gemeenten Jeugdzorg over naar de gemeenten Bezuinigingen in de forensische zorg Discussie over het pakket
Liberalisatie (verzekeraar, client en professional) Decentralisatie (lokale overheid en burger) Bescherming overheid valt weg Zelfredzame burger (herstel en burgerschap) Spelregels zijn onduidelijk Speelveld wordt groter Concurrentie neemt toe Marktstructuur nog onduidelijk Branche-vervaging Meer diversiteit in instellingen en regio s Toezicht verandert
Financieel vooruitzicht: Regeerakkoorden Ombuigingen: pakketbeperking curatieve ggz (cvz): 360 mln groei curatieve ggz vanaf 2015: 2% (nu 2,5%) groei AWBZ verlagen tot demogroei: 1% AWBZ grotendeels opsplitsen naar gemeenten (met taakstelling) en ZVW AWBZ: begeleiding (met taakstelling) naar gemeenten jeugd ggz (met 15% taakstelling) naar gemeenten forensische zorg: reductie behandelcapaciteit ivm terugloop in vonnissen met behandeling Verder: nullijn? Opschorten ova-convenant? WW-premie, ontslagrecht?
Vastgoed Introductie NHC, ambulantisering, scheiden wonen-zorg Oude zekerheden zijn weg. Financiering gekoppeld aan geleverde zorg en dus werkelijke bezetting 30% reductie afbouw van bedden door ambulantsering en scheiden wonen-zorg Op termijn teveel gebouwen en boekwaardeproblematiek Leegstand en afwaardering zijn risico instelling Gehele vastgoedmarkt zit op slot Alle zorgbranches extramuraliseren dus ook zorgvastgoedmarkt verzadigd Facilitaire zaken soms uitbesteden, kosten efficiency
Personeel in de ggz Te weinig instroom aan de onderkant (flexibele schil) Steeds meer vergrijzend personeelsbestand (vast) Vanwege opdrijvend effect op loonsom drukt dit op het aantal mensen dat een instelling in dienst kan hebben En dan toch naar kostenbeheersing 1 e /2 e lijn
Grote veranderingen in de ggz Grote druk op de financiële middelen. bezuinigingen overheid, noodzaak beheersing zorgkosten ontwikkelingen bij o.a. financiers, gemeenten, corporaties Banken en Waarborgfonds voor de zorg zijn extra kritisch geworden op nieuwe financieringen Overhevelingen financiering Overgang naar de zvw. Een groot deel van de ggz zal over gaan van de awbz naar de zvw Overheveling jeugd ggz naar gemeenten Overheveling begeleiding naar gemeenten Decentralisatie: financiele en organisatorische effecten Ambulantisering: Afbouw intramurale capaciteit met 30% t.o.v. 2008 Meer ggz in ambulante vormen. Scheiden van wonen en zorg Wijkgerichte zorg, cliënten van de specialistische ggz zullen vaker ambulant bediend worden Meer marktwerking Introductie prestatiebekostiging Deregulering, toenemende concurrentie Scherpe en selectieve inkoop zorgverzekeraars Verantwoording Innovatie: toepassing nieuwe technologie en zorgconcepten,
Bestuurlijk akkoord Destigmatisering Zorg: Ontwikkeling eerste lijn / basis ggz Dichtbij Ambulantisering Beter Informatie / transparantie (ROM, zorgzwaarte) Betaalbaar Kwaliteitsprogramma (richtlijnen) Terugdringen dwangtoepassingen Prestatiebekostiging Definiëren verzekerd pakket Bekostiging mensen met ernstige psychiatrische aandoeningen Overheveling restant GGZ uit AWBZ naar Zvw Opheffen tweedeling somatiek / ggz Beheerste kostenontwikkeling
Herordening van de sector eerstelijn Circa 20% verschuiving gespecialiseerde ggz naar (goedkopere) generalsitische basisggz= forse besparing anderhalvelijn 2e / 3e lijn Sterke poort: Huisarts / POH triageert ondersteund door e-health zelftest POH werkt binnen HA praktijk Algemeen maatschappelijk werker (AMW) Consultatie door psychiater Behandeling indien DSM benoemde stoornis met gemiddeld tot lage beperking van functioneren. GZ-psycholoog aan de poort matched care aanpak elke patiënt krijgt ROM recidive wordt gevolgd Marktwerking (concurrentie op prijs en kwaliteit) Eigen regie patiënt (ondersteund door e-health) DSM benoemde stoornis en complexe zorgvraag Psychiater aan de poort Shared care aanpak ROM indien mogelijk Ambulante behandeling is uitgangspunt. Eigen regie patiënt, e-health en preventie worden steeds belangrijker onderdeel (bij stabiele situatie overdracht aan huisarts of generalistische basis ggz) 16
Hoe gaat de sector om met de ontwikkelingen? Continue terugvorderingen van overschrijdingen veroorzaakte onrust en maakte het lastig om te sturen Het bestuurlijk akkoord is door de sector gewenst om stabiliteit te geven in de sector. Het bestuurlijk akkoord wordt door de zorgverzekeraars onder druk gezet. Sector en instellingen moeten scherpe keuzes maken
Er komt veel op ggz aanbieders af Financiering Prestatiebekostiging Verzekeraars in the lead Macrobeheersingsinstrument Opgelegde bezuinigingen Pakketbeperking Herstructurering zorg Concurrentie Personeel Ontgroening en vergrijzing Kwalitatief tekort te verwachten Taakherschikking, hoofdbehandelaarschap Nullijn? Ontslagrecht? Wachtgeld? Quotum arbeidsgehandicapten? CAO? Vastgoed, kapitaal Oude zekerheden weg. Leegstand en afwaardering zijn risico instelling Financiers zeer kritisch t.a.v. nieuwe financieringen Scheiden wonen-zorg: afstoten vastgoed? Verhuurdersheffing? Financiering gekoppeld aan geleverde zorg Vastgoedmarkt op slot, andere zorgbranches extramuraliseren ook, bestemmingsplannen Op termijn teveel gebouwen en boekwaardeproblematiek? Toezicht en controle Zorgverzekeraars: dbc registraties, hoofdbehandelaarschap, rom Gemeenten IGZ NMA CQ index Patiënt veiligheid, brandveiligheid Accountants extra kritisch Etc.
Meer zekerheid of flexibiliteit? Toekomst lijkt steeds minder voorspelbaar. De omgeving van zorginstellingen verandert in hoog tempo. Hoge dynamiek vraagt snelle en adequate aanpassing aan de veranderende buitenwereld Spanningsveld tussen externe veranderingen en beschikbare middelen meer zekerheid of meer flexibiliteit nodig
Herpositionering: markt, regio, portfolio, activiteiten
Ondernemerschap Bedrijfsstrategie Zorgvisie en bedrijfsmodel in balans Zet in op: Vergroting wendbaarheid of zekerheid (Samenwerken, uitbesteden, meerjarenafspraken) Marketing en verkoop Strategisch vastgoedbeleid Strategisch personeelsbeleid Strategisch financieel beleid
Ontvlechting en herschikking Het gaat om 2 bewegingen 1.Specialisatie en concentratie concentratie van hooggespecialiseerde zorg in meer gespecialiseerde setting in relatief kleine volumes 2.Despecialisatie en spreiding lichtere voorzieningen in de buurt van de patiënt in relatief wat hogere volumes (dichtbij, toegankelijk, klantvriendelijk)
GGZ in beweging Zorg dichtbij focus op eerstelijnszorg lokaal niveau. Samenwerking met verschillende partners Standaardiseerbare ggz Schaalvergroting (hoge kosten ontwikkelen van standaarden) regionaal en landelijk Gespecialiseerde ggz verdere opschaling: Slechts enkele centra in Nederland zullen zich concentreren op specifieke ziektebeelden. De langer durende zorg lokaal gebonden minimale schaal vereist om de kosten beheersbaar te houden
Wat zien we in de markt? Uitbreiding en diversificatie dienstenpakket Ontvlechting en herschikking (concetrtatie top ggz, versterking basis ggz) Commerciële activiteiten, nieuwe geldstromen zoeken Verticale en horizontale integratie Schaalvergroting Differentiatie middels franchise-achtige modellen (PsyQ, Indigo, Intherapy, HSK) Toetreden tot full service concept (Evian, Orbis) Strategische groepen (Synquest, TopGGZ) Nieuwe aanbieders
Toekomstbestendig financieel beleid
Kosten, risico, rendement Nu: vastgoed, inventaris, ICT en werkkapitaal Banken en waarborgfonds terughoudender + sneller aflossen (vs eisen inkopende partijen + kwaliteitseisen ) Finance follows strategy Verbreding financieringspalet. (Rechtvaardiging hoog rendement derden: risico omlaag, professionaliteit versterkt, flexibiliteit verbetert) Rendabele productielijnen Huren, leasen, inkoopcombinaties etc. Investeringen met een acceptabele terug verdientijd Oude investeringen versneld afschrijven Meerjarige afspraken zorgverzekeraars