Opvolgrapport Aanbeveling voor goede medische praktijkvoering Stoppen met roken Thijs Gabie Augustus 2007
1 INLEIDING 1.1 Achtergrond Een eerste opvolgrapport van de vertaalde SSMG aanbeveling Stoppen met roken verscheen in augustus 2006. (http://www.domusmedica.be/files/rookstop_ab_opvolgaug%202006.pdf) Voorliggend: het tweede opvolgrapport. 1.2 Doelstelling Opzet van het opvolgrapport is na te gaan of er belangrijke nieuwe en degelijke nationale en internationale publicaties zijn die een vervroegde herziening van de aanbeveling Stoppen met roken nodig maken. geen vervroegde herziening nodig maken, maar wel een nuancering in de kernboodschappen van de aanbeveling aanbrengen de kernboodschappen bevestigen 2 PROCEDURE 2.1 Literatuuronderzoek Er werd gezocht naar systematische s, meta-analyses en gerandomiseerd gecontroleerd onderzoek gepubliceerd vanaf 30 juni 2006. (einddatum opvolgrapport 2006) Geraadpleegde databanken: The Cochrane Library (via CEBAM) Medline 2.2 Selectie en Kwaliteitsbeoordeling Aan de hand van de titels van de literatuuropbrengst selecteerden we de te lezen abstracts op basis van hun relevantie voor het thema : beleid, methoden en attitudes om rookstop te bevorderen in de huisartsenpraktijk. De nagelezen abstracts werden weerhouden op basis van de relevantie voor de kernboodschappen van de aanbeveling. Van de geselecteerde abstracts werden de volledige artikels opgevraagd. Als de besluitvorming niet overeenstemt met de kernboodschappen van de aanbeveling wordt het artikel beoordeeld aan de hand van bijkomende criteria: Interne validatie aan de hand van een scorelist (checklist van Dutch Cochrane) Kwantificering van de parameters, waardoor het belang van de studie duidelijk wordt 2.3 Advies met betrekking tot de aanbeveling Een gefundeerd advies over de noodzaak om te aanbevelingen te herzien of niet te veranderen zal geformuleerd worden aan de stuurgroep aanbevelingen.
3 LITERATUURONDERZOEK 3.1 Cochrane Library Zoekactie 2 augustus 2007 De Cochrane Library biedt de mogelijkheid te zoeken per topic. Topic Tobacco Addiction omvat 54 artikels systematische s Subtopic: Effects of governments policy on tobacco use 4 artikels Subtopic: Cessation - 44 artikels Subtopic : Harm Reduction - 1 artikel Subtopic : Prevention 5 artikels We doorzochten deze artikels op updates van systematische Cochrane s en nieuwe systematische s gepubliceerd na 30 juni 2006 of updates na 1 januari 2006 die in voorgaand opvolgrapport nog niet opgenomen werden. Lijst weerhouden artikels zie verder. 3.2 Medline We voerden een bijkomende zoekactie uit in Pubmed op 2 augustus 2007 Zoekactie Tabak en huisartsen Tobacco Use Disorder [mesh] OR Smoking [mesh] OR Tobacco Use Cessation [mesh] AND family practice or physicians, family [mesh] 873 hits Limits Entrez dat from 30 juni 2006, Humans 55 hits Limits Systematische s: 1 Meta-analyses:0 RCT s: 5 Zoekactie : Counseling en Tabak Counseling [mesh] AND Tobacco Use Disorder [mesh] OR Smoking [mesh] OR Tobacco Use Cessation [mesh] 1255 hits Limits Human, Entrez dat from 30 juni 2006 107 hits Limits Syst Reviews 9 Meta-analyses: 1 RCT s: 30
4 TOEPASBAARHEID IN DE AANBEVELING 4.1 Recente bevindingen uit de literatuur in relatie met de sleutelboodschappen Sleutelboodschap : doelgroep alle rokers Identificeer het rookgedrag van alle patiënten. Geef aan alle rokers duidelijk rookstopadvies op maat, peil naar de rookstopmotivatie en versterk deze eventueel via een minimale interventie en gedragsbeïnvloedende technieken. De relatie met de roker is bij voorkeur empathisch en niet-confronterend. Referentie Publicatietype Onderzoeksvraag Conclusie Boardman T, Catley D, Grobe JE, Little TD, Ashluwalia JS, 2006 i RCT Is er een verband tussen een therapeutische houding consistent met motivationeel interview en de betrokkenheid en het engagement van de cliënt mbt. rookstop (n 20) of dieet (n 23). Christenhusz L, 2007 ii RCT Wat zijn de prospectieve determinanten van rookstop bij (225) COPD patiënten (in Nederland) en zijn deze verschillend naargelang de soort interventie? Soria R, 2006 iii Stratelis G, Mölstad S, Jakobsson P, Zetterström O, 2006 iv Randomised Controlled Trial (RCT) RCT Is motivationeel Interview (MI) effectiever dan kort advies voor rookstop? (setting : Spanje Eerstelijn 200 rokers) Het effect van jaarlijkse spirometrie én rookstopadvies, gedurende drie jaar, aan rokers met COPD wordt vergeleken met een controlegroep rokers met normale longfunctie de houding van de arts Een therapeutische houding consistent met motivationeel interview is positief geassocieerd met betrokkenheid en engagement van de cliënt Een confronterende houding daarentegen vermindert de betrokkenheid. peil de motivatie Een positieve attitude (van rokende COPD patiënten) tov. Rookstop is een onafhankelijke positieve predictor voor de minimale interventie strategie (LMIS), maar niet voor de meer intensieve Smoke Stop Therapy (SST). versterken van de motivatie MI is 5,2 keer meer effectief dan kort advies met bettrekking tot de intention to treat point prevalence abstinence na 6 en na 12 maanden Advies en interventie op maat Het rookstoppercentage bij rokers met COPD was significant hoger dan dit bij rokers met normale longfunctie. Grimshaw GM, Stanton A. v maanden) van rookstopinterventies bij jonge mensen (minder dan 20 jaar)? Peil de motivatie en interventie op maat Complexe interventies zijn beloftevol, vooral deze die elementen van
Referentie Publicatietype Onderzoeksvraag Conclusie het fasemodel voor verandering integreren. De beperkte farmacologische studies toonden geen effect. Er is nood meer onderzoek voor deze doelgroep. Velicer WF, 2006 vi RCT Uitgaande van stage matched manuals als de te vergelijken conditie, wat is dan het (cumul) additief effect op populatieniveau van Nicotine substitutie, expert systemen en telefoon counselling? Minimale interventie op maat De toevoeging van NST, expert systemen en telefoon counselling gaven geen effectiviteitsverhoging tav.stagematched manuals. (deze studie plaatst effectiviteit tegenover efficacitieit) Sleutelboodschap: doelgroep roker die wil stoppen met roken Help de roker die wil stoppen om zijn rookstopplan op te stellen en maak gebruik van gedragsbeïnvloedende en cognitieve methoden. Ondersteun nicotineafhankelijke rokers, die gemotiveerd en klaar zijn om te stoppen met roken, met behulp van nicotinesubstitutie (NS), tenzij contra-indicaties. Overweeg winst- en risicobalans van andere producten bij falen van NS, alsook verwijzing of samenwerking met rookstopdiensten. Referentie Publicatietype Onderzoeksvraag Conclusie Stead LF, Perera R, Lancaster T vii maanden) van proactieve en reactieve telefoon counselling. Boyle RG, 2007 viii RCT Kan het positieve effect op rookstop van een telefonische counselling na drie maanden als toevoeging aan medicatie, behouden blijven gedurende12 maanden? Stead LF, Lancaster T ix Wat is het effect van interventies gericht op het verminderen van het aantal sigaretten? Rookstopdiensten Proactieve telefoon counselling helpt rokers met interesse om te stoppen. Rookstoplijnen vormen een belangrijke toegangsweg voor hulp en call-back counselling verhoogt hun nut. Rookstopdiensten Er is geen positief effect op rookstop na 12 maanden van een telefonische counselling op drie maanden als adjuvans aan medicatie voor rookstop. Gedragsbeïnvloedende methoden Er is onvoldoende positieve evidentie, op vlak van gezondheid, voor interventies gericht op het verminderen van het aantal sigaretten. Nicotinevervangende middelen kunnen het verminderen van het aantal sigaretten ondersteunen, maar het is
Referentie Publicatietype Onderzoeksvraag Conclusie aan te bevelen dit voor te behouden als een overgangsfase naar rookstop. Cahill K, Green N x Hughes JR, Stead LF, Lancaster T xi Stead LF, Lancaster T xii David S, Lancaster T, Stead LF, Evins AE xiii (CSR) Wat is het effect van interventies gebaseerd op het fasemodel voor gedragsverandering in vergelijking met geen of andere interventies? maanden) van antidepressiva (bupropion, doxepin, fluoxetine, imipramine, moclobemide,nortriptyline, paroxetine,sertraline, tryptofaan en venlafaxine) op rookstop? maanden) van Nicobrevin op rookstop? maanden) van opioid antagonisten ( naloxone en naltrexone) op rookstop? Gedragsbeïnvloedende methoden Protocol: systematische in ontwikkeling Bupropion en nortriptyline zijn effectief voor lange termijn rookstop, maar SSRI (fluoxetine) niet. Het effect op rookstop is onafhankelijk van het antidepressief effect. Door een gebrek aan onderzoek is er geen evidentie beschikbaar om een effect van Nicobrevin op rookstop te onderbouwen. Door een beperkt aantal onderzoeksdata is het niet mogelijk een besluit te formuleren over het effect van Opioid antagonisten op rookstop. Cahill K, Stead LF, Lancaster T xiv maanden) van nicotine receptor partiële agonisten (varenicline en cytisine) op rookstop en wat zijn de nevenwerkingen? Varenicline heeft een positief lange termijn maanden) op rookstop. Er is nood aan onafhankelijk onderzoek om de bevindingen te testen en te vergelijken met andere producten. National Institute for Health and Clinical Excellence xv NICE technology appraisal guidance Is varenicline aan te bevelen als hulpmiddel voor rookstop en wanneer? Varenicline is aan te bevelen als een keuzeproduct voor volwassen rokers die willen stoppen en dit bij voorkeur binnen een gedragsondersteunend programma.
Referentie Publicatietype Onderzoeksvraag Conclusie Cahill K, Ussher M xvi maanden) van selectieve CB1 receptor antagonisten op rookstop? En welk effect is er op lichaamsgewicht bij geconsolideerde rookstoppers en bij zij die hervallen zijn? Op basis van beperkte, niet onafhankelijke onderzoeksgegevens verhoogt Rimonabant 20mg (maar niet 5mg) het effect op rookstop met een factor 1,5, met mogelijks matiging van de gewichtstoename. Opmerking: Een adviescommissie van de Amerikaanse FDA adviseert negatief over dit product gezien twijfels over de veiligheid.
LITERATUURLIJST i ii iii iv v vi vii viii ix x xi xii xiii xiv xv xvi Boardman T, Catley D, Grobe JE, Little TD, Ashluwalia JS. Using motivational interviewing with smokers: Do therapist behaviors relate to engagement and therapeutic alliance?journal of Substance Abuse Treatment 31 (2006) 329-339 Christenhusz L et all. Prospective determinants of smoking cessation in COPD patients within a high intensity or a brief counseling intervention. Patient Educ Couns. 2007 May;66(2):162-6. Epub 2006 Dec 28. Soria R et all. A randomised controlled trial of motivational interviewing for smoking cessation. Br J Gen Pract. 2006 Oct;56(531):768-74. Stratelis G, Mölstad S, Jakobsson P, Zetterström O. The impact of repeated spirometry and smoking cessation advice on smokers with mild COPD. Scandinavian Journal of Primary Health Care, 2006; 24:133-139. Grimshaw GM, Stanton A. Tobacco cessation interventions for young people. Cochrane Database of Systematic Reviews 2006, Issue 4. Art. No.: CD003289. DOI: 10.1002/14651858.CD003289.pub4. (version 18 October 2006 Date of most recent substantive amendment: 15 August 2006). Velicer W.F. et all. Evaluating Nicotine Replacement Therapy and Stage-Based Therapies in a population- Based Effectiveness Trial. Journal of Consulting and Clinical Psychology 2006, Vol. 74, No. 6, 1162-1172. Stead LF, Perera R, Lancaster T. Telephone counselling for smoking cessation. Cochrane Database of Systematic Reviews 2006, Issue 3. Art. No.: CD002850.DOI: 10.1002/14651858.CD002850.pub2. (version 19 July 2006 Date of most recent substantive amendment: 11 April 2006). Boyle RG et all. Proactive recruitment of health plan smokers into telephone counseling. Nicotine Tob. Res. 2007 May;9(5):581-9. Stead LF, Lancaster T. Interventions to reduce harm from continued tobacco use. Cochrane Database of Systematic Reviews 2007, Issue 3. Art. No.: CD005231. DOI: 10.1002/14651858.CD005231.pub2. version 18 July 2007 Date of most recent substantive amendment: 10 May 2007). Cahill K, Green N. Stage-based interventions for smoking cessation. (Protocol) Cochrane Database of Systematic Reviews 2007, Issue 3. Art. No.: CD004492. DOI/ 10.1002/14651858.CD004492.pub3. (version 18 July 2007). Hughes J, Stead L, Lancaster T. Antidepressants for smoking cessation. Cochrane Database Systematic Reviews 2007, Issue 1. Art. No.: CD000031. DOI/ 10.1002/14651858.CD000031.pub3. (version 24 January 2007; date of most recent substantive amendment: 12 October 2006). Stead LF, Lancaster T. Nicobrevin for smoking cessation. Cochrane Database of Systematic Reviews 2006, Issue 2. Art. No.: CD005990. DOI: 10.1002/14651858.CD005990. (version 19 April 2006; date of most recent substantive amendment: 07 February 2006). David S, Lancaster T, Stead LF, Evins AE. Opioid antagonists for smoking cessation. Cochrane Database of Systematic Reviews 2006. Issue 4. Art. No.: CD003086. DOI: 10.1002/14651858.CD003086.pub2. (version 18 October 2006 Date of most recent substantive amendment: 09 August 2006). Cahill K, Stead LF, Lancaster T. Nicotine receptor partial agonists for smoking cessation. Cohrane Database of Systematic Reviews 2007, Issue 1. Art. No.: CD006103. DOI: 10.1002/14651858.CD006103.pub2.(version 24 January 2007; Date of most recent substantive amendment: 15 November 2006. National Institute for Health and Clinical Excellence. NICE technology appraisal guidance 123. Varenicline for smoking cessation. July 2007. www.nice.org.uk/ta123. Cahill K, Ussher M. Cannabinoid type 1 receptor antagonists (rimonabant) for smoking cessation. Cohrane Database of Systematic Reviews 2007, Issue 3. Art. No.: CD005353. DOI: 10.1002/14651858.CD005353.pub2. (version 18 July 2007 Date of most recent substantive amendment: 22 April 2007).