s tichting b ouwr esearch De keuze van een bitumineus dakbedekkingssysteem 293
',; Rapporteurs: ir. A.M.C.M. Smits, BDA Keuringsen certificeringsinstituut B.V. en ir. N.A. Hendriks, BDA Buro Dakadvies B.V.
tichting ouw esearch De keuze van een bitumineus dakbedekkingssysteem Rotterdam, 1993 293
DOELSTELLNG STCHTNG BOUWRESEARCH Stichting Bouwresearch (SBR) verleent de bouwnijverheid hulp bij het toepassen van nieuwe inzichten en ontwikkelingen op het gebied van management, organisatie en technologie. Belangrijkste doelstelling van SBR is het laten uitvoeren van onderzoek gericht op verbetering van kwaliteit, produktiviteit, arbeidsomstandigheden en zorg voor de werkgelegenheid in de bouw. SBR voert circa 80 onderzoeksprojecten per jaar uit en werkt actief aan het overdragen van de kennis naar alle geledingen binnen de bouwnijverheid. De Stichting en degenen die aan deze publikatie hebben meegewerkt, hebben een zo groot mogelijke zorgvuldigheid betracht bij het verwerken - naar de laatste inzichten - van de in deze publikatie opgenomen gegevens. De mogelijkheid dat zich desondanks onjuistheden in deze publikatie kunnen bevinden kan niet worden uitgesloten. Degene die van deze publikatie gebruik maakt aanvaardt daarvoor het risico. De stichting sluit, mede ten behoeve van degenen die aan deze publikatie hebben meegewerkt, iedere aansprakelijkheid uit voor schade die mocht voortvloeien uit het gebruik van informatie uit deze publikatie. CP-GEGEVENS KONNKLJKE BBLOTHEEK, DEN HAAG. Hendriks, N.A. De keuze van een bitumineus dakbedekkingssysteem / NA Hendriks. - Rotterdam: Stichting Bouwresearch. (SBR-publikatie; 293) Met samenvatting in het Engels. SBN 90-5367-089-0 NUG833 Trefw: dakbedekkingen. ( Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de Stichting Bouwresearch. No part of this book may be reproduced in any form by print, photoprint, microfilm, stored in a database or retrieval system, or any other means without written permission from the Stichting Bouwresearch.
nhoudsopgave WOORD VOORAF 4 1 2 3 4 SAMENVATTNG SUMMARY ALGEMEEN SYSTEMATEK 2.1 Uitgangspunten 2.2 Codering KEUZEFACTOREN 3.1. Keuzeproces 3.2. Projectgebonden eisen 3.3. Wensen van de gebruiker KEUZE VAN DAKBEDEKKNGSSYSTEMEN 5 5 6 7 7 7 8 8 9 13 15 BJLAGEN Bijlage 1. Bijlage 2. Bijlage 3. Bijlage 4. Bijlage 5. Bijlage 6. Produkten voor bitumineuze dakbedekkingssystemen Dakbedekkingssystemen Uitvoeri ngsaspecten Beoordeling van geschiktheid onderconstructie en ondergrond Bouwfysische aspecten Terminologie 17 21 28 35 41 43 LTERATUURLJST 45 Stichting Bouwresearch 3
KEUZE BTUMNEUS DAKBEDEKKNGSSYSTEEM Woord vooraf n 1980 verscheen de eerste druk van de SBR publikatie nr. 73 "Keuzetabellen voor bitumineuze dakbedekking", deel 1. Deel 2 werd als SBR- brochure nr. 95 voor het eerst gepubliceerd in 1985. n de jaren daarna is er veel veranderd op het gebied van bitumineuze dakbedekkingssystemen. Dit betreft onder andere bevestigingswijzen, applicatietechnieken en materialen voor onderlagen. Verder zijn de éénlaagse systemen in snel tempo belangnjker geworden. Dit alles was voor de Stichting Bouwresearch aanleiding om aan BDA Buro Dakadvies B. V. te vragen de pubikaties 73 en 95 grondig te herzien en aan te passen aan de huidige stand van de techniek. De voorliggende brochure is daarmee aanzienlijk meer dan een verzameling "keuzetabellen ". Om deze reden is ook de naam veranderd: "De keuze van een bitumineus dakbedekkingssysteem ". 4
Samenvatting Summary Aan de hand van een aantal uitgangspunten, waarbij' onder meer een viertal daktypes worden onderscheiden en principiële eisen worden aangegeven, worden de keuzefactoren en het proces omschreven waarmee men tot de keuze van een bitumineus dakbedekkingssysteem kan komen. Uitvoerig wordt ingegaan op de zogenoemde projectgebonden eisen en de mogelijke wensen van de gebruiker. n de bijlagen wordt uitvoerige informatie gegeven inzake toepasbare produkten en de daarmee te vervaardigen dakbedekkingssystemen. Verder wordt ingegaan op de uitvoering, de beoordeling van onderconstructie en ondergronden en bouwfysische aspecten. n de eigenlijke brochure wordt de keuze van een dakbedekkingssysteem onder meer toegelicht met behulp van verwijzingen naar de bijlagen. The brochure presents the factors which should be taken into account when choosing a bituminous roofing system and describes the selection process. Four different types of roof are identified and the fundamental requirements given. Project-specific requirements and user demands are examined extensively. A considerable amount of information is given in the appendices about the products involved and the way in which these are used in the construction of the roofing systems. The execution, substructure, foundations and struetural design are also considered. The selection of a particular roofing system is explained with the help of references to the appendices. Stichting Bouwresearch 5
KEUZE BTUMNEUS DAKBEDEKKNGSSYSTEEM 1 Algemeen Bij de techniek van verwerken wordt nog steeds onderscheid gemaakt tussen het aanbrengen volgens de zogenaamde gietmethode (plakrollen) en de brandmethode (brandrollen). Bij de gietmethode worden dakrollen gekleefd met warme bitumineuze kleefmiddelen; bij de brandmethode is op de dakrol een overmaat bitumen aan de onderzijde aanwezig die op de bouwplaats met een brander wordt verweekt en als kleefmiddel dient. Hierbij spreekt men van dakrollen met extra coating (MEe). Verder kan bitumineuze dakbedekking in bepaalde gevallen gekleefd worden met (bitumineuze) koude kleefstof en bestaan er bitumineuze dakbedekkingen die worden aangebracht volgens de spuitmethode. n het laatste geval wordt een naadloze dakbedekking verkregen. Op grond van bovenstaande aspecten is in deze chure een groot aantal gebruikelijke dakbedekkingssystemen beschreven en voor elk type ondergrond aangegeven op welke wijze de dakbedekking kan (moet) worden bevestigd. Het totaal van dakbedekkingssysteem + ondergrond + bevestigingswijze levert een dakbedekkingsconstructie op die onder normale gebruiksomstandigheden doelma tig functioneert. De SBR-publikaties ms. 73 en 95 zijn destijds opgesteld door de SBR-studiecommissie B32 "Dakbedekkingen". De rapporteur hiervan is de heer ing. L.E.R. Du Puy (destijds Stichting Bouwcentrum). De rapporteur van de herziening en aanvullingen is de heer ir A.M.C.M. Smits (BDA Buro Dakadvies B.V.). De kwaliteit van een bitumineuze dakbedekking wordt in hoofdzaak bepaald door: a het ontwerp van het dakbedekkingssysteem (samenstelling, bevestiging en toepassing); b de toegepaste dakbedekkingsprodukten (kwaliteit); c de uitvoering (vakkundigheid van het uitvoerend personeel). De effectieve gebruiksduur van een dakbedekkingssysteem is verder afhankelijk van de gebruiksomstandigheden, zoals mechanische en atmosferische belasting en onderhoud. Bij een dakbedekkingssysteem van voldoende kwaliteit, dat afgestemd is op de gebruiksomstandigheden en normaal wordt onderhouden, mag worden verwacht dat een gebruiksduur (levensduur) van circa 20 jaar binnen het normale bereik ligt. De praktijk leert dat een vroegtijdig einde van de dakbedekking meestal het gevolg is van een niet-aangepast ontwerp, gebreken in de ondergrond of van een ondoelmatige uitvoering. 6
2 Systematiek 2.1 Uitgangspunten Terwille van de toegankelijkheid van de in deze publikatie verstrekte informatie is gekozen voor de volgende uitgangspunten. Een dak is een bouwdeel dat bestaat uit de volgende onderdelen: - onderconstructie (constructief draagvlak) al dan niet zelf thermisch isolerend en gesteund door een daartoe geschikte hoofddraagconstructie; - ondergrond (drager van de bitumineuze dakbedekking, dit kan de onderconstructie zijn maar ook thermische isolatie); - dakbedekkingssysteem (in deze publikatie uitsluitend bitumineuze dakbedekkingssystemen). Gezien de praktijkuitvoeringen van daken is een viertal daktypes te onderscheiden, te weten: a onderconstructie + dakbedekking (ongeïsoleerd dak); bonderconstructie + thermische isolatie + dakbedekking (warm-dakconstructie); conderconstructie + dakbedekking + thermische isolatie (omgekeerd-dakconstructie); d thermische isolatie (bijvoorbeeld aangebracht op het plafond) + onderconstructie + dakbedekking (kouddak- of bastaard koud-dakconstructie). Op grond van bovenstaande aspecten heeft men in de regel een keuzemogelijkheid uit verschillende dakbedekkingssystemen die alle aan het beoogde doel voldoen. Voorts is er nog een keuzemogelijkheid die gebaseerd is op bevestigingswijzen (losliggend geballast, volledig of partieel gekleefd of mechanisch bevestigd). Tenslotte is een keuze mogelijk uit de uitvoeringswijzen (gietmethode, brandmethode of gespoten bitumineuze dakbedekking). 2.2 Codering Voor de benoeming van de verschillende' dakbedekkingssystemen is gekozen voor een codering waaruit zowel het aantal lagen, de bevestigingswijze als de soort dakrol (produkttype) van.de dakbedekking direct afleesbaar is. De toegepaste codering komt overeen met de codering gehanteerd door BDA Buro Dakadvies B.V., aangezien deze codering reeds jaren in de markt gebruikt wordt. Voor de kwaliteit van dakbedekkingsmateriajen wordt eveneens een coderingssysteem gebruikt, zoals vastgelegd in NEN 208l. Het coderingssysteem voor bitumineuze dakbedekkingsmaterialen wordt behandeld in bijlage 1 en het coderingssysteem voor dakbedekkingssystemen in bijlage 2. De dakconstructie moet zodanig worden ontworpen dat de materialen zowel in bouwfysisch als bouwtechnisch opzicht op elkaar zijn afgestemd en ook (onderling) op een geschikte wijze zijn bevestigd. Uit oogpunt van doelmatigheid moet het samenstel van onderconstructie, ondergrond en dakbedekkingssysteem voldoen aan een groot aantal eisen die voortkomen uit het "gebruik" waarvoor die combinatie bestemd is. n de eerste plaats behoren hiertoe de gebruikelijke eisen die worden gesteld aan kwaliteit, beloopbaarheid, bestandheid tegen diverse stoffen, weerstand tegen windbelasting enz. Daarnaast echter kunnen praktijksituaties voorkomen waar bijzondere wensen kunnen leiden tot aanvullende eisen bijvoorbeeld voor het niveau van duurzaamheid, uiterlijk of onderhoud. Stichting Bouwresearch 7
KEUZE BTUMNEUS DAKBEDEKKNGSSYSTEEM 3 Keuzefactoren 3.1 Keuzeproces Om in een specifiek geval een keuze te kunnen doen uit de veelheid aan dakbedekkingssystemen is normaliter een keuzeproces nodig zoals bijvoorbeeld is aangegeven in onderstaande figuur. Het dak bestaande uit onderconstructie, ondergrond en dakbedekking zal aan algemene bouwkundige en bouwfysische eisen moeten voldoen voor het verkrijgen van een verantwoorde duurzame dakafwerking. Toetsing op geschiktheid van onderconstructie en ondergrond is derhalve noodzakelijk alvorens een dak- Toetsing geschiktheid Bijlage 4 onderconstructie en ondergrond 1 Onderconstructie Ondergrond 1 Projectgebonden eisen: hoofdstuk 3 Windweerstand Dakhelling " Juiste combinatie Hoofdstuk 4 Mechanische belasting Tech" mogelijkheid 1 Wensen gebruiker: hoofdstuk 3 Duurzaamheid Uiterlijk Onderhoud 1 Uitvoeringsaspecten: Bijlage 3 Gietmethode Brandmethode Gespoten dakbedekkingssysteem Bijlage 2 Haalbaar Specifiek verlangd (selectie) bedekkingssysteem wordt gekozen. Om bovenstaande reden wordt in bijlage 4 ingegaan op de algemene bouwkundige en bouwfysische toetsingscriteria voor een dak. Verder is in bijlage 2 een voorselectie gemaakt van dakbedekkingssystemen die geschikt zijn voor gebruik onder "normale omstandigheden". De bevestigingsmogelijkheden van de dakbedekkingen zijn gere a teerd aan de soort ondergrond en onderconstructie. Onder normale gebruiksomstandigheden dient in dit verband het volgende te worden verstaan: - Nederlandse klimatologische omstandigheden (temperatuur en vochtinvloeden); windbelasting volgens de norm NEN 6702; windweerstand van daken aangetoond hetzij door middel van beproeving volgens UEAtc-richtlijnen, hetzij op basis van ervaring zoals vermeld in NPR 6708 of bepaald overeenkomsig NEN 6707; mechanische belastingen van het dak overeenkomstig de UEAtc-richtlijnen; uiterlijk aanzien, zoals acceptabel geacht moet worden op grond van traditionele opvattingen; verwachte gebruiksduur (levensduur) circa 20 jaar, met inachtneming van het noodzakelijke (preventieve) onderhoud en de geschiktheid van ondergrond en onderconstructie. Dakbedekkingssysteem + alternatieven Prijzen Keuze Afbeelding 1 8