Leiderschap in turbulente tijden Walter Ligthart Nationale Toneel
Wat is er aan de hand De cultuur sector is out of control Ze mist de hefboom om het bezuinigings-debat succesvol te voeren Kan een bezuiniging van 26% buiten leiden tot een crisis binnen? Wat is de primaire reactie: Zondebokken zoeken Herstellen oude tijden (allemaal een beetje minder) Vechten en vluchten Roep om leiderschap, binnen en buiten 2
Voorwaarden om te zoeken naar duurzame oplossingen Neem de situatie als die nu is, stop blaming Accepteer dat een wilde rit tussen hoop en vrees onvermijdelijk is in deze dagen Zoek naar nieuwe oplossingen; niet meer van hetzelfde Gebruik de urgentie buiten om innovatie mogelijk te maken, ook in personeelsbeleid Neem daarin leiderschap: Ondersteun de organisatie bij het combineren van intelligentie met grote veranderingen Neem tijd om de ruimte en de patronen te onderzoeken, blijf in de plaats der moeite 3
Persoonlijk leiderschap als basis Er zijn vier wegen naar authentiek leiderschap Covey noemt ze: the four changeless principles at the core Het zijn de vier elementaire bewustwordingsprocessen van de mens: gewaarwording, denken, voelen en intuïtie. Deze vier wegen vormen samen de aanpak om te komen tot meer authentiek leiderschap en van daaruit tot meer verantwoord leiderschap van teams, organisaties en de wereld Gaat personeelsbeleid daar dan ook over? 4
Oog voor samenhang context / maatschappij Leidinggeven in organisaties gaat over samenhang: tussen de persoon, zijn/haar rol, binnen de organisatie en in de context van de maatschappij persoon rol De mens nemen als kern van onze professionele organisaties systeem / organisatie Inzicht in psychodynamische processen helpt de effectiviteit van leiders/managers vergroten 5
Stijl van leidinggevende is afhankelijk van de omgeving Het type organisatie De levensfase van de organisatie De samenleving De omvang van de organisatie Managers verschillen Het soort medewerkers Het functioneringsniveau De omgevingsdynamiek 6
De stijl van een leidinggevende wordt door veel bepaald Gedrag en verwachtingen van superieuren Eigen persoon(lijkheid), mensbeeld Taakeisen en werkwijzen Stijl van de leidinggevende Kenmerken van de organisatie Gedrag en verwachtingen van collega s Gedrag en verwachtingen van medewerkers 7
Uitgangspunten bij situationeel leidinggeven (Hersey en Blanchard) De primaire taak van leidinggevenden is het medewerkers mogelijk te maken hun werk zo goed mogelijk te doen Wij hebben te maken met verschillende professionals in een organisatie: de acteurs, dansers de techniek, productieleiders,ateliers de zakelijke organisatie (het kantoor) Al die medewerkers hebben behoefte aan: een snelle terugkoppeling ontwikkelings- en ontplooiingsmogelijkheden Leidinggevenden moeten: nagaan welke stijl gewenst is (per taak, per medewerker) een taak kunnen / durven opdragen taakgericht en relatiegericht medewerkers beïnvloeden Er is niet één beste stijl van leidinggeven: deze stijl hangt af van het type, en de taakvolwassenheid van de medewerker maar ook van de voorkeursstijl van leidinggevers en het verwachtingspatroon bij medewerkers; dus flexibel 8
Medewerker en taak staan centraal bij situationeel leidinggeven De stijl van leidinggeven moet afgestemd zijn op de taakvolwassenheid van de medewerker Taakvolwassenheid is (per taak) een functie van: bekwaamheid / kunnen (kennis, vaardigheid) bereidheid / willen (motivatie, inzet) en... zelfvertrouwen / durven Een medewerker heeft per taak een andere taakvolwassenheid (Hersey & Blanchard) 9
Relatiegericht, begeleidend Een leidinggever hanteert verschillende stijlen Veel Stijl 3 Stijl 2 Stijl 4 Stijl 1 Weinig Taakgericht, directief Veel 10
Relatiegericht, begeleidend Een leidinggever is flexibel Veel Stijl 3 Ondersteunen: samen bepalen wat en hoe hulp bij uitvoering Stijl 2 Overleggen: samen bespreken wat en hoe controle op uitvoering Er is niet één beste stijl van leidinggeven Stijl 4 Overlaten: wat en hoe overlaten hulp bij uitvoering m.b.v. persoonsmacht Stijl 1 Opdragen: zeggen wat en hoe controle op uitvoering m.b.v. positiemacht Leidinggeven speelt in op de mogelijkheden van de medewerker, gegeven de uit te voeren taak Weinig Taakgericht, directief Veel 11
Een leidinggevende is (in-)effectief... Ondersteunen Overleggen ++ -- ++ -- Erkenning geven Bemoederen Commitment krijgen Verkopen Helpen Afhankelijk maken Toelichting geven Manipuleren Bemiddelen Verzorgen, sussen, betuttelen Verduidelijken Justificeren Erkenning zoeken Overlaten Opdragen ++ -- ++ -- Verantwoordelijkheid geven Monitoren Belangstelling tonen Voorwaarden scheppen (O)verlaten Terugtrekken Deserteren Verveling tonen Initiëren Structureren Richting geven Bevelen Domineren Agressief, persoonsgerichte kritiek geven Hoog Taakvolwassenheid Laag 12
Hoe effectief zijn leiders in jullie organisaties? Wat is zijn/haar voorkeursstijl? Past die bij de medewerkers? Hoe effectief is hij/zij daarin? Wat betekent dat voor de rol van HRM en P&O? 13
Wat vraagt dat van leiderschap? Een helder doel voor ogen hebben (theory of action) In het moment zijn Geef een eerlijk beeld van de organisatie realiteit Veel ontmoeten, bouw een sterk web van relaties Vertrouw op de genereusiteit, zorg en intelligentie van de meeste mensen Benadruk belang van leren, oefenen, trainen, ontwikkelen 14
Tenslotte Freed from ordinary constraints, driving by a compelling need, support by leadership, we can meet any chosen challenge (Nassim Taleb) 15