Wethouder van Financiën en Stadsbeheer B.A. Revis Gemeente Den Haag Retouradres: Postbus 12600, 2500 DJ Den Haag De voorzitter van de Commissie Leefomgeving Uw brief van Uw kenmerk Ons kenmerk DSB/2013.242 RIS 259731 Doorkiesnummer 070-3536591 E-mailadres Aantal bijlagen Onderwerp Voortgang uitvoering Huishoudelijk Afvalplan 2012-2015 Datum 5 juni 2013 Geachte voorzitter, Op 19 april 2012 is het Huishoudelijk Afvalplan (HAP, RIS 182115) vastgesteld door uw raad. In het afgelopen jaar hebben we de eerste maatregelen uit dit plan in gang gezet. En niet zonder resultaat: de eerste positieve resultaten zijn al zichtbaar. De gescheiden afvalinzameling is toegenomen. Doordat er meer gescheiden afval wordt ingezameld, stijgt ook het aandeel van de herbruikbare afvalfracties. De maatregelen uit het HAP verduurzamen hiermee de inzameling van het huishoudelijk afval. Vooral de gescheiden inzameling van papier en textiel leveren goede milieurendementen op. Plaatsing van extra textielcontainers en verspreiding van blauwe kliko s voor papier zorgen ervoor dat de inzameling van deze afvalfracties is gestegen. Het ingezamelde papier nam met 10% toe en het textiel zelfs met ruim 20%. We zien ook dat er beduidend minder elektr(on)ische apparaten worden aangeboden in het restafval. Daarnaast wordt inmiddels 0,8 kg kunststof per inwoner per jaar ingezameld. De inzamelresultaten voor de afvalfracties groente- fruit- en tuinafval en klein chemisch afval zijn gelijk gebleven. Glas is licht gedaald. De Stadsenquête geeft aan dat de waardering voor de aanbiedmogelijkheden voor afvalscheiding is toegenomen naar een 6,8. Dit toont aan dat Hagenaars de maatregelen uit het HAP om afvalscheiding te vergemakkelijken merken én waarderen. Maar het laat ook zien dat ze nog meer willen bijdragen aan goede afvalscheiding. In 2013 en 2014 rollen we de maatregelen en acties uit het HAP dan ook verder uit om de trend door te zetten en zo de doelen in 2015 te realiseren. Inlichtingen bij Michel Hoogewerf Postadres: Postbus 12600, 2500 DJ Den Haag Telefoon: 070-353 3037 Bezoekadres: Spui 70, Den Haag Fax: 070-353 6210 Internetadres: www.denhaag.nl
De eerste resultaten Tabel 1: Inzamelresultaten 2010, 2012 en doel 2015 Inzamelresultaat Inzamelresultaat Doel 2015 (Den Haag 2010) (Den Haag 2012) (kg/inw) (kg/inw) (kg/inw) GFT 11 12 15* Papier 20 22 30 Glas 15 14 17 Textiel 1,4 1,7 2 Kunststof 0,6 0,8 2,4* KCA 0,6 0,6 0,6 AEEA 1,6 in restafval 0.8 in restafval maximaal 1,2 kilo in restafval * Deze doelstellingen zijn optioneel en gaan uit van invoering van alternerend inzamelen voor deze fracties (zie HAP). De maatregelen dragen ook bij aan een verbeterde kwaliteit van de openbare ruimte. Door de plaatsing van ondergrondse restafvalcontainers (ORAC s) verdwijnt bijvoorbeeld de losse huisvuilzak van straat. Hierdoor blijven onze straten schoner en wordt overlast van dieren, zoals meeuwen, teruggedrongen. In deze brief blik ik terug op de uitgevoerde maatregelen in 2012, gevolgd door een doorkijk naar 2013 en 2014. 1. Terugblik op 2012 1.1 Meer voorzieningen voor afvalscheiding Op de stadsboerderijen is gestart met de inzameling van elektr(on)ische apparaten. Daarnaast heeft Wecycle, de stichting die landelijke de inzameling en recycling van elektrische apparaten en energiezuinige verlichting organiseert, acties georganiseerd om scheiding van deze afvalstroom onder de aandacht te brengen. Hierdoor is de gescheiden inzameling van elektr(on)ische apparaten fors verbeterd. Begin 2012 is de uitbreiding naar 82 inzamellocaties voor textiel afgerond. Hierdoor is het inzamelresultaat van textiel gestegen. Ter bevordering van de papierinzameling zijn sinds 2010 ruim 20.000 blauwe kliko s uitgezet in laagbouwgebieden met een tuin van voldoende omvang (in Leidschenveen, Loosduinen, Ypenburg, Segbroek, Wateringseveld en Scheveningen). De container heeft het bewaren en vervolgens aanbieden van papier een stuk laagdrempeliger gemaakt. In wijken waar inzameling van papier plaatsvindt met behulp van de blauwe kliko is het inzamelresultaat veelal verdubbeld. Inmiddels is het ook mogelijk om (frituur)vetten en oliën te brengen naar alle afvalbrengstations. Hierdoor worden minder vetten en oliën door de gootsteen gespoeld. Zo levert de gescheiden afvalinzameling ook een bijdrage aan het terugdringen van verstopte riolering. 1.2 Effectiever inzamelen ORAC s zorgen ervoor dat er minder zwerfafval op straat ligt. De komst van de containers laat de huisvuilzak langzaamaan van straat verdwijnen (zie voortgang Operatie Schoon RIS 157340). Zoals afgesproken in HAP is de wekelijkse inzameling van grofvuil in de Schilderswijk gestopt. Alle bewoners in de betreffende gebieden hebben nu, net als andere Hagenaars, de mogelijkheid hun grofvuil op afspraak aan huis te laten ophalen, óf het zelf weg te brengen naar een afvalbrengstation. Hierover is uitgebreid gecommuniceerd met de betreffende bewoners. In de maanden rond de jaarwisseling werd nog teveel grofvuil verkeerd aangeboden, met vervuiling op straat tot gevolg. Met extra voorlichting voor buurtbewoners en intensievere handhaving is het verkeerde aanbod van grofvuil afgenomen. Inmiddels
komt het bijna niet meer voor. Het gebied wordt nog extra in de gaten gehouden om de ontwikkeling te monitoren. 1.3 Kunststof: het verpakkingenakkoord De VNG heeft eind december 2012 de raamovereenkomst Verpakkingen 2013-2022 ondertekend. In de raamovereenkomst hebben het Rijk, het bedrijfsleven en de VNG afgesproken dat verpakkingen worden verduurzaamd en de huidige statiegeldregeling wordt afgeschaft. Daarnaast is overeengekomen dat gemeenten containers voor verpakkingen kunnen krijgen om bij supermarkten te plaatsen. Ook krijgen gemeenten een vergoeding om weggeworpen verpakkingen van straat te verwijderen. In de overeenkomst wordt daarnaast de oprichting van een Kennisinstituut aangekondigd. De raamovereenkomst wordt gezamenlijk door het Rijk, het bedrijfsleven en de VNG uitgewerkt. 1.4 Alterneren Met het ondertekenen van het verpakkingenakkoord zijn de vergoedingen voor het ingezamelde kunststof in 2013 en 2014 bekend. Met deze informatie hebben we het onderzoek naar de keuze om met kunststof of met gft te alterneren kunnen afronden. Beide fracties zijn beoordeeld op de leidende principes uit het huishoudelijk afvalplan: een schone stad, milieurendement, service voor de Hagenaar en de kosten. - Schoon: alternerend inzamelen met kunststof of met gft geeft een vergelijkbaar (schoon) straatbeeld. - Milieurendement: het inzamelen van kunststof geeft een beter milieuresultaat dan het inzamelen van gft (zie voor de berekeningen HAP en technische vragen bij HAP (RIS 247541)). Ook wanneer er gebruik gemaakt zou worden van een biomassacentrale om het gft te verwerken, is het milieurendement van kunststof hoger. - Service: er wordt eenmaal per week één fractie ingezameld in plaats van iedere week beide fracties om zo de inzamelresultaten te verhogen. Of er gekozen wordt voor het alternerend inzamelen van kunststof of gft maakt voor het serviceniveau nauwelijks uit. In de beleving kunnen mensen kunststof als schoner ervaren, omdat ze geen stankoverlast hebben. - Kosten: het alternerend inzamelen van kunststof zorgt voor de hoogste baten. Met de overeengekomen vergoedingen (voor 2013: 445,- per ton en voor 2014: 430,- per ton) valt de besparing bij alterneren met kunststof iets lager uit dan de prognose uit het HAP. De besparing blijft echter fors hoger dan bij inzameling van gft. Op basis van de uitkomsten van het onderzoek heeft het college op 4 juni besloten de proef alterneren uit te voeren met restafval in combinatie met kunststof (zie besluit rv HAP, pagina 10 / RIS 182115). In paragraaf 2.4 ga ik hier nader op in. 1.5 Nascheiden De gemeenten Den Haag en Rotterdam onderzoeken samen met Van Gansewinkel, de Rijksuniversiteit Groningen en Wageningen University de technische en economische haalbaarheid van de nascheiding van kunststof verpakkingen achteraf uit het restafval. Er is gekeken naar een innovatieve natte scheidingswijze en naar bestaande droge scheidingswijzen. De eerste resultaten van het onderzoek laten zien dat het scheidingsrendement, de energiebalans en milieu impact van de droge scheidingswijze beter uitpakt dan de natte scheidingswijze. Bij de natte scheidingswijze wordt het afval letterlijk gewassen met enzymen. De energie die ervoor nodig is om het water met enzymen op temperatuur te krijgen, doet de uiteindelijke milieuwinst teniet. Hiernaast is het ruimtebeslag en de investering voor de bouw van een installatie voor de natte scheidingswijze vele malen groter dan voor de droge scheidingswijze. Bij de droge scheidingswijze wordt het afval gescheiden met behulp van zeven, windzifters, ballistische scheiders en infrarood sensortechnieken. Op basis van alle onderzoeksresultaten wordt door het onderzoeksteam een businesscase uitgewerkt. Deze wordt in de 2 e helft van 2013 verwacht. Op basis van de uitkomsten van de pilot alterneren én de uitkomsten van het nascheidingsonderzoek kan dan een reële afweging worden gemaakt in systeemkeuze: kunststof aan de bron (huis-aan-huis en via
verzamelcontainers) of juist achteraf uit het restafval scheiden. Ik verwacht dat hierover eind 2014 kan worden besloten. 1.6 Communicatie, participatie en handhaving Extra voorzieningen voor inzameling en afvalscheiding zorgen niet automatisch voor verbetering. Bewoners moeten ook de weg vinden naar alle faciliteiten en voorzieningen. Verder moeten zij goed op de hoogte zijn van de aanbied- en gebruiksregels, zoals het gebruik van de juiste inzamelcontainer en het voorkomen van bijplaatsingen naast inzamelcontainers. Het overgrote deel van alle voorzieningen en faciliteiten wordt goed gebruikt. De veelheid aan binnenkomende vragen bij de gemeente en het bezoek aan de afvalpagina s op de Haagse website wijzen ook op een grote betrokkenheid van de Hagenaar. Toch valt hier nog veel te winnen. In de grijze zak worden nog steeds veel waardevolle grondstoffen gevonden, zoals papier, glas en textiel. En de praktijk op straat met bijplaatsingen wijst uit dat nog (te) veel mensen zich niet aan de regels houden. Communicatie en handhaving blijven daarom belangrijke pijlers bij de uitvoering van beleid. Aan de communicatie en voorlichting over het wat, waarom en hoe afval te scheiden is in 2012 al volop aandacht besteed. Zo is er extra aandacht geweest voor de huisvuilkalender, was er voorlichting op scholen, is gecommuniceerd met posters in de borden op de inzamelcontainers voor onder andere glas en papier en zijn de afvalpagina s op de Haagse website bijgewerkt. De afvalpagina s zijn ook beter te vinden: vanaf de homepage kan nu gelijk worden doorgeklikt naar afval. Bij de afzonderlijke projecten zoals de takkenroute, de opschoondag en de invoering van ondergrondse restafvalcontainers is ook op grote schaal gecommuniceerd over afvalscheiding en aanbied- en gebruiksregels. Hiermee gaan we in de komende jaren onverminderd verder. 2. 2013 en verder Met het plaatsen van extra voorzieningen en het effectiever inzamelen stimuleren we Hagenaars in 2013 en 2014 om meer afval te scheiden. De uitbreiding van voorzieningen wordt vooral gericht op buurten waar nu nog beperkt voorzieningen aanwezig zijn. Informatie op de website wordt daarnaast meer gebiedsgericht gepresenteerd. Zo zullen de inzamelresultaten van verschillende afvalfracties nog voor de zomer op stadsdeelniveau worden gepresenteerd op de website. Hiermee willen we bewoners stimuleren nog meer hun best te doen om een bijdrage te leveren aan betere afvalscheiding. 2.1 Meer voorzieningen voor glas, papier, textiel, kunststof en vet Een spreidingsanalyse laat zien dat de dichtheid aan inzamelcontainers in de stadsdelen Loosduinen en Haagse Hout het hoogst is. De inzamelresultaten liggen in deze stadsdelen ook beduidend boven het Haagse gemiddelde. De belangrijkste reden van de grotere dichtheid aan inzamelcontainers is dat de ruimte om voorzieningen te plaatsen in beide stadsdelen veelal groter is dan in de andere stadsdelen. Dat neemt niet weg dat er een opgave ligt om de containerdichtheid in de andere stadsdelen te verhogen. Met name in het stadsdeel Centrum is deze opgave groot. Op basis van de spreidingsanalyse zijn locaties voor de extra papier- (30 stuks), glas- (10 stuks) en textielcontainers (15 stuks) bepaald. Zo worden dit jaar in elk stadsdeel 1of meerdere extra papier-, glas-, en textielcontainers geplaatst. Ik heb de ambitie om zoveel mogelijk bovengrondse containers op termijn ondergronds te plaatsen. In 2014 worden alvast 80 bestaande bovengrondse glas- en papiercontainers ondergronds geplaatst. De mogelijkheden om ook textielcontainers ondergronds te plaatsen, worden nog verkend. Het huidige kunststof inzamelsysteem wordt goed gebruikt. Op een aantal locaties is de ledigingfrequentie inmiddels verhoogd, omdat Hagenaars er zo gretig gebruik van maken. We krijgen veel verzoeken van bewoners om het huidige kunststof inzamelsysteem uit te breiden. Ook uw raad heeft bij het HAP twee
moties ingediend met het verzoek tot uitbreiding. Het huidige aantal containers wordt daarom verdubbeld tot 80. Voor de zomer van 2013 worden in elk stadsdeel meerdere extra kunststofcontainers geplaatst (RIS 254775). De locaties worden opgenomen op de kaart op de Haagse website. Naast deze eerste uitbreiding krijgt de gemeente door het verpakkingenakkoord circa 60 extra kunststofcontainers om bij supermarkten te plaatsen. Deze uitbreiding wordt nu ingezet. De locaties worden opnieuw bezien na afloop van de proef met het alterneren. Vanaf mei 2013 is het mogelijk om (frituur)vetten en oliën te brengen naar alle stadsboerderijen. 2.2. Een nieuw inzamelsysteem voor elektr(on)ische apparaten. De inzameling van elektr(on)ische apparaten wordt gestimuleerd door de introductie van 20 mini recyclestations. Een mini recyclestation is een inzamelvoorziening waar kleine elektrische apparaten (denk aan kapotte haarföhns en camera s), maar ook klein chemisch afval (denk aan batterijen) kunnen worden ingezameld. Het betreft hier een proef waarvoor door Wecycle subsidie is toegekend. De mini recyclestations zijn nu in ontwikkeling. Na de zomer wordt in elk stadsdeel ten minste één mini recyclestation geplaatst. Deze komen op bestaande inzamellocaties voor glas, papier, textiel en kunststof. De sorteerstraatjes krijgen hiermee vorm. Ik verwacht dat het aandeel elektr(on)ische apparaten in het restafval met deze extra inzamelmogelijkheid nog verder kan worden teruggebracht. 2.3 Optimaliseren inzameling restafval, grofvuil en gft Met de komst van ondergrondse restafvalcontainers in Laak wordt net als in de Schilderswijk de wekelijkse inzameling van grofvuil uitgefaseerd. De bewoners worden hier tijdig over geïnformeerd. Zoals besloten in HAP, is per 22 april 2013 het gft abonnementsysteem beëindigd. Hagenaars die een abonnement hadden, kunnen een compostvat aanvragen om zelf hun gft te composteren. Ook kunnen zij hun gft aanbieden bij de afvalbrengstations. In het grote deel van Den Haag waar huis-aan-huis gft wordt ingezameld, blijft de wekelijkse inzameling plaatsvinden. 2.4 De toekomstige inzameling van kunststof: aan de bron (pilot alterneren) of achteraf ( nascheiding)? In het najaar van 2013 start de uitvoering van de pilot alterneren met restafval en kunststof. Er is voor een wijk met circa 600 huishoudens in Leidschenveen gekozen. Deze wijk is geschikt voor de proef, omdat veel wijkbewoners nu al drie minicontainers gebruiken. In plaats van gft kunnen zij tijdens de pilot kunststof gescheiden aanbieden, naast papier en restafval. De pilot duurt een jaar. Het doel van de pilot met alternerend inzamelen is om per jaar 10 kg kunststof per inwoner in te zamelen. Op basis van de uitkomst van de pilot alterneren en de uitkomsten van het nascheidingsonderzoek kan dan eind 2014 een keuze worden gemaakt voor de meest effectieve en efficiënte methode voor afvalscheiding. 2.5 De blauwe kliko s voor iedereen in de laagbouw In steeds meer laagbouwwijken wordt de blauwe kliko voor papierinzameling uitgezet. Voor de zomer van 2013 gaat het om nog eens ruim 3000 blauwe kliko s. We verspreiden de kliko s in laagbouwgebieden met voldoende buitenruimte, zoals Haagse Hout en Escamp. Zo kunnen nog meer bewoners gebruik maken van de blauwe papierkliko s. Proefondervindelijk wordt bekeken of de kliko s ook kunnen worden aangeboden aan bewoners in laagbouwgebieden waarbij de eigen tuin niet bereikbaar is via de openbare ruimte. Bij succes wordt de blauwe container ook in deze wijken projectmatig uitgezet. In het najaar wordt voor alle bewoners in laagbouw bovendien een aanvraagmogelijkheid voor kliko s gecreëerd. Bewoners worden hierover ingelicht vanaf de 2 e helft van 2013. De bedoeling is, waar het kan, zoveel mogelijk bewoners te voorzien van de blauwe papierkliko s (zie ook de in december 2012 afgedane moties, RIS 254775). 2.6 Meer en nieuwe afvalbrengstations Het Afvalbrengstation aan de Vissershavenstraat in Scheveningen staat onder druk vanwege overschrijding van de geluidnormen. Binnen de gemeente wordt in gezamenlijkheid met betrokken partijen een vervangende locatie ingericht. Na de zomer zult u hierover separaat geïnformeerd worden.
Tot slot Ondanks dat de stad een dichtere bebouwing kent dan de andere grote steden, laten de eerste resultaten zien dat we in Den Haag met de juiste maatregelen nog flinke winst kunnen behalen in onze afvalscheiding. Deze eerste positieve resultaten zetten daarmee ook aan om daadkrachtig door te gaan met de uitvoering van het HAP. Daarbij blijven we vasthouden aan de leidende principes: een schone stad, milieurendement, service voor de Hagenaar en de kosten. Ik realiseer mij dat het voortzetten van deze stijgende scheidingstrend mede afhankelijk is van de betrokkenheid en motivatie van bewoners en andere belanghebbenden. Ik zet mij ervoor in dat te blijven stimuleren. Met vriendelijke groet, B.A. Revis