Datum raadsvergadering / Nummer raadsvoorstel (in te vullen door Griffie) / (In te vullen door Griffie) Fatale termijn: besluitvorming vóór: Onderwerp Locatieafweging zorgwoningen Skaeve huse Programma / Programmanummer Zorg & Welzijn / 1051 Grondbeleid / 1032 Portefeuillehouder B. Frings en H. Kunst Voorstel van het College van Burgemeester en Wethouders d.d. 12 maart 2013 Samenvatting In het Stedelijk Kompas heeft de Raad op 19 november 2008 besloten om in Nijmegen 15 zogenaamde Skaeve huse te realiseren. Dit zijn woningen voor mensen die al lang dakloos zijn en niet inpasbaar zijn in een gewone woning, of de voorzieningen voor opvang en wonen die we in Nijmegen hebben. De locatie aan de Stadbroekseweg is na onderzoek van 23 locaties in de bestaande stad als meest geschikt uit de bus gekomen. Wij willen aan de Stadbroekseweg de eerste 8 zorgwoningen realiseren. Voor de andere 7 units wordt naar een locatie in Nijmegen Noord gezocht. Voorstel om te besluiten 1. De locatie met kadastrale aanduiding gemeente Hatert sectie D nummer 4066 aan de Stadbroekseweg aan te wijzen als definitieve locatie voor de realisatie van 8 zorgwoningen en een beheerderwoning, ook wel Skaeve huse genoemd, voor de opvang van dak- en thuislozen. 2. Planologische procedure op te starten voor het mogelijk maken van de bouw van 8 zorgwoningen en een beheerderwoning (Skaeve huse) aan de Stadbroekseweg. 3. Te garanderen dat de huurders van de zorgwoningen altijd worden begeleid, ook nadat de functie begeleiding vanuit de AWBZ is overgeheveld naar de gemeente. 4. Het project te evalueren na 5 jaar bewoning van de Skaeve huse aan de Stadbroekseweg. 5. Een Buurtbeheergroep met alle betrokken professionele partijen, inclusief bewoners (vertegenwoordigers) uit de Weezenhof, in te stellen en deze groep als taak mee te geven om een Buurtbeheerplan op te stellen waarbij uitwerking wordt gegeven zoals omschreven bij paragraaf 3.5 van dit voorstel. Opgesteld door, telefoonnummer, e-mail Ber van Haren en Wouter Groote, 024-3299646, w.groote@nijmegen.nl
Aan de Raad van de gemeente Nijmegen 1 Inleiding Op 19 november 2008 is het Stedelijk Kompas vastgesteld door de gemeenteraad. Dit is een belangrijk beleidskader voor huisvestingsvoorzieningen in ons maatschappelijk opvangbeleid. Een aantal van de huisvestingsvoorzieningen van het Kompas zoals het domushuis, de medische heroïne unit en de verbouwing van het MFC, is de afgelopen jaren al gerealiseerd. Dit voorstel gaat over het realiseren van Skaeve huse, zoals we die hebben benoemd in het Stedelijk Kompas en het coalitieakkoord. Skaeve huse zijn bedoeld voor mensen die moeilijk passen in een gewone woonomgeving. Zij kunnen aantoonbaar niet functioneren in groepen of in een omgeving met veel mensen om zich heen, vaak vanwege een psychiatrische stoornis of aandoening. Meestal zijn zij al lang dakloos en heeft het lange zwerven zijn tol geëist t.a.v. hun gezondheid en functioneren. Vaak zijn alle andere mogelijkheden om hen weer onder dak te krijgen al uitgeprobeerd, zonder succes. Het zijn individualisten die zich niet kunnen aanpassen aan hun omgeving en het beste gedijen in een omgeving met ruimte om zich heen waar de negatieve prikkels die zij ervaren in de maatschappelijke opvang of door het moeten leven in een groep, afwezig zijn. Ervaringen elders leren dat mensen die zijn gehuisvest in Skaeve huse over het algemeen flinke vooruitgang in hun situatie boeken. De problematiek waar de mensen eerder mee te maken hadden, wordt in de meeste gevallen in hun nieuwe woonomgeving aanzienlijk gedempt, doordat zij in een rustige stabiele omgeving verblijven waar hulp en begeleiding aanwezig is. Er zijn nog steeds meer dan genoeg mogelijke bewoners van de Skaeve huse. Zij leven nu veelal op straat. Wij zijn lang op zoek geweest naar twee geschikte locaties. Er zijn in de bestaande stad alleen al 23 locaties onderzocht. In Nijmegen Noord zoeken we nog naar een locatie. Locaties zijn afgevallen om diverse redenen. Milieurandvoorwaarden, beschikbaarheid van de locatie, te ver van winkelvoorzieningen en openbaar vervoer, afstand tot woonwijk, zijn voorbeelden van zaken waardoor een locatie kon afvallen. Op dit moment hebben wij een eerste definitieve locatie voor 8 Skaeve huse aan de Stadbroekseweg gevonden. In bijgaande notitie hebben wij alle criteria op een rij gezet. De realisatie van de Skaeve huse gebeurt door de woningbouwverenigingen Woongenoot en de Gemeenschap. De begeleiding van de bewoners zal worden verzorgd door Iriszorg en RIBW. Zij zijn allen van het begin af aan al intensief betrokken als samenwerkingspartner bij dit traject. 1.1 Wettelijk kader of beleidskader Het (juridisch) kader voor het project Skaeve huse wordt gevormd door de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo), het Wmo-beleidsplan en het Stedelijk Kompas. Maatschappelijke opvang behoort tot prestatieveld 7 van de Wmo. Het realiseren van het project Skaeve huse is opgenomen als één van de ambities in het Stedelijk Kompas, dat is vastgesteld door de Raad bij besluit van 19 november 2008. Het project is concreet benoemd in het coalitieakkoord Werken aan een duurzame toekomst. 1.2 Relatie met programma Maatschappelijke opvang valt onder het programma Zorg en Welzijn en beslaat de prestatievelden 7, 8 en 9 van de WMO. Onder Maatschappelijke Opvang vallen opvang en begeleiding van dak- en thuislozen, crisisopvang en begeleid wonen, verslavingszorg, bemoeizorg & regie en huiselijk geweld (waaronder Vrouwenopvang).
2 2 Doelstelling In het Stedelijk Kompas is de problematiek rond de maatschappelijke opvang in de stad nader belicht. Aangegeven is dat er behoefte is aan aanvullende voorzieningen aan de onderkant van de woonladder, om doorstroom vanuit de opvang en duurzaam wonen voor (voormalig) daklozen beter mogelijk te maken. Dit wil zeggen: voor de doelgroep met een zeer complexe problematiek, die daardoor moeilijk onder te brengen is in de bestaande voorzieningen, laat staan in een gewone woonomgeving. Skaeve huse zijn een passende vorm van wonen voor een deel van deze doelgroep. Onze verantwoordelijkheid als centrumgemeente op het terrein van de maatschappelijke opvang vullen we door het realiseren van 8 Skaeve huse op de Stadbroekseweg verder in. 3 Argumenten Beslispunt 1 en 2: Stadbroekseweg is de beste locatie voor de eerste acht Skaeve Huse in de stad. In bijgaande notitie (bijlage) gaan wij in op de locatieafwegingen voor zorgwoningen (Skaeve huse). Dit resulteert in een locatie aan de Stadbroekseweg. De notitie vormt de onderbouwing van de locatiekeus die wij hebben gemaakt voor Skaeve huse in de bestaande stad. Vanaf 2008 is gezocht naar een plek voor deze eenvoudige woningen voor mensen, die niet in een gewone woonomgeving kunnen wonen. De gemeente Nijmegen is een stedelijke gemeente met weinig buitengebied. De kans op conflicten met andere functies en regelgeving is groot. Wetende dat een perfecte plek niet bestaat, denken wij dat we met deze locatie aan de Stadbroekseweg een goede locatie gevonden hebben. Wij hebben gebruik gemaakt van een afwegingskader bestaande uit twee sets. Harde criteria, zoals milieufactoren en vervolgens meer zachte kwaliteitscriteria. Eerst zijn de locaties onderzocht op de harde uitsluitingcriteria en daarna getoetst aan de zachte kwaliteitscriteria. De uitsluitingscriteria die wij hebben gebruikt in de afweging zijn: 1. Geluidgezoneerde industrieterreinen; 2. Beschermde natuur; 3. Locatie buiten woonwijk; 4. De kavelgrootte; 5. Bestaande bouw. De kwaliteitscriteria die wij daarna hebben gehanteerd zijn: 1. Spreiding sociaal maatschappelijke voorzieningen; 2. Andere plannen op de locatie; 3. Winkelvoorzieningen en openbaar vervoer; 4. Beschikbaarheid locatie; 5. Afstand tot woonwijk; 6. Geluidsmaatregelen; 7. Huidige functie. Het huidige bestemmingsplan aan de Stadbroekseweg staat de realisatie van de zorgwoningen nu nog niet toe. Aanpassing van het bestemmingsplan is in onze ogen haalbaar. Een aangepast bestemmingsplan, later dit jaar, zal de realisatie van Skaeve huse aan de Stadbroekseweg daadwerkelijk mogelijk moeten maken. Aan het Bewonersplatform Weezenhof en de Belangenvereniging Weezenhof is toegezegd om in het bestemmingsplan te borgen dat er geen uitbreiding van de Skaeve huse mogelijk is en dat indien (op termijn) op deze locatie gestopt wordt met de Skaeve huse hier geen woonbebouwing voor in de plaats komt. Afgesproken is dat in dat geval in principe de oude bestemming terugkomt. Beslispunt 3 Zonder woonbegeleiding kunnen de huurders van Skaeve Huse niet in de zorgwoningen verblijven. De woonbegeleiding van de bewoners zal worden geboden door RIBW en Iriszorg. Op dit
3 moment wordt begeleiding betaald vanuit de AWBZ. Volgens het regeerakkoord van het kabinet Rutte II worden wij per 1 januari 2015 als gemeente verantwoordelijk voor de woonbegeleiding van kwetsbare groepen, waaronder de toekomstige bewoners van de Skaeve huse. De overheveling van deze taak van AWBZ naar WMO gaat gepaard met een korting van 25% op het huidige budget. Deze korting betekent dat we naast betere efficiency ook inhoudelijke keuzes moeten maken wie voor begeleiding in aanmerking komt. We zullen er in elk geval voor zorgen dat voor de meest kwetsbare mensen de woonbegeleiding behouden blijft. De toekomstige bewoners van Skaeve huse vallen wat ons betreft in deze categorie. Wij vinden dat voldoende woonbegeleiding noodzakelijk is en een voorwaarde voor het behalen van de doelen van dit project. Met het oog hierop garanderen wij dat er voldoende woonbegeleiding zal zijn voor de bewoners van de Skaeve huse. Beslispunt4: Na 5 jaar bewoning kunnen wij een redelijke eerste balans opmaken van dit project voor zorgwoningen aan de Stadbroekseweg. Bij wijkbewoners is bezorgdheid of er voldoende mogelijkheden zijn om te stoppen als er toch sprake van overlast is. Het instrument van het Buurtbeheerplan zal zeker voorzien in snelle en adequate reacties als zich zo n situatie zou voordoen. In Arnhem zijn geen gevallen van overlast gemeld bij de Skaeve huse daar. Om aan de bezorgdheid van de wijkbewoners tegemoet te komen willen wij na 5 jaar bewoning een evaluatie moment inbouwen. De uitkomst van deze evaluatie willen wij met de Raad bespreken. Beslispunt 5: Met de realisatie van een Buurtbeheerplan voorzien we in een voorwaarde voor bindende afspraken met de buurt over veiligheid en beheer van de Skaeve huse. Een Buurtbeheerplan is een document waarin de maatregelen en afspraken staan om de buurt veilig en leefbaar te houden als er een voorziening voor maatschappelijke opvang wordt gerealiseerd. Het uitgangspunt van het Buurtbeheerplan is ervoor te zorgen dat er geen overlast zal zijn. Het Buurtbeheerplan wordt opgesteld nadat de Raad het besluit heeft genomen om zorgwoningen aan de Stadbroekseweg te realiseren. In dit traject wordt in samenspraak met vertegenwoordigers uit de wijk, aanwonenden en partijen als de politie, de corporaties, de zorginstellingen, de ondernemers en de school zorgvuldig de tijd genomen om in gezamenlijkheid te komen tot een gedragen Buurtbeheerplan. Als basis zal, zoals gezegd, gebruik worden gemaakt van de eerdere Buurtbeheerplannen die in de stad zijn gemaakt voor het MFC, het Domushuis en de medische heroïnebehandeling. Deze plannen hebben bewezen dat ze daar een heel goed instrument zijn om overlast te voorkomen en degenen die verantwoordelijk zijn aan te spreken op actie als dat nodig is. Om het Buurtbeheerplan te ontwikkelen en uit te voeren wordt er een Buurtbeheergroep in het leven geroepen. Net zoals dat in eerder genoemde situaties is gebeurd. Er wordt een onafhankelijk voorzitter benoemd. Op 29 januari jl. hebben vertegenwoordigers van de wijk en professioneel werkende partijen in de wijk in een eerste bijeenkomst reeds gesproken over de bouwstenen en over het traject om tot een Buurtbeheerplan te komen. Op dinsdag 26 februari jl. hebben wij met de betrokken bewonersorganisaties een afstemmingsoverleg gevoerd. Wij hebben met deze partijen de volgende uitgangspunten bepaald voor een op te stellen Buurtbeheerplan: 1. Beschrijving van het doel van BuurtBeheerGroep en BuurtBeheerPlan 2. Opnemen van definities over: - De afbakening van het beheergebied - De beschrijving van de doelgroep - De uitgangspunten van toezicht
4 3. Beschrijven van de organisatie BuurtBeheerGroep (BBG) - Beschrijving van de verantwoordelijkheden van partijen (alle noodzakelijke partijen als toezichthouders, zorginstellingen, corporaties, gemeente, politie en wijkbewoners zijn hierin aanwezig) - Opnemen van het reglement van de BBG - Aangeven hoe de BBG wordt gefaciliteerd (voorzitter, middelen) - Beschrijven wie zitting nemen in BBG - Beschrijven van de taken van de BBG - Beschrijven van de looptijd van de BBG 4. Communicatie - Beschrijving van wat gedaan wordt in acute situaties (bereikbaarheidsdienst) - Beschrijving van de klachtenafwikkeling - Aangegeven op welk moment het project geëvalueerd wordt - Aangegeven wordt hoe gecommuniceerd wordt met de buurt Na positieve besluitvorming over de locatie Stadbroekseweg wordt het Buurtbeheerplan met alle betrokkenen nader uitgewerkt. Het Buurtbeheerplan wordt parallel met het bestemmingsplan opgesteld en zal in ieder geval gereed zijn bij de definitieve raadsbehandeling van het bestemmingsplan. 4 Risico s De ervaring leert dat projecten op het terrein van de maatschappelijke opvang, zoals Skaeve huse, erg gevoelig kunnen liggen bij de directe omwonenden. Hoewel hier bij de locatiekeuze zorgvuldig rekening mee is gehouden zal worden ingezet op een nauwgezet communicatietraject. Er moet, ondanks een zorgvuldig traject, met de nodige vertraging rekening worden gehouden in de planologische procedure, vanwege mogelijke bezwaren. Dit brengt mede financiële risico s met zich mee (programma grondbeleid). 5 Financiën De gemeente, de woningcorporaties WoonGenoot en De Gemeenschap en de zorginstellingen RIBW en Iriszorg leveren allen een bijdrage aan de Skaeve huse. De gemeente brengt de grond in en zorgt dat er bouwunits geplaatst kunnen worden. De corporaties leveren de woonunits en verzorgen het beheer op het terrein. De woonbegeleiding van de bewoners wordt geboden door RIBW en Iriszorg. Dit wordt nu nog betaald vanuit de AWBZ. Straks wordt dit overgeheveld naar WMO (zie beslispunt 3, onder kopje 3 Argumenten). De gemeente heeft tot 31 december 2012 90.000 aan kosten gemaakt. De te maken gemeentelijke kosten tot en met de vaststelling van het bestemmingsplan in de gemeenteraad zijn geraamd op 100.000. In totaal dus ongeveer 190.000. Deze kosten worden gedekt uit een gereserveerd budget Skaeve huse, zijnde 300.000. Dit budget is eind 2011 beschikbaar gesteld vanuit het programma Zorg en Welzijn, product maatschappelijk opvang, en is opgenomen in de planexploitatie in ontwikkeling Skaeve huse.
5 Voor de realisatie van de Skaeve huse aan de Stadbroekseweg is in totaal 600.000,- nodig (inclusief voor dekking van de boekwaarde over de grond). Dit betekent dat extra budget noodzakelijk is van 300.000,-. Hiervan is 150.000,- (investeringsplan jaarschijf 2014) bij vaststelling van de stadsbegroting 2013-2016 opgenomen. We zijn voornemens het resterende tekort van 150.000,- in te passen in het voorzieningenplan 2014/perspectiefnota 2014. Mocht dat niet lukken dan zoeken we dekking elders binnen de bestaande budgetten of we stoppen met het project. Bij het vaststellen van het bestemmingsplan Skaeve huse door de Raad zal tevens het planexploitatie Skaeve huse ter besluitvorming aan de Raad worden aangeboden. 6 Communicatie Om een succesvol project Skaeve huse te realiseren is een zorgvuldig communicatietraject noodzakelijk. De laatste jaren is de acceptatie van voorzieningen voor o.a. deze doelgroep niet eenvoudiger geworden. Een zorgvuldige analyse van de zorgen en belangen en communicatie met omwonenden en andere betrokkenen bij de realisatie van deze voorziening, is een voorwaarde voor een succesvol project en een zorgvuldig besluit. De positieve ervaringen die wij in Nijmegen hebben opgedaan bij eerdere projecten voor maatschappelijke opvang gebruiken wij ook in dit project voor de Skaeve huse. Wij stellen een actieve, open en transparante communicatie voor, zoals die door ons eerder is toegepast bij het MFC, de medische heroïnebehandeling en bij het Domushuis. Dit houdt onder andere in dat vooraf met bewoners en bedrijven in de omgeving van de Stadbroekseweg wordt gesproken over ons voornemen. Daarmee voldoen we ook aan de randvoorwaarden, zoals bepaald in het raadsamendement dat is aangenomen in de raadsvergadering van 15 december 2010. In dit amendement staat aangegeven dat wanneer het college voornemens is een principebesluit te nemen over een locatie er tijdig een communicatietraject moet worden ingezet, er afspraken moeten worden gemaakt over een buurtbeheerplan en bij een locatieonderzoek de criteria moeten worden meegenomen. Met dit voorstel voldoen we aan deze randvoorwaarden. Deze werkwijze heeft tot nu toe in de verschillende projecten positieve reacties bij betrokkenen en belanghebbenden opgeleverd. Zorgvuldige communicatie is dus van essentieel belang bij het realiseren van deze zorgwoningen (Skaeve huse). Daarbij gaat het met name over het informeren van de brede groep belanghebbenden over de doelgroep, de locatiekeuze en het opstellen van een Buurtbeheerplan over de thema s schoon, heel en veilig. Al in een vroeg stadium werd het Bewonersplatform Weezenhof geïnformeerd over de plannen van het college. Het Bewonersplatform werd advies gevraagd over de wijze waarop de communicatie met de belanghebbenden zou kunnen plaatsvinden. Met het Bewonersplatform is sindsdien periodiek overleg gevoerd over de voortgang. Met ingang van 2013 wordt er eveneens informatie uitgewisseld met de in november 2012 opgerichte belangvereniging die tegen de komst van de zorgwoningen is.
6 Op 23 oktober 2012 vond in het Kandinsky College een informatieavond plaats voor bewoners uit de Weezenhof over het voornemen van het college van B&W over de realisatie van de zorgwoningen (Skaeve huse) aan de Stadbroekseweg. De wethouders H. Kunst en B. Frings verzorgden voor de circa 350 aanwezigen presentaties over de mensen die in de zorgwoningen komen te wonen en over de locatie. Ook hebben de wethouders vragen beantwoord. Van deze bijeenkomst werd een woordelijk verslag op de gemeentelijke website en de website van de wijk gepubliceerd. Omdat de vraag om informatie over thema's als doelgroep, zorg, veiligheid zo groot waren, vonden er op 28 en 29 november 2012 extra informatieavonden plaats met in totaal 5 sessies over deze thema's. Zo'n 100 belangstellenden maakten van deze mogelijkheid gebruik. Op 6 november 2012 spraken professionals uit de wijk en andere belanghebbenden met vertegenwoordigers van de gemeente over de gevolgen van de komst van de zorgwoningen voor het werk van de professionals uit de wijk. In een 0-bijeenkomst werd met belanghebbenden uit de wijk op 29 januari 2013 gesproken over het proces dat moet leiden tot het opstellen van een Buurtbeheerplan. De vervolgbijeenkomsten zullen plaatsvinden nadat de Raad zich heeft uitgesproken over onderliggend voorstel. Op 5 februari jl. vond er een informatieavond plaats over de locatieafweging die geleid heeft tot het voornemen van het college van B&W om de zorgwoningen aan de Stadbroekseweg te realiseren. De wethouders H. Kunst en B. Frings informeerden de ca. 150 belangstellenden over de afwegingen van het college die hebben geleid tot het voornemen om de locatie aan de Stadbroekseweg in te richten voor de zorgwoningen. Een woordelijk verslag van deze avond en een overzicht van het proces zijn aan de aanwezigen toegestuurd en staan op de gemeentelijke website. De gemeentelijke website wordt ingezet als communicatie-instrument. In overleg met de bewonersorganisatie wordt ook gebruik gemaakt van de website van de wijk. Wij hechten aan het tijdig en volledig informeren van de brede groep belanghebbenden. Dat betekent dat deze groep mensen ook via de mail op de hoogte worden gehouden van belangrijke ontwikkelingen en stappen in het proces. Uiteraard worden de gesprekken met het Bewonersplatform en de Belangenvereniging gecontinueerd. Naar aanleiding van de laatste bewonersavond op 5 februari jl. hebben wij afgesproken dat de bewonersvertegenwoordigers een brief zouden sturen waarin zij ingaan op hun visie en standpunt t.a.v. ons voornemen om Skaeve huse te realiseren aan de Stadbroekseweg. Daarop hebben wij op 22 februari jl. een brief ontvangen van zowel het bewonersplatform Weezenhof als van de belangenvereniging Weezenhof. Het bewonersplatform concentreert zich in haar brief, die als een gespreksnotitie is geformuleerd, vooral op haar bezorgdheid omtrent voldoende adequate randvoorwaarden, indien de realisatie van de zorgwoningen doorgaat. Zij doet in de brief suggesties om dit te bereiken.
7 De belangenvereniging heeft zich vooral gericht op de in haar ogen niet goed onderbouwde locatieafweging. De vereniging heeft gemeend om een aantal afwegingscriteria aan te passen en vervolgens de locaties nogmaals van een beoordeling te voorzien. Dat leverde (uiteraard) een ander beeld op. Op dinsdag 26 februari jl. hebben wij met de betrokken bewonersorganisaties een afstemmingsoverleg gevoerd over de inhoud van de brieven. De uitkomsten van dit overleg hebben wij vastgelegd in een brief aan beide besturen die als bijlage bij dit raadsvoorstel is gevoegd. 7 Uitvoering en evaluatie De Skaeve huse worden ontwikkeld in een samenwerkingsverband van 3 geledingen: de gemeente, de zorginstellingen IrisZorg en RIBW, en de samenwerkende woningbouwcorporaties binnen KR8, in casu Woongenoot en de Gemeenschap. Het Zorgkantoor is, vanwege gedeeltelijke financiering vanuit de AWBZ, van meet af aan nauw betrokken bij het project. De feitelijke ontwikkeling van de zorgwoningen gebeurt door de corporaties Woongenoot en de Gemeenschap. De exacte (organisatie rondom) toeleiding en toewijzing wordt samen met de zorginstellingen RIBW en IrisZorg uitgewerkt. College van Burgemeester en Wethouders van Nijmegen, De Burgemeester, De Gemeentesecretaris, drs. H.M.F. Bruls drs. B. van der Ploeg Bijlage(n): 1. Locatieafweging zorgwoningen (Skaeve huse) 2. Brieven van bewonersplatform Weezenhof en belangenvereniging Weezenhof, inclusief beantwoordingbrief 3. Brief aan de Raad inzake voortgang Skaeve Huse d.d. 08-11-2012