Workshop HoNOS en MANSA Voor het ROM Doorbraakproject Deel 1 2015 Annet Nugter en Petra Tamis GGZ Noord-Holland-Noord
Inhoud workshop Kennismaking Introductie HoNOS en MANSA: Wat zijn dit voor instrumenten en hoe neem je ze af Filmpje: interview HoNOS met Client Nabespreking Procedure afname
Kennismaking 2015
Introductie HoNOS en MANSA
Introductie HoNOS HoNOS betekent: Health of the Nation Outcome Scales Meet: de geestelijke gezondheidstoestand en het sociaal functioneren van psychiatrische cliënten In de afgelopen twee weken Kan eenvoudig gescoord worden door artsen, psychologen, verpleegkundigen Betrouwbaarheid is voldoende/goed indien er training plaatsvindt De HoNOS beoogt niet het beloop van een specifieke stoornis in kaart te brengen, maar is een generiek instrument De HoNOS is geen diagnostisch instrument
Verschillende versies HoNOS In Nederland wordt de HoNOS gebruikt voor de ROM: o Bij patiënten met Ernstige Psychiatrische Aandoeningen (EPA): HoNOS o Bij oudere patiënten, in de gerontopsychiatrie: HoNOS 65+ o Bij kinderen en jeugd: HoNOSCA In deze workshop: vooral HoNOS
Kenmerken HoNOS Meet functioneren en algemene gezondheid (klachten) in 12 items De 12 items bij elkaar opgeteld vormen de Totaalscore Er zijn vier subschalen: o Gedragsproblemen: items 1-3 o Beperkingen: items 4-5 o Symptomen: items 6-8 o Sociale problemen: items 9-12 De Nederlandse versie kent nog drie items die betrekking hebben op medicatie- en behandeltrouw en maniforme ontremming
Algemene scoring Alle items worden als volgt gescoord: 0 geen probleem 1 ondergeschikt probleem, vereist geen actie 2 licht probleem, maar duidelijk aanwezig 3 matig ernstig probleem 4 ernstig tot zeer ernstig probleem 9 onbekend NB: Score 9 alleen gebruiken wanneer geen of onvoldoende informatie voor handen is Tip: schrijf op waarop je je oordeel baseert
Afname Het gaat bij de HoNOS om het klinische oordeel van de behandelaar op basis van: o observatie en informatie uit het interview o dossieronderzoek o informatie van betrokken hulpverleners, andere naasten Bij OGGZ patiënten is een interview meestal niet mogelijk; gebruik dan zoveel mogelijk de informatie uit de andere twee bronnen
Introductie MANSA MANSA betekent: Manchester Short Assessment of Quality of Life Meet: de subjectief ervaren kwaliteit van leven Ofwel: de tevredenheid van de cliënt over verschillende levensgebieden Cliënten vullen de MANSA zelf in; veel cliënten kunnen dat prima Als dat lastig is: mondelinge afname en een antwoordkaart gebruiken Er zijn meerdere versies in Nederland Hier: die van Van Nieuwenhuizen; handleiding is voorgelegd aan COTAN (Van Nieuwenhuizen, Jansen-de Ruijter, Nugter, 2015)
Kenmerken MANSA MANSA bestaat uit 12 vragen naar de tevredenheid Voorbeeld: Hoe tevreden bent u met de dingen die u in uw vrije tijd doet? Die vragen worden beantwoord in een 7-puntschaal: 1= kan niet slechter 2= ontevreden 3= meestal ontevreden 4= niet tevreden, niet ontevreden 5= meestal tevreden 6= tevreden 7= kan niet beter Daarnaast zijn er 4 ja/nee vragen over vrienden/bezoek en over slachtoffer/dader misdrijf
Filmpje en nabespreking
Procedure afname 2015
Maak een stappenplan: Voorbeeld Plan datum bespreking behandelplan (-evaluatie) Ongeveer een maand tot 2 weken tevoren: afspraak cliënt Interview om HoNOS te scoren MANSA laten invullen Samen de scores doornemen en aan de hand daarvan: opstellen (voorlopige) behandeldoelen Bespreking in team: definitieve scores en doelen; het kan zijn dat andere medewerkers aanvullende informatie hebben Als cliënt aanwezig is bij bespreking; geen verdere actie; Als cliënt niet aanwezig is: terugkoppeling bespreking team aan cliënt
Workshop HoNOS en MANSA Voor het ROM Doorbraakproject Deel 2 2015 Annet Nugter en Petra Tamis GGZ Noord-Holland-Noord
Inhoud workshop deel 2 Kennismaking Interpretaties van de scores Casus om te oefenen In gesprek met de cliënt: aandachtspunten en dilemma s
Interpretatie van de scores
Vooraf: definities Literatuur: o Betrouwbare verandering; verschil tussen 2 metingen, waarbij gecorrigeerd is voor de onbetrouwbaarheid o Minimaal waarneembare verandering; verandering die voldoende groot is om waarneembaar te zijn o Klinisch significante verandering: hierbij is cliënt niet alleen veranderd (vooruit of achteruit), maar is hij ook in een andere ernstklasse gekomen (meer of minder ernstig); er is dan een drempelwaarde overschreden
Verandering totaalscores HoNOS/MANSA Literatuur HoNOS: Burgess et al., 2009, Parabiaghi et al., 2005 Nugter et al., 2012 en 2013; Parabiaghi et al., 2013 Literatuur MANSA: Handleiding Van Nieuwenhuizen et al. (in afrondende fase) Conclusie HoNOS o Een verschil van 4 punten is een minimale, maar wel klinisch waarneembare verandering (minimaal Detectable Change) o Een verschil van 8 punten is een betrouwbare verandering Conclusie MANSA o Bij minimaal 4 punten verschil is er sprake van een betrouwbare verandering
Indeling ernst totaalscores Voor de HoNOS totaalscore zijn er twee drempelwaarden: o Score 13: onderscheid tussen matig (kleiner dan 13) en ernstig (score van 13 of meer) (Nugter et al., 2012, Nugter et al., 2013; Parabiaghi et al 2013) o Score 10: onderscheid tussen mild (kleiner dan 10) en matig (10 tot 13) (Parabiaghi et al., 2013) Drempelwaarde MANSA: rond de 64/65 (ruim 5 bij de gemiddelde totaalscore) (Van Nieuwenhuizen et al.)
Interpretatie van de scores: individuele items Geen vaste regels Score 2 of meer op de HoNOS: er is sprake van een probleem Score 3 of minder op de MANSA: cliënt is over dit item ontevreden
Casus
In gesprek met de cliënt; aandachtspunten en dilemma s
Algemene aandachtspunten
Uitleg ROM Wat zeg je tegen cliënt: Of: o Bij ons is het goed gebruik om van tijd tot tijd de behandeling te evalueren. Dat doen onder meer aan de hand van een interview en een vragenlijst. Samen kunnen we dan bekijken waarop de behandeling zich moet richten. Na verloop van tijd herhalen we dat om te bekijken of de doelen bereikt zijn o We moeten tegenwoordig van de zorgverzekeraar vragenlijsten invullen over hoe het met je gaat, vind je dat goed? Ze willen weten hoe wij ons werk doen. Dilemma: wat als cliënt niet wil?
Rol van de interviewer bij de (1e) afname Als HoNOS en MANSA door hulpverlener wordt afgenomen: o o o o Denk aan de rol: niet die van hulpverlener, maar iemand die gegevens verzamelt in het kader van de ROM -> vragen en noteren Vragen betreffende hulpverlening parkeren tot na het interview Voorkom hulpverlenersadvies Benadrukken dat het belangrijk is voor de behandeling
Bespreken van de scores Bespreek de HoNOS score bij voorkeur ook met andere uitkomsten, bijv. op de MANSA of de CANSAS Scores op de HoNOS niet verkopen als waarheid: het is het perspectief van de behandelaar; de MANSA dat van de patiënt; bespreek evt. discrepanties Bespreek ook de mate van verandering in de loop van de tijd
Stramien voor bespreken van de scores Herkennen Begrijpen Waarderen Handelen Zijn de resultaten te plaatsen? Uit de HoNOS en MANSA komt naar voren dat.herkent u dat? Kunnen we de uitkomsten verklaren? Doorvragen: Hoe heeft u dat zo lang kunnen volhouden? Vragen naar: wanneer, hoe, uitzonderingen, hulpbronnen en krachten Wat gaat er nu anders? Vinden we de uitkomsten (veranderingen) goed genoeg? Wat betekenen deze uitkomsten voor u en uw naasten? Zijn verbeteracties nodig? Zo ja: doelen stellen. Wondervragen stellen: Stel dat er een wonder is gebeurd en problemen zijn minder of verdwenen. Waaraan zou u dat merken? Wat zou u anders doen?
SMART doelen Specifiek Meetbaar Acceptabel Realistisch Tijdgebonden Voorbeelden Maak het concreet mogelijk Wat is de HoNOS score nu, wat moet het worden; wat is de MANSA nu wat moet het worden: vraag aan de cliënt Vergewis je ervan dat de cliënt er echt achter staat Overschat en onderschat een cliënt niet en zorg dat deze dat zelf ook niet doet. Soms is stabiel houden van een score te optimale uitkomst Spreek een datum af waarop het (tussentijds) resultaat wordt besproken Wiger en Solberg, 2001: oud maar informatief
Interventies Zorg voor een overzicht van interventies/activiteiten die: o De organisatie kan bieden o Buiten de organisatie te verkrijgen zijn o Evt toegespitst op de specifieke levensgebieden/onderdelen van de HoNOS en MANSA Neem die samen met de cliënt door
Dilemma s
Verschil in perspectief HoNOS = beoordelingslijst; MANSA zelfinvullijst Twee perspectieven:
Voorbeeld verschil in perspectief Client is zeer tevreden over zijn woonomstandigheden, maar tijdens het gesprek valt je op dat er lekkage is en dat er barsten in de ramen zitten Wat doe je: Ga je uit van de tevredenheid van de cliënt (hij is in de lead) Of Probeer je toch aandacht te vragen voor wat je ziet? En hoe doe je dat dan?
Moeilijke onderwerpen Seksualiteit is een lastig onderwerp; cliënten vullen op de MANSA dit item nogal eens niet in. Hoe bespreek je dit? Als er problemen zijn door de medicatie: (hoe) help je de cliënt dit aan de orde te stellen met de arts?
Teveel onderwerpen die aandacht behoeven Sommige cliënten (zie bijv. casus) hebben veel problemen; ofwel veel scores twee of meer op de HoNOS en/of veel scores 3 of minder op de MANSA Hoe maak je de keuze? Laat je de cliënt alles beslissen?
Dilemma: er is een probleem en cliënt wil niets Voorbeeld: op het item over wanen en hallucinaties heeft cliënt score 2. De cliënt wil daar verder niets mee doen. Tijdens het gesprek vertelt de cliënt dat hij soms stiekem extra pillen slikt en dan geniet van de rust? Wat doe je?
Tot slot: als je multidisciplinair werkt Hoe stem je af met het team Wat als teamleden tot andere scores komen Doornemen met elkaar: o Tijdsperiode van de afgelopen twee weken: wat speelde de afgelopen 2 weken, wat niet o Concreet voorbeeld vragen
Last but not least: Denk aan trainen HoNOS Meer informatie: a.nugter@ggz-nhn.nl p.tamis@amicipsychologen.nl