Workshop 3 Integratie in Onderwijs Wim Lambrechts gastdocent KHLeuven Met
INLEIDING Verschillende mogelijkheden om de Ecologische voetafdruk te gebruiken in de lessen Om bewustwordingsproces op gang te brengen Vb: eigen voetafdruk laten berekenen Om kennis over te dragen aan studenten Vb: klassiek college Als activerende werkvorm Vb: voetafdruk de school berekenen Als onderzoeksmatige werkvorm Vb: verbreding en verdieping het thema 2
TEASERS & FILMFRAGMENTEN The Ecological Footprint: Accounting for a Small Planet (Bullfrog Films clip) http://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=ejyrahzth To#! UAE Ecological Footprint Animation http://www.youtube.com/watch?v=np1nzcqot9g Costing the Earth http://www.youtube.com/watch?v=-elslplspx8 3
AAN DE SLAG Studenten zelf hun ecologische voetafdruk laten berekenen Algemeen: Global Footprint Network www.footprintnetwork.org Individuele voetafdruk: WWF tool www.wwf-footprint.be Leefmilieu Brussel app.leefmilieubrussel.be/empreinte_ecologique Voetafdruk de klas: Voetzoekers www.voetzoekers.be Specifieke thema s: Voedsel www.voedselvoetafdruk.be Water www.watervoetafdruk.be Vakantie www.vakantievoetafdruk.nl Mobiliteit www.mobiliteitsvoetafdruk.nl 4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
Bron: http://www.footprintnetwork.org/en/index.php/gfn/page/world_footprint/ 14
INTEGRATIE IN ONDERWIJS Verduidelijken en zichtbaar maken Beter begrip termen en definities - duurzame ontwikkeling wordt concreet voorgesteld De link met eigen handelen studenten zijn zich vaak niet bewust de impact hun levensstijl (Bewustwording aha-erlebnis ) Theoretische kant de zaak kan omgezet worden in praktische, hands-on oefeningen MAAR ook verder gaan met de resultaten! Inhoudelijk: verdiepen Procesmatig: bijdrage aan educatie voor duurzame ontwikkeling Competenties voor duurzame ontwikkeling Ervaringsgericht, onderzoeksmatig, reflectief leren 15
INHOUDELIJK VERDIEPEN 16
17
Probleem met deze klassieke voorstelling? Voorbeeld de biodiesel: Jaren 1990: aanzien als de oplossing voor de stijgende CO2-uitstoot door gebruik fossiele brandstoffen ecologisch: minder CO2-uitstoot, dus oplossing voor klimaatprobleem en opwarming de aarde economisch: groeiende markt voor biobrandstoffen, groeiende inkomsten voor derdewereldlanden sociaal: meer werkgelegenheid in derdewereldlanden door verhoogde vraag naar biobrandstoffen De EU ging het gebruik biobrandstoffen aanmoedigen
Probleem met deze klassieke voorstelling? Voorbeeld de biodiesel (vervolg): 10 jaar later ontdekte men echter de negatieve effecten biodiesel: ecologisch: meer ontbossing regenwouden en meer pesticidengebruik, omdat gewassen voor biobrandstof veel gevoeliger zijn voor allerhande plagen economisch: voeding werd veel duurder op de lokale markten in derdewereldlanden, als gevolg toenemend gebruik landbouwgrond voor productie biobrandstoffen sociaal: toenemende armoede bij lokale bevolking
Probleem met deze klassieke voorstelling? Je kan dus moeilijk spreken een evenwicht tussen de drie dimensies Daarom, toenemende aandacht voor een holistische voorstelling er, waarin de afhankelijkheid en de invloed elke dimensie duidelijk wordt
3 dimensies duurzame ontwikkeling Nieuwe voorstelling holistisch: Economische dimensie Sociale dimensie Ecologische dimensie
Hoe groot is de milieugebruiksruimte? We maken te veel gebruik hulpbronnen Uitputting We produceren te veel afval Absorptie- en verwerkingsmogelijkheid bereikt grens De life-support systems zijn niet meer in balans Opwarming, gat in de ozonlaag, enz. Er is steeds minder natuur (ontbossing, verstedelijking, enz.) Conclusie: de milieugebruiksruimte is niet oneindig 22
Gebruik hulpbronnen per inwoner Vroegere Oostblok landen Plafond (= overconsumptie) MILIEUGEBRUIKSRUIMTE Vloer (= waardig leven lijn) Ontwikkelingslanden Industrielanden Welvaartsniveau (Bron: Lerend Netwerk Sociaal Werk, http://www.lne.be/doelgroepen/onderwijs/ecocampus/aan-de-slag/lerendenetwerken/thema-sociaal-werk)
INTEGRATIE IN ONDERWIJS Competenties: holistische benadering kennis, inzicht, vaardigheden, attitudes Rychen en Salganik (2003): the ability to succesfully meet complex demands in a particular context through the mobilization of psychological prerequisites (including both cognitive and non-cognitive aspects) Key competence: those competences relet and useful for everybody and in different contexts (Barth et al., 2007) 24
INTEGRATIE IN ONDERWIJS Competenties voor duurzame ontwikkeling (Roorda, 2010): Verantwoordelijkheid: Een duurzame professional draagt verantwoordelijkheid voor het eigen werk. Emotionele intelligentie: Een duurzame professional leeft zich in in waarden en gevoelens anderen. Systeemgericht: een duurzame professional denkt en werkt uit een systeemvisie. Toekomstgericht: Een duurzame professional denkt en werkt uit een toekomstperspectief persoonlijke Inzet: Een duurzame professional zet zich persoonlijk in voor duurzame ontwikkeling. Actievaardigheid: Een duurzame professional treedt besluitvaardig en handelingsbekwaam op + Disciplinaire competenties 25
(Bron: Sleurs et al. 2008) 26
IMPLEMENTATIEMODEL Methodologische heroriëntatie onderwijs Competenties als startpunt traditionele hoorcolleges ontoereikend Dynamisch leerproces Multi- en interdisciplinair Transdisciplinair Zelfregulerend leren Probleemgestuurd onderwijs projectonderwijs
IMPLEMENTATIEMODEL Werkvormen Interactief en participatief Actiegericht Onderzoeksmatig In combinatie met kennisoverdracht 28
ONDERZOEKSMATIGE AANPAK (Bron: Sleurs et al. 2008) 29
VOORBEELD: LÜNEBURG UNIVERSITEIT (Bron: Sleurs, CSCT Handbook, 2008) 30
IMPLEMENTATIEMODEL Toetsen en beoordelen Verschillen huidige manier beoordelen duurzame beoordeling (Lambrechts et al., 2009) Feed-up: beoordelingscriteria expliciteren, voorbeelden geven Feed-back: beoordeling Feed-forward: toekomstgerichte bijsturing (Bron: Sluijsmans, 2008, geciteerd in Lambrechts et al., 2009)
IMPLEMENTATIEMODEL Competenties zijn het startpunt de realisatie duurzaam hoger onderwijs. Deel ruimer geheel: implementatiemodel voor duurzame ontwikkeling in een individuele hoger onderwijsinstelling (Lambrechts et al., 2009) Inhoudelijk >< methodologisch Stap voor stap Guiding principles
BESLUIT: VALKUILEN Complexiteit de input Berekenen de ecologische voetafdruk is complex, moeilijk om alle gegevens te verzamelen Eenvoud de output: 1 cijfer Resultaten worden soms iets te eenvoudig voorgesteld Betrouwbaarheid de calculators Niet alle calculators gebruiken dezelfde input, resultaten zijn niet altijd betrouwbaar en vergelijkbaar Context Gebruik het instrument altijd in een bepaalde context Het standpunt de student? 33
BESLUIT: TOEKOMST Transitie naar educatie voor duurzame ontwikkeling (naar Lambrechts et al., 2009) 34
REFERENTIES Lambrechts, W., Vanhoren, I. en Van den Haute, H. (2009). Duurzaam hoger onderwijs. Appel voor verantwoord onderrichten, onderzoeken en ondernemen. LannooCampus, Leuven. Peeters, J. (red., 2010). Een veerkrachtige samenleving. Sociaal werk en duurzame ontwikkeling. Uitgeverij EPO, Berchem. Sleurs, W., De Smet, V. en Gaeremynck, V. (2008). Duurzame ontwikkeling. Hoe integreren in onderwijs. De Boeck, Antwerpen. Sleurs, W. (red., 2008). CSCT Handbook. Competencies for ESD teachers. A framework to integrate ESD in the curriculum of teacher training institutes. Online beschikbaar op: http://www.ensi.org/projects/former_projects/csct/publications/ 35