Extra inzet armoede en schulden 2014

Collegevoorstel Openbaar Onderwerp Extra inzet armoede en schulden 2014 Programma / Programmanummer Werk & Inkomen / 1061 Portefeuillehouder T. Tankir Samenvatting De armoede neemt toe en dat merken we aan een toenemend gebruik van de bijzondere bijstand, de minimaregelingen en schuldhulpverlening. In Nijmegen is het onze ambitie om mensen met een laag inkomen en/of schulden actief te ondersteunen. Om hier in 2014 acties aan te verbinden besluiten we de motie participatie volwassenen alsnog uit te voeren en een pilot budgetbeheer te laten uitvoeren. We zetten hiervoor de Klijnsmamiddelen 2013 in. Daarnaast besluiten we onze gemeentelijke regeling chronisch zieken, gehandicapten en ouderen met 100 per verstrekking te verhogen, het budget bijzondere bijstand te verhogen en een analyse uit te voeren naar 400 bijstandsgerechtigden met schuldenproblematiek. We dekken deze eenmalige acties uit ontvangen Rijksmiddelen in 2014. Structurele aanpassing van het beleid is aan de nieuwe raad. Ter besluitvorming door het college 1. Een regeling ter bevordering van de maatschappelijke participatie van volwassenen met een laag inkomen op te zetten en daarvoor in 2014 een bedrag van 129.134 ter beschikking te stellen. 2. Het Inter-lokaal in 2014 eenmalig een subsidie te verstrekken van 194.866 voor het aanstellen van een kwartiermaker voor de pilot budgetbeheer/budgetcoaching en voor het uitvoeren van 400 trajecten budgetcoaching. 3. De afdeling Zorg de opdracht te verlenen 400 trajecten budgetbeheer uit te voeren en over de resultaten van de pilot budgetbeheer/budgetcoaching te rapporteren. 4. De lokale categoriale regeling chronisch zieken, gehandicapten en ouderen in 2014 te verhogen met 100 per verstrekking (totaalkosten 331.400). 5. Het budget voor de bijzondere bijstand in 2014 eenmalig te verhogen met 118.600. 6. De afdelingen Zorg en Inkomen de opdracht te verlenen een pilot analyse beslaglegging bijstandsgerechtigden uit te voeren en hiervoor eenmalig 175.000 ter beschikking te stellen. Zie vervolgblad Ter besluitvorming door de Raad (uiterlijk 18-03-2014) BW-nummer BW-01322 Directie/afdeling, ambtenaar, telefoonnr. MO10, Jan Marten de Hoop, 2541 MO10, Martin Ruiter, 2002 Datum ambtelijk voorstel 28 januari 2014 Registratienummer 13.0016385 Concern B & V Beleidsadviseur J.M. de Hoop Beleidsadviseur M. Ruiter Paraaf akkoord Datum Besluit B&W d.d. 4 februari 2014 nummer: 3.2 Conform advies Aanhouden Anders, nl. Bestuursagenda Paraaf akkoord Datum Gemeentesecretaris Portefeuillehouder Cvs extra inzet armoede en schulden 2014

Collegevoorstel Vervolg beslispunten 7. Ter dekking van het geprognosticeerde structurele tekort op het product Armoedebestrijding structureel 400.000 in te zetten. 8. Bijgevoegde raadsinformatiebrief Analyse Schuldhulpverlening vast te stellen. 9. De kosten uit de beslispunten 1 tot en met 7, onder voorbehoud van conforme besluitvorming door de raad, te dekken uit het product Armoedebestrijding, programma Werk & Inkomen. Aan de Raad voor te stellen 1. De Klijnsmamiddelen 2013 voor de intensivering van het armoedebeleid ad 324.000 in 2014 ter beschikking te stellen voor de uitvoering van de motie maatschappelijke participatie volwassenen ( 129.134) en de pilot budgetbeheer/budgetcoaching van het Inter-lokaal ( 194.866). 2. Begrotingswijziging BW-01322 vast te stellen. Cvs extra inzet armoede en schulden 2014

Collegevoorstel 1 Probleemstelling De armoede in Nederland neemt toe. Dit lezen we in het armoedesignalement van het CBS. Ook in Nijmegen constateren we deze trend. Dit blijkt onder andere uit een toenemend gebruik van de bijzondere bijstand, de overige minimaregelingen en de vraag naar schuldhulpverlening. In Nijmegen is het onze ambitie om mensen met een laag inkomen en/of schulden juist ook in deze tijden actief te ondersteunen. Om dit concreet te maken hebben wij besloten om in 2014 enkele eenmalige acties uit te voeren: 1. We geven alsnog uitvoering aan de motie maatschappelijke participatie volwassenen ; 2. We gaan een pilot budgetbeheer/budgetcoaching uitvoeren ten behoeve van 400 mensen. Uitvoering van de pilot gebeurt door het Inter-lokaal en de gemeentelijke afdeling Zorg. Dit actiepunt is een uitvloeisel van onze uitgevoerde analyse naar risicogroepen problematische schulden (zie bijgevoegde raadsbrief); 3. We verhogen de gemeentelijke categoriale regeling chronisch zieken, gehandicapten en ouderen eenmalig met 100 per verstrekking; 4. We verhogen het budget voor de gemeentelijke individuele bijzondere bijstand in verband met de verwachte toename van declaraties van zorgmeerkosten; 5. We starten een pilot om zicht te krijgen op de risicogroep door een analyse op persoonsniveau uit te voeren bij circa 400 bijstandsgerechtigden met een bronheffing; 6. Ten slotte verwachten we een structureel tekort van 400.000 op het product Armoedebestrijding en zodoende besluiten we ditzelfde bedrag structureel ter beschikking te stellen voor het product Armoedebestrijding, zodat niet op overige voorzieningen bezuinigd hoeft te worden. De eerste twee acties, het inrichten van een regeling voor de participatie van volwassenen en het ontwikkelen van een pilot budgetbeheer, dekken we uit de eind 2013 ontvangen Rijksmiddelen voor armoede en schulden ( Klijnsmamiddelen ). Beide initiatieven zijn afkomstig van de raad en hebben wij in 2013 niet uitgevoerd omdat er een tekort op het product Armoedebestrijding 2013 werd verwacht. Nu blijkt dat we per saldo een positief resultaat melden op het product Armoedebestrijding 2013 stellen we de raad voor deze Klijnsmamiddelen 2013 in 2014 alsnog in te zetten voor de bestrijding van de armoede in 2014. Dit is ook conform onze belofte aan de raad om deze Rijksmiddelen in te zetten voor hetgeen ze bedoeld zijn. De overige vier acties dekken we uit Rijksmiddelen die wij per 2014 ontvangen. Besluitvoering ten aanzien van ons structurele armoede- en schuldenbeleid laten we aan het nieuwe college en de nieuwe raad. 2 Juridische aspecten Het wettelijk kader van dit voorstel wordt gevormd door de Wet werk en bijstand en de daarin opgenomen regels voor de verlening van bijzondere bijstand. Bijzondere bijstand, individueel of categoriaal, wordt verstrekt op grond van artikel 35 en 36 van de Wwb. De verwachting is dat deze regels per 1 juli 2014 zullen veranderen, waardoor er geen ruimte meer is voor het verstrekken van categoriale bijzondere bijstand. Vanwege een overgangstermijn van een half jaar kunnen we in ieder geval tot 1 januari 2015 categoriaal bijzondere bijstand blijven verstrekken. Dit is de reden dat we de regeling chronisch zieken, gehandicapten en ouderen slechts eenmalig verhogen (actie nummer 3). Zoals het er nu naar uitziet, zal deze regeling per 1 januari 2015 ingetrokken moeten worden. Een en ander is afhankelijk van besluitvorming in Tweede en Eerste Kamer.

Collegevoorstel 3 Het wettelijk kader voor de schuldhulpverlening is de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening. De wet heeft als doel om een effectieve schuldhulpverlening te bereiken door de gemeente de taak te geven een integraal aanbod te ontwikkelen op dit terrein. Dit betekent dat er niet alleen aandacht moet zijn voor het oplossen van de financiële problemen maar ook voor eventuele omstandigheden die in verband kunnen staan met de financiële problemen, zoals psychosociale factoren, relatieproblemen, de woonsituatie, de gezondheid, de verslaving of de gezinssituatie. 3 Doelstelling De doelgroep betreft mensen met een laag inkomen en/of schulden. Dit is een kwetsbare doelgroep die als gevolg van de economische crisis en verschillende (Rijks)bezuinigingen op diverse manieren in de portemonnee wordt getroffen. Doelstelling van dit voorstel is om juist deze doelgroep te blijven ondersteunen door per 2014 enkele concrete acties uit te voeren. Het uiteindelijke doel is dat niemand onder het bestaansminimum terecht komt en dat zoveel mogelijk mensen participeren in de samenleving. 4 Argumenten De argumenten zijn opgebouwd conform de volgorde van de beslispunten: 4.1 Uitvoering geven aan de motie maatschappelijke participatie volwassenen Op 7 november 2012 heeft de gemeenteraad de motie maatschappelijke participatie volwassenen vastgesteld. Aan de hand van de uitkomsten van de Minima Effectenrapportage 2012 van het NIBUD werd geconcludeerd dat we onvoldoende minimavoorzieningen voor volwassenen met een laag inkomen kennen. Daarom gaf de raad ons college opdracht een regeling in te voeren ter bevordering van de maatschappelijke participatie van volwassenen met een laag inkomen. In het afgelopen jaar hebben we besloten vooralsnog de motie niet uit te voeren, omdat de prognoses duidden op een tekort op het product Armoedebestrijding. Aangezien we nu toch per saldo een positief resultaat op het product Armoedebestrijding 2013 constateren besluiten we terug te komen op het besluit om de motie niet uit te voeren. 4.2 De pilot budgetbeheer/budgetcoaching In bijgevoegde raadsbrief staat onze analyse van de risicogroepen op problematische schulden. Hierin schetsen we de scheidslijnen tussen regelbare schulden en schuldenaren en niet-regelbare schulden en schuldenaren. We kennen voor niet regelbare schuldenaren een laagdrempelige basisdienstverlening. Deze wordt door Het Inter-lokaal uitgevoerd en bestaat uit onder andere stabilisatietrajecten. We kennen in Nederland ook voor niet-regelbare schulden (en schuldenaren) het instrument bewindvoering. Bewindvoering is weliswaar geen gemeentelijk instrument, maar we vergoeden de kosten voor bewindvoering wel via de bijzondere bijstand. De afgelopen jaren stijgen de bewindvoeringskosten enorm: gaven wij in 2008 nog 0,27 miljoen uit aan bewindvoering, in 2013 is dit opgelopen naar 1,8 miljoen. We ervaren dat voor sommige klanten het laagdrempelige aanbod van Het Inter-lokaal een te licht instrument is, maar bewindvoering weer een te zwaar instrument. Er is behoefte aan een tussenvariant. Verder constateren we dat bewindvoerders weinig belang hebben bij uitstroom, waardoor er voor klanten geen perspectief is en er voor de gemeente jarenlange kosten voor bewindvoering ontstaan. Een laatste argument waarom bewindvoering in veel gevallen niet de passende oplossing is is dat de kwaliteit van bewindvoering vaak onvoldoende is. De rechter bepaalt of iemand onder bewind wordt gesteld en niet de gemeente. Dat betekent dat we de toestroom in de bewindvoering formeel niet kunnen beïnvloeden. Wat we wel kunnen doen is een passende voorziening bieden voor personen die meer ondersteuning nodig hebben dan Het Inter-lokaal op dit moment kan bieden en waarvoor bewindvoering een

Collegevoorstel 4 te zwaar en niet passend instrument is. Door een subsidie te verlenen stellen we Het Interlokaal in staat om een dergelijke voorziening, in nauwe samenwerking met ons gemeentelijk bureau Schuldhulpverlening, op korte termijn te realiseren. We hopen op deze wijze de kostenstijging voor bewindvoering te beperken en cliënten adequaat te ondersteunen om hun financiële zelfstandigheid te herwinnen. 4.3 De afdeling Zorg de opdracht geven extra in te zetten op budgetbeheer Deze paragraaf kan niet los worden gezien van paragraaf 4.2. Het Inter-lokaal subsidiëren wij voor een kwartiermaker ten behoeve van de pilot budgetbeheer en voor het realiseren van 400 trajecten budgetbeheer. Een belangrijke vereiste is dat dit in gezamenlijkheid wordt opgepakt met bureau Schuldhulpverlening van de gemeentelijke afdeling Zorg. Ook de gemeente biedt trajecten budgetbeheer aan. Het aanbieden van extra budgetbeheer kan binnen de bureaus Schuldhulpverlening kostenneutraal plaatsvinden door herprioritering van taken binnen het bureau. Daarnaast beleggen we ook de poort bij de gemeente. In financiële zin zitten de risico s van de pilot in het voorkomen dat de pilot snel vol loopt met cliënten met een relatief lichte problematiek terwijl de toestroom richting bewindvoering alsnog toeneemt. Wij vinden dat de gemeente als financier van zowel de bewindvoering als van de trajecten budgetbeheer moet bepalen wie in aanmerking komt voor welke hulp. De afdeling Zorg is verantwoordelijk om vooralsnog alleen personen toe te leiden naar de pilot die anders zouden instromen in de bewindvoering. Daarnaast zal de afdeling Zorg gedurende de pilot rapporteren over de ontwikkeling van het aantal aanvragen voor bijzondere bijstand voor bewindvoering (vergeleken met een aantal referentiegemeenten), de resultaten van de trajecten en over de afgesproken doelen op outcome. Doel van de monitoring is om na afronding van de pilot te kunnen beoordelen of voortzetting voor de gemeente financieel interessant is en of we met het nieuwe aanbod cliënten structureel kunnen helpen om hun schuldenproblematiek onder controle te krijgen. In de bijlage is de opdracht aan de afdeling Zorg verder uitgewerkt. 4.4 Eenmalig verhogen budget categoriale regeling chronisch zieken, gehandicapten en ouderen Een tweetal landelijke zorgkostenregelingen is afgeschaft per 1 januari 2014. Het gaat om de Compensatie Eigen Risico (CER) en de Wet tegemoetkoming chronisch zieken en gehandicapten (Wtcg). Met beide regelingen wordt beoogt chronisch zieken en gehandicapten financieel te compenseren voor veronderstelde meerkosten die zij hebben als gevolg van hun ziekte of handicap. De CER betreft een vast bedrag van 99 per persoon per jaar en de Wtcg varieert tussen de 148 en 494 per persoon per jaar. In Nijmegen maakten ruim 17.000 personen van beide regelingen gebruik. Het kabinet heeft aangegeven deze regelingen af te schaffen omdat de criteria voor toekenning twijfelachtig zijn en omdat de doelgroep onvoldoende wordt bereikt. Nadat het kabinet de regelingen afschaft keert ze bijna de helft van het budget uit aan de gemeenten teneinde maatwerk te kunnen leveren. Voor 2014 ontvangt Nijmegen 0,45 miljoen, vanaf 2015 loopt dit bedrag naar verwachting op naar circa 2,7 miljoen. Vanwege deze forse budgetkorting moge duidelijk zijn dat wij als gemeente het wegvallen van deze regelingen niet kunnen compenseren of oplossen. Wat we wel kunnen doen is de middelen slim en gericht inzetten, zodat we in ieder geval een deel van de doelgroep effectief kunnen bereiken. De CER á 99 per persoon per jaar ontvangt men in 2014 niet meer. Dit is de reden dat we de lokale categoriale regeling chronisch zieken, gehandicapten en ouderen, waarvan ruim 3.000 Nijmegenaren gebruik maken, in 2014 verhogen met 100 per verstrekking. Dat betekent dat chronisch zieken, gehandicapten en ouderen in Nijmegen in 2014 een bedrag van 300 ontvangen in plaats van een bedrag van 200. We bereiken hiermee minder personen dan met de landelijke CER werd bereikt, maar we hebben dan ook veel minder budget te besteden. We hebben gekozen om chronisch zieken, gehandicapten en ouderen

Collegevoorstel 5 met een laag inkomen (tot 110% van de bijstandsnorm) te compenseren voor het wegvallen van de landelijke tegemoetkoming. De landelijke CER was een generieke regeling zonder inkomenstoets. 4.5 Verhogen budget individuele bijzondere bijstand Deze paragraaf hangt nauw samen met paragraaf 4.4. Omdat de Wtcg, in tegenstelling tot de CER, over 2013 nog in 2014 wordt uitgekeerd voelt men deze maatregel in 2014 slechts beperkt in de portemonnee. We moeten echter rekening houden met extra declaraties van zorgmeerkosten. Daarom verhogen we het budget voor de bijzondere bijstand eenmalig met 118.600. Indien hiermee extra uitvoeringskosten gemoeid zijn kunnen deze ook uit dit budget worden gedekt. Een structurele manier van ondersteunen als gevolg van zowel het wegvallen van de CER, als de Wtcg (vanaf 1 januari 2015) wordt aan het nieuwe college voorgelegd. Te denken valt aan het vergoeden van meerkosten voor chronisch zieken via de bijzondere bijstand, via een forfaitaire Wmo-vergoeding of via een collectieve chronisch zieken polis met gemeentelijke bijdrage. 4.6 De afdelingen Zorg en Inkomen voeren een analyse uit naar bijstandsgerechtigden met schulden Uit onze analyse van de risicogroepen op problematische schulden komt naar voren dat een belangrijk deel van de bijstandsgerechtigden lijkt te kampen met een lichte tot zware schuldensituatie. Zo hebben circa 1.000 mensen met een bijstandsuitkering te maken met een beslaglegging op hun uitkering. We kiezen ervoor om in een pilot zicht te krijgen op de achtergronden van deze problematiek. We gaan hiertoe de schuldensituatie van 400 bijstandsgerechtigden met bronheffing door het College voor Zorgverzekeringen analyseren. In onze optiek zijn dit klanten die kampen met forse schuldenproblemen. We realiseren ons dat voor het overgrote deel van deze klanten een schuldenvrije toekomst niet haalbaar is. Maar we vinden wel dat we alles op alles moeten zetten om te voorkomen dat deze klanten de vaste lasten niet meer kunnen betalen. Met deze groep gebeurt al veel, maar we willen toch zeker weten dat iedereen een traject krijgt aangeboden en dat ook iedereen het juiste traject krijgt aangeboden. Daarom gaan we in de periode van februari tot en met juni voor alle klanten die op 1 februari 2014 in de bronheffing zitten op individueel niveau in kaart brengen welke klanten in welk traject zitten en welk aanvullend aanbod wenselijk is om te komen tot stabilisatie van schulden. Daarnaast gaan we een analyse maken door het koppelen van diverse bestanden van de groep van 600 bijstandsgerechtigden die op 1 februari 2014 te maken hebben met beslagleggingen. Voor de zomer willen we op basis van deze analyse op klantniveau besluiten over een eventuele extra inzet voor deze groep. 4.7 Een deel van de armoedemiddelen inzetten ter dekking van het financieel tekort Vrijwel alle regelingen in het kader van ons armoedebeleid zijn openeinderegelingen. Dit betekent dat een ieder die in aanmerking komt voor de regeling recht heeft ongeacht de kostenontwikkelingen. Dit is een bewuste keuze geweest, omdat we willen voorkomen dat wanneer iemand in december een vergoeding vraagt het geld op is. Het risico is dat we in tijden van toenemende armoede financiële tekorten oplopen. Het afgelopen jaar hebben we, als we de aan het einde van het jaar ontvangen middelen niet meenemen, dan ook een tekort gemeld van ongeveer 0,2 miljoen. Over 2014 prognosticeren we een onderliggend structureel tekort van 0,4 miljoen op het product Armoedebestrijding. Om te voorkomen dat we in de loop van het jaar voorzieningen moeten gaan verminderen of beëindigen besluiten we een deel van de extra armoedemiddelen structureel aan te wenden ter dekking van dit geprognosticeerde tekort. Op deze manier hoeven we niet te bezuinigen op ons armoedebeleid.

Collegevoorstel 6 5 Financiën In de najaarsnota 2013 hebben wij gemeld dat er een tekort op het product Armoedebestrijding werd verwacht van circa 0,2 miljoen. Dat is de reden dat we hebben aangegeven geen uitvoering te kunnen geven aan de wensen van de raad om een regeling ter bevordering van de maatschappelijke participatie van volwassenen te ontwikkelen en extra in te zetten op de analyse van schuldensituaties en de preventieve aanpak ervan. Nu blijkt dat we tegen onze eerdere verwachting in per saldo een positief resultaat op het product Armoedebestrijding 2013 kunnen melden. Er zijn diverse redenen voor het feit dat onze aanvankelijke verwachting niet is uitgekomen: Het product Armoedebestrijding kent een openeindekarakter. Dat betekent dat we geen budgetsubsidie verstrekken, maar dat we feitelijk gerealiseerde kosten vergoeden. Dit zorgt ervoor dat we altijd pas achteraf weten wat er precies aan kosten is gerealiseerd; De economische ontwikkelingen van de afgelopen jaren zorgen voor een grote volatiliteit op dit product. Dit betekent dat we onze ervaringscijfers moeten opbouwen en als het ware feeling moeten krijgen met wat voor gevolgen bepaalde ontwikkelingen hebben. Temeer daar aanvragen en toekenningen op individueel niveau wisselvallig zijn. De prognoses op dit onderdeel zullen in de toekomst dus steeds nauwkeuriger worden. We constateerden ten slotte in december enkele onverwachte meevallers aan zowel de baten- als de lastenkant. Aan de batenkant was er een voordeel door inkomsten terugvorderingen op bijzondere bijstand. Aan de lastenkant constateerden we een voordeel op de Collectieve Aanvullende Ziektekostenverzekering voor minima. Omdat we de raad beloofd hebben de Rijksmiddelen voor de intensivering van het armoedebeleid daadwerkelijk in te zetten voor de bestrijding van de armoede én we een positief resultaat op het product Armoedebestrijding 2013 constateren stellen wij voor de Klijnsmamiddelen 2013 in 2014 in te zetten voor de uitvoering van de motie maatschappelijke participatie volwassen en de pilot budgetbeheer. Er is voldoende dekking voor dit besluit, dat wil zeggen: de inzet van deze middelen uit 2013 in 2014 leidt niet tot een negatief resultaat op het product Armoedebestrijding 2013. Voor de overige acties geldt dat deze gedekt kunnen worden uit Rijksmiddelen die wij per 2014 ontvangen. De tegemoetkomingen aan de doelgroep chronisch zieken, gehandicapten en ouderen dekken we uit de Rijksmiddelen die we in 2014 ontvangen ter compensatie van het wegvallen van de Wtcg en de CER. De pilot analyse beslagging bijstandsgerechtigden en de het geprognosticeerde structurele tekort op het product Armoedebestrijding 2014 dekken we eveneens uit Rijksmiddelen, namelijk de Klijnsmamiddelen 2014 1. Het geprognosticeerde tekort van 0,4 miljoen is structureel van aard en is opgebouwd uit een structureel verwacht negatief resultaat op de kosten bijzondere bijstand voor beheer en bewind ( 0,6 miljoen) gecombineerd met een structureel verwacht positief resultaat op de Langdurigheidstoeslag ( 0,2 miljoen). Na de inzet van deze twee acties, de eenmalige pilot analyse beslaglegging bijstandsgerechtigden en de structurele dekking van het tekort op het product, blijft er van de Klijnsmamiddelen in 2014 nog bijna 0,7 miljoen over. Gezien de ontwikkeling van de armoede is het onze verwachting dat het nieuwe college en de nieuwe raad, aan de hand van de uitkomsten van de Minima Effectenrapportage welke het NIBUD op dit moment aan het uitvoeren is, nieuw beleid zullen ontwikkelen waarvoor we deze resterende middelen kunnen inzetten. Totdat er een concrete bestemming aan deze middelen is gegeven blijft dit restant 1 Voorwaarde is dat we dit reeds in de decembercirculaire 2013 toegevoegde bedrag bij de Voorjaarsnota 2014 op de stelpost zetten.

Collegevoorstel 7 geoormerkt op de stelpost van het Programma Bestuur & Middelen staan. In de tabel bovenaan de volgende pagina vatten we het een en ander schematisch samen: Extra inzet armoede en schulden 2014 Rijksmiddelen ter dekking Bedrag Toelichting Bedrag Toelichting 129.134 194.866 Regeling participatie volwassenen conform raadsmotie 7-11-2012 Subsidie Inter-lokaal voor kwartiermaker pilot budgetbeheer en 400 trajecten budgetbeheer 324.000 Klijnsmamiddelen, conform septembercirculaire 2013 eenmalig uitgekeerd via het gemeentefonds 324.000 324.000 331.400 Eenmalige verhoging categoriale regeling chronisch zieken, gehandicapten en ouderen met 100 per verstrekking 118.600 Eenmalige verhoging van het budget individuele bijzondere bijstand in verband met verwachte toename declaraties zorgkosten 450.000 450.000 175.000 Pilot analyse beslaglegging bijstandsgerechtigden 400.000 Structureel dekken van het geprognosticeerd tekort op het product Armoedebestrijding 665.000 2 Restant, welke geoormerkt op de stelpost van het Programma Bestuur & Middelen staat, voor eventueel nieuw beleid 1.240.000 1.240.000 2.014.000 2.014.000 450.000 Middelen ter compensatie van wegvallen Wtcg en CER, conform Stadsbegroting 2014-2017 toegevoegd aan het Programma Zorg & Welzijn. We hevelen deze middelen over naar het programma Werk & Inkomen. 1.240.000 Middelen voor de intensivering van het armoedebeleid 2014, conform decembercirculaire 2013 uitgekeerd via het gemeentefonds. In de Voorjaarsnota besluiten we definitief over toevoeging van deze middelen. 6 Participatie en Communicatie Het voorstel is ter bespreking voorgelegd aan het Klantgroepenoverleg Wwb (KGO). Vanuit het KGO werd met name het belang van een goede communicatie naar de doelgroep omtrent het wegvallen van diverse Rijksregelingen benadrukt. Daarnaast hebben ze de wens geuit nadrukkelijk betrokken te worden bij de uitwerking van het structurele beleidskader per 2015. Verder is uiteraard veelvuldig overlegd met het Inter-lokaal en de afdelingen Inkomen en Zorg. We zijn verder voornemens een bijeenkomst met bewindvoerders te organiseren over het uitvoeren van de pilot budgetbeheer. Daarnaast gaan we in gesprek met onder andere AWBZ-instellingen om afspraken te maken over het aanleveren van cliënten bij de voorziening budgetbeheer. Over de analyse schuldhulpverlening wordt de raad door middel van de brief in de bijlage op de hoogte gebracht. 2 Mogelijk valt dit restantbedrag vanaf 2015 nog hoger uit.

Collegevoorstel 8 7 Uitvoering en evaluatie De uitvoering van de regelingen in het kader van zowel de individuele als de categoriale bijzondere bijstand wordt uitgevoerd door de bureaus Inkomensondersteuning van de afdeling Inkomen. Ten tijde van besluitvorming over het armoedebeleid 2015 en verder brengen we ook in kaart wat de formatieve consequenties zijn van de ontwikkelingen vanuit het Rijk en onze eventuele nieuwe beleidswensen. Ten aanzien van de pilot budgetbeheer geldt dat we maandelijks evalueren. Na afloop van de pilot wordt de raad geïnformeerd over de resultaten. 8 Risico In principe zijn er geen risico s verbonden aan dit voorstel. Ten aanzien van de besluiten met betrekking tot het product armoedebestrijding geldt altijd dat we werken met openeinderegelingen (regeling chronisch zieken, Langdurigheidstoeslag, bijzondere bijstand, het Kinderfonds etcetera). Het risico bestaat dat als gevolg van toenemende armoede er een groter beroep gedaan wordt op onze regelingen, wat mogelijk leidt tot overschrijdingen op het product. Deze risicomelding is in Naris gemeld en we proberen op diverse manieren proactief te informeren en bij te sturen, onder andere middels de overhevelingen in dit voorstel. Bijlage(n): 1. Raadsbrief analyse schuldhulpverlening 2. Opdracht budgetbeheer voor de afdeling Zorg 3. BW-01322

Voorstel aan de Raad Datum raadsvergadering / Nummer raadsvoorstel 12 februari 2014 / 25/2014 Fatale termijn: besluitvorming vóór: 26 februari 2014 Onderwerp Extra inzet armoede en schulden 2014 Programma / Programmanummer Werk & Inkomen / 1061 Portefeuillehouder T. Tankir Voorstel van het College van Burgemeester en Wethouders d.d. 4 februari 2014 Samenvatting De armoede neemt toe en dat merken we aan een toenemend gebruik van de bijzondere bijstand, de minimaregelingen en schuldhulpverlening. In Nijmegen is het onze ambitie om mensen met een laag inkomen en/of schulden actief te ondersteunen. Om hier acties aan te verbinden hebben wij besloten om de motie participatie volwassenen alsnog uit te voeren en een pilot budgetbeheer te laten uitvoeren door het Inter-lokaal. Wij stellen u voor de Klijnsmamiddelen die wij in 2013 ontvangen hebben voor de intensivering van het armoedebeleid ad 324.000 hiervoor ter beschikking te stellen. Daarnaast hebben wij besloten om in 2014 de gemeentelijke regeling chronisch zieken, gehandicapten en ouderen met 100 per verstrekking te verhogen, het budget bijzondere bijstand te verhogen en een analyse uit te voeren naar 400 bijstandsgerechtigden in een schuldensituatie. We dekken deze eenmalige acties uit ontvangen Rijksmiddelen in 2014 en stellen u voor deze middelen middels de begrotingswijziging bij dit voorstel over te hevelen van het programma Bestuur & Middelen naar het programma Werk & Inkomen. Structurele aanpassing van het beleid is aan het nieuwe college en de nieuwe raad. Voorstel om te besluiten 1. De Klijnsmamiddelen 2013 voor de intensivering van het armoedebeleid ad 324.000 in 2014 ter beschikking te stellen voor de uitvoering van de motie maatschappelijke participatie volwassenen ( 129.134) en de pilot budgetbeheer van het Inter-lokaal ( 194.866). 2. Begrotingswijziging BW-01322 vast te stellen. Opgesteld door, telefoonnummer, e-mail Jan Marten de Hoop, 2541, j.de.hoop@nijmegen.nl Rvs extra inzet armoede en schulden

Voorstel aan de Raad Aan de Raad van de gemeente Nijmegen 1 Inleiding De armoede in Nederland neemt toe. Dit lezen we in het armoedesignalement van het CBS. Ook in Nijmegen constateren we deze trend. Dit blijkt onder andere uit een toenemend gebruik van de bijzondere bijstand, de overige minimaregelingen en de vraag naar schuldhulpverlening. In Nijmegen is het onze ambitie om mensen met een laag inkomen en/of schulden juist ook in deze tijden actief te ondersteunen. Om dit concreet te maken hebben wij besloten om in 2014 enkele eenmalige acties uit te voeren: 1. We geven alsnog uitvoering aan de motie maatschappelijke participatie volwassenen ; 2. We gaan een pilot budgetbeheer uitvoeren ten behoeve van 400 mensen. Uitvoering van de pilot gebeurt door het Inter-lokaal en de gemeentelijke afdeling Zorg. Dit actiepunt is een uitvloeisel van onze uitgevoerde analyse naar risicogroepen problematische schulden. In de bijgevoegde raadsbrief treft u deze analyse aan; 3. We verhogen de gemeentelijke categoriale regeling chronisch zieken, gehandicapten en ouderen eenmalig met 100 per verstrekking; 4. We verhogen het budget voor de gemeentelijke individuele bijzondere bijstand in verband met de verwachte toename van declaraties van zorgmeerkosten; 5. We starten een pilot om zicht te krijgen op de risicogroep Wwb-ers door een analyse op persoonsniveau uit te voeren bij circa 400 bijstandsgerechtigden met een bronheffing; 6. Ten slotte verwachten we een tekort van 400.000 op het product Armoedebestrijding en zodoende besluiten we ditzelfde bedrag ter beschikking te stellen voor het product Armoedebestrijding, zodat niet op overige voorzieningen bezuinigd hoeft te worden. We willen uw aandacht daarbij specifiek richten op de eerstgenoemde twee acties: het inrichten van een regeling voor de participatie van volwassenen en het ontwikkelen van een pilot budgetbeheer. Omtrent deze onderwerpen heeft u uw voorkeuren de afgelopen jaren expliciet kenbaar gemaakt. Allereerst heeft u eind 2012 unaniem de motie maatschappelijke participatie volwassenen vastgesteld en daarnaast heeft GroenLinks in het najaar van 2013 het initiatiefraadsvoorstel Een goed begin is het halve werk ingediend. Dit voorstel, waarin werd voorgesteld een aantal risicogroepen op te nemen in een risicoanalyse problematische schulden en de preventieve inzet te verhogen, kon op veel inhoudelijke steun rekenen. Beide initiatieven zijn niet uitgevoerd omdat alles erop wees dat er een tekort op het product Armoedebestrijding werd verwacht. Ook de rijksmiddelen die Nijmegen eind 2013 heeft ontvangen voor armoede en schulden ( Klijnsmamiddelen ) zijn niet ingezet om dezelfde reden: er werd een tekort geprognosticeerd. We hebben u hierover in een brief geïnformeerd. Bij het afsluiten van het jaar 2013 blijkt echter dat er na toevoeging van de rijksmiddelen op het product Armoedebestrijding toch een positief resultaat op het product ontstaat. We willen dan ook terugkomen op de eerder verzonden brief en u alsnog in uw wensen tegemoet komen. We stellen u voor de Klijnsmamiddelen die wij in 2013 ontvangen hebben voor de intensivering van het armoedebeleid ad 324.000 in 2014 in te zetten voor de uitvoering van de motie maatschappelijke participatie volwassenen en voor de uitvoering van de pilot budgetbeheer van het Inter-lokaal. Rvs extra inzet armoede en schulden 2014 definitief.docx

Voorstel aan de Raad 2 De overige vier acties dekken we uit Rijksmiddelen die per 2014 ontvangen. Besluitvoering ten aanzien van ons structurele armoede- en schuldenbeleid laten we aan het nieuwe college en de nieuwe raad. 1.1 Wettelijk kader of beleidskader Het wettelijk kader van dit voorstel wordt gevormd door de Wet werk en bijstand en de daarin opgenomen regels voor de verlening van bijzondere bijstand. Bijzondere bijstand, individueel of categoriaal, wordt verstrekt op grond van artikel 35 en 36 van de Wwb. De verwachting is dat deze regels per 1 juli 2014 zullen veranderen, waardoor er geen ruimte meer is voor het verstrekken van categoriale bijzondere bijstand. Vanwege een overgangstermijn van een half jaar kunnen we in ieder geval tot 1 januari 2015 categoriaal bijzondere bijstand blijven verstrekken. Dit is de reden dat we de regeling chronisch zieken, gehandicapten en ouderen slechts eenmalig verhogen. Zoals het er nu naar uitziet, zal deze regeling per 1 januari 2015 ingetrokken moeten worden. Een en ander is afhankelijk van besluitvorming in Tweede en Eerste Kamer. Het wettelijk kader voor de schuldhulpverlening is de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening. De wet heeft als doel om een effectieve schuldhulpverlening te bereiken door de gemeente de taak te geven een integraal aanbod te ontwikkelen op dit terrein. Dit betekent dat er niet alleen aandacht moet zijn voor het oplossen van de financiële problemen maar ook voor eventuele omstandigheden die in verband kunnen staan met de financiële problemen, zoals psychosociale factoren, relatieproblemen, de woonsituatie, de gezondheid, de verslaving of de gezinssituatie. 1.2 Relatie met programma Armoedebestrijding is een onderdeel van het programma Werk & Inkomen. Vanwege de specifieke doelgroep chronisch zieken, gehandicapten en ouderen is er ook een relatie met de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo), welke vanuit het programma Zorg & Welzijn wordt uitgevoerd. 2 Doelstelling De Klijnsmamiddelen 2013 ter beschikking te stellen en de begrotingswijziging vast te stellen, zodat we een kwetsbare doelgroep met een laag inkomen en/of schulden per 2014 lokaal extra ondersteuning kunnen bieden. Het uiteindelijke doel is dat niemand onder het bestaansminimum terecht komt en dat zoveel mogelijk mensen participeren in de samenleving. 3 Argumenten We willen zo veel mogelijk voorkomen dat er in een tijd van economische crisis en toenemende armoede extra bezuinigd wordt op de meest kwetsbare mensen in de stad. In dit specifieke voorstel gaat het om mensen met een ziekte of beperking, mensen met een laag inkomen, mensen met schulden of om mensen die te maken hebben met een combinatie van deze factoren. We vinden het belangrijk de middelen die we van het Rijk ontvangen om armoede en schuldensituaties te bestrijden effectief in te zetten. We kiezen er daarom voor de Klijnsmamiddelen die wij in 2013 ontvangen hebben voor de intensivering van het armoedebeleid in 2014 in te zetten voor de uitvoering van de motie Rvs extra inzet armoede en schulden

Voorstel aan de Raad 3 maatschappelijke participatie volwassenen. We vinden het belangrijk dat iedereen, ook mensen met een laag inkomen, kunnen participeren in de samenleving. Daarnaast vinden we het belangrijk dat mensen met financiële problemen adequaat ondersteund worden. Op dit moment lijkt er een gat te ontstaan tussen de lichte ondersteuning en de zware bewindvoering. Door het Inter-lokaal en de gemeentelijke afdeling Zorg de opdracht te geven een pilot budgetbeheer te starten, waarin 400 personen een traject aangeboden krijgen, gaan we er van uit dat mensen sneller financieel zelfredzaam zijn. Daarnaast beogen we hiermee de groei van de kosten bijzondere bijstand voor bewindvoering af te remmen. De afgelopen jaren stijgen de bewindvoeringskosten enorm: gaven wij in 2008 nog 0,27 miljoen uit aan bewindvoering, in 2013 is dit opgelopen naar 1,8 miljoen. Ook deze pilot in 2014 dekken we uit de Klijnsmamiddelen 2013. Verder constateren we dat het Rijk per 1 januari 2014 de Wet tegemoetkoming chronisch zieken en gehandicapten (Wtcg) en de Compensatie Eigen Risico (CER) heeft afgeschaft. We willen zo veel mogelijk voorkomen dat deze kwetsbare doelgroep financieel getroffen wordt en daarom kiezen we ervoor chronisch zieken, gehandicapten en ouderen in 2014 te compenseren voor het wegvallen van de CER. De Wtcg wordt in 2014 nog uitbetaald over 2013, dus de afschaffing van de Wtcg zal in 2014 slechts zeer beperkt in de portemonnee gevoeld worden. Voor eventuele ontstane meerkosten als gevolg van de ziekte of beperking verhogen we het beschikbare budget voor individuele bijzondere bijstand. We dekken deze twee acties uit het budget dat het Rijk hiervoor in 2014 ter beschikking heeft gesteld. We hebben voorts besloten een pilot te starten waarbij we een analyse op persoonsniveau uitvoeren naar circa 400 bijstandsgerechtigden in een schuldensituatie. Circa 1.000 personen met een bijstandsuitkering hebben te maken met beslaglegging op hun uitkering. Middels de pilot beogen we zicht te krijgen op de achtergronden van deze problematiek, zodat we onze ondersteuning daar eventueel op kunnen aanpassen. We dekken de kosten van de uitvoering van deze pilot in 2014 uit een deel van de Klijnsmamiddelen 2014. Ten slotte zorgt het vaststellen van de begrotingswijziging ervoor dat we het geprognosticeerde tekort op het product Armoedebestrijding in 2014 kunnen dekken, zodat er niet bezuinigd hoeft te worden op het minimabeleid en de resterende middelen vrij ingezet kunnen worden door het nieuwe college / de nieuwe gemeenteraad voor eventueel nieuw beleid. 4 Risico s Aan het voorstel zijn geen risico s verbonden. 5 Financiën In de najaarsnota 2013 hebben wij u gemeld dat er een tekort op het product Armoedebestrijding werd verwacht van circa 0,2 miljoen. Dat is de reden dat we u hebben aangegeven geen uitvoering te kunnen geven aan uw wensen om een regeling ter bevordering van de maatschappelijke participatie van volwassenen te ontwikkelen en extra in te zetten op de analyse van schuldensituaties en de preventieve aanpak ervan. Nu blijkt dat we tegen onze eerdere verwachting in een positief resultaat op het product Rvs extra inzet armoede en schulden

Voorstel aan de Raad 4 Armoedebestrijding 2013 kunnen melden. Er zijn diverse redenen voor het feit dat onze aanvankelijke verwachting niet geheel overeen is gekomen met het uiteindelijke resultaat: Het product Armoedebestrijding kent een openeindekarakter. Dat betekent dat we geen budgetsubsidie verstrekken, maar dat we feitelijk gerealiseerde kosten vergoeden. Dit zorgt ervoor dat we altijd pas achteraf weten wat er precies aan kosten is gerealiseerd; De economische ontwikkelingen van de afgelopen jaren zorgen voor een grote volatiliteit op dit product. Dit betekent dat we onze ervaringscijfers moeten opbouwen en als het ware feeling moeten krijgen met wat voor gevolgen bepaalde ontwikkelingen hebben. Temeer daar aanvragen en toekenningen op individueel niveau wisselvallig zijn. De prognoses op dit onderdeel zullen in de toekomst dus steeds nauwkeuriger worden. We constateerden ten slotte in december enkele onverwachte meevallers aan zowel de baten- als de lastenkant. Aan de batenkant was er een voordeel door inkomsten terugvorderingen op bijzondere bijstand. Aan de lastenkant constateerden we een licht voordeel op de Collectieve Aanvullende Ziektekostenverzekering en de Langdurigheidstoeslag. Omdat we u beloofd hebben de Rijksmiddelen voor de intensivering van het armoedebeleid ook daadwerkelijk in te zetten voor de bestrijding van de armoede én we een positief resultaat op het product Armoedebestrijding 2013 constateren stellen wij u voor de Klijnsmamiddelen 2013 in 2014 in te zetten voor de uitvoering van de motie maatschappelijke participatie volwassen en de pilot budgetbeheer. Er is voldoende dekking voor dit besluit, dat wil zeggen: de inzet van deze middelen uit 2013 in 2014 leidt niet tot een negatief resultaat op het product Armoedebestrijding 2013. Voor de overige acties geldt dat deze gedekt kunnen worden uit Rijksmiddelen die wij per 2014 ontvangen. De tegemoetkomingen aan de doelgroep chronisch zieken, gehandicapten en ouderen dekken we uit de Rijksmiddelen die we in 2014 ontvangen ter compensatie van het wegvallen van de Wtcg en de CER. De pilot analyse beslagging bijstandsgerechtigden en de het geprognosticeerde tekort op het product Armoedebestrijding 2014 dekken we eveneens uit Rijksmiddelen, namelijk de Klijnsmamiddelen 2014. We ramen deze Klijnsmamiddelen 2014 ad 1.240.000, conform decembercirculaire 2013, op de stelpost bij het programma Bestuur & Middelen. Het geprognosticeerde tekort van 0,4 miljoen is structureel van aard en is opgebouwd uit een structureel verwacht negatief resultaat op de kosten bijzondere bijstand voor beheer en bewind ( 0,6 miljoen) gecombineerd met een structureel verwacht positief resultaat op de Langdurigheidstoeslag ( 0,2 miljoen). Na de inzet van deze twee acties, de eenmalige pilot analyse beslaglegging bijstandsgerechtigden en de structurele dekking van het tekort op het product, blijft er van de Klijnsmamiddelen in 2014 nog bijna 0,7 miljoen over. Gezien de ontwikkeling van de armoede is het onze verwachting dat het nieuwe college en de nieuwe raad, aan de hand van de uitkomsten van de Minima Effectenrapportage welke het NIBUD op dit moment aan het uitvoeren is, nieuw beleid zal ontwikkelen waarvoor we deze resterende middelen kunnen inzetten. Totdat er een concrete bestemming aan deze middelen is gegeven blijft dit restant geoormerkt staan op de stelpost van het Programma Bestuur & Middelen. In de tabel bovenaan de volgende pagina vatten we het een en ander schematisch samen: Rvs extra inzet armoede en schulden

Voorstel aan de Raad 5 Extra inzet armoede en schulden 2014 Rijksmiddelen ter dekking Bedrag Toelichting Bedrag Toelichting 129.134 Regeling participatie volwassenen conform raadsmotie 7-11-2012 194.866 Subsidie Inter-lokaal voor kwartiermaker pilot budgetbeheer en 400 trajecten budgetbeheer 324.000 324.000 331.400 Eenmalige verhoging categoriale regeling chronisch zieken, gehandicapten en ouderen met 100 per verstrekking 118.600 Eenmalige verhoging van het budget individuele bijzondere bijstand in verband met verwachte toename declaraties zorgkosten 450.000 450.000 175.000 Pilot analyse beslaglegging bijstandsgerechtigden 400.000 Dekken van geprognosticeerd tekort op het product Armoedebestrijding eind 2014 665.000 Restant, welke geoormerkt op de stelpost van het Programma Bestuur & Middelen staat, voor eventueel nieuw beleid 1.240.000 1.240.000 2.014.000 2.014.000 324.000 Klijnsmamiddelen, conform septembercirculaire 2013 eenmalig uitgekeerd via het gemeentefonds 450.000 Middelen ter compensatie van wegvallen Wtcg en CER, conform septembercirculaire 2013 eenmalig uitgekeerd via integratieuitkering Huishoudelijke Hulp Wmo in 2014 1.240.000 Middelen voor de intensivering van het armoedebeleid 2014, conform decembercirculaire 2013 uitgekeerd via het gemeentefonds 6 Participatie en Communicatie Het voorstel is ter bespreking voorgelegd aan het Klantgroepenoverleg Wwb (KGO). Vanuit het KGO werd met name het belang van een goede communicatie naar de doelgroep omtrent het wegvallen van diverse Rijksregelingen benadrukt. Daarnaast hebben ze de wens geuit nadrukkelijk betrokken te worden bij de uitwerking van het structurele beleidskader per 2015. Verder is uiteraard veelvuldig overlegd met het Inter-lokaal en de afdelingen Inkomen en Zorg. We zijn verder voornemens een bijeenkomst met bewindvoerders te organiseren over het uitvoeren van de pilot budgetbeheer. Daarnaast gaan we in gesprek met onder andere AWBZ-instellingen om afspraken te maken over het aanleveren van cliënten bij de voorziening budgetbeheer. Rvs extra inzet armoede en schulden

Voorstel aan de Raad 6 7 Uitvoering en evaluatie De uitvoering van de regelingen in het kader van zowel de individuele als de categoriale bijzondere bijstand wordt uitgevoerd door de bureaus Inkomensondersteuning van de afdeling Inkomen. Ten tijde van besluitvorming over het armoedebeleid 2015 en verder brengen we ook in kaart wat de formatieve consequenties zijn van de ontwikkelingen vanuit het Rijk en onze eventuele nieuwe beleidswensen. Ten aanzien van de pilot budgetbeheer geldt dat we maandelijks evalueren. Na afloop van de pilot wordt u geïnformeerd over de resultaten. College van Burgemeester en Wethouders van Nijmegen, De Burgemeester, De Gemeentesecretaris, drs. H.M.F. Bruls drs. B. van der Ploeg Rvs extra inzet armoede en schulden

Maatschappelijke Ontwikkeling Beleidsontwikkeling Gemeenteraad van Nijmegen Korte Nieuwstraat 6 6511 PP Nijmegen Telefoon 14024 Telefax (024) 323 59 92 E-mail gemeente@nijmegen.nl Postadres Postbus 9105 6500 HG Nijmegen Datum 4 februari 2014 Ons kenmerk MO10/14.001206 Contactpersoon Martin Ruiter Onderwerp analyse schuldhulpverlening Datum uw brief N.v.t. Direct telefoonnummer 06-52717402 Geachte leden van de raad, Naar aanleiding van de bespreking in de raad van het initiatiefvoorstel van Groen Links Een Goed Begin is het Halve Werk hebben wij toegezegd om een analyse uit te laten voeren naar de behoefte aan schuldhulpverlening voor verschillende risicogroepen. In deze brief gaan wij allereerst kort in op het landelijke beeld en vergelijken deze cijfers met de situatie in Nijmegen. Daarna schetsen we het beleid zoals dit in het huidige Beleidsplan Schuldhulpverlening in Nijmegen 2012-2015 is beschreven. Vervolgens hebben we op een rij gezet wat we weten over de in het initiatiefvoorstel genoemde risicogroepen. In de volgende paragraaf pleiten we ervoor om binnen de in het beleidsplan genoemde groep niet regelbare schuldenaren verder te differentiëren. Ook geven we aan dat we voornemens zijn om voor deze risicogroep een aanvullend aanbod te ontwikkelen. De focus voor de niet regelbare schuldenaren moet zoals we in de volgende paragraaf uitleggen komen te liggen op het borgen van de vaste lasten en op preventie bij jongeren. Tenslotte geven we aan wat wij dit jaar nog willen oppakken en welke uitdagingen wij zien voor de komende bestuursperiode. Ontwikkelingen schuldenproblematiek in Nederland en in Nijmegen Landelijk neemt de schuldenproblematiek toe. In bijlage 1 hebben we een aantal indicatoren uit het jaarverslag van de Nederlandse Vereniging voor Schuldhulpverlening en Sociaal Bankieren (NVVK) op een rij gezet. In deze bijlage hebben we de landelijke cijfers - voor zover mogelijk - vergeleken met de situatie in Nijmegen. De NVVK constateert dat het aantal aanmeldingen voor schuldhulpverlening en de gemiddelde schuld landelijk stijgt. Bijna de helft van de schuldenaren die hulp zoeken, is tussen 26 en 45 jaar en één op de tien aanmelders is jonger dan 26 jaar. Van de personen die zich aanmelden bij de schuldhulpverlening hebben evenveel personen een uitkering als werk. De trend is dat er meer mensen met werk en een eigen huis aankloppen bij de schuldhulpverlening. In 2012 waren 16% van de aanmeldingen huishoudens met een eigen huis, in 2010 was dit nog 12%. www.nijmegen.nl Bijlage 1 - Raadsbrief analyse schuldhulpverlening.doc

Gemeente Nijmegen Maatschappelijke Ontwikkeling Beleidsontwikkeling 1 In Nijmegen loopt bij Bureau Schuldhulpverlening het aantal aanmeldingen de laatste jaren terug omdat meer burgers met schuldenproblemen zich melden bij maatschappelijke organisaties zoals Het Inter-lokaal. Of de totale vraag stijgt of daalt, kunnen we echter momenteel niet zeggen. We zien dat - net als landelijk - ook in Nijmegen de gemiddelde schuldenlast bij aanvraag flink is gestegen. De gemiddelde schuldenlast van personen die zich melden bij Bureau Schuldhulpverlening is in Nijmegen hoger dan gemiddeld op landelijk niveau. In Nijmegen melden zich wat meer jongeren en wat minder ouderen met schulden dan op landelijk niveau. Deze afwijkingen zijn te verklaren uit de afwijkende demografische samenstelling van Nijmegen ten opzichte van het landelijk gemiddelde. In Nijmegen geldt, dat 6 op de 10 aanmelders in Nijmegen jonger zijn dan 45 jaar. We hebben op dit moment geen compleet overzicht over de inkomstenbronnen van de personen die zich melden met schuldenproblemen. Wel hebben we sinds anderhalf jaar gegevens over het aantal woningbezitters dat zich in Nijmegen meldt bij Bureau Schuldhulpverlening We schatten 1 dat er in Nijmegen ongeveer 8.000-9.000 huishoudens kampen met schulden. Bij 2.500 van deze huishoudens is sprake van problematische en vaak structurele zware schulden. Bij de overige 5.500-6.500 huishoudens is sprake van een gevarieerde schuldenproblematiek. Huidig beleid In het Beleidsplan Schuldhulpverlening in Nijmegen 2012-2015 hebben we gekozen voor twee typen dienstverlening: een brede, laagdrempelige basisdienstverlening voor ondersteuning bij financiële problemen enerzijds en een beperkte, specialistische, gemeentelijke schuldhulpverlening anderzijds. In ons beleidsplan maken we onderscheid tussen regelbare en niet regelbare schulden en tussen regelbare en niet regelbare schuldenaren. Niet regelbare schuldenaren zijn personen die hun schuldenproblematiek of niet willen en/of niet kunnen oplossen. De verstandelijke mogelijkheden en de houding van de schuldenaar bepalen of hij al dan niet regelbaar is. Schulden zijn niet regelbaar als ze niet kunnen worden betrokken bij een schuldenregeling, zoals bepaalde schulden bij het CJIB of studieschulden. In het beleidsplan onderscheiden wij duurzame financiële dienstverlening van stabilisatie doordat in het eerste geval het oplopen van schulden vaak niet kan worden voorkomen, terwijl bij stabilisatie de schulden niet verder toenemen. 1 We komen tot deze schatting op basis van cijfers van het CBS, de resultaten van de Burgerpeiling en een schatting van welzijnsorganisatie Het Inter-lokaal. In bijlage 2 leggen we uit, op basis van welke cijfers we komen tot onze schatting. www.nijmegen.nl Bijlage 1 - Raadsbrief analyse schuldhulpverlening.doc

Gemeente Nijmegen Maatschappelijke Ontwikkeling Beleidsontwikkeling 2 In een figuur: regelbaar schuldenpakket regelbare schuldenaar schuldregeling of stabilisatie, prioritaire doelgroep Bureau Schuldhulpverlening niet regelbare schuldenaar doel is duurzame financiële dienstverlening, prioritaire doelgroep werkcorporatie en maatschappelijk middenveld niet regelbaar schuldenpakket doel is duurzame financiële dienstverlening, prioritaire doelgroep werkcorporatie en maatschappelijk middenveld doel is duurzame financiële dienstverlening, prioritaire doelgroep bewindvoering Op hoofdlijnen is onze inzet om de laagdrempelige basisdienstverlening uit te laten voeren door de Werkcorporatie Maatschappelijke Dienstverlening van Het Inter-lokaal. De werkcorporatie organiseert op jaarbasis 475 trajecten duurzame financiële dienstverlening, waarvan 60 voor jongeren. Verder worden 600 voorzieningenchecks uitgevoerd om het inkomen van inwoners met schulden te verhogen. Daarnaast subsidiëren wij budgetteringscursussen en helpt Het Interlokaal kwetsbare huishoudens bij het op orde brengen en houden van de administratie. Vrijwilligers van Humanitas helpen op jaarbasis 120 huishoudens bij de thuisadministratie. Ons bureau Schuldhulpverlening kan een beperkte groep schuldenaren helpen door samen met schuldeisers te zoeken naar een herstructurering en gedeeltelijke kwijtschelding van schulden. Bureau Schuldhulpverlening ontvangt op jaarbasis ongeveer 1000 aanmeldingen. Op jaarbasis worden ongeveer 580 intakes uitgevoerd, waarvan we uiteindelijk zo n 200 Nijmegenaren kunnen helpen aan een schuldenvrije toekomst door middel van een schuldregeling. We verwijzen zo n 100 cliënten naar derden en voeren rond de 250 informatie- en adviesgesprekken. Voor de overige personen die de intake hebben doorlopen wordt budgetcoaching of een betalingsregeling getroffen. We verstrekken bijzondere bijstand aan ongeveer 1200 huishoudens in het kader van bewindvoeringsactiviteiten. Ondanks de noodzaak van forse bezuinigingen op dit beleidsterrein hebben we de afgelopen jaren conform de nota Kaders en keuzes Programma Werk en Inkomen 2012-2015 toch ook veel preventieve instrumenten ingezet. Met schuldpreventie willen we voorkomen dat mensen in (onoplosbare) financiële problemen terecht komen. We investeren in bewustwording, vaardigheden en motivatie/wilskracht om de eigen financiële situatie op orde te hebben en te houden. Naast spreekuren op scholen geeft Bureau Schuldhulpverlening gastlessen budgetcursussen, workshops en voorlichting. Daarmee bereiken we ongeveer 750 personen per jaar. Het Inter-lokaal heeft recentelijk een jongerenwerker aangesteld die zich richt op het begeleiden van jongeren met schulden. Nazorg wordt geboden door bewindvoerders, de Fibon of Humanitas in te schakelen. Ook wordt in de opzet van de trajecten rekening gehouden met de tijd na het traject, bijvoorbeeld door een geleidelijke afbouw van het budgetbeheer. Bureau Schuldhulpverlening neemt in het kader van een goede nazorg sinds 2013 ook standaard contact op met cliënten waarmee een www.nijmegen.nl Bijlage 1 - Raadsbrief analyse schuldhulpverlening.doc

Gemeente Nijmegen Maatschappelijke Ontwikkeling Beleidsontwikkeling 3 schuldregeling is afgerond. Ook bieden wij sinds 2012 nazorg in de vorm van een budgetadviesnazorggesprek aan mensen die een saneringskrediet aflossen. Risicogroepen (in het raads-initiatiefvoorstel) in Nijmegen In het initiatief-raadsvoorstel van Groen Links Een goed begin is het halve werk is een aantal mogelijke risicogroepen 2 aan de orde gesteld. We hebben voor deze groepen op een rij gezet, wat er op dit moment bij ons bekend is als het gaat om risico s met betrekking tot schulden. Klanten Wet werk en bijstand (Wwb) Het aantal huishoudens met een Wwb-uitkering schommelt momenteel (eind 2012) rond de 6450. Daarvan zijn er ongeveer 4300 alleenstaanden, 1150 alleenstaande ouders en 1000 echtparen. Ongeveer 8% van de bijstandsgerechtigden zit onder bewindvoering 3. Ongeveer 4% heeft zich gemeld bij Bureau Schuldhulpverlening en 1% is (via hulp van Bureau Schuldhulpverlening) bij een bewindvoerder terecht gekomen. We schatten dat ongeveer 13% van onze bijstandsgerechtigden kampt met schulden(risico s). Daarnaast weten wij dat een groot deel van de burgers dat aanklopt bij Het Inter-lokaal voor hulp in verband met schulden als voornaamste inkomstenbron een bijstandsuitkering heeft. Bij de uitvoering van de bijstand komen wij veelvuldig problemen tegen bij het betalen van de vaste lasten. Zo weten wij dat ongeveer 400 personen in de zogeheten bronheffing zijn beland vanwege forse achterstanden bij het betalen van de zorgverzekeringspremie. Bij ongeveer 600 klanten is er in enigerlei vorm sprake van beslaglegging in opdracht van een gerechtsdeurwaarder. We houden preventief bij personen met gebrekkige financiële vaardigheden (ongeveer 300 klanten) de huur in en voor ongeveer 170 klanten de nutsrekening. Voor ongeveer 2700 klanten houden we de premie in van de zorgverzekering 4. Alleenstaande ouders Er zijn 5.000 alleenstaande ouders in Nijmegen, waarvan ongeveer een kwart met een Wwbuitkering. 22% van de eenoudergezinnen (dus ongeveer 1100) geeft in de burgerpeiling de eigen financiële situatie als slecht aan, waarvan 7% zelfs als zeer slecht (ongeveer 350). Geen andere groep in de burgerpeiling beoordeelt de eigen situatie als dusdanig moeilijk. Er zullen alleenstaande ouders zijn zonder Wwb-uitkering die het financieel moeilijk hebben en er zijn ook alleenstaande ouders met Wwb-uitkering die geen schuldenprobleem hebben. Toch zijn wij van 2 Groen Links onderscheidt als risicogroepen: klanten Wet Werk en Bijstand (Wwb); alleenstaande ouders en gezinnen met kinderen; zelfstandigen en free-lancers; eigenaren van koopwoningen die hun baan kwijtraken; kwetsbare zorgbehoeftige doelgroepen; vluchtelingen. 3 Daarnaast staan ongeveer 700 huishoudens onder bewindvoering die geen bijstandsuitkering hebben maar wel behoren tot de zogeheten minima. 4 Overigens gaat het bij deze aantallen om het aantal inhoudingen. In veel gevallen (bijvoorbeeld bij de categorie bijzondere doelgroepen) wordt ingehouden op zowel zorgverzekeringspremie als op huur en nutsrekening. www.nijmegen.nl Bijlage 1 - Raadsbrief analyse schuldhulpverlening.doc

Gemeente Nijmegen Maatschappelijke Ontwikkeling Beleidsontwikkeling 4 mening dat we komend jaar moeten kijken in hoeverre we ons huidig schuldhulpverleningsaanbod beter onder de aandacht van deze groep kunnen brengen. Gezinnen Anders ligt dit wat ons betreft voor de 15.000 gezinnen met kinderen in Nijmegen. Bij de gezinnen met twee ouders geeft maar 7,5% aan het financieel moeilijk te hebben, waarvan 1,5% de eigen financiële situatie zeer slecht vindt. Wij zijn van mening dat ons huidige aanbod aan schuldhulpverlening prima aansluit bij deze huishoudens. ZZP-ers en free-lancers Nijmegen heeft ongeveer 7500 zelfstandigen en ZZP-ers. Daarvan hebben zich in 2012 ongeveer 300 gemeld bij Bureau Zelfstandigen. Binnen deze groep [1] zijn vanuit schuldenperspectief met name de ondernemers relevant die een Wwb-uitkering hebben aangevraagd na bedrijfsbeëindiging. Dit waren in 2012 minder dan 100 (2009: 128). De schatting van Bureau Zelfstandigen is dat van deze groep van 100 personen een derde tot de helft kampen met (problematische) schulden. De trend is dalend voor de periode 2009-2012. In 2013 tekent zich echter weer een toename af. De cijfers laten ook zien dat slechts relatief kleine groep van ondernemers kampt met problematische schulden en zich bij de gemeente meldt. Het aantal gevestigde ondernemers in financiële problemen stijgt opnieuw in 2013. Opvallend is dat veel van deze ondernemers zich vaak dusdanig laat melden dat hulp niet (meer) mogelijk is. Eigenaren van koopwoningen die hun baan kwijtraken Er zijn in Nijmegen op dit moment ongeveer 32.000 koopwoningen. We weten niet, hoeveel van de eigenaren van deze woningen hun baan zijn kwijtgeraakt en vervolgens ook in de financiële problemen zijn gekomen. We schatten op basis van landelijke cijfers 5 dat er in Nijmegen momenteel ongeveer 600 eigenaren van koopwoningen al dan niet vanwege werkloosheid problemen hebben met het betalen van de hypotheeklasten. Dit is dus een fractie van het totaal aantal woningbezitters. In de periode juni 2012 tot en met december 2013 hebben zich bij Bureau Schuldhulpverlening in totaal 85 huishoudens gemeld. Kwetsbare zorgbehoeftige doelgroepen In het initiatiefraadsvoorstel worden als kwetsbare groepen gedefinieerd de doelgroepen van de OGGZ, GGZ en de verslavingszorg. Heel globaal schatten wij dat ongeveer 2500 personen in Nijmegen behoren tot bovengenoemde doelgroepen. Het overgrote deel van deze doelgroep heeft hulp nodig als het gaat om financiële dienstverlening dan wel kampt met schulden. Vaak komt hulpverlening voor deze groepen moeilijk op gang als de financiële situatie nog niet stabiel is. Daarom stellen wij voor cliënten van de regieteams 1,5 fte beschikbaar ten behoeve van schuldhulpverlening. Daarnaast organiseren de instellingen materiële dienstverlening en wordt in [1] Bureau Zelfstandigen maakt onderscheid tussen ondernemers die een Wwb-uitkering aanvragen, gevestigde ondernemers en startende ondernemers die een beroep doen op Bbz2004. 5 Landelijk waren er in 2012 ongeveer 77.000 eigenaren van koopwoningen met meer dan 4 maanden achterstand in de betaling van de hypotheeklasten. Dat is ongeveer 2% van het aantal woningbezitters. Toegepast op Nijmegen gaat het dus om 2% van 32.000 = 600 eigenaren. www.nijmegen.nl Bijlage 1 - Raadsbrief analyse schuldhulpverlening.doc

Gemeente Nijmegen Maatschappelijke Ontwikkeling Beleidsontwikkeling 5 voorkomende gevallen bewindvoering ingezet. Ten aanzien van kwetsbare personen die in AWBZ-instelling verblijven, hebben we op dit moment nog onvoldoende informatie. Veel van deze personen ontvangen begeleiding en ondersteuning vanuit of verblijven in AWBZ-gefinancierde instellingen. Wij willen 2014 gebruiken om samen met onze partners in de AWBZ - meer zicht te krijgen op de vraag, welke personen behoren tot de risicogroep als het gaat om schulden. Per 2015 wordt de gemeente immers verantwoordelijk voor taken die nu nog tot het domein van de AWBZ behoren. Vluchtelingen Het is lastig om te bepalen hoeveel vluchtelingen in Nijmegen wonen, omdat er geen eenduidige definitie is van het begrip vluchteling. De hamvraag is: hoe lang beschouwen we vluchtelingen als vluchtelingen en wanneer wordt iemand een gewone burger? We schatten het aantal vluchtelingen dat de zich de afgelopen 5 jaar in Nijmegen heeft gevestigd op 800-1000 personen 6. Vluchtelingenwerk heeft in Nijmegen in 2013 ongeveer 100 nieuwe statushouders begeleid en heeft iets meer dan 1000 keer contactmomenten met vluchtelingen. Er wordt niet specifiek informatie bijgehouden over schuldgerelateerde onderwerpen. Helder is wel dat vluchtelingen in de eerste fase (bij het zich vestigen in een gemeente) geconfronteerd worden met hoge kosten en onder andere hierdoor makkelijk in schulden terechtkomen. Vaak moeten toeslagen en uitkeringen nog verstrekt worden terwijl er al kosten worden gemaakt. Vluchtelingen beginnen vaak met weinig meer dan een paar kleren, men ontbreekt een netwerk en worden er hoge kosten gemaakt in verband met gezinshereniging. Ook ontbreekt het vaak aan financiële vaardigheden. Vluchtelingenwerk probeert preventief veel te regelen via coachingstrajecten en verwijst bij schulden door naar Het Inter-lokaal. Differentiatie binnen groep niet regelbare schuldenaren Wat wij zien, is dat we zeker als we de bezuinigingen van de afgelopen jaren ten gevolge van het wegvallen van alle Rijksmiddelen voor schuldhulpverlening meenemen in onze overwegingen erin zijn geslaagd om in Nijmegen een redelijk aanbod overeind te houden aan curatieve en preventieve instrumenten. We zien echter ook dat er feitelijk niet één soort antwoord is voor de zeer divers samengestelde groep niet regelbare schuldenaren. Wij zien het als onze taak om personen te helpen die niet de vaardigheden of mogelijkheden hebben om hun schuldensituatie op te lossen. Op dit moment kennen we voor niet regelbare schuldenaren op hoofdlijnen twee vormen van ondersteuning. Enerzijds is er de laagdrempelige schuldhulpverlening zoals deze bijvoorbeeld vanuit Het Inter-lokaal wordt aangeboden. Deze hulpverlening is in sommige gevallen te licht voor mensen met een wat zwaardere problematiek. Anderzijds is er het instrument bewindvoering. Dat is mits uitgevoerd door een betrouwbare bewindvoerder - een prima instrument voor de hele zware groep. Er wordt duurzame financiële dienstverlening geboden en bewindvoering biedt maximale bescherming. Bewindvoering is echter 6 Bij deze schatting hebben we alle personen geteld die in oorlogsgebieden of landen met zware mensenrechtenschendigingen zijn geboren en die zich de afgelopen vijf jaar in onze gemeente hebben ingeschreven (GBA-inschrijvingen). We hebben daarbij geen onderscheid gemaakt tussen vluchtelingen (met een status) en asielzoekers (zonder status). www.nijmegen.nl Bijlage 1 - Raadsbrief analyse schuldhulpverlening.doc

Gemeente Nijmegen Maatschappelijke Ontwikkeling Beleidsontwikkeling 6 behoorlijk duur en wordt voor cliënten met een laag inkomen vergoed vanuit de Bijzondere Bijstand. Voor veel cliënten zijn minder zware instrumenten voldoende. Bewindvoerders hebben weinig belang bij uitstroom waardoor er voor de gemeente jarenlange kosten voor bewindvoering ontstaan. Ook is de kwaliteit van bewindvoering soms onvoldoende en incidenteel zijn partijen op deze nieuwe markt actief die het predicaat bonafide niet verdienen. Wij hebben daarom besloten om door middel van een pilot te onderzoeken of we een aanbod moeten ontwikkelen voor de groep niet regelbare schuldenaren die te zwaar is voor onze laagdrempelige basisdienstverlening en te licht voor bewindvoering. In het schema: regelbaar schuldenpakket onregelbaar schuldenpakket regelbare schuldenaar schuldregeling en schuldstabilisatie (bureau Schuldhulpverlening) Duurzame financiële dienstverlening ( HIL) lichte problematiek vaardigheden en/of gedrag Duurzame financiële dienstverlening ( HIL) niet regelbare schuldenaar gemiddelde problematiek vaardigheden en/of gedrag budgetbeheer/ budgetcoaching pilot beslagleggingen zware problematiek vaardigheden en/of gedrag bewindvoering Het Inter-lokaal en Bureau Schuldhulpverlening hebben gezamenlijk een voorstel uitgewerkt dat voorziet in budgetbeheer (beheer van het inkomen van een cliënt) en budgetcoaching (begeleiden van cliënten waarvan het inkomen wordt beheerd) voor cliënten die normaliter rechtstreeks werden toegeleid naar bewindvoering. De twee organisaties gaan een pilot voor de duur van een jaar uitvoeren voor 400 personen. Doelgroep zijn personen die anders in bewindvoering terecht zouden komen. We denken dat relatief veel kwetsbare zorgbehoeftige personen (laag verstandelijk gehandicapten, personen uit AWBZ-instellingen) en bijstandsgerechtigden baat kunnen hebben bij budgetcoaching en budgetbeheer. We organiseren de toegang tot het nieuwe aanbod dicht tegen de Sociale Wijkteams en de wijkgerichte initiatieven van de afdeling Werk aan (Hatert Werkt). In een volgende fase willen we met de netwerkpartners (instellingen, sociale wijkteams, regieteams, STIPS, maatschappelijke hulpverlening etc.) uitwerken hoe de aanlevering van casussen het meest efficiënt plaats kan vinden. Op de wat langere termijn willen we in samenwerking met de corporaties en partners op het snijvlak van wonen en zorg kijken of los van de casussen die anders in bewindvoering terecht zouden komen er behoefte is om trajecten budgetbeheer/budgetcoaching in te kopen ter ondersteuning van bijvoorbeeld trajecten begeleide herkansing of ter ondersteuning van cliënten die vanuit zorginstellingen willen doorstromen naar sociale huurwoningen. Als het nieuwe aanbod zorgt voor een verlaging van kosten en voorziet in een behoefte, gaan we kijken of we dit aanbod structureel kunnen inzetten. Daarnaast willen wij meer zicht krijgen op ongeveer 400 bijstandsgerechtigden die te maken hebben met beslaglegging (zie ook paragraaf Risicogroepen) door bijvoorbeeld het College voor Zorgverzekeringen (de zogeheten bronheffing) of gerechtsdeurwaarders. In onze optiek zijn dit klanten die kampen met forse schuldenproblemen. We realiseren ons dat voor het overgrote deel www.nijmegen.nl Bijlage 1 - Raadsbrief analyse schuldhulpverlening.doc

Gemeente Nijmegen Maatschappelijke Ontwikkeling Beleidsontwikkeling 7 van deze klanten een schuldenvrije toekomst niet haalbaar is. Maar we vinden wel dat we alles op alles moeten zetten om te voorkomen dat deze klanten de vaste lasten niet meer kunnen betalen. Met deze groep gebeurt al veel, maar we willen toch zeker weten dat iedereen een traject krijgt aangeboden en dat ook iedereen het juiste traject krijgt aangeboden. Daarom gaan we in de periode van februari-juni voor alle klanten die op 1 februari 2014 in de bronheffing zitten (dus waar door het College voor Zorgverzekeringen beslag wordt gelegd op de uitkering ten behoeve van de zorgverzekering) op individueel niveau in kaart brengen welke klanten al in welk traject zitten/begeleid worden; welk aanvullend aanbod wenselijk is om te komen tot stabilisatie van schulden met als doel in ieder geval het borgen van de vaste lasten. Daarnaast gaan we een analyse door het koppelen van diverse bestanden maken van de groep van 600 bijstandsgerechtigden die op 1 februari 2014 te maken hebben met beslagleggingen. We zetten hier zwaar op in door 2,5 fte uit te trekken en een projectleider aan te wijzen. Voor de zomer willen we op basis van deze analyse op klantniveau besluiten over een eventuele extra inzet voor deze groep. Focus op vaste lasten en preventie Omdat de groep onregelbare schuldenaren groter is dan onze mogelijkheden, willen we ons sterker dan in het verleden richten op personen die kampen met achterstanden bij het betalen van huur 7, nutsrekeningen en zorgverzekeringen, de zogeheten vaste lasten. We leggen de focus op de vaste lasten, omdat dit vaak een heel duidelijk signaal is dat er sprake is van grote problemen. Als huishoudens hun vaste lasten niet meer betalen, dan komen ze echt in de problemen en ontstaan er in het vervolg forse maatschappelijke kosten. Een tweede prioriteit leggen we bij personen waar schulden een belemmering vormen om te werken. Dit omdat werk kan helpen om voldoende inkomen te genereren om te voorzien in de kosten van het bestaan. Tenslotte willen we in ons preventiebeleid onderzoeken of we meer personen kunnen bereiken door wat meer groepsgerichte en massamediale activiteiten in te zetten als aanvulling op het huidige aanbod. We blijven daarnaast de de focus leggen op jongeren. Daar zitten in onze optiek de schuldenaren van de toekomst. Via de jongeren bereik je bovendien de (alleenstaande) ouders. Tenslotte sluiten we daarmee aan bij de WMO Uitvoeringsnotitie Nieuwe Uitgangspunten voor Jongerenwerk. 7 We richten ons niet op achterstanden met de betaling van hypotheken, omdat wij vinden dat de hypotheekverstrekker de eerstaangewezen partij is om met de hypotheeknemer te zoeken naar een eventuele oplossing. Zonder de problemen van woningbezitters te bagatelliseren: een huiseigenaar kan ook bij gedwongen woningverkoop nog wel huren. Wie een huurwoning verliest, komt in de maatschappelijke opvang terecht. Dat is wat ons betreft een situatie die wij zoveel mogelijk moeten zien te voorkomen. www.nijmegen.nl Bijlage 1 - Raadsbrief analyse schuldhulpverlening.doc

Gemeente Nijmegen Maatschappelijke Ontwikkeling Beleidsontwikkeling 8 2014 en verder We willen het jaar 2014 gebruiken om een aantal nieuwe initiatieven te ontplooien om de schuldhulpverlening in Nijmegen een nieuwe impuls te geven. Pilot budgetcoaching en budgetbeheer Allereerst gaan we in de pilot budgetbeheer/budgetcoaching uitvoeren voor een deel van de doelgroep niet regelbare schuldenaren die nu te vaak alleen kan worden doorverwezen naar bewindvoering. Pilot uitkeringsgerechtigden en beslaglegging We gaan onderzoeken hoe we bijstandsgerechtigden kunnen helpen die momenteel in de bronheffing zitten omdat ze achterstanden hebben bij het betalen van hun zorgverzekeringspremie. Voor de groep met beslagleggingen door gerechtsdeurwaarders brengen we in kaart in hoeverre er beslaglegging is vanwege achterstanden bij het betalen van vaste lasten en hoe wij deze groep kunnen helpen bij het betalen van de vaste lasten. Alleenstaande ouders Verder gaan wij voor de risicogroep alleenstaande ouders het schuldhulpverleningsaanbod beter in beeld brengen. Ondernemers met schulden Stimulansz schrijft een werkwijzer voor gemeenten over het ondersteunen van ondernemers met schulden. Als de werkwijzer beschikbaar is, (naar verwachting in mei) gaan we onderzoeken welke ondersteuning vanuit de gemeente mogelijk is of we goede voorbeelden ten aanzien van preventie en vroegsignalering van schulden bij ondernemers ook in Nijmegen kunnen gebruiken. Systeem van vroegsignalering Daarnaast willen we met woningcorporaties, energiebedrijven en zorgverzekeraars onderzoeken in hoeverre het mogelijk is om te komen tot een systeem van vroegsignalering en afspraken te maken over het uitwisselen van (in ieder geval) relevante sturingsinformatie. Idealiter willen we (binnen de grenzen van de privacywet) ook daadwerkelijk overgaan tot het uitwisselen van informatie met als doel vroegtijdige hulp voor mensen die de vaste lasten niet kunnen betalen. Vanuit Bureau Schuldhulpverlening wordt bekeken of we personen die de collectieve aanvullende zorgverzekering niet betalen actief kunnen benaderen en informeren over het aanbod van schuldhulpverlening. Diverse initiatieven We screenen alle personen die nieuw een uitkering aanvragen via het screeningsinstrument Impactive op eventuele schulden. Als uit het systeem signalen komen, worden deze personen benaderd door Bureau Schuldhulpverlening. Momenteel loopt een pilot met een nieuw screeningsinstrument (MESIS) dat helpt om een goede diagnose te stellen van de problematiek. Als de pilot goed verloopt, gaan we onderzoeken of en hoe we in de toekomst met behulp van MESIS mensen met schuldenproblemen sneller kunnen helpen op weg naar het juiste traject. www.nijmegen.nl Bijlage 1 - Raadsbrief analyse schuldhulpverlening.doc

Gemeente Nijmegen Maatschappelijke Ontwikkeling Beleidsontwikkeling 9 Bureau Schuldhulpverlening begeleidt in 2014 door de NIM georganiseerde zelfhulpgroepen met vragen rondom schulden. Ook wordt een nieuw preventie-jaarplan opgesteld. In een nieuwsbrief Schuldhulpverlening worden cliënten van Bureau Schuldhulpverlening op de hoogte gebracht van belangrijke ontwikkelingen. Ook gaan we De Brug gebruiken om de Nijmeegse burger te voorzien van informatie over budgettrainingen, incassotrajecten en het voorkomen van uithuiszettingen, afsluitingen enz. Met Het Inter-lokaal wordt een gezamenlijk casusoverleg georganiseerd om te verkennen hoe cliënten sneller op de juiste plek kunnen worden geholpen. Nieuwe bestuursperiode We vinden dat we de afgelopen jaren een belangrijke omslag hebben weten te maken naar een slankere maar resultaatgerichtere gemeentelijke schuldhulpverlening die nauw samenwerkt met het maatschappelijk middenveld. We zien ook dat twee nieuwe uitdagingen in de komende bestuursperiode onze bestuurlijke aandacht zullen vragen: allereerst de ontwikkelingen rondom de steeds hoger oplopende kosten voor bewindvoering door de gewijzigde wetgeving. En ten tweede het richting geven aan de schuldhulpverlening voor de AWBZ-doelgroepen nu wij steeds meer ook op dit vlak een regierol krijgen. Wij vertrouwen er op u hiermee voldoende te hebben ingelicht. Hoogachtend, college van Burgemeester en Wethouders van Nijmegen, De Burgemeester, De Gemeentesecretaris, drs. H.M.F. Bruls drs. B. van der Ploeg Aantal Bijlagen: 2 www.nijmegen.nl Bijlage 1 - Raadsbrief analyse schuldhulpverlening.doc

Gemeente Nijmegen Maatschappelijke Ontwikkeling Beleidsontwikkeling 10 Bijlage 1 Indicatoren ontwikkelingen schuldenproblematiek in Nederland 8 en Nijmegen Aantal aanmeldingen Het aantal aanmeldingen voor schuldhulpverlening in Nederland is gestegen van 77.000 aanmeldingen in 2010 naar 84.000 in 2012. Voor Nijmegen zijn voor het jaar 2012 alleen cijfers bekend van Bureau Schuldhulpverlening. Het aantal aanmeldingen lag in 2012 bij 1070. Voor 2013 is dit aantal gedaald naar 928, daarnaast hebben zich echter ongeveer 900 personen gemeld bij Het Inter-lokaal. 8 Bron: jaarverslag 2012 NVVK www.nijmegen.nl Bijlage 1 - Raadsbrief analyse schuldhulpverlening.doc

Gemeente Nijmegen Maatschappelijke Ontwikkeling Beleidsontwikkeling 11 Gemiddelde schuld De gemiddelde schuld bij personen die zich aanmelden voor schuldhulpverlening is in Nederland gestegen van 30.750,- (2010) naar 33.500,- (2012). In Nijmegen is er sprake van nog hogere schulden bij aanmelding. In 2010 was in Nijmegen de gemiddelde schuld bij aanmelding meer dan 35.000,-, in 2012 meer dan 41.000,-. www.nijmegen.nl Bijlage 1 - Raadsbrief analyse schuldhulpverlening.doc

Gemeente Nijmegen Maatschappelijke Ontwikkeling Beleidsontwikkeling 12 Leeftijd en geslacht In Nederland is bijna de helft van de schuldenaren dat hulp zoekt, is tussen 26 en 45 jaar. Een op de tien is jonger dan 26 jaar. In Nijmegen is het beeld nog iets extremer: 1 op de zes is jonger dan 26 jaar en er zijn duidelijk minder aanmelders ouder dan 65 jaar (4% in Nijmegen tegenover 8% landelijk). Inkomensbronnen www.nijmegen.nl Bijlage 1 - Raadsbrief analyse schuldhulpverlening.doc

Gemeente Nijmegen Maatschappelijke Ontwikkeling Beleidsontwikkeling 13 In Nederland heeft gemiddeld 46% van de personen die zich melden bij de schuldhulpverlening een uitkering. Een zelfde percentage werkt. De trend lijkt te zijn is dat er meer mensen met werk aankloppen bij de schuldhulpverlening. Voor Nijmegen zijn deze gegevens niet voor alle aanvragen beschikbaar. Wel weten we de inkomensgegevens van personen die Bureau Schuldhulpverlening in budgetbeheer heeft in het kader van een traject richting een schuldregeling. Als we deze (steekproef) bekijken, dan ontstaat het volgende beeld: In Nijmegen zijn er allereerst duidelijk minder personen in beheer die een baan hebben. Er is ook geen duidelijke trend naar meer schuldenaren met een inkomen uit werk. Het aantal personen met een vorm van uitkering (WWB, AOW, ANW, WW) is fors groter dan in de landelijke gegevens. Ook zijn er meer personen met een inkomstenbron anders dan werk of uitkering. We vermoeden dat er dus ook relatief veel personen in traject zitten die als primaire inkomstenbron studiefinanciering hebben. Eigenwoningbezit In Nederland waren in 2012 16% van de aanmeldingen huishoudens met een eigen huis, in 2010 was dit nog 12%. Voor Nijmegen verzamelen we pas relatief kort gegevens over het eigen woningbezit (vanaf juni 2012). Indicatief zijn in Nijmegen 6% van alle aanvragers huishoudens met een eigen woning. Dat is dus duidelijk lager dan gemiddeld in Nederland. www.nijmegen.nl Bijlage 1 - Raadsbrief analyse schuldhulpverlening.doc

Gemeente Nijmegen Maatschappelijke Ontwikkeling Beleidsontwikkeling 14 Bijlage 2 Indicatie totale vraag schuldhulpverlening in Nijmegen Inleiding Onbekend is, hoeveel huishoudens in Nijmegen kampen met problematische schulden. Om toch een schatting te kunnen geven over de totale groep inwoners die kampt met schulden, hebben we hieronder drie relevante indicatoren onder elkaar gezet die een beeld geven van de vraag. Inkomens/belastingstatistiek gepubliceerd door het CBS Het CBS heeft in zijn inkomens- en belastingstatistiek cijfers gepubliceerd over het aantal huishoudens in Nijmegen met een inkomen tot 110% van het sociaal minimum in het jaar 2011 9. We weten allereerst dat het aantal huishoudens met een inkomen onder 110% van het sociaal minimum in de periode 2007-2011 licht is gestegen van 14,2% naar 15,8%. Van alle Nijmeegse huishoudens heeft 15,8% oftewel 11.100 huishoudens een inkomen tot maximaal 110% van het sociaal minimum. In deze 11.100 huishoudens wonen 17.700 mensen, waaronder 3700 minderjarige kinderen. 11100; 16% huishoudens > 110% sociaal minimum huishoudens < 110% sociaal minimum 59200; 84% Figuur 1 Inkomenspositie huishoudens Nijmegen (exclusief studentenhuishoudens). bron: Regionaal Inkomensonderzoek Centraal Bureau voor de Statistiek Burgerpeiling 2013 9 Een kanttekening bij deze cijfers is dat een laag inkomen niet per sé iets zegt over het hebben van schulden. Je kunt immers ook een hoog inkomen en toch schulden hebben www.nijmegen.nl Bijlage 1 - Raadsbrief analyse schuldhulpverlening.doc